ႁူဝ်ၼပ်ႉၵူၼ်းမၼ်ႈၼိမ် ၵေႃႈလမ်ႇလွင်ႈတေႃႇ လွင်ႈမၼ်ႈၵႅၼ်ႇပၢႆးမၢၵ်ႈမီး ႁိုဝ် လွင်ႈၵတ်းယဵၼ်ၸိုင်ႈမိူင်း။ ၵွပ်ႈဝႃႈႁူဝ်ၼပ်ႉၵူၼ်း လႅၵ်ႈလၢႆႈ၊ လွင်ႈၵတ်းယဵၼ်ၼိမ်တဵင်ႈဝၢၼ်ႈမိူင်းၵေႃႈ လႅၵ်ႈလၢႆႈၵမ်းသိုဝ်ႈ။
ၻွၵ်ႉတိူဝ်ႊဢၽိၶျၢတ်ႉ ၻမ်ႊရသ်ႉလိတ်ႉထိရူင်ႊၶ် တီႈၵိူဝ်းၵုမ် ၸုမ်းထတ်းသဵၼ်ႈသၢႆမၢႆႁူဝ်ၵူၼ်း လၢတ်ႈတီႈပၢင်ဢုပ်ႇၶႆႈ “ႁႅင်းၵၢၼ်ထႆးႁၢႆၵႂႃႇ ႁႅင်းၵၢၼ်ၶၢမ်ႈၸၢတ်ႈၶဝ်ႈမႃးပုတ်ႈတႅၼ်း လႆႈယူႇႁိုဝ်” ဢၼ်ၸတ်းမိူဝ်ႈပူၼ်ႉမႃးဢမ်ႇပေႃးႁိုင်ၼႆႉဝႃႈ – ထိုင်ၶၢဝ်းယၢမ်း တူင်ႇဝူင်းထႆး တၵ်းလႆႈဝၢႆႇမႃးသႂ်ႇၸႂ် ဝႆႉၼၵ်း။ ၵၢၼ်ၵိူတ်ႇလႄႈႁူဝ်ၵူၼ်းႁႅင်းၵၢၼ်ထႆးလူတ်းယွမ်းလူင်းၼမ်၊ ထိုင်ၶၢဝ်းယၢမ်း တူင်ႇဝူင်းထႆး တၵ်းတေလႆႈယွမ်းႁပ်ႉ ႁႅင်းၵၢၼ်ယၢၼ်မိူင်း ၶဝ်ႈမႃးပုတ်ႈတႅၼ်း- ဝႃႈၼႆ။
“ လၵ်းၼမ်းၵၢၼ်ၸတ်းၵၢၼ် ႁူဝ်ၵူၼ်းၶၢႆႉထိၼ်ႇတီႈယူႇ ပိူဝ်ႈပုတ်ႈတႅၼ်းႁူဝ်ၵူၼ်းပိုၼ်ႉတီႈဢၼ်လူတ်း ယွမ်းလူင်း (Replacement Migration Policy)” ၼႆႉပဵၼ်ပၢႆးဝူၼ်ႉဢၼ်ၸၢတ်ႈၸိုင်ႈလုမ်ႈၾႃႉ (UN) လၢတ်ႈမႃး ၸဵမ်မိူဝ်ႈပီ 2001 ။ လႄႈၽွင်းၼႂ်းပီ 2019 UN မီးၵၢၼ်ၼပ်ႉသွၼ်ႇဝႆႉဝႃႈ ပေႃးပီႁူဝ်ပၢၵ်ႇ 21 သုတ်းသဵင်ႈၸိုင် ႁူဝ်ၵူၼ်း ၵူၼ်းထႆးတေလူတ်းယွမ်းလူင်း ႁူဝ်ပၢၵ်ႇ 34.1 ပုၼ်ႈ (ႁိုဝ် 1 ၼႂ်း 3 ) ။ တေပဵၼ်ဢၼ်လူတ်းယွမ်းၼမ်သုတ်းတီႈ 2 ၼႂ်းလုမ်ႈၾႃႉ၊ လင်ထႆး တေမီးၵျပၼ်ႊ ႁူဝ်ၵူၼ်းတေလူတ်းယွမ်းလူင်းႁူဝ်ပၢၵ်ႇ 41 ပုၼ်ႈ။
မိူဝ်ႈၼႂ်းပီ 2020 ၼၼ်ႉ မီးၵၢၼ်ထတ်းထွင်သေပိုၼ်ၽႄႈၼႂ်းၽိုၼ်လိၵ်ႈၾၢႆႇမေႃယႃ ၸိုဝ်ႈယႂ်ႇ The Lancet ဝႃႈ ၵျပၼ်ႊ ထႆး လႄႈ သပဵၼ်ႊ ႁူဝ်ၵူၼ်းတေႁၢႆၵႂႃႇၼႂ်းႁူဝ်ပၢၵ်ႇ 50 ။
