ၶႄႇၶဝ်ႈတဝ်ၸွမ်းၵၢၼ်မိူင်း ၸုမ်းၸၢဝ်းၶိူဝ်းဢမ်ႇၵိူင်းသုတ်ႉၸမ်ၶဝ်ႈႁႃၵၼ် တႃႇႁူမ်ႈႁႃၽွၼ်းလီဢၼ်တေၵမ်ႉယွင် ၶေႃႈဢဵၼ်းဢၢၼ်းၵၢၼ်မိူင်းတူဝ်ၵဝ်ႇ

ၼႂ်းဝၼ်းတီႈ 22 ပူၼ်ႉမႃးၼႆႉ ၵဵဝ်ႇလူၺ်ႈလွင်ႈမိူင်းမၢၼ်ႈသေ မီး ပၢင်ၵုမ် Track 1.5 တီႈမိူင်းလၢဝ်း တီႈမလေႊသျႃႊၼၼ်ႉ ထႆးၶႄႇ ဢိၼ်ႊတီႊယိူဝ်ႊ ၸိူဝ်းၼႆႉ ၶဝ်ႈဢုပ်ႇၸွမ်း လွင်ႈတၢင်းဢုပ်ႇဢူဝ်းၵၼ် မီးႁူဝ်ၶေႃႈလူင် 4 ၶေႃႈ လွင်ႈႁႃလီၵၼ်ၶိုၼ်းၼႂ်းၸိူဝ်ႉၸၢတ်ႈ ဢမ်ႇၼၼ်ၵေႃႈ ၼႂ်းၸိုင်ႈမိူင်း ဢၼ်ႁွင်ႉဝႃႈ  Reconciliation လွင်ႈလူတ်းယွမ်း လိူင်ႈၵေႃႇၵၢၼ်ႁၢႆႉ လွင်ႈၵၢၼ်ၸွႆႈထႅမ်ၵူၼ်းတုၵ်ႉယၢၵ်ႈလႄႈ လွင်ႈလိူင်ႈလၢဝ်းၵိူတ်ႇ ၶၢမ်ႈလႅၼ်လိၼ်ၸဵမ်ၸိူဝ်းၼႆႉၶႃႈၼေႃႈ။

ပၢင်ၵုမ်ဢၼ်ၼႆႉ ဢမ်ႇလႆႈႁၼ်မီး လွင်ႈလၢၵ်ႇတေႉတေႉဝႃႈဝႃႈသေတႃႉ လႆႈႁူႉၸွမ်းလွၵ်းၸုၵ်းၸဵင်ႇဢၼ် ၶွင်မိူင်းၶႄႇ ဢၼ်ဝႆႉ ၼိူဝ်လွင်ႈပၢင်လိူၵ်ႈတင်ႈ ဢမ်ႇမီးႁူးဢွၵ်ႇ ပၼ်ႁႃၵၢၼ်မိူင်းၼႆၼၼ်ႉယဝ်ႉ ပေႃးၵဵဝ်ႇ လိူင်ႈမိူင်းမၢၼ်ႈမႃး ႁူမ်ႈဝႃႈ မိူင်းၶႄႇၼႆႉ မၼ်းဢွၵ်ႇပၢၵ်ႇဝႃႈ ပၼ်ႁႅင်း ASEAN မိူၼ်ၸိူင်ႉၼင်ႇ ဢမေႊရိၵၼ်ႊၼၼ်ႉသေတႃႉ ၾၢႆႇၼိုင်ႈတၢင်းၼိုင်ႈသမ်ႉ မၼ်းၵေႃႈ ၶဝ်ႈႁႃထိုင်ၸတ်း ယူႇႁင်းမၼ်း ၼႆ ႁဝ်းၶႃႈယၢမ်ႈဢုပ်ႇၵၼ်မႃးယူႇၶႃႈ ၼေႃႈ။

