ပူၼ်ႉမႃးမိူဝ်ႈ 21 ပီၼၼ်ႉ ၸုမ်းၵဝ်ႉငဝ်ႈသူၼ်ႇလႆႈၵူၼ်းလႄႈ ၸုမ်းၵပ်းသၢၼ်လွင်ႈၼၢင်းယိင်းတႆး ဢိၵ်ႇတင်း တူင်ႇဝူင်းၵူၼ်း ၼႂ်းၸိုင်ႈတႆးႁူမ်ႈၵၼ်ၵဵပ်းၶေႃႈမုလ်း ဢၼ်လႆႈထုၵ်ႇသိုၵ်းမၢၼ်ႈႁဵတ်းႁၢႆႉၸႃႉ ၶႃႈႁႅမ်ဢဝ်တၢႆ ၵၼ်ႉၸၼ်ပူၼ်ႉပႅၼ်လူလၢႆ ၼၢင်းယိင်းၼႂ်းမိူင်းတႆး ဢဝ်ၾႆးၸုတ်ႇၽဝ် ၶဝ်ႈၶွင်ႁိူၼ်းယေး လိုပ်ႈႁေႃႈၶၢႆႉဢွၵ်ႇ ႁိူၼ်းတီႈယၢမ်ႈယူႇ ဢူႇတီႈယၢမ်ႈၼွၼ်း တႅၵ်ႇတိုၼ်ႇၽူင်ႉပၢႆႈယၢႆႈၽၢတ်ႇပီႈၼွင်ႉပေႃႈမႄႈၵေႃႉႁူးၵေႃႉတၢင်း။
လူၺ်ႈၼမ်ႉမိုဝ်းတိူင်းသိုၵ်းမၢၼ်ႈၸဵင်ႇႁွင်ႇဝၼ်းဢွၵ်ႇ (လႃႈသဵဝ်ႈ) 38 တပ်ႉၵွင်၊ တိူင်းသိုၵ်းဝၼ်းဢွၵ်ႇ (တူၼ်ႈတီး) 31 တပ်ႉၵွင်၊ တိူင်းသိုၵ်းသၢမ်ၸဵင်ႇ (ၵဵင်းတုင်) 37 တပ်ႉၵွင်၊ တပ်ႉၼႃႈလိၼ် မၢႆ 55 10 တပ်ႉၵွင် တင်းမူတ်း 116 တပ်ႉၵွင် ဢၼ်မႃးလိုပ်းလမ်းတိုၵ်းၽဵဝ်ႈတပ်ႉသိုၵ်းၽွမ်ႉႁူမ်ႈလုၵ်ႉၾိုၼ်ႉ ၸိုင်ႈတႆး ဢၼ်ၸဝ်ႈယွတ်ႈသိုၵ်းဢွၼ်ႁူဝ် ယႅၵ်ႈတူဝ် ဢွၵ်ႇၼႂ်းတပ်ႉသိုၵ်းမိူင်းတႆး MTA လႄႈဢမ်ႇယွမ်းၵၢၼ်ႉၼွမ်း ႁွမ်းႁူဝ်ၵူမ်ႈတေႃႇသိုၵ်းမၢၼ်ႈ ဝၢႆးၶုၼ်သႃႇဢွၼ်ႁူဝ် ဝၢင်းၶိူင်ႈၵွင်ႈၵၢင်ႇပၼ်မၢၼ်ႈ တင်ႈတႄႇၼႂ်းပီ 1996 တေႃႇထိုင် 2001 ၼၢင်းယိင်းၼႂ်းမိူင်းတႆးထုၵ်ႇသိုၵ်းမၢၼ်ႈ ၵၼ်ႉၸၼ်လူလၢႆ ၸိူဝ်းပဵၼ်ဢွၼ်ႇယိင်း 92 ၵေႃႉ ၼၢင်းယိင်း 527 ၵေႃႉ 168 လိူင်ႈ 76 ၸႄႈဝဵင်း။
