ၶႄႇလဵၼ်ႈၸိူင်း ၵူၼ်းမိူင်းတႆးတေလႆႈပႂ်ႉတူၺ်း ပိူၼ်ႈၸႅၵ်ႇၼႃႈလိၼ်ပၼ်ၵၼ်ၵူၺ်းယဝ်ႉႁိုဝ်

ၽိူဝ်ႇဝႃႈ ၾၢႆႇမၢၼ်ႈတီႉၺွပ်းလႆႈ ၸဝ်ႈၼႃႈတီႈၽွင်းငမ်းႁင်းၶေႃၵဝ်ႈၵၢင်ႉ 3 ၵေႃႉသေ ဢူၼ်းဢၢပ်ႈပၼ် ၼႂ်းမိုဝ်းၶဝ်ယဝ်ႉၵေႃႈ လူင်ပွင်ၸိုင်ႈ ပိူၺ်ႊၵျိင်ႊ ႁဵတ်းပၢင်ၸႅင်ႈၶၢဝ်ႇ တူၵ်ႇဝႃႈ ႁႂ်ႈၵိုတ်းယိုတ်း ပၢင်တိုၵ်းသိုၵ်း သိူဝ် ဢၼ်ပဵၼ်ၸွမ်းလႅၼ်လိၼ်ၼၼ်ႉယူႇယဝ်ႉ။

 ၸူဝ်ႈၶၢဝ်းမီးပၢင်တိုၵ်းမႃး ဝၢႆးသိုၵ်းမၢၼ်ႈယိုတ်းဢႃႇၼႃႇၼႆႉ ယူႇတီႈလူင်ပွင်ၸိုင်ႈ ႁဵတ်းပၢင်ၸႅင်ႈၶၢဝ်ႇသေ တိုၵ်းသူၼ်းႁႂ်ႈၵိုတ်းတိုၵ်းၼႆႉ ဢမ်ႇၼပ်ႉတေႃႈမီးမႃး၊ ၵမ်းၼႆႉၸင်ႇဝႃႈ ႁႂ်ႈၵိုတ်းတိုၵ်းၼႆလႄႈ ပဵၼ်ဢၼ်လၢၵ်ႇလၢႆ ဝႆႉယူႇ ။ ၵူၺ်းၵႃႈ သမ်ႉတိုၵ်းသူၼ်းဝႃႈ ႁႂ်ႈၵိုတ်း ပၢင်တိုၵ်း ဢၼ်ပိုတ်းယိုဝ်းၸွမ်းလႅၼ်လိၼ်ၼႆလႄႈ မိူၼ်တင်းၼႄ သီငဝ်းဝႃႈ ၵၢၼ်ၽဵဝ်ႈလိူင်ႈလၢဝ်း online game ၵေႃႈ ထိုင်တီႈယဝ်ႉၵၢၼ် တၢၼ်ႇတၢၼ်ႇယဝ်ႉလႄႈ ၸင်ႇတၵ်းဢဝ် ၵၢၼ်ၼိမ်တဵင်ႈ ႁဵတ်းၶေႃႈဢၢင်ႈသေ တုၵ်းယွၼ်းႁႂ်ႈၵိုတ်းတိုၵ်းၵၼ်ၼၼ်ႉၵူၺ်းယဝ်ႉ။

လိူင်ႈလၢဝ်း ၵိူတ်ႇၶၢမ်ႈလႅၼ်လိၼ်လႄႈ လွင်ႈမၢပ်ႇလႅၼ်ၸူၼ်လိပ်းၼႆႉ ပဵၼ်ပၼ်ႁႃလူင် တႃႇမိူင်းၶႄႇမႃး ႁိုင်ၼႃႇယဝ်ႉ၊ ၵူၼ်းမိူင်း မၼ်းသုမ်းၸွမ်းငိုၼ်းယႂၼ်ႊသႅၼ်မၼ်းၼပ်ႉဢၢၼ်ႇမိုၼ်ႇၵွၺ်းပႆယဝ်ႉ သုမ်းပႃး ဢသၢၵ်ႈသၢႆၸႂ် ယွၼ်ႉလိူင်ႈမိူၵ်ႈမႂ်ႈၵဵဝ်ႇလူၺ်ႈ ၵၢၼ်ငိုၼ်း ၵၢၼ်ယႃႈမဝ်းၵမ် ၸိူဝ်းၼႆႈၼႆႉ ထိုင်တီႈပဵၼ်မႃး ပၼ်ႁႃၵၢၼ်ႁူမ်ႇလူမ်ႈၸိူဝ်ႉၸၢတ်ႈၶဝ်ယဝ်ႉလႄႈ လူင်ပွင်ၸိုင်ႈၶႄႇ တုၵ်းယွၼ်းႁႂ်ႈ ၸၵၸ ဝႆႉၼၵ်းဢဝ်လိူင်ႈမႃး ၸဵမ်ပီႊၵၢႆပုၼ်ႉယဝ်ႉ။ ဢမ်ႇၵႃးၵွၺ်း ၸၵၸ ႁွင်ႉႁူပ်ႉတင်း ၸုမ်းလုၵ်ႉၽိုၼ်ႉပွတ်းႁွင်ႇၶဝ်သေ တုၵ်းယွၼ်း ႁႂ်ႈၽဵဝ်ႈၸွႆႈပႃးၵွၼ်ႇ။

