ဢိတ်ႉသ်ရေႊလ် ပႃႊလႅတ်ႉသ်တၢႆႊ  ယွၼ်ႉႁွႆးပၼ်ႁႃႁိမ်လႅၼ်လိၼ်

ယွၼ်ႉႁွႆးငိူၼ်ႈပူမ်ႇၶတ်းၶႂၢင်ၵၼ် ဝူင်ႈၵၢင် “ဢိတ်ႉသ်ရေႊလ် လႄႈ ပႃႊလႅတ်ႉသ်တၢႆႊ  ” လူၺ်ႈၵၢၼ်ႁိမ်ၸိင်း “လႅၼ်လိၼ်သၵ်းသိတ်း(ဢူငဝ်း)” ၼၼ်ႉ ဢၢင်ႈပိုၼ်းငဝ်ႈပိုၼ်ႉလင်လႄႈသႃသၼႃး ပဵၼ် “သူၼ်ႇလႆႈဢၼ်ထုၵ်ႇ လူၺ်ႈပိူင်ထမ်း” ၼိူဝ်ၵၢၼ်ၶူပ်ႈငမ်းလႅၼ်လိၼ်ၽိုၼ်ၼႆႉ။

ထိုင်တီႈယဵၼ်းၵၢႆပဵၼ်လိူင်ႈ တူဝ်ႈတင်းလူၵ်ႈမုင်ႈပၵ်းတႃ ၸွမ်းငဝ်းလၢႆးၽွင်းယၢမ်းၼႆႉ ၸုမ်းမီးႁႅင်းဢႃႊဝုထ်ႉ (ၶိူင်ႈၵွင်ႈၵၢင်ႇမၢၵ်ႇမိုဝ်ႈၸိုၼ်းယၢမ်း) “ႁႃႊမၢသ်း” ၼႂ်း  “ပႃႊလႅတ်ႉသ်တၢႆႊ ”  ပိုတ်ႇပၢင်တိုၵ်းဢလ်ႊ- ဢၵ်းသႃႊ ၾလၻ်း (Operation Al-Aqsa Flood) ယိုဝ်းၸရူၻ်ႇ(မၢၵ်ႇလူင်) တင်းၼမ် ၶၢမ်ႈၶဝ်ႈၼႂ်းလႅၼ်လိၼ် ၵႂႃႇတူၵ်း ၼႂ်းပိုၼ်ႉတီႈ တၢင်းပွတ်းတႂ်ႈၶွင်“ဢိတ်ႉသ်ရေႊလ်” ပိူဝ်ႈႁႂ်ႈၸိူဝ်းၼၵ်ႉရူပ်ႉ(ၵေႃႉႁၢၼ်) ၸိူဝ်းယိပ်းၵွင်ႈၵၢင်ႇ ၸိမ်ၸိုမ်းၶဝ်ႈၵႂႃႇၼႂ်းဢိတ်ႉသ်ရေႊလ် ထိုင်ပေႃးယိုတ်းဢဝ်ပိုၼ်ႉတီႈၸၢဝ်းယိဝ်ႊလႆႈလၢႆပိုၼ်ႉတီႈ ႁူမ်ႈတင်း ၶႃႈႁႅမ်ဢဝ်တၢႆလႄႈတိၺွပ်းၵူၼ်းႁိူၼ်း ဢၼ်မီးပႃးတင်း“ႁႅင်းၵၢၼ်ၵူၼ်းထႆးဢၼ်ၵႂႃႇႁဵတ်းၵၢၼ်ယူႇၼႂ်း ဢိတ်ႉသ်ရေႊလ်“ ပဵၼ်တူဝ်ယိူဝ်ႇ။

ပိူဝ်ႈႁႂ်ႈၶဝ်ႈၸႂ်ထိုင်ႁဵတ်ႇၵၢၼ် (လွင်ႈတၢင်း) ဢၼ်ၵိူတ်ႇၶိုၼ်ႈၼၼ်ႉ “ၵရုင်ႊထဵပ်ႉထုရၵိၸ်ႇ” ပႃးၵႂႃႇယွၼ်ႉတူၺ်း ၶိုၼ်းလွင်ႈပဵၼ်မႃး ငဝ်ႈႁၢၵ်ႈႁူဝ်တီးၵၢၼ်ၶတ်းၶႂၢင်ၵၼ် ဝူင်ႈၵၢင် “ဢိတ်ႉသ်ရေႊလ်- ပႃႊလႅတ်ႉသ်တၢႆႊ  တင်ႈတႄႇမိူဝ်ႈၵွၼ်ႇ တေႃႇထိုင်ယၢမ်းလဵဝ်။