“3 ၸိုင်ႈမိူင်းၼႆႉ ႁူဝ်ၵူၼ်းတေႁၢႆၵႂႃႇ ၶိုင်ႈပၢႆၶွင်ၸိုင်ႈမိူင်းၽႂ်မၼ်း။ ၵျပၼ်ႊလႄႈသပဵၼ်ႊ ၼႆႉ ၵၢၼ်မၢၵ်ႈမီးၶဝ်သုင်လိူဝ်ထႆး၊ ထႆးတေမီးပၼ်ႁႃၼမ်သုတ်း။ ၵျပၼ်ႊၼႆႉ မိူဝ်ႈၵွၼ်ႇပဵၼ်ၸိုင်ႈမိူင်းဢၼ် ဢမ်ႇၶႂ်ႈႁႂ်ႈၵူၼ်းတၢင်ႇမိူင်း ၶဝ်ႈမႃးပဵၼ်ၵူၼ်းမိူင်းၶဝ်ၵႃႈႁိုဝ်၊ ဝၢႆးၼၼ်ႉဢမ်ႇႁိုင်ၶဝ်လႅၵ်ႈလၢႆႈပၢႆးဝူၼ်ႉၶဝ်ဝႃႈ တေဢဝ်ၵူၼ်းတၢင်ႇမိူင်းမႃးပဵၼ်ၵူၼ်းမိူင်းၶဝ်ႁႂ်ႈလႆႈ။ ၵျပၼ်ႊၼႆႉ ပိုၼ်ႉတီႈၶဝ်တေၵႅၼ်ႇၶႅင် တေႃႈၼင်ႇၵျပၼ်ႊၼႆႉ Conservative တီႈသုတ်း ယၢမ်းၼႆႉၵေႃႈတႄႇဝူၼ်ႉယဝ်ႉ – ၻွၵ်ႉတိူဝ်ႊဢၽိၶျၢတ်ႉ ၻမ်ႊရသ်ႉလိတ်ႉထိရူင်ႊၶ်ၵၢဝ်ႇလၢတ်ႈၼင်ႇၼႆ။
ဝူင်း“ပၢင်ဢုပ်ႇၶႆႈ” ၵမ်းၼၼ်ႉၸတ်းၶိုၼ်ႈလူၺ်ႈၸုမ်းထတ်းၼၢႆ Research Institute လႄႈတူင်ႇဝူင်း ၸၼ်ႉၸွမ် မႁိၻူၼ်ႊ ႁူမ်ႈတင်း SEA Junction လႄႈ Migrant Working Group ။ ယင်းမီးၽူႈလူင်ႉလႅၼ်ႇတီႈၸုမ်း ထတ်းၼၢႆ ထႅင်ႈ 2 ၵေႃႉ ႁူမ်ႈပၼ်တၢင်းႁၼ်ထိုင်။ ၻွၵ်ႉတိူဝ်ႊသၵ်ႇၵရိၼ်ႊ ၼိယူမ်းသိလ်ပ် လၢတ်ႈဝႃႈ – ၵၢၼ်ပွႆႇႁႂ်ႈႁူဝ်ၵူၼ်းလူတ်းယွမ်းလူင်တိၵ်းတိၵ်း တေဢမ်ႇမီးၵူၼ်းႁဵတ်းၵၢၼ်လႄႈ တေမီး ၽူႈထဝ်ႈၵူၼ်းၵႄႇသေ တေဢမ်ႇမီးၽူးလူလွမ် လိုၼ်းသုတ်းဝၢၼ်ႈမိူင်းတေလူမ်ႉၸူမ် ၵူၼ်းၸိူဝ်းတိုၵ်ႉယူႇၵေႃႈ တေထုၵ်ႇၵဵပ်းၽႃးသီ(ၶွၼ်ႇ) ၼမ်ၶိုၼ်ႈ။