လၢတ်ႈငၢႆႈငၢႆႈတႄႉ ပိူဝ်ႈတႃႇၽွၼ်းပၢင်ႈမၼ်း မၼ်းတိုၼ်းႁဵတ်းၵေႃႉတေႃႇမိူင်းမၢၼ်ႈယူႇၼၼ်ႉယဝ်ႉ ။ တီႈဢၼ်ဝႃႈ မိူင်းမၢၼ်ႈၼႆႉ မၢႆပဵၼ်ၽူႈၵူၼ်းႁိုဝ် ၸုမ်းၽွင်းငမ်း ၽႂ်ၶိုၼ်ႈပဵၼ်လူင်ပွင်ၸိုင်ႈၵေႃႈ မိူင်းၶႄႇၼႆႉ တိုၼ်းတေႁဵတ်းၵေႃႉ ၶႂ်ႈဝႃႈၼႆယူႇၼင်ႇၵဝ်ႇ ။ တီႈတေႉမႃး ယူႇတီႈမိူင်းၶႄႇ ႁႂ်ႈပေႃးပၢၵ်ႇလၢတ်ႈ တႅၵ်ႇလႅင်းဝႃႈ ၼွၵ်ႈလိူဝ်ပၢင်လိူၵ်ႈတင်ႈ ဢမ်ႇမီးႁူးဢွၵ်ႇပၼ်ႁႃၵၢၼ်မိူင်းၼႆႉ ပွၵ်ႈၼႆႉ တေပဵၼ်ဢၼ်ပုတ်းၶၢတ်ႇ သိုဝ်ႈသႅတ်ႉမိူၼ်ပိူၼ်ႈယဝ်ႉ။

ၼင်ႇႁိုဝ် တေလၢတ်ႈတႅၵ်ႇလႅင်းလႆႈမိူၼ်ၼႆၵေႃႈ လႅပ်ႈတေၶွၼ်းၶဝ်ႇ ႁိဝ်ႈၸင်ႈတူၺ်း တၢင်းလိုၵ်ႉတၢင်းတိုၼ်ႈၶွင် ၸုမ်းသိုၵ်းမၢၼ်ႈယိုတ်းမိူင်းၼၼ်ႉၶိုတ်းမိုဝ်ႉၶိုတ်းယၢမ်းယူႇ ၵူႈယၢမ်းယူႇ ။ ၵွၼ်ႇပႆႇပဵၼ်ပၢင် Track 1.5 မိူဝ်ႈဝၼ်းတီႈ 18 ၽူႈတႅၼ်းတၢင်ၶိုၵ်ႉတွၼ်ႊ တဵင်ႊသျီႊၸွၼ်ႊ ၽႅဝ်မႃး ၼေႇပျီႇတေႃႇၼၼ်ႉ ၼမ်ႁိုဝ်ဢေႇ ႁူႉတေမီးလွင်ႈၵွင်ႉၵၢႆႇၵၼ်တင်း ပၢင်ၵုမ် Track 1.5 ၼႆႉယူႇ။

ထႃႈဢမ်ၶေႃႈမၼ်ႈတီႈၼေႇပျီႇတေႃႇ မိူဝ်ႈတေလႆႈႁဵတ်းပၢင်လိူၵ်ႈတင်ႈတေႉယူႇၼၼ်ႉ ၶႄႇတေဢမ်ႇလၢတ်ႈဝႃႈ ပၢင်လိူၵ်ႈတင်ႈၵွႆး ၸင်ႇတေပဵၼ်ႁူးဢွၵ်ႇပၼ်ႁႃ ။ ထႅင်ႈလၢႆးၼိုင်ႈၵေႃႈ လီလႆႈႁႃၶႆၸႂ်ဝႃႈ တေဢမ်ႇၶႂ်ႈႁႂ်ႈတပ်ႉသိုၵ်းယိုတ်းမိူင်း တေဢမ်ႇၶႂ်ႈႁႂ်ႈတပ်ႉသိုၵ်းၼႆႉ သိုပ်ႇယိုတ်းမိူင်းၵႂႃႇၼႃႇ ပီယၢဝ်းၶၢဝ်းႁိုင်ၼၼ်ႉၶႃႈၼေႃႈ။