ၵွပ်ႈပိူဝ်ႈ စကစ  ဢမ်ႇဢိူဝ်လိူဝ်လႄႈ ထိုင်တီႈ မိူင်းၶႄႇလႆႈပွႆႇႁႂ်ႈၵိူတ်ႇပဵၼ်မႃး ပၢင်တိုၵ်းမိူင်းတႆးပွတ်းႁွင်ႇၼၼ်ႉယဝ်ႉ။ မိူဝ်ႈလဵဝ် ဢဵၼ်းဢၢၼ်းမၼ်း ၸမ်ၶႂ်ႈထိုင်တီႈမႃး ၸင်ႇတုၵ်းယွၼ်းဝႃႈ ႁႂ်ႈၵိုတ်းလွင်ႈပိုတ်းယိုဝ်းၼႆႈ ၸွင်ႇဢူၺ်းလီသၢမ်ပီႈၼွင်ႉၼၼ်ႉ တေဢဝ်ၵႂၢမ်းယူႇႁိုဝ် ၼႆ လီငမ်းငဝ်းတေႉယဝ်ႉ။

ပေႃးတူၺ်းၸွမ်း ၵၢၼ်လူင်းတိုၼ်းၶွင်မိူင်းၶႄႇ  ဢဝ်ၸဵမ် CMEC၊ လွတ်ႇၵႅသ်ႉ လွတ်ႇၼမ်ႉမၼ်း၊ တူင်ႇလႅၼ်မၢၵ်ႈမီး၊ သၢႆတၢင်းၾႆးၾႃႉ ၸဵမ်ၸိူဝ်းၼႆႈ မီးဝႆႉ ၼႂ်းၼႃႈတီႈပတိၵ်ႈတိၵ်ႈၶၢတ်ႈ ပွတ်းႁွင်ယူႇယဝ်ႉ။ ၼႂ်းၵႃႈႁႅင်းတိုၼ်း 35 billion $ ၼၼ်ႉ တႃႇ 16 billion လႆႈၶမ်ဝႆႉၼၼ်ႉယဝ်ႉ။

 ပေႃးၼပ်ႉၸွမ်း ႁႅင်းၵၢၼ်ၵႃႉၵုၼ်ႇသိၼ် မိူင်းၶႄႇ- မိူင်းမၢၼ်ႈၼႆ ၽၵ်းတူ မူႇၸေႈ လႄႈ ၶျိၼ်းသျူၺ်ႇႁေႃႇၼႆႉ မီးယူႇ 91% သေ၊ ပေႃးၼပ်ႉၸွမ်း ႁႅင်းၵၢၼ်ၵႃႉၵုၼ်ႇသိၼ် တင်းမိူင်းပတ်းပိုၼ်ႉၼႆ မီးယူႇ 10% ယဝ်ႉ။ ၼိုင်ႈလိူၼ်လႂ်ၼႆႉ ႁႅင်းၵၢၼ်ၵႃႉမီးထိုင် တေႃႇလႃႇ 260 လၢၼ်ႉလႄႈ ယူႇတီႈ လူင်ပွင်ၸိုင်ႈၶႄႇ ႁူႉတေၶႂ်ႈႁႂ်ႈၸဵဝ်းၼိမ်တဵင်ႈယူႇယဝ်ႉ။ ၵွပ်ႈၼႆ  မၼ်းၸင်ႇတိုၵ်းသူၼ်းဝႃႈ ႁႂ်ႈၵိုတ်းတိုၵ်းၵၼ် ၸွမ်းလႅၼ်လိၼ်။