ၽွင်းၼင်ႇၼၼ် ထႅင်ႈၾၢႆႇၼိုင်ႈၵေႃႈသင်ဝႃႈထႆးတေလုတ်ႇပူၼ်ႉၵၢၼ်ၶွင်ႈၶမ်ၸိုင်ႈမိူင်း လၢႆးလႆႈပၢၼ်ၵၢင်ၵေႃႈ တၵ်းတေလႆႈမီးလွင်းၵၢၼ်ၼၵ်းၼႅၼ်ႈတိူဝ်းၶိုၼ်ႈ။ ၵႃႈပူၼ်ႉမႃးၼၼ်ႉ ထႆးၵွႆးဢဝ်ၶဝ်ႈႁႅင်းၵၢၼ် ၵၢၼ်ဝႅၵ်ႇႁၢမ် ၵၢၼ်ၼၵ်းလႄႈ သႅၼ်းၶိုင်ႈၶိုင်ႈၵၢင်ၵၢင်ၶဝ်ႈမႃး။ ၵွႆးၵႃႈဝၼ်းမိူဝ်းၼႃႈထႆးတၵ်းတေၶဝ်ႈသူႇပၢၼ်ၶိူင်ႈၸၢၵ်ႈ ႁႆႊထဵၵ်ႉ ပၢၼ်မႂ်ႇ ပိူဝ်ႈယူၵ်ႉၸၼ်ႉၵၢၼ်ပဵၼ်ၸိုင်ႈမိူင်းလၢႆးလႆႈသုင် ႁႂ်ႈလႆႈၸွမ်းၼင်ႇၵၢၼ်ဝၢင်းၽႅၼ်ၶွင်ၸၢတ်ႈ 20 ပီဢၼ်တမ်းဝၢင်းဝႆႉ။
“1. ၼႅဝ်းတၢင်းၵၢၼ်ယၢႆႉထိၼ်ႇထၢၼ်ၶွင်ႁႅင်းၵၢၼ် ၼမ်ၶိုၼ်ႈ ၸၢင်ႈပဵၼ်ၵၢၼ်ၶႅင်ႇၶၼ်ၼမ်ႉၵတ်ႉ(Talent War) ပၢင်တိုၵ်း ႁိမ်ၽူႈမီးၵၢၼ် ။ လၢႆၸိုင်ႈမိူင်းမီးလၵ်းၼမ်းၵၢၼ်ၶႅင်ႇၶၼ်ၵၼ်တိူဝ်းၶိုၼ်ႈ 2. ႁၼ်ၸႅင်ႈ လႅင်းဝႃႈ မိူဝ်ႈလဵဝ် မီးႁႅင်းၵၢၼ်ၶၢမ်ႈၸၢတ်ႈယူႇၼႂ်းမိူင်းထႆး 3-4 လၢၼ်ႉၵေႃႉ ၊ ဝၼ်းမိူဝ်းၼႃႈႁူဝ်ၵူၼ်းလူတ်း ယွမ်းလူင်း ႁႅင်းၵၢၼ်လူတ်းလူင်း ၊ တၵ်းလႆႈႁပ်ႉ ႁႅင်းၵၢၼ်ၶၢမ်ႈမိူင်း။ ၵွပ်ႈၼႆ ထုၵ်ႇလီပၼ်တိုဝ်ႉတၢင်းႁႂ်ႈႁႅင်းၵၢၼ်ၶၢမ်ႈၸၢတ်ႈ လႆႈယူႇယၢဝ်းၼႂ်းမိူင်းထႆး လူၺ်ႈဢမ်ႇတၢပ်ႈၸႂ်ႉ ဝီႊသႃႊပီတေႃႇပီ။
ႁႂ်ႈၶဝ်လႆႈယူႇယၢဝ်းၶိုၼ်ႈ မၢင်သူၼ်ႇၶႄးတေယွၼ်းပဵၼ်ၵူၼ်းမိူင်းထႆးလႆႈၼႂ်းဝၼ်းမိူဝ်းၼႃႈ သင်ဝႃႈမီၼမ်ႉၵတ်ႉ ၸွမ်းၼင်ႇဢၼ်ႁဝ်း ၶႂ်ႈလႆႈ 3. မီးလၢႆၸိုင်ႈမိူင်း ယၢမ်းလဵဝ် ႁူမ်ႈတင်းမိူင်းဢူၺ်းလီႁဝ်း တင်းၵူႈၶႅင်ႇ ႁဝ်း ၶဝ်မီးလၵ်းၼမ်းယဝ်ႉဢၼ်ႁဝ်းႁဵၵ်ႈဝႃႈ Foreign Talent Policy ႁိုဝ် လၵ်းၼမ်းဢၼ်မုင်ႈတိုတ်ႉၸၼ် လုတ်ႇဢဝ်ႁႅင်းၵၢၼ်လၵ်းလႅၼ်ႇ ပုတ်ႈတႅၼ်းႁႅင်းၵၢၼ်ဢၼ်မီးယူႇၼႆႉဢမ်ႇပဵင်းပေႃး တေႃႈၼင်ႇမိူင်းၵျပၼ်ႊ သိင်ႊၵပူဝ်ႊရ် ၵူဝ်ႊလီႊယိူဝ်ႊၸၢၼ်း ၵူႈၸိုင်ႈမိူင်းၵေႃႈ ၶႂ်ႈလႆႈ ။