မိူင်းမူဝ်းတိုပ်းတၼ် ၵႂၼ်းၾႆးလမ်မိုတ်း ၵိုတ်းသဝ်ႁိူၼ်းလမ် ၵွင်ၶမ်ၽဝ်ႇတဝ်ႈ ယိၼ်းသဝ်းမွင်ၸႂ် ပၢႆႈၽႂ်ၼီမၼ်း ၼႂ်းၵႄႈၵႂၼ်းမိုၵ်း ၽႃႇၺႃးသိုၵ်းမိူၵ်း သုတ်းတိူၵ်ႈတၢင်းပၢႆႈ ဢမ်ႇဝႃႈမၢႆႈသၢဝ် ၶၢဝ်ၼုမ်ႇယိင်းတႆး ပဵၼ်ၽႆးတေႃႇတူဝ် မီးၽူဝ်မီးၸဝ်ႈ ၶဝ်ဢမ်ႇၶဝ်ႈၸႂ် လုၵ်ႈၽႂ်မေးၽႂ် ၵမ်ႈၶဝ်ထူပ်းႁၼ် ၵၼ်ႉၸၼ်လူလၢႆ ထိုင်တၢႆၵေႃႈတင်းၼမ်။
လၢႆၸူဝ်ႈလၢႆပၢၼ် ၽဝဢၼ်လီယိၼ်းၽၢၼ် ၼၢင်းယိင်းမိူင်းတႆး ဢမ်ႇၵွမ်ႉၵႃႈပၢၼ်သိုၵ်းမၢၼ်ႈၶႂၢၵ်ႈမိူင်းၵွႆး မိူဝ်ႈပၢၼ် ၶႄႇၽိူၵ်ႇၵေႃႈထူပ်းၽႆးထုၵ်ႇၵၼ်ႉၸၼ်မႃး ထိုင်မႃးပၢၼ်ၼႆႉ ၼႂ်းၵႄႈတႆးတေႃႇတႆး ၼိူဝ်ႉလိူတ်ႈၶိူဝ်းလဵဝ်ၵၼ်ၵေႃႈ ယင်းပႆႇလွတ်ႈတၢင်းထုၵ်ႇၵၼ်ႉၸၼ်လူလၢႆလူၺ်ႈၼမ်ႉမိုဝ်းသိုၵ်းမိူၵ်ႈမႂ်ႈၸိူဝ်းၼႆႉ ဢမ်ႇၸႂ်ႈပဵၼ်မႃးမိူဝ်ႈၼႆႉမိူဝ်ႈဝႃႈ တိုၼ်းပဵၼ်ထူပ်းမႃးယူႇၶိူဝ်းၶိူဝ်းပၢၼ်သိုပ်ႇပၢၼ်။ ဢမ်ႇမီးၽႂ်မႃးဢဝ်လိူင်ႈ ႁဵတ်းၶၻီး(ဢမု)ပၼ် ဢမ်ႇၸႂ်ႈဝႃႈ လွင်ႈမၼ်းၵိူတ်ႇပဵၼ်မႃးၸဵမ်မိူဝ်ႈပီၵၢႆပူၼ်ႉၵႂႃႇယဝ်ႉၵေႃႈယဝ်ႉလၢႆ ၶၻီး(ဢမု) ၼႆႉ ပေႃးပဵၼ်မိူင်းထႆး တေလႆႈထုၵ်ႇ တူတ်ႈ(တၢမ်ႇ)ၶွၵ်ႈ ထိုင်10 ပီလႄႈထုၵ်ႇမႂ်ငိုၼ်း 2 သႅၼ် ႁိုဝ် တင်းတူတ်ႈၶွၵ်ႈ တင်း တူတ်ႈငိုၼ်း လႄႈမီးဢႃယု ၵႂၢမ်းထိုင် 20 ပီ။