ၸၵၸ ၵေႃႈ ႁူႉတေ ၶႂ်ႈႁႂ်ႈသဵင်ၵွင်ႈ ၸဵဝ်းယဵၼ်ယူႇ။ ၵူၺ်းၵႃႈ တေႃႇထိုင်မိူဝ်ႈၼႆႉ ၵၢၼ်ပိုတ်းယိုဝ်း တိုၵ်ႉႁၢဝ်ႈႁႅင်းယူႇ၊ ၸုမ်းၵဝ်ႈၵၢင်ႉ  တိုၵ်ႉဢွၼ်ႁူဝ် ၶဝ်ႈလူမ်ႇ လၢဝ်ႇၵၢႆး၊ ၸုမ်းTNLA တိုၵ်ႉဢွၼ်ႁူဝ် ၶိုၼ်ႈလေႃႇ ပၢင်သဝ်းမႂ်ႇ ဢၼ်ၽၢႆႇမၢၼ်ႈႁွင်ႉ စခန်းသစ် တီႈဝဵင်းၼမ်ႉၶမ်း ဢၼ်ပဵၼ်တပ်ႉပိဝ်ႇႁႃႇ ၽၢႆႇမၢၼ်ႈယူႇ။

သဵၼ်ႈတၢင်း မူႇၸေႈ-ၼမ်ႉၶမ်းၵေႃႈ ၽၢႆႇTNLA တတ်းၶၢတ်ႇဝႆႉ 3 တီႈလႄႈ တေလုၵ်ႉတၢင်းမူႇၸေႈ မႃးၸွႆႈ ယင်းဢမ်ႇၸၢင်ႈၵွၼ်ႇ။ တႃႇတေ လုၵ်ႉၼွင်ၶဵဝ် သီႇပေႃႉ လႃႈသဵဝ်ႈ ၶိုၼ်ႈၵႂႃႇၸူး လၢဝ်ႇၵၢႆး ယိုင်ႈ ၶႅၼ်း ဢမ်ႇၸၢင်ႈၵွၼ်ႇ။ တႃႇၸၵၸ တႄႉ ၼွၵ်ႈလိူဝ် ၸႂ်ႉသၢႆမိၼ် ဢမ်ႇႁၼ်တၢင်း တေၶဝ်ႈၸွႆႈၵၼ်လႆႈ။

ၼႂ်းၼင်ႇၼၼ် တီႈတၢင်း ၵွင်းလၢင်း၊ ၵၢတ်ႇသႃ ၼႂ်းတိူင်းၸေႈၵႅင်းလႂ်၊ တီႈတၢင်း လွႆၶေႃ ၼႂ်းမိူင်းယၢင်းလႅင်လႂ်၊ မိူင်းရၶႅင်ႇလႂ် ၸိူဝ်းၼႆႈၵေႃႈ လႆႈႁၼ်ၽၢႆႇသိုၵ်းမၢၼ်ႈ ယွမ်းတူဝ်ဝၢင်းၶိူင်ႈယူႇ၊ တူၵ်းသုမ်းတၢႆမၢတ်ႇယူႇယႂ်းယႂ်းလႄႈ ပဵၼ်တီႈလီၸႂ်တူၵ်း ၸႂ်ယွၼ်ႇတႃႇၶဝ်တေႉယဝ်ႉ။ ၵူၺ်းၵႃႈ တီႈၼေႇပျီႇတေႃႇတႄႉ ႁဵတ်း ၼႃႈဢမ်ႇပႅၵ်ႇဢမ်ႇပိူင်ႈ ၸီႉသင်ႇႁႂ်ႈၽေႃႇသၢင်ႈ ၸိူင်ႉၼင်ႇ ၼႃႈၵၢၼ်မၢၵ်ႈမီးၽင်ႇၼမ်ႉလိုၵ်ႉၵျွၵ်ႉၽိဝ်ႇ ၼၼ်ႉယူႇလႄႈ ၵႃႈၸူဝ်ႈ ပႆႇသိမ်းလႆႈပႃး ၼေႇပျီႇတေႃႇ လႅပ်ႈတေဢမ်ႇဢၢၼ်း ယွမ်းၵၢၼ်ႉသႄႈ။