လႅၼ်လိၼ်သၵ်းသိထ်း Holy Land ၸၢဝ်းၶရိသ်ႉတ် လႄႈ ၸၢဝ်းဢိသ်းသလၢမ်း -ၼႂ်းဢၻိတ်ႇ(ဢတိတ်ႉ) တင်ႈတႄႇပၢၼ်ၵွၼ်ႇဢွၼ်ၼႃႈၶရိသ်ႉတ် ငဝ်ႈႁႅၵ်ႈႁူဝ်တီးမႃး လိၼ်လႅၼ်ၶွင်ၸိုင်ႈမိူင်း ဢိတ်ႉသ်ရေႊလ် ယၢမ်းလဵဝ် ပဵၼ်ထိၼ်ႇတီႈယူႇၶွင်လၢႆၸိူဝ်ႉၸၢတ်ႈၶိူဝ်းၵူၼ်း တင်း “ၸၢဝ်းယိဝ်ႊ“ ဢႃႊရပ်ႇ တေႃႇထိုင် ရူဝ်ႊမၼ်ႊ ၵရိၵ်ႊ လႄႈ ပိူဝ်ႊသျေႊ ၵွပ်ႈဝႃႈလႅၼ်လိၼ်ၽိုၼ်ၼႆႉတင်ႈယူႇၸမ် တင်း 3 ၵုၼ်။ ၵုၼ်ဢေႊသျိူဝ်ႊ  ၵုၼ်ယူႊရူပ်ႉ လႄႈ ၵုၼ်ဢႅၾ်ႊၾရိၵႃႊ  ၸင်ႇႁဵတ်းႁႂ်ႈပိုၼ်ႉတီႈၼႆႉ ပဵၼ်ၵၢၼ် ႁိမ်ၸိင်းၵၼ် ပွင်ႁၢႆႉၵၼ် တေႃႇသူႈၵၼ် ယိုတ်းႁုပ်ႈၵၼ်ၵႂႃႇမႃးၼပ်ႉပွၵ်ႈၼပ်ႉၵမ်းဢမ်ႇလႆႈ လူၺ်ႈပိူင်လူင်မၼ်း “ယေႊရူႊသႃႊလဵမ်ႊ” မိူင်းဢၼ်ထုၵ်ႇႁဵၵ်ႈၶၢၼ်ၼၢမ်းဝႃႈ “ဝဵင်းၶိုၵ်ႉတွၼ်းလူင်” ၶွင်သႃသၼႃး တင်းသၢမ် ၼႂ်းၵုမ်ႇသႃသၼႃး ဢပ်ႊရႃႊႁမ်ႊ မိူၼ်ၼင်ႇ သႃသၼႃးယူႊၶႃႊႁ် သႃသၼႃးၶရိသ်ႉတ် လႄႈ သႃသၼႃး ဢိသ်းသလၢမ်း။

ၽွင်းၸူဝ်ႈဢၼ်လႅၼ်လိၼ်ၽိုၼ်ၼႆႉ ထုၵ်ႇလုၵ်ႉလၢမ်း ၸၢဝ်းယိဝ်ႊ ၼိုင်ႈၼႂ်းၸိူဝ်ႉၸၢတ်ႈဢၼ်ယူႇၼႂ်းပိုၼ်ႉ တီႈ ၼႆႉမႃးႁိုင်ၼၢၼ်း တၵ်းလႆႈယၢႆႉၼီပၢႆႈၵႂႃႇယူႇတၢင်ႇပိုၼ်ႉတီႈ တူဝ်ႈၸွတ်ႈၵူႈၸဵင်ႇမုမ်းလူၵ်ႈလႄႈ မီးၵႂၢမ်းဝင် ဝႃႈ – ဝၼ်းၼိုင်ႈတေပွၵ်ႈမႃးတင်ႈႁၢၵ်ႈထၢၼ်ၼိူဝ်ၽိုၼ်ၽႅၼ်ႇလိၼ်ယေႊရူႊသႃႊလဵမ်ႊမိူင်းၶိုၵ်ႉတွၼ်းၶွင်တူဝ် ၵဝ်ႇၶိုၼ်းထႅင်ႈၵမ်းၼိုင်ႈ။

ၽွင်ႈမိူဝ်ႈႁူဝ်ပၢၵ်ႇပီ 16 ယေႊရူႊသႃႊလဵမ်ႊလႄႈလိၼ်လႅၼ်ၼႂ်းပိုၼ်ႉတီႈႁွပ်ႈႁွပ်ႈၼၼ်ႉ တူၵ်းပဵၼ်မိူင်းၶိုၼ်ႈ ၶွင်မႁႃၸၵ်ႇဝၼ်ႊၻိဢွတ်ႊ တူဝ်ႊမၼ်ႊ(Great Ottoman Empire) ႁိုဝ် တုရၵီႊၼႂ်းယၢမ်းလဵဝ်လႄႈထုၵ်ႇ တင်ႈၸိုဝ်ႈမႂ်ႇဝႃႈ “ပႃႊလႅတ်ႉသ်တၢႆႊ ” ၽွမ်ႉတင်းႁဵၵ်ႈၶၢၼ်ၸၢဝ်းဢႃႊရပ်ႇ ဢၼ်ယူႇၼႂ်းလႅၼ်လိၼ်ၼႆႉ ဝႃႈ ပဵၼ်ၸၢဝ်းပႃႊလႅတ်ႉသ်တၢႆႊ (Palestinians) တေႃႇထိုင်ၶဝ်ႈသူႇသိုၵ်းလူၵ်ႈပွၵ်ႈၵမ်း 1 ဢင်းၵိတ်း ၶႂ်ႈႁႂ်ႈႁူမ်ႈ ၶဝ်ႈပႃးၸွႆႈတိုၵ်း လႄႈသၼ်ၺႃး(ပၼ်ၵႂၢမ်းမၼ်ႈ) ဝႃႈ သင်တိုၵ်းပေႉၼႆ တေပိုၼ်ၽၢဝ်ႁပ်ႉႁွင်း ၵၢၼ်ၵေႃႇတင်ႈ မိူင်း ပုၼ်ႈတႃႇ ၸၢဝ်းယိဝ်ႊ ၼႂ်းပႃႊလဵသ်ႈသတႆႊၼ် လူၺ်ႈၵႂၢမ်းပိုၼ်ၽၢဝ်ႇ ၿလ်ႊၽူဝ်ႊရ် (Balfour Declaration)။