မိူင်းႁိမ်းၶၢင်ႈ မိူၼ်ၼင်ႇမိူင်း မလေႊသျိူဝ်ႊ လႅၵ်ႈလၢႆႈပၢႆးဝူၼ်ႉ တေႃႇထိုင်ပီ 2035 ၼႆႉ ၶႂ်ႈလႆႈႁႅင်းၵၢၼ် ၶၢမ်ႈၸၢတ်ႈ – ၻွၵ်ႉတိူဝ်ႊဢၽိၶျၢတ်ႉ ၻမ်ႊရသ်ႉလိတ်ႉထိရူင်ႊၶ် လၢတ်ႈၼင်ႇၼႆ။
ၻွၵ်ႉတိူဝ်ႊသၵ်ႇၵရိၼ်ႊ ယင်းၵၢဝ်ႇလၢတ်ႈဝႃႈ ပုၼ်ႈတႃႇၶေႃႈလဝ်ႈၵၢဝ်ႇၶွင်ထႆး 1. ပိၼ်ႇလၢႆႈလၵ်းၼမ်း ႁႂ်ႈယွၼ်ႇ ယၢၼ်းလွင်ႈ ၵုမ်းၵမ် ၸိူင်ႉၼင်ႇ ဢွၵ်ႇဝႅပ်ႇဝီႊသႃႊ လၢႆသႅၼ်း ။ ႁူမ်ႈတင်းၵႄႈလိတ်ႈပၼ်ႁႃ Smart Visa လႄႈ PR Visa ဢၼ်ပဵၼ်ယူႇယၢမ်းလဵဝ် ။ ဢိၵ်ႇပႃး ဝီႊသႃႊႁဵတ်းၵၢၼ် ၵိုင်ႇလီပဵၼ်ၶၢဝ်းယၢဝ်းၼမ် လိူဝ်ပီတေႃႇပီ။ 2. မီးလၵ်းၼမ်း ပၢႆးတိုၵ်း ၼႂ်းၵၢၼ်တိုတ်ႉၸၼ်လုတ်ႇဢဝ်ၵူၼ်း မိူၼ်ၼင်ႇ မိူင်းသိင်ႊၵပူဝ်ႊရ်ဢၼ်မီးၵၢၼ်သူင်ႇ“ပၢႆးႁၼ်”ၵႂႃႇၸိူၼ်းၵူၼ်းၵတ်ႉၶႅၼ်ႇတူဝ်ႈလူၵ်ႈ(လုမ်ႈၾႃႉ)။ 3. ႁႂ်ႈၽူႈၵိၼ်ပိၼ်ႇသိၼ်ႇ ၸၢဝ်းတၢင်ႇၸၢတ်ႈ ဢၼ်မႃးယူႇၼႂ်းမိူင်းထႆး ၶဝ်ႈႁဵတ်းၵၢၼ်လႆႈ ၊ ၵွပ်ႈဝႃႈလၢႆၵေႃႉ မီးတူဝ် ထူပ်းၼႂ်းၵၢၼ် မႃးၼမ် ။ လွင်ႈႁႅတ်ႉႁၢမ်ႈၸိူဝ်းၶဝ်ႁဵတ်းၵၢၼ်ၼၼ်ႉ ႁဵတ်းႁႂ်ႈႁဝ်းလုတ်ႈႁၢမ်ႈတိုဝ်ႉတၢင်း ပႅတ်ႈၽွၼ်းလီၵႂႃႇလၢႆလၢႆလွင်ႈ။
4. ၵမ်ႉထႅမ် MRA (Mutual Recognition Arrangement) ၶွင်ဢႃႊသျဵၼ်ႊႁႂ်ႈၼမ်ၶိုၼ်ႈ လူၺ်ႈ MRA။ မၢႆထိုင် ၶေႃႈတူၵ်းလူင်းၵၢၼ်ယွမ်းႁပ်ႉ ႁူမ်ႈတင်း ၼမ်ႉၵတ်ႉ ၽူႈလူင်ႉလႅၼ်ႇ ၸိူင်ႉၼင်ႇ မေႃယႃ၊ ဢိၼ်ႊၵျိၼ်ႊၼီႊယႃႊ ၊ ဢႃႊၶီႊထႅၵ်ႉ၊ ၾၢႆႇသၢႆမၢႆ။ 5. ၵမ်ႉထႅမ်ၵၢၼ် တိုတ်ႉၸၼ်ဢဝ် ၸၼ်ႉ ၸွမ် ၼွၵ်ႈမိူင်းမႃးပိုတ်ႇၵိင်ႇၽႄၼႂ်းထႆး