ပေႃးတူၺ်းၽၢႆႇၸုမ်းဢူၺ်းလီသၢမ်ပီႈၼွင်ႉၼႆၵေႃႈ တိူၵ်ႈတီႈမိူင်းၶႄႇ မိပ်ႇဢီးႁႂ်ႈၵိုတ်းလႄႈ ဢမ်ႇလိူဝ်လႆႈၵေႃႈ တႃႇတေႁူၼ်လင် တေဢမ်ႇမီး၊ ၼမ်ၼႃႇၵေႃႈ တိုၵ်းလႆႈၽႅင်ဝ်တီႈလႂ် ၸုၵ်းၸင်ႈၵႃႈၼၼ်ႈသေဢုပ်ႇ လႅပ်ႈတေဝႃႈၼၼ်ၵွၺ်း။ ပိူင်ယႂ်ႇမၼ်း TNLA ၼႆႉ မၢင်ႇၵိူဝ်း ၶႂ်ႈၸၢၼ်ႇၼႃႈတီႈမႂ်ႇသေ ၶဝ်ႈတိုၵ်းပႃးလႄႈ တႃႇတေႁူၼ်ထွႆငၢႆႈငၢႆႈ ၶေးတေဢမ်ႇပဵၼ်လႆႈ။

ၵူၺ်းၵႃႈ ယူႇတီႈမိူင်းၶႄႇလူင်ၼႆႉ တႃႇတေပွႆႇလူႉႁၢမ်းပႅတ်ႈ ၵၢၼ်လူင်းတိုၼ်းမၼ်း ၼပ်ႉဢၢၼ်ႇလိူၼ်သေ ၵွတ်ႇၵႆႇတူၺ်းပၢင်တိုၵ်းယူႇတႄႉၵေႃႈ တေပဵၼ်ယၢပ်ႇယူႇ၊ ၸွမ်းလူၺ်ႈတၢင်းၽႂ်ႇၶႂ်ႈမၼ်းသေ ၸုမ်းဢူၺ်းလီသၢမ်ပီႈၼွင်ႉ ၸင်ႇလႆႈတႄႇၽႅၼ်တိုၵ်းၶဝ်လႄႈ ၵိုင်ႉၵၢင်ႉတေၸႂ်ႉၵိုတ်း ဢမ်ႇပဵၼ်လႆႈသေတႃႉ ဢမ်ႇပေႃးႁိုင် ႁူႉတၵ်းတေငမ်ႁူဝ်သွင်ၽၢႆႇ တေႃႇၼႃႈၵၼ်ၼိူဝ်ၽိူၼ်ဢုပ်ႇဢူဝ်းယူႇၼၼ်ႉယူႇ။

ၵူၺ်းၵႃႈ ၽၢႆႇစကစ လူး ၸွင်ႇသမ်ႉတေယွမ်းႁပ်ႉလႆႈ လွင်ႈလႆႈပွႆႇသုမ်း တပ်ႉသဝ်းမၼ်း မွၵ်ႈ 150 ၼၼ်ႉသေ ဢုပ်ႇၸွမ်းငၢႆႈငၢႆႈယူႇႁႃႉ ဢၼ်ဝႃႈၼၼ်ႉတႄႉ လၢမ်းယၢပ်ႇတေႉယူႇယဝ်ႉ။

ပဵၼ်ႁိုဝ်ပဵၼ် ထိုင်ၵမ်းလႆႈၵိုတ်းတိုၵ်းဢုပ်ႇၵၼ်တေႉမႃး ၸုမ်းၸၢဝ်းဢၼ်ဢမ်ႇလႆႈၶဝ်ႈပႃး ၼႂ်းၽႅၼ်တိုၵ်း ၸိူင်ႉၼင်ႇ SSPP/SSA ၼၼ်ႉသမ်ႉ တေႁဵတ်းၸိူင်ႉႁိုဝ် ၶဝ်ႈပႃး၊ ဢမ်ႇၼၼ် တေယူႇၶႅပ်ႇၶၢင်ႈတူၺ်းပိူၼ်ႈ ၸႅၵ်ႇ ၼႃႈတီႈမႂ်ႇၵၼ်ၵွၺ်းႁိုဝ် ဢၼ်ဝႃႈၼၼ်ႉ တေလႆႈပႂ်ႉတူၺ်းထႅင်ႈ ၵွၼ်ႇလိူၼ်ပႆႇသဵင်ႈၼႆႈၵူၺ်းယဝ်ႉၼႆ ယွၼ်းပၢႆးၼႄမွၵ်ႈၼႆႉသေ ၶွတ်ႇယွတ်ႈပၢႆၵႂၢမ်းတီႈၼႆၵွၼ်ႇၶႃႈ။