ၽွင်းၼမ်ႉၶိုၼ်ႈၵေႃႈပႃၵိၼ်မူတ်ႉ ၽွင်းၼမ်ႉလူတ်းၵေႃႈမူတ်ႉၵိၼ်ပႃ ႁႃႁဵတ်ႇၽူလ်(ႁေတုၽလ) ဢမ်ႇၽိုတ်ႉသူၼ် ႁူၼ်ယွၼ်ႉၶိုၼ်းမိူၼ်ၵဝ်ႇ ဢဝ်ပၢႆးဝူၼ်ႉလႄႈတၢင်းႁဵတ်း ဢၢင်ႈငဝ်းလၢႆးသေ ဢိင်တႂ်ႈႁူမ်ႈငဝ်းယူႇၼႂ်း မူႇ မုၵ်ႉ ၸုမ်း ၵေႃ တူင်ႇဝူင်း ဢၼ်ပွႆႇပၼ်သူၼ်ႇလႆႈလွင်ႈထၢင်ႇႁၢင်ႈၵၼ်ႉၸၼ်ၵမ်ႈၸႂ် ၵၢၼ်မီးတိုဝ်ႉတၢင်းပဵၼ်ယႂ်ႇၼႂ်း ၸူဝ်ႈပၢၼ်။
မိူဝ်ႈမီးဢမ်းၼၢၸ်ႈၼႂ်းမိုဝ်း ၵေႃႈဢဝ်မႃးၸႂ်ႉတိုဝ်း ႁဵတ်းပဵၼ်တၢင်းလဵၼ်ႈ ဢမ်ႇသူၼ်ၸႂ် ၵႃႈမၼ်းၶႂ်ႈတုမ်ႉယွၼ်ႈ ၸူၵ်ႉပၵ်းတႅင်းသႅပ်ႇၸဵပ်းၵႅၼ်းႁူဝ်ၸႂ်ၽႂ် မိူၼ်ႁၢင်ႈလႅပ်ႈႁၢၼ်ႉဢူၵ်းႁၢၼ်ၸႂ်ဢဝ်ၵုၼ်းဢဝ်မုၼ် ပဵၼ်ၶုၼ်ယိင်ႈယႂ်ႇ သဵင်ၶူဝ်ႁူၼ်ႈၸွတ်ႇတူဝ်ႈလင်ၵႂင်ႈ ၼႂ်းၵႄႈၼမ်ႉတႃလႄႈၸီးဝိတ်ႉသၢႆၸႂ် ၼၢင်းယိင်းဢွၼ်ႇလုၵ်ႈမႄႈတႆးၵွႆးပႆႇပေႃး ပၢႆထၢႆႇႁၢင်ႈထၢႆႇဝီႊၻီႊဢူဝ်ႊဢဝ်မႃးပိုၼ်ၽႄႈ သမ်ႇမႅၼ် ၼိူဝ် သိုဝ်ႇတူင်ႇဝူင်း (Media) တေဝႃႈတူဝ်ၵဝ်ႇၶိုၵ်ႉတွၼ်း ပဵၼ်ၽူႈၵတ်ႉၶႅၼ်ႇၼႆသေ ၼႄထိုင်ၾၢင်ႁၢင်ႈ ၸႃႇတိ ၼႃႈတႃ ပဵၼ်လုၵ်ႈမႄႈၽႂ် ပဵၼ်ၸုမ်းလႂ် ဢၼ်ပဵၼ်ၵေႃႉၸၢႆး ႁတ်းႁၢၼ် ၵေႃႉၸၢႆးလၵ်းလႅမ် ၵေႃႉၸၢႆးႁၵ်ႉၸၢတ်ႈ ဢၼ်ၼုင်ႈသုပ်းသႂ်ႇၶူဝ်းသိုၵ်းယိပ်းၵွင်ႈ မီးၵွင်ႉမီးႁႅၼ်ႇ။