ပဵၼ်ၵၢၼ်ပၼ်တီႈယူႇ ၶူးပူင်သွၼ်လူင် လႄႈ ၽူႈလူင်ႉလႅၼ်ႇ ဢၼ်မီးၼမ်ႉၵတ်ႉသုင် ႁူမ်ႈတင်းလုၵ်ႈႁဵၼ်းတူဝ်ႈလူၵ်ႈ(လုမ်ႈၾႃႉ) ၶဝ်ႈမႃးႁဵၼ်းလႄႈ ႁဵတ်းၵၢၼ်ၼႂ်းမိူင်းထႆးလႆႈ ။ လိူဝ်သေၵူၼ်းတၢင်ႇၸၢတ်ႈယဝ်ႉ ၵူၼ်းထႆးၸိူဝ်းၵႂႃႇပဵၼ်ယႂ်ႇလႆႈလီလႄႈမီးပၢႆးဝူၼ်ႉ လၵ်းလႅမ်သႅမ်းၵႃႈ ၵတ်ႉလႅၼ်ႇၸၼ်ႉသုင် ဢၼ်ယူႇၼႂ်းမိူင်းပိူၼ်ႈၵေႃႈ ထုၵ်ႇလီၸိူၼ်းပွၵ်ႈမႃးႁူမ်ႈၵၼ် ႁဵတ်းၵၢၼ်ၶိုၼ်းၼႂ်းမိူင်းထႆး မိူၼ်မိူင်းၶႄႇႁဵတ်းယူႇမိူဝ်ႈလဵဝ်။
ၻွၵ်ႉတိူဝ်ႊ ၶျလိူမ်ၽူလ်း ၸႅမ်ႇၸၼ်ႊ တူၺ်းၵႂႃႇတီႈ “လုၵ်ႈဢွၼ်ႇဢၼ်ယူႇၼႂ်းမိူင်းထႆး ၵွႆးၵႃႈဢမ်ႇမီး သၼ်ၸၢတ်ႈ (ၵိုၵ်းမိူင်း)” (Migrant Children) ၸိူင်ႉၼင်ႇလုၵ်ႈလၢၼ်ႁႅင်းၵၢၼ်ၶၢမ်ႈမိူင်း ၵဵဝ်ႇၵပ်းၵၢၼ်ႁဵၼ်း မွၵ်ႈ 10 ပီပူၼ်ႉမႃး ၶၢတ်ႈလၢမ်းဝႃႈယူႇၼႂ်း 1 သႅၼ်ၵေႃႉ မိူဝ်ႈလဵဝ်လႅပ်ႈတေယူႇၼႂ်း 5 သႅၼ်ၵေႃႉ တေႃႇ 1 လၢၼ်ႉ ၵေႃႉ ႁူမ်ႈဝႃႈတၢင်းၼမ်ဢေႇ ဢမ်ႇၸႅင်ႈလႅင်းၵေႃႈႁၼ်ဝႃႈမီးယူႇ။ “မီးၵၢၼ်ၶူၼ်ႉၶႆႈထူပ်းႁၼ်ဝႃႈ လုၵ်ႈဢွၼ်ႇ လုၵ်ႈႁႅင်းၵၢၼ်ၶၢမ်ႈၸၢတ်ႈ တင်းၼမ်တင်းလၢႆ ၵိူတ်ႇၼႂ်းမိူင်းထႆးလႄႈ တင်းၸူဝ်ႈၶဝ် ယူႇယႂ်ႇမႃးၼႂ်းမိူင်းထႆး” လၢႆၵေႃႉဢမ်ႇတွၼ်ႉလႆႈပွၵ်ႈမိူဝ်းႁၼ်မိူင်းၵိူတ်ႇပေႃႈမႄႈလႄႈ ဢမ်ႇႁူႉမေႃၽႃးသႃၶွင်မိူင်းပေႃႈမႄႈၶဝ်ၼၼ်ႉ ၵွႆးၸႂ်ႉၽႃးသႃထႆး မီးဢူၺ်းၵေႃႉပဵၼ်လုၵ်ႈဢွၼ်ႇထႆး မီးတူင်ႇဝူင်းႁူမ်ႈတင်းလုၵ်ႈဢွၼ်ႇၵူၼ်းထႆး။