တီႈၼႂ်းပၢင်ၵုမ် Track 1.5 ၼႆႉ ၽိူဝ်ႇမိူင်းထႆး လၢတ်ႈဝႃႈ တႃႇၸွႆႈၵႄႈလိတ်ႈ လိူင်ႈမိူင်းမၢၼ်ႈၼႆႉ လီ လႆႈမီးၵူၼ်းဝူင်ႈၵၢင်ၸိူင်ႉၼင်ႇ ဢမေႊရိၵၼ်ႊ EU ၶဝ် ၶဝ်ႈပႃးၼႆၼၼ်ႉ ၾၢႆႇမိူင်းၶႄႇ ဢမ်ႇႁပ်ႉႁၼ်လီ ပွႆႇႁႂ်ႈၸုမ်းပွတ်းတူၵ်းၶဝ်ႈၵႅဝ်ၸွမ်းၼႆႉ ၽွၼ်းၸႃႉတေၼမ်လိူဝ်ၽွၼ်းလီ လႅပ်ႈၶႂ်ႈဝႃႈၼၼ်ယူႇယဝ်ႉ။

ဢဝ်ပၢႆးမိူင်းၼမ်ႉလိၼ်ႁိၼ်ၽႃဝႃႈၸိုင် ၶႄႇၼႆႉ  တိုၼ်းဢမ်ႇၶႂ်ႈႁႂ်ႈ ဢမေႊရီႊၵၢၼ်ႊလႄႈၸုမ်းဝၼ်းတူၵ်း ၶဝ်ႈပႃးၼႂ်းလိူင်ႈမိူင်းမၢၼ်ႈ တင်းမႃႇတင်းႁႅင်း ၵွပ်ႈၼႆ ၶႄႇၼႆႉ မၼ်းၸင်ႇလၢတ်ႈဝႃႈ ႁႂ်ႈဢေႊသီႊယၼ်ႊ ဢဝ်ပုၼ်ႈၽွၼ်း မၼ်းၸင်ႇပၼ်ၾၢင်ႉဝႃႈ ၼွၵ်ႈလိူဝ် ပၢင်လိူၵ်ႈတင်ႈ ဢမ်ႇမီးႁူးဢွၵ်ႇပၼ်ႁႃၼႆၼၼ်ႉယဝ်ႉ။

ၸဵင်ႇႁၼ်လွၵ်းၸုၵ်းမိူင်းၶႄႇၼႆႉ (1) ဢမ်ႇၶႂ်ႈၸုမ်းသိုၵ်း သိုပ်ႇယိုတ်းဢႃႇၼႃႇၵႂႃႇၶၢဝ်းႁိုင် (2) ႁဵတ်းပၢင်လိူၵ်ႈတင်ႈ သင်ႇၸုမ်းသိုၵ်းၶၢႆႉလူင်းသေ တေမီးမႃးလူင်ပွင်ၸိုင်ႈ ဢၼ်ဢမ်ႇၸႂ်ႉပိူင်သိုၵ်း (3) ၸိူဝ်းပဵၼ်ပၢင်လိူၵ်ႈတင်ႈၸင်ႇ တေႁေႉႁၢမ်ႈလႆႈ ဢမေႊရီႊၵၢၼ် လႄႈ ၸုမ်းဝၼ်းတူၵ်း ၽိုတ်ႉၶဝ်ႈၵႅဝ်ၸွမ်း ၵၢၼ်မိူင်းတူင်ႇတၢင်ႇ ယဝ်ႉၸင်ႇတေမႃး ၽွၼ်းပၢင်ႈမၢၵ်ႈမီး ၵမ်းသိုဝ်ႈၶွင်မိူင်းမၼ်း တေပဵၼ်ၼႆယူႇၶႃႈၼႃ။

ၵူၺ်းၵႃႈ ၼင်ႇမိူင်းၶႄႇ ဝူၼ်ႉၼၼ်ႉ ၸုမ်းသိုၵ်းမၢၼ်ႈသမ်ႉ ၸွင်ႇတေၽွမ်ႉႁဵတ်းၸွမ်းႁိုဝ်ၼႆ ပဵၼ်ဝႆႉ ၶေႃႈထၢမ်ယူႇယဝ်ႉ။မိူင်းၶႄႇၼႆႉ ႁူမ်ႈဝႃႈ ၶဝ်ႈဢွၵ်ႇၸူး ၼေႇပျီႇတေႃႇဢမ်ႇထၢတ်ႇဢမ်ႇဝၢႆးသေတႃႉ တၢင်တူဝ်ၸိူဝ်းႁူဝ်ၼႃႈ တႅဝ်းသုင်ၼၼ်ႉ ဢမ်ႇၼပ်ႉတေႃႈမႃး တႃႇတေမွၵ်ႇႁွင်ႉမိၼ်းဢွင်ႇလႅင်ႇၵႂႃႇႁဵတ်းၶႅၵ်ႇၵေႃႈ မိူင်းၶႄႇ ပႆႇၸၢင်ႈႁဵတ်း ။