ပူၼ်ႉမႃးမိူဝ်ႈ ပီ 2002 ၼၼ်ႉ ၸုမ်းၵဝ်ႉငဝ်ႈသူၼ်ႇလႆႈၵူၼ်း ၸိုင်ႈတႆး လႄႈ ၸုမ်းၵပ်းသၢၼ်လွင်ႈၼၢင်းတႆး လႆႈၵဵပ်း ႁွမ်ၶေႃႈမူလ်း ႁဵတ်းဢွၵ်ႇၽိုၼ်လိၵ်ႈႁၢႆးငၢၼ်း “ထၢင်ႇႁၢင်ႈၵၼ်ႉၸၼ်” (License to Rape) ႁဵတ်းႁႂ်ႈလိုဝ်းလင်ၵႂႃႇ တူဝ်လူၵ်ႈ (လုမ်ႈၾႃႉ) လႄႈမၢၵ်ႇတႃၸၢဝ်းလူၵ်ႈၶဝ်ၵေႃႈမုင်ႈပၵ်းမႃးတီႈမိူင်းတႆးတင်းၼမ်တင်းလၢႆ ၵၢႆပဵၼ်လွင်ႈပႅၵ်ႇ ၸႂ် ၵၢၼ် “ထၢင်ႇႁၢင်ႈၵၼ်ႉၸၼ်”။
ၵဵဝ်ႇလူၺ်ႈၵၢၼ်ဢၼ်“ၵဝ်ႉငဝ်ႈသူၼ်ႇလႆႈၵူၼ်းၸိုင်ႈတႆး” လႄႈ “ၸုမ်းၵပ်းသၢၼ်လွင်ႈၼၢင်းယိင်းတႆး” ၶဝ် ၵဵပ်းၶွၼ်ႈ ႁွမ်ႁႃဢဝ်ၶေႃႈမုလ်းၸိူဝ်းၼႆႉမႃးပိုၼ်ၽႄႈၼၼ်ႉ ႁဵတ်ႇ(လွင်ႈတၢင်း) ဝၢႆးသေတပ်ႉသိုၵ်းမိူင်းတႆး ဢၼ်ၸဝ်ႈၶုၼ်သႃႇ ဢွၼ်ႁူဝ်ဝၢင်းၶိူင်ႈၵွင်ႈၵၢင်ႇပၼ်သိုၵ်းမၢၼ်ႈမိူဝ်ႈ1996 ၼၼ်ႉယဝ်ႉ ၼႂ်းမိူင်းတႆးၵေႃႈပဵၼ်ပဵဝ်ၾႆးလုၵ်ႉၶိုၼ်ႈသုၵ်ႉယုင်ႈ ဢူၼ်မေႃးႁၢဝ်ႈႁႅင်း ယွၼ်ႉၼႂ်းတပ်ႉသိုၵ်းမိူင်းတႆး MTA သူၼ်ႇၼိုင်ႈ ၼႂ်းဢၼ်ပဵၼ်ၸုမ်းၵဝ်ႇၵဝ်ႇၶွင် “တပ်ႉသိုၵ်းၽွမ်ႉႁူမ်ႈလုၵ်ႉၾိုၼ်ႉ ၸိုင်ႈတႆး” (SURA) ဢၼ်မီးၸဝ်ႈယွတ်ႈသိုၵ်းဢွၼ်ႁူဝ်ၵုမ်းၵမ်ဝႆႉၼၼ်ႉ ဢမ်ႇယွမ်းႁပ်ႉ ဢမ်ႇယွမ်းၵၢၼ်ႉ ဢမ်ႇယွမ်းဝၢင်းၵွင်ႈၵၢင်ႇၸွမ်းၸိူဝ်းၸဝ်ႈၶုၼ်သႃႇၶဝ်လႄႈ ထုၵ်ႇသိုၵ်းမၢၼ်ႈ တမ်းဝၢင်းၽႅၼ်ၵၢၼ်တႅပ်း 4 တႅပ်း လိုပ်ႈလမ်းၽဵဝ်ႈမူၺ်ႉ ၾိုၼ်ႉၼင်လိၼ်မိူင်းသေၸွမ်းၶူၼ်ႉၶႆႈႁႃ ႁၼ်ၵူၼ်းမိူင်း ၵေႃႉလႂ်ထၢင်ႇထိူမ်ၵေႃႈဢဝ်တၢႆ ႁၼ်မႄႈယႃႈၼၢင်းယိင်း ဢမ်ႇဝႃႈသၢဝ် မႄႈႁၢင်ႉ မႄႈႁိူၼ်းၵေႃႈ ဢမ်ႇဝႆႉ တဵၵ်းၵၼ်ႉၸၼ်လူလၢႆဢဝ်တၢႆ ၽဝ်ဝၢၼ်ႈ ၽဝ်ႁိူၼ်း ဢဝ်ပဵၼ်ဝၢၼ်ႈႁၢမ်းမိူင်းႁၢမ်းယဵၼ်သီႇသီႇမႃးယဝ်ႉ။