“သင်တူၺ်းဢၼႃးၶူတ်း(ဢၼႃႇၵၢတ်ႈ)မိူဝ်းၼႃႈၶၢဝ်းယၢဝ်းၸိုင် လုၵ်ႈဢွၼ်ႇၸုပ်ႈၼႆႉ တေပဵၼ်ၸိူင်ႉႁိုဝ် ၵၢၼ် တေႁႂ်ႈပွၵ်ႈမိူဝ်းဝၢၼ်ႈပေႃႈမိူင်းမႄႈၶိုၼ်းၼၼ်ႉ ဢမ်ႇၸႂ်ႈတၢင်းဢွၵ်ႇ။ ၵွႆးၵေႃႈၵၢၼ်တေယူႇၼႂ်းမိူင်းထႆးၼၼ်ႉ သင်ဝႃႈထႆး ဢမ်ႇမီးလၵ်းၼမ်းၸႅင်ႈလႅင်း ၼႂ်းၵၢၼ်ဝူၼ်ႉၶွပ်ႈထိုင်ၽူလ်ၽွၼ်းလႆႈၼႂ်းတွၼ်ႈၵၢၼ် ဢၼ်ပဵၼ် ၶူဝ်းၶွင်ၶႃႈၵုၼ် (มรดกทรัพย์พยากรณ์) ၶၢဝ်းယၢဝ်းၶွင်ထႆးလႆႈလႄႈ ဢမ်ႇလူလွမ်တူၺ်းထိုင်တၢင်းၵိုင်ႇထုၵ်ႇ ၼႂ်းလွင်ႈၶွင်သူၼ်ႇလႆႈလုၵ်ႈဢွၼ်ႇယဝ်ႉ ၵၢၼ်လူင်းတိုၼ်းၼႂ်းမၼုသ်း လူၺ်ႈပိူင်ၶိုၵ်ႉမၼ်း တၢင်းၾၢႆႇၵၢၼ်ႁမ်ႉ ႁဵၼ်း ပၢႆးယူႇလီလႄႈ ၵၢၼ်ႁူမ်ႇလူမ်ႈ ၵၢၼ်ပႂ်ႉပႃးလုၵ်ႈဢွၼ်ႇၸိူဝ်းၼႆႉ မၼ်းတေပဵၼ်ၵၢၼ်ပိုၼ်ႉပွႆႇပႅတ်ႈ ႁၢမ်းလၢႆၵႂႃႇ။ ၼႂ်းဝၼ်းမိူဝ်းၼႃႈ လုၵ်ႈဢွၼ်ႇၵုမ်ႇၼႆႉၵေႃႈ တေဢမ်ႇမီးတိုဝ်ႉတၢင်းသင် ၽွင်းၶၢဝ်းလဵဝ်ၵၼ် ၸိုင်ႈမိူင်းထႆးၵေႃႈ ဢမ်ႇလႆႈၽွၼ်းလီသင် – ၻွၵ်ႉတိူဝ်ႊ ၶျလိူမ်ၽူလ်းၵၢဝ်ႇလၢတ်ႈၼင်ႇၼႆ။
သူၼ်ႇၽူႈၵၢဝ်ႇလၢတ်ႈထႅင်ႈၵေႃႉၼိုင်ႈ ဢၻိသွၼ်(ရ်) ၵိူတ်ႇမူင်ႊၶူလ်ႊ ၽူႈၵပ်းသၢၼ်ၵၢၼ်ၶိူဝ်းၶၢႆႇ ဢူင်ႊၵွၼ်ႊ (ၸုမ်း) ၵူၼ်းႁႅင်းၵၢၼ်ၶၢမ်ႈၸၢတ်ႈၵၢဝ်ႇလၢတ်ႈဝႃႈ ၸိုင်ႈမိူင်းထႆးမီးလၵ်းၼမ်းၸတ်းၵၢၼ်တင်းၽူႈၵူၼ်းၸိူဝ်း ဢမ်ႇမီးသၼ်ၸၢတ်ႈ(ၵိုၵ်းမိူင်း) 5 ၵုမ်ႇ 1. ၸုမ်းၵုမ်ႇၼွႆႉ မၢႆထိုင်ၵူၼ်းဢၼ်ယူႇၼႂ်းမိူင်းထႆးမႃးၼၢၼ်း ၵွႆးၵႃႈ ယင်းဢမ်ႇမီးသၼ်ၸၢတ်ႈထႆး မိူဝ်ႈလဵဝ်မီးယူႇမွၵ်ႈ 7 မိုၼ်ႇၵေႃႉ။ မီးလွင်ႈၶတ်းၸႂ်ယူၵ်ႉမုၼ်းႁႂ်ႈၵူၼ်းၸိူဝ်းၼႆႉ လႆႈသၼ်ၸၢတ်ႈထႆးဝႆးၶိုၼ်ႈသေတႃႉ ၵွႆးၵေႃႈယင်းတိုၵ်ႉၶွင်ႈၶမ်ယူႇတီႈလၵ်းပိူင်ယူႇတင်းၼမ်။