ၵွႆးၵႃႈလီသေလၢႆ မိူင်းတႆးပဵၼ်မိူင်းၸဝ်ႈမိူင်းၶုၼ်ၽွင်းငမ်းလူၺ်ႈဢမ်းၼၢၸ်ႈ ပၢၵ်ႇၵွင်ႈ လူင်ပွင်ၸိုင်ႈမၢၼ်ႈၵေႃႈ ဢမ်ႇၸၢင်ႈၶဝ်ႈမႃးဢဝ်လိူင်ႈပၼ်လႆႈ ၽႂ်မီးၵွင်ႈမီးၵၢင်ႇၵေႃႈပဵၼ်ၶုၼ်ၶႂ်ႈႁဵတ်းသင်ႁဵတ်း ၽႂ်ဢမ်ႇတၵ်ႉလႆႈ ၽႂ်ႁႅင်း ဢွၼ်ႇၵေႃႈပဵၼ်ယိူဝ်ႇၵူၼ်းႁႅင်း။
ၵၢၼ်သူၼ်ႇလႆႈၵူၼ်း ၵၢၼ်တဵင်ႈထမ်းၸိူဝ်းၼႆႉ မိူဝ်ႈတႄႇမၼ်းႁဝ်းႁဵၵ်ႈႁွင်ႉတုၵ်းယွၼ်းမၢၼ်ႈ ႁႂ်ႈပူတ်းပွႆႇပၼ်လွင်ႈ ထၢင်ႇႁၢင်ႈၵူၼ်းမိူင်းတႆး ႁႂ်ႈတႆးလႆႈမီးသူၼ်ႇပူၵ်းပွင်မိူင်းၶိုၼ်းမိူင်းတႆး လႂ်ၸိူဝ်းၼၼ်ႉ မိူဝ်ႈလဵဝ်လႆႈမႃးၵူမ်းၼွမ်းတုၵ်း ယွၼ်းၶိုၼ်းတီႈၸုမ်းသိုၵ်းၼႂ်းမိူင်းတႆးႁႂ်ႈၸွႆႈယွမ်းပၼ် ၶွၼ်ႇရူထ်ႉၶွၼ်ႇၵႃး ၶွၼ်ႇႁႆႈၶွၼ်ႇၼႃး ၶွၼ်ႇႁေႃၶွၼ်ႇႁိူၼ်း ၶွၼ်ႇၶဝ်ႈၼမ်ႉတၢင်းၵိၼ်လႄႈၶွၼ်ႇၵူႈၸိူဝ်ႉၵူႈလွင်ႈ ႁူမ်ႈတင်းၵၢၼ်ၵဵပ်းသိုၵ်း။
ၽုၵ်ႇထူဝ်ႇၽုၵ်ႇငႃး မၢၵ်ႇမွၵ်ႇတၢင်းၵိၼ်ၵေႃႈဢမ်ႇမီးတီႈၶၢႆ ဢမ်ႇၸၢင်ႈဢဝ်ၵႂႃႇၶၢႆပၼ်ၽႂ် ၵၢၼ်ငၢၼ်းဢမ်ႇမီးႁဵတ်း ထုၵ်ႇၸုမ်းယိပ်းၵွင်ႈယိပ်းၵၢင်ႇ ၵဵပ်းၶွၼ်ႇၵဵပ်းငိုၼ်းဢဝ်လၢႆ ဢမ်ႇမီးသႂ်ႇပၼ်ၵေႃႈတၢႆ။ မီးလုၵ်ႈမီးလၢင်းၵေႃႈ ထုၵ်ႇ ၵဵပ်းဢဝ်ၵႂႃႇႁဵတ်းသိုၵ်းဢမ်ႇၵႂႃႇဢမ်ႇလႆႈ။ ဢမ်ႇမီးၽႂ်ႁႃလဵင်ႉပေႃႈမႄႈၵူၼ်းထဝ်ႈလႄႈလုၵ်ႈတဝ်ႈ။ ၸင်ႇလႆႈဝၢႆႇမုင်ႈ ၸူးသဵၼ်ႈတၢင်းဢၼ်သုတ်းတိူၵ်ႈ ယွမ်းၵႂႃႇတၢႆဢဝ်တၢင်းၼႃႈ(ဢဝ်ၵမ်ၸႃတႃဝႃႈ) ယူႇၵေႃႈဢိုပ်းယၢၵ်ႈၶၢၼ်ၸႂ် ယူႇၵေႃႈတၢႆ ၵႂႃႇၵေႃႈတၢႆ ၽိူဝ်ႇတၢႆယူႇၵပ်းတီႈ တႃႉၵႂႃႇတၢႆဢဝ်တၢင်းၼႃႈ သင်ဝႃႈလွတ်ႈတၢႆ ယင်းၸၢင်ႈသိုပ်ႇသၢႆၸႂ် လုၵ်ႈတဝ်ႈလဝ်ႇလၢၼ် ၵႂႃႇလႆႈၼႆသေ ၸင်ႇဢွၼ်ၵၼ်ပၢႆႈၶဝ်ႈမိူင်းထႆး။