လူၺ်ႈၵၢၼ်ဢၼ်ႁဵတ်းႁၢႆႉၸႃႉၵၼ်ႉၸၼ်လူလၢႆၼၢင်းယိင်းၼႂ်းမိူင်းတႆးၼၼ်ႉ ဢမ်ႇၵွမ်ႉၵႃႈၵူၼ်းမိူင်း ၼႂ်းမိူင်းတႆးၵွႆး ၵူၼ်းတင်းလူၵ်ႈၵေႃႈတေႃႇတၢၼ်ႈသၢၼ်ၶတ်းသႄႉသွမ်းသိုၵ်းမၢၼ်ႈ ၸွတ်ႇတူဝ်ႈတင်းလူၵ်ႈ (လုမ်ႈၾႃႉ) ဢမ်ႇမီးၽႂ် ယွမ်းႁပ်ႉပူတ်းတူတ်ႈ(တၢမ်ႇ)ၼၵ်းၼႃပၼ်လႆႈ ၸိူဝ်းၼႆႉ ပဵၼ်ၵၢၼ်မိူၵ်ႈမႂ်ႈ ဝူၺ်ႇႁင်ႈ ၸၼ်ႉတႅမ်ႇလိူဝ်လူၼ်ႉ သုတ်းပၵ်းၶွင်မၼုသ်ယ။
သိုၵ်းမၢၼ်ႈႁဵတ်းႁၢႆႉၸႃႉမိူၵ်ႈမႂ်ႈၵၼ်ႉၸၼ်လူလၢႆၼၢင်းယိင်းၼႂ်းမိူင်းတႆးၼႆႉ ၾၢႆႇၼိုင်ႈၵေႃႈ ဢမ်ႇၸႂ်ႈၵူၼ်းၶိူဝ်းလဵဝ် ၵၼ် ၾၢႆႇၼိုင်ႈၵေႃႈပဵၼ်ၵၢၼ်တင်ႈၸႂ်လူလၢႆဢူငဝ်း(သရေႇ)ၼႃႈတႃၼၢင်းယိင်းၵူၼ်းမိူင်းတႆး ၾၢႆႇၼိုင်ႈၵေႃႈပဵၼ် ၵၢၼ်ၽဵဝ်ႈမူၺ်ႉၶိူဝ်းၵူၼ်းၼႂ်းမိူင်းတႆး ၵွပ်ႈၶဝ်ႁၼ်ၵူၼ်းမိူင်းတႆး ဢမ်ႇဝႃႈၸၢႆးယိင်း ပဵၼ်ၶဵၼ်ၶဝ်တင်းပိုၵ်း။ ၵွႆးၵႃႈ ၵူၼ်းယိပ်းၵွင်ႈၵၢင်ႇၸိူဝ်းၼႆႉလူး ၶဝ်ပဵၼ်ၽႂ် ၸုမ်းလႂ် ၶဝ်ႁဵတ်းၵၢၼ်သင် ၶဝ်ႁၼ်ထိုင်ၵႃႈၶၼ်ၸီးဝိတ်ႉသၢႆၸႂ် ၼၢင်းယိင်းၵူၼ်းမိူင်းတႆးၸိူင်ႉႁိုဝ် မိူၼ်မႄႈၶဝ်ဢမ်ႇၸႂ်ႈၼၢင်းယိင်း မိူၼ်ၶဝ်ဢမ်ႇမီးပီႈပီႈၼွင်ႉၼွင်ႉပဵၼ်ၼၢင်းယိင်း လႄႈၸင်ႇႁဵတ်းမိူၵ်ႈမႂ်ႈႁုၵ်းႁၢႆႉမိူၼ်သိုၵ်းမၢၼ်ႈ ၸႂ်ႉလၢႆး “ထၢင်ႇႁၢင်ႈၵၼ်ႉၸၼ်” (License to Rape) မိူၼ်သိုၵ်းမၢၼ်ႈ ယၢမ်ႈႁဵတ်းတေႃႇၼၢင်းယိင်းမိူင်းတႆးမႃး။
ၵူၼ်းႁၢႆႉ ႁၢဝ်ႈ ႁတ်း ႁၢၼ် တင်းၵူၼ်းမိူၵ်ႈမႂ်ႈ ဢမ်ႇမိူၼ်ၵၼ်။ ၵူၼ်းႁၢႆႉမီးႁဵတ်ႇၽူလ်(ႁေႇတုၽလ) ၵူၼ်းမိူၵ်ႈမႂ်ႈ ဢမ်ႇမီးႁဵတ်ႇၽူလ်။ မိူဝ်ႈမီးၵွင်ႈၵၢင်ႇၼႂ်းမိုဝ်း ၶႂ်ႈယိုဝ်းၽႂ်ၵေႃႈယိုဝ်း ၶႂ်ႈဢဝ်ၽႂ်တၢႆဢဝ်တၢႆ ဢမ်ႇမီးတၢင်းသေလၢႆ ၸီးဝိတ်ႉၽႂ်။ ၵူၼ်းမီးဢမ်းၼၢၸ်ႈ ၶႂ်ႈလၢတ်ႈသင်လၢတ်ႈ ၶႂ်ႈႁဵတ်းသင်ႁဵတ်း ၵူၼ်းမိူင်းဢမ်ႇမီးသင်မႃးတေႃႇတၢၼ်ႈ ယၼ်ႁႅင်းၶဝ်လႆႈ ၵူၼ်းၾၢႆႇၼိူဝ် သမ်ႉ ဢဝ်ၶၢပ်ႈ ပၼ်လွင်ႈထၢင်ႇႁၢင်ႈ ၶဝ်ႈၶၢင်ႈ။ ၵွပ်ႈၼၼ်ၵူၼ်းမီးၵွင်ႈ(သိုၵ်း) ဢၼ်ဢမ်ႇၸႂ်ႈသိုၵ်းၵူၼ်းမိူင်း ဢမ်ႇၸႂ်ႈသိုၵ်းၵႅတ်ႇၶႄပၼ်ၵူၼ်းမိူင်း ဢမ်ႇၸႂ်ႈသိုၵ်းၸိူဝ်ႉၸၢတ်ႈၸိုင်ႈမိူင်း တင်း ၵူၼ်းမိူင်း ယူႇၸွမ်းၵၼ်ဢမ်ႇလႆႈ ႁူမ်ႈဝႃႈတိူၵ်ႈတီႈလႆႈယူႇႁိမ်းၵၼ်ၵေႃႈလွမ်လွမ်လၵ်ႉၵူဝ်ယူႇၼႂ်းၸႂ် ဢမ်ႇဝႃႈ ဝၼ်းလႂ် ၸႂ်မီၸႂ်သိူဝ်မၼ်း တေဢွၵ်ႇမႃး။
ၵၢပ်ႈပၢၼ်ၼႆႉၵူႈသမ်ႇသႅၼ်ပိူင်လႅၵ်ႈလၢႆႈ ႁူတႃၵႂၢင်ႈၵႆႁၼ်ၸႅင်ႈ ႁူႉယိၼ်းတူဝ်ႈထိုင် လႅင်ႇၶၢဝ်ႇၵူႈၾၢႆႇၵူႈပႃႈ ႁၼ်ႁၢင်ႈ ယိၼ်းသဵင်ပဵၼ်လၵ်းထၢၼ်(သၢၵ်ႈသေႇ)မတ်ႉၼႅၼ်ႈ ၸွမ်းၶိူင်ႈထဵၵ်ႉၼူဝ်ႊလူဝ်ႊၵျီႊ တၼ်းပၢၼ်ၶိုပ်ႈၼႃႈၵၢဝ်ႉၵႆ ၼမ်းၼႃႈယဝ်ႉၵေႃႈၸႂ်ၵူၼ်းၵမ်ႈၽွင်ႈယင်းတိုၵ်ႉတူၵ