လႆႈတူၺ်းထိုင်ၵၢင်ၸႂ် ၵူၼ်းမိူင်းမၢၼ်ႈလႄႈ ၾၢႆႇၸိူဝ်းၶတ်ႉၶၢၼ်ႉၶဝ်သေဢမ်ႇၵႃး လႆႈၼပ်ႉပႃးသၢႆတႃ ဢမေႊရီႊၵၢၼ်ႊလႄႈ ၸုမ်းဝၼ်းတူၵ်းၶဝ်ယူႇ။ၵွပ်ႈပိူဝ်ႈမိူင်းၶႄႇ ဢမ်ႇဢိူဝ်လိူဝ်တေႃႇမၼ်း မိၼ်းဢွင်ႇလႅင်ႇၵေႃႈ ထိုင်တီႈပေႃးလႆႈႁဵတ်းၼႃႈလိူမ်ႈ လေႃႈလႅၼ်ႈလၢႆလၢႆၵမ်းသေ ၶတ်းၸႂ်တေႃႇပေႃးလႆႈထူပ်း ပူႊတိၼ်ႊ ၸွမ်ၸိုင်ႈရႅတ်ႉသျႃႊ ဢၼ်ဝႃႈၼၼ်ႉ တေၾၢင်ႉၺႃးၵၼ်ယူႇ။

ပေႃးၼၼ် ၸုမ်းသိုၵ်းမၢၼ်ႈၼႆႉ ၸွင်ႇတေဢဝ်ၵႂၢမ်းၸုမ်းသိုၵ်းမၢၼ်ႈတေႉယူႇႁႃႉပေႃးဝႃႈၼႆတႄႉ ဢၼ်ဢမ်ႇၸၢင်ႈလိူဝ်လႆႈၶႄႇ မီးတၢင်းၼမ်ယဝ်ႉ။ဢဝ်ၸဵမ်ဢေႃးၸႃႇ ႁူမ်ႇငမ်းၵၢၼ်မိူင်း တၢင်းၸွႆႈၾၢႆႇၵၢၼ်ၵႅတ်ႇၶႄ တေႃႇထိုင်ၵၢၼ်မၢၵ်ႈမီး ၵၢၼ်ၵႃႉၶၢႆ လႄႈ ၵၢၼ်လဵင်ႉတွင်ႉ တႃႇတေၵၢင်းယၢၼ်လႆႈမိူင်းၶႄႇ ဢမ်ႇပဵၼ်လႆႈငၢႆႈငၢႆႈ ။

လိူဝ်ၼၼ်ႉ ဢၼ်လုၵ်ႉၼႂ်းၶိုၵ်ႉတွၼ်းသမ်ႉ တေပဵၼ်ၵၢၼ်ၸုမ်းယိပ်းၵွင်ႈၵၢင်ႇလုၵ်ႉၽိုၼ်ႉပွတ်းႁွင်ႇၼၼ်ႉယဝ်ႉ ၼႃႈလႅၼ်လိၼ်ၶႄႇ ဢၼ်တိတ်းၸွမ်းၾၢႆႇမိူင်းႁဝ်းၼႆႉ ဢမ်ႇပေႃးမီးပၢင်တိုၵ်းၵၼ်ၸွမ်း သိုၵ်းမၢၼ်ႈတေႉတေႉဝႃႈဝႃႈ။

ပိူင်လူင်ၼႆႉ ၸွမ်းသၢႆလွတ်ႇၵႅတ်ႉလႄႈ လွတ်ႇၼမ်ႉမၼ်းၶွင်မိူင်းၶႄႇၼႆႉ ၵတ်းယဵၼ်ႁၢမ်းၶဵၼ် ဢၼ်ၼႆႉ ပဵၼ်တူဝ်ယၢင်ႇဝႃႈ လွင်ႈဝႃႈၶႄႇမီး ပိူဝ်ႈတႃႇမူႇၸုမ်းယိပ်း ၸုမ်းလုၵ်ႉၽိုၼ်ႉပွတ်းႁွင်ႇဢမ်ႇၵႃး ပႃးၸဵမ်ၸိူဝ်းလုၵ်ႉၽိုၼ်ႉ ၸိူဝ်းၵိူတ်ႇမႂ်ႇၼၼ်ႉယူႇယဝ်ႉ။