2. လုၵ်ႈဢွၼ်ႇတၢင်ႇၸၢတ်ႈၵိူတ်ႇၼႂ်းမိူင်းထႆး မီးငိူၼ်ႈၶႆ တၵ်းၵိူတ်ႇၼႂ်းမိူင်းထႆးလႄႈႁဵၼ်းႁႂ်ႈယဝ်ႉၸၼ်ႉၸွမ် ၸင်ႇတေၸၢင်ႈၶေႃယွၼ်းသၼ်ၸၢတ်ႈထႆးလႆႈ ၵွႆးၵေႃႈမီးၵၢၼ်ယၢပ်ႇယဵၼ်းယူႇ ၵၢၼ်လၢတ်ႈလႄႈၵၢၼ်ႁဵတ်း ၼၼ်ႉ ပိူင်ၶိုၵ်ႉလူင်မၼ်း လုၵ်ႈဢွၼ်ၵေႃႉၼၼ်ႉယူႇၼႂ်းထႆးသိုပ်ႇတေႃႇၵၼ်ယူႇႁိုဝ်။ 3. ၼၵ်ႉ(ၽူႈ) ၽူႈလူင်း တိုၼ်း ႁိုဝ် ႁႅင်းၵၢၼ်ဢၼ်မီးတၢင်းလၵ်းလႅၼ်ႇၶိုၵ်ႉတွၼ်း ဢၼ်လုၵ်ႈတီႈတၢင်ႇၸၢတ်ႈမႃး လႆႈဢၼုၺၢတ်ႈ ႁဵတ်းၵၢၼ် ၶၢဝ်းတၢင်းဢမ်ႇတႅမ်ႇ 10 ပီ။ ၵွႆးၵႃႈလၵ်းၼမ်းၶွင်ထႆးယင်းၼႅၼ်ႉထိုင် ၵၢၼ်ႁွင်းႁပ်ႉ ၵၢၼ်ၵႄႈ ပၼ်ႁႃၶၢဝ်းပွတ်း ပဵၼ်ၶေႃႈမတ်ႉၼွင်ႇ ၼႂ်းၵၢၼ်တိုတ်ႉၸၼ်ၽူႈၵူၼ်းၶဝ်ႈသူႇပၵ်းပိူင်။
4. ႁႅင်းၵၢၼ်ၶၢမ်ႈၸၢတ်ႈ မီးတၢင်းၶတ်းၸႂ်တိုတ်ႉဢဝ်ႁႅင်းၵၢၼ်ဢၼ်ထုၵ်ႇၵူတ်းမၢႆၶဝ်ႈမႃးၼမ်ၶိုၼ်ႈ ၵွႆးၵေႃႈမီး ၶေႃႈမၵ်းတတ်း ၸိူင်ႉၼင်ႇ “ပၢႆးဝူၼ်ႉၵၢၼ်ၸတ်းၵၢၼ် ယင်းယူႇၼိူဝ်ပိုၼ်ႉထၢၼ်လွင်ႈမၼ်ႈၼိမ်ယဵၼ်” လူၺ်ႈ သၢႆတႃတူၺ်းၵူၼ်းတၢင်ႇၸၢတ်ႈ ပဵၼ်ပၼ်ႁႃသင်သိင်သေၸိူဝ်ႉသေပိူင်ယူႇ ၸိူဝ်းၼႆႉ သူင်ႇၽူလ် (တုမ်ႉယွၼ်ႈ) ဢဝ်လၵ်းၼမ်းဢွၵ်ႇမႃးပဵၼ်ၵၢၼ်ၵိတ်ႇၵၼ်ႈ မိူၼ်ၼင်ႇ ၼႂ်းၵုမ်ႇႁႅင်းၵၢၼ် ဢၼ်မီးပၢႆးဝူၼ်ႉၵၢၼ်လၵ်းလႅၼ်ႇဝႆး တေမၵ်းတတ်းၶၢဝ်းယၢမ်းၵၢၼ်ယူႇသဝ်းလႆႈ ဢမ်ႇပူၼ်ႉ 1 ပီ သူၼ်ႇႁႅင်းၵၢၼ် ၸိူဝ်းၶိုင်ႈၶိုင်ႈၵၢင်ၵၢင် – ဢမ်ႇမီး တၢင်းလႅတ်းသႅဝ်း (ၵမ်ႈၼမ် ႁႅင်းၵၢၼ်ၵုမ်ႇၼႆႉလုၵ်ႉတီႈမိူင်းႁိမ်းႁွမ်း ၸိူင်ႉၼင်ႇ ၵမ်ႊပူႊၶျႃႊ လၢဝ်း မျၢၼ်ႇမႃႇ လႄႈ ဝႅတ်ႉၼၢမ်း) ႁႂ်ႈယူႇလႆႈၼိုင်ႈၶၢဝ်း 2 ပီလႄႈတေႃႇဢႃယုထႅင်ႈ 2 ပီ ဝၢႆးၼၼ်ႉတၵ်းတေလႆႈၶိုၼ်း ပွၵ်ႈဝၢၼ်ႈမိူဝ်းမိူင်းတူဝ်ၵဝ်ႇၵွၼ်ႇ 30 ဝၼ်းယဝ်ႉ ၵွႆႈၶဝ်ႈမႃးမိူင်းထႆးၶိုၼ်းမႂ်ႇ။