ၸၢဝ်းယိဝ်ႊတင်ႈၸႂ်သၢင်ႈၸိုင်ႈမိူင်း ၼႂ်းလႅၼ်လိၼ်ပူႇယႃႈတႃၼၢႆးယူႇသဝ်းမႃးၼပ်ႉႁဵင်ပီၵေႃႈ ၶၢၼ်ပၢၵ်ႇႁပ်ႉ ၵႂၢမ်း ဢင်းၵိတ်းသေ ၸွႆႈတိုၵ်းမႃးလႄႈ သုတ်းထၢႆႉ ဢင်းၵိတ်းႁူမ်ႈတင်းၾၢႆႇၽၼ်းထမိတ်ႉ(ၾၢႆႇဢူၺ်းလီ) ပဵၼ် ၾၢႆႇပေႉသိုၵ်းလူၵ်ႈၵမ်းတီႈ 1 ၸၢဝ်းယိဝ်ႊ ၵေႃႈ ၶိုၼ်းပွၵ်ႈမႃးၶဝ်ႈသူႇပႃႊလႅတ်ႉသ်တၢႆႊ  ၼႂ်းထႃၼ ၽူႈယူႇ ၼႂ်းပိုၼ်ႉတီႈၼႆႉမႃးၼပ်ႉႁဵင်ပီ။

ၼႄႉၼွၼ်း ၸၢဝ်းပႃႊလႅတ်ႉသ်တၢႆႊ  တိုၼ်းဝႃႈဢမ်ႇႁၢၼ်ႉၸႂ်ႉ ၵွပ်ႈဝႃႈၸိူဝ်းၶဝ်ယူႇၼႂ်းပိုၼ်ႉတီႈၼႆႉယၢဝ်း ၼၢၼ်းမိူၼ်ၵၼ် ဢိၵ်ႇတင်းၸၢဝ်းယိဝ်ႊပဵၼ် “ၵူၼ်းတၢင်ႇသႃသၼႃး” ပၢႆႈၶဝ်ႈမႃးမၢၵ်ႈၼမ်လူင်လၢင် ၶႄးၸၢင်ႈ တေၶူပ်ႈငမ်းလႄႈ ဢူမ်ဢိုၼ်ၾိင်ႈႁိတ်ႈႁွႆးၸိူဝ်းၶဝ်မူၺ်ႉႁၢႆတၢႆသဵင်ႈၼႆလႄႈၸင်ႇၸႂ်ႉတိုဝ်းလၢႆးႁၢဝ်ႈႁႅင်း ပိူဝ်ႈ တႃႇ လိုပ်ႈႁေႃႈၸၢဝ်းယိဝ်ႊ။ တေႃႇၼင်ႇၼၼ် ၸၢဝ်းယိဝ်ႊၵေႃႈတုမ်ႉတွပ်ႇၶိုၼ်း ႁူမ်ႈဝႃႈမီးဢဵၼ်ႁႅင်းၵူၼ်းဢေႇ သေ ၸၢဝ်းပႃႊလႅတ်ႉသ်တၢႆႊ ၵေႃႈလီ။

“ၶေႃႈပိုၼ်ၽၢဝ်ႇ ၿလ်ႊၽူဝ်ႊရ်” ၸင်ႇထိုဝ်ပဵၼ်ငိူၼ်ႈငဝ်ႈတႄႇလွင်ႈႁၢဝ်ႈႁႅင်း ဝူင်ႈၵၢင် 2 ၸၢဝ်းၸၢတ်ႈ ဢၼ် ယိုတ်ႈယၢဝ်းမႃးထိုင်ယၢမ်းလဵဝ်။

20231010

မွၼ်းၶိူဝ်း

(*** ပွင်ႈၵႂၢမ်းႁူဝ်ၼႆႉ ပဵၼ်ပၢႆးဝူၼ်ႉ ၼမ်ႉၵႂၢမ်းလႄႈ တၢင်းႁၼ်ထိုင်သုၼ်ႇတူဝ် ၽူႈတႅမ်ႈလိၵ်ႈ ၸဝ်ႈပၢႆၵမ် ၵူၺ်းၶႃႈဢေႃႈ။)