မွၵ်ႈၼႆႉၵူၺ်းႁႃႉပေႃးဝႃႈၼႆ တေပႆႇၸႂ်ႈၵွၼ်ႇ ၼႄလွင်ႈတၢင်းၶေႃႈဢၢင်ႈဝႃႈ ပိူဝ်ႈတႃႇ ၶဝ်ႈၵႄႈၶႆပၼ် ပၼ်ႁႃၼႂ်းၵႄႈၸုမ်းသိုၵ်းမၢၼ်ႈလႄႈ ၸုမ်းလုၵ်ႉၽိုၼ်ႉ ၾၢႆႇပွတ်းႁွင်ႇဝႃႈၼႆသေ ၸုမ်းတၢင်တူဝ်မိူင်းၶႄႇ ၶဝ်ႁႃဢုပ်ႇဢူဝ်းၸွမ်းလုၵ်ႈၸုမ်း K3C ၵမ်ႈၽွင်ႈလႄႈ RCSS ၸိူဝ်းၼၼ်ႉၵေႃႈမီးမႃးၼႆ ၸိူဝ်းၾၢင်ႉၸွမ်း တေႁူႉႁၼ်ၵၼ်ယူႇ။ ပွင်ႇဝႃႈ ဢမ်ႇပႃးမွၵ်ႈ NSPNC ပႃးၸဵမ်ၸုမ်းၸၢဝ်းလုၵ်ႉၽိုၼ်ႉ ၾၢႆႇတၢင်းၸၢၼ်း လႄႈ တင်းၸိူဝ်းၵွင်ႉၵၢႆႇတင်းၶဝ်ၼၼ်ႉ မိူင်းၶႄႇ ဝႃးမိုဝ်းတၢႆးထိုင်လႆႈယူႇၼၼ်ႉယဝ်ႉ။

ငဝ်းလၢႆးဢၼ်ၼႆႉ ပဵၼ်လွင်ႈၵမ်ႉယွင်တႃႇတွပ်ႇလႆႈ ၶေႃထၢမ်ဢၼ်ဝႃႈ ၸုမ်းသိုၵ်းမၢၼ်ႈသမ်ႉတေဢဝ်ၵႂၢမ်းမိူင်းၶႄႇယူႇႁိုဝ်ဢၼ်ဝႃႈၼၼ်ႉ ၼႂ်းၵႄႈငဝ်းလၢႆးမိူၼ်ၼႆ ၸုမ်းၸၢဝ်းၶိူဝ်းၸိူဝ်းလႆႈ ပိၼ်ႇၵၢၼ် ၸွမ်းမိူင်းၶႄႇၼၼ်ႉသမ်ႉ တေႁဵတ်းႁိုဝ်ႁူမ်ႈႁႃ ၽွၼ်းလီ တႃႇပဵၼ်လွင်ႈၵမ်ႉယွင်ႈၶေႃႈ ဢဵၼ်းဢၢၼ်းၵၢၼ်မိူင်းတူဝ်ၵဝ်ႇ ဢၼ်ဝႃႈၼၼ်ႉတႄႉ ပဵၼ်တီႈၶဝ်ႈၸႂ်လႄႈ လီလႆႈမႆႈၸႂ်တေႉတေႉယဝ်ႉ။

ၵွပ်ႈပိူဝ်ႈမိူင်းၶႄႇ ၶဝ်ႈဢွၵ်ႇၸူးလႆႈ ၵူႈၸုမ်းသေတႃႉ ၵူႈၸုမ်းၸၢဝ်းၸိူဝ်းၼၼ်ႉသမ်ႉ ဢမ်ႇမီးလွင်ႈၶဝ်ႈဢွၵ်ႇၵၼ်လႆႈၼၼ်ႉယဝ်ႉ ယွၼ်းပၢႆးၼႄ တၢင်းႁၼ်မွၵ်ႈၼႆႉသေ ၶွတ်ႇယွတ်ႈပၢႆၵႂၢမ်းတီႈၼႆၵွၼ်ႇၶႃႈ ။