လၵ်းၼမ်းၸိူင်ႉၼႆ ၵၢႆယဵၼ်းပဵၼ်ၶေႃႈၼွင်ႇႁႅတ်ႉၵၢၼ်ယူၵ်ႉမုၼ်းၵၢၼ်လၵ်းလႅၼ်ႇၶွင်ႁႅင်းၵၢၼ် ဢိၵ်ႇတင်း ယင်းပဵၼ်ၵၢၼ်ႁၢပ်ႇၼၵ်း တႃႇၵူၼ်းႁဵတ်းၵၢၼ်လႄႈၼၢႆႊၸၢင်ႈ(ပေႃႈလဵင်ႉ-မႄႈလဵင်ႉ) ယိင်ႈၵၢၼ်ၼမ်းၸူးသူႇ ၵၢၼ်ၶေႃယွၼ်းပဵၼ်ၽူႈယူႇဢိင်ပိုင်ႈထႃဝွရ်း(ၼ်း) “ထႃဝရ” ယိင်ႈမီးငိူၼ်ႈၶႆတဵမ်ၵႂႃႇသဵင်ႈ ၸိူင်ႉၼင်ႇ မီးၸိုဝ်ႈယူႇ ၼႂ်းသၢႆမၢႆႁူဝ်ႁိူၼ်းတိတ်းတေႃႇၵၼ် ဢမ်ႇတႅမ်ႇလိူဝ် 5 ပီ မီးလၢႆးလႆႈဢမ်ႇတႅမ်ႇလိူဝ် 7 မိုၼ်ႇၿၢထ်ႇ လႄႈ 5. ၽူႈၼီၽႆး ယၢမ်းလဵဝ်မီးမွၵ်ႈ 1 သႅၼ်ၵေႃႉ ၼႂ်းတၢင်းၼမ် 9 မိုၼ်ႇၵေႃႉ ၼႂ်းပိုၼ်ႉတီႈလႅၼ်လိၼ်။
လိူဝ်ၼၼ်ႉၵေႃႈတေယူႇၼႂ်းမိူင်းၵွၵ်ႇ(ၵရုင်ႊထဵပ်ႈ) လႄႈႁိမ်းႁွမ်းဝဵင်းလူင် ယၢမ်းၼႆႉၵူၼ်းၸိူဝ်ႈၼၼ်ႉ ထိုဝ်ပဵၼ် ၽူႈၶဝ်ႈမိူင်းၽိတ်းၵူတ်းမၢႆ ၸင်ႇဝႃႈဢမ်ႇၸၢင်ႈတေယူၵ်ႉမုၼ်းပိုၼ်ႉထၢၼ်ၵၢၼ်ပဵၼ်ယူႇသင်သိင်လႆႈမိူၼ်ၵၼ်။ ႁူမ်ႈဝႃႈလၢႆၵေႃႉမီးၼမ်ႉၵတ်ႉ မိူၼ်ၼင်ႇယၢမ်ႈႁဵတ်းၵၢၼ်ၾၢႆႇၽႅထ်ႉယ်(မေႃယႃ)မႃးၵေႃႈလီ။
“ၼႂ်းၶၢဝ်းယၢဝ်းၼႆႉ ထုၵ်ႇလီလႆႈမီးၵူတ်းမၢႆ ၵဵဝ်ႇၵပ်းလိူင်ႈၽူႈၼီၽႆးၵမ်းသိုဝ်ႈ ဢမ်ႇၼၼ် ထႅင်ႈသူၼ်ႇၼိုင်ႈၵေႃႈ ၵႂႃႇၵႄႈလိတ်ႈၵူတ်းမၢႆၵူၼ်းၶဝ်ႈမိူင်း ႁႂ်ႈမီး“ၵၼ်”(ႁူဝ်ၶေႃႈ) ၵဵဝ်ႇၵဵပ်းၽူႈၼီၽႆးၸိူဝ်းၶဝ်ႈမႃး ပိူဝ်ႈတႃႇႁဵတ်းႁႂ်ႈမီး ၵၢၼ်ၽႄၸႅၵ်ႇ သႅၼ်းၽူႈမီးၼမ်ႉၵတ်ႉ ဢမ်ႇမီးၼမ်ႉၵတ်ႉ ပဵၼ်ငိူၼ်ႈၼဵၼ်တႃႇၵၢၼ်ၸတ်းၵၢၼ် ဢၼ်တေ ၸႅင်ႈလႅင်းလီတိူဝ်းလိူဝ်” – ဢၻိသွရ်(ၼ်) ၵၢဝ်ႇလၢတ်ႈ။
20230917
မွၼ်းၶိူဝ်း