တၢင်းၶဝ်ႈၸူးမိူင်းထႆးဢမ်ႇၸႂ်ႈငၢႆႈငႅမ်ႈမိူၼ်မိူဝ်ႈၵွၼ်ႇ ၵၢၼ်လၵ်ႉၶဝ်ႈမိူင်းပိူၼ်ႈ ပဵၼ်ၵၢၼ်ၽိတ်းၵူတ်းမၢႆၸိုင်ႈမိူင်း “လၵ်ႉၶဝ်ႈမိူင်း” ဢမ်ႇသၢင်ႇထုၵ်ႇၵေႃႈ ထုၵ်ႇတိၺွပ်းၶင်ၶွၵ်ႈ ၼပ်ႉႁူဝ်လိူၼ်မိူၼ်ၵၼ် မိူဝ်ႈပူၼ်ႉတူတ်ႈ(တၢမ်ႇ) ၶွၵ်ႈယဝ်ႉၵေႃႈတေထုၵ်ႇသူင်ႇဢွၵ်ႇပွၵ်းမိူဝ်းၶိုၼ်း မႃးတၢင်းလႂ်ႁႂ်ႈမိူဝ်းၶိုၼ်းတၢင်းၼၼ်ႉ။
မိူဝ်ႈထုၵ်ႇပွႆႇပွၵ်ႈမိူဝ်းယဝ်ႉလႄႈၶိုၼ်းလၵ်ႈၶဝ်ႈမႃးမႂ်ႇၸိုင် ပေႃးတိၺွပ်းလႆႈထႅင်ႈ တေထုၵ်ႇတူတ်ႈၼၵ်းလိူဝ်ၵဝ်ႇ လႄႈ ၸၢင်ႈထုၵ်ႇမၢႆလမ်ဝႆႉ။ လိူဝ်ၼၼ်ႉ တႃႇတေႁဵတ်းၵိၼ်ၵၢၼ်ၵေႃႈ တၵ်းလႆႈမီးဝႂ်ဢၼုၺၢၼ်ႈႁဵတ်းၵၢၼ် တင်းဝႂ် ဢၼုၺၢတ်ႈၶဝ်ႈမိူင်း (ၽၢသ်းသပွတ်ႇ)။ ဝႂ်ဢၼုၺၢတ်ႈၶဝ်ႈမိူင်းၵေႃႈတေမီးဢႃယုယူႇၼႂ်းမိူင်းထႆး လၢႆပီၼႆႁင်းမၼ်း ဢိၵ်ႇတင်းဝႂ်ႁဵတ်းၵၢၼ်ၵေႃႈတေလႆႈတေႃႇဢႃယု ပီတေႃႇပီ ၵႃႈၸႂ်ႉၸၢႆႇၵေႃႈ သဵင်ႈၸွမ်းဝႂ်သႅၼ်းလႂ်သႅၼ်းၼၼ်ႉ ၼပ်ႉမိုၼ်ႇ မိူၼ်ၵၼ်။
ၽဝၸၢတ်ႈပၢၼ်ပီႈၼွင်ႉၵူၼ်းမိူင်းတႆးၸိူဝ်းမႃးတူၵ်းယူႇၼႂ်းမိူင်းထႆးဝၼ်းမိူဝ်ႈၼႆႉၵေႃႈ ဢမ်ႇမီးတီႈၸႂ်ယႂ်ႇဢမ်ႇမီးတီႈ ပိုင်ႈဢိင် ဢဝ်တူဝ်လွတ်ႈႁင်းၽႂ်ႁင်းမၼ်း ၽႂ်မေႃႁဵတ်းမေႃႁႃ မေႃယူႇမေႃၵိၼ် မေႃဝူၼ်ႉမေႃသၢင်ႈ မေႃၵဵပ်းမေႃႁွမ် မေႃဢွမ်ႇလွမ်ၽွမ်ႉၵၼ် ပဵၼ်မုၵ်ႉပဵၼ်ၵေႃၵေႃႈ ပိၼ်ႇပႆႇၸွႆႈလိူဝ်ပိုင်ႈပႃးၵၼ်ၼၼ်ႉၵွႆး။ ဢမ်ႇမိူၼ်ပိူၼ်းၸိူင်ႉၼင်ႇ ၵူၼ်းထႆးၵႂႃႇတူၵ်းၼွၵ်ႈမိူင်းလႄႈ မိူဝ်ႈမီးလွင်ႈၽေးၽႆးႁုၵ်ႉႁၢႆႉၵိူတ်ႇၶိုၼ်ႈ မီးလွင်ႈတုမ်ႉတိူဝ်ႉထုၵ်ႇပူၼ်ႉပႅၼ်လူလၢႆ လူင်ပွင်ၸိုင်ႈတႆးမိူင်းပိူၼ်ႈၵေႃႈၸွမ်းၵႅတ်ႇၶႄဢဝ်ၶၢပ်ႈဢဝ်ၸႂ် ၸွႆႈထႅမ်ပၼ် ၸိူင်ႉၼင်ႇမိူဝ်ႈတႄႇၵိူတ်ႇပဵၼ်လွင်ႈ သိုၵ်းသိူဝ်ၼႂ်းမိူင်းၼၼ်ႉ ၸိူင်ႉၼင်ႇ ယူႊၶရဵၼ်ႊ ရသ်ႉသိူဝ်ႊၸိူဝ်းၼႆႉ လူင်ပွင်ၸိုင်ႈပိူၼ်ႈၵေႃႈဢဝ်ႁိူဝ်းဝိၼ် သူင်ႇၵႂႃႇႁပ်ႉဢဝ်မႃးၵမ်းလဵဝ်။
လူင်ပွင်ၸိုင်ႈမၢၼ်ႈ ႁိုဝ် လူင်ပွင်ၸိုင်ႈမိူင်းႁဝ်းလႃႇ ၸွင်ႇပဵၼ်မိူၼ်ၼၼ် ၸွင်ႇၸွႆးထႅမ်ၵူၼ်းမိူင်းႁဝ်းဢၼ်ၵႂႃႇ ထူပ်းလွင်ႈတုၶ်ႉမႆႈၶီယူႇၼႂ်းမိူင်းပိူၼ်ႈ ၸွင်ႇၸွႆႈၵႅတ်ႇၶႄႁူမ်ႇတူမ်းပတ်းပဝ်ႇပၼ်ၽေးၽႆး မိူၼ်ၵူၼ်းမိူင်းပိူၼ်ႈ ၸွင်ႇၸွႆႈဢဝ်ႁူမ်ႇလူမ်ႈပၼ်ၵူၼ်းမိူင်းႁဝ်းၸိူင်ႉၼင်ႇလူင်ပွင်ၸိုင်ႈမိူင်းပိူၼ်ႈ။
ဢဵၼ်းဢၢၼ်းပဝ်ႉမၢႆလူင်သုင်သုတ်း ႁူဝ်လႅၵ်ႈႁူဝ်တီး ပၵ်းဝႆႉတီႈ “မိူင်းတႆးၵွၼ်းၶေႃ” သိုပ်ႇၼၼ်ႉ လူင်းမႃးယူႇတီႈ ၸၼ်ႉ “ထၢင်ႇႁၢင်ႈၽွင်းငမ်းႁင်းၶေႃ” တေႃႇသိုပ်ႇမႃး “မုင်းမွင်းလွင်ႈငမ်းယဵၼ်လႂ် ဢမ်ႇဝႃႈၽႂ်ပဵၼ်ၸဝ်ႈ” လိုၼ်းသုတ်း ဢၼ်လႂ်ၵေႃႈဢမ်ႇလႆႈ သုတ်းထၢႆႉဢွၼ်ၵၼ်ပၢႆႈၼီဢွၵ်ႇ ႁိူၼ်းတီႈယူႇ ဢူႇတီႈၼွၼ်း လူၺ်ႈၵၢၼ်မုင်ႈမွင်းဢၼ် သဵင်ႈသုတ်းဝၢႆးႁၢႆ။
မွၼ်းၶိူဝ်း
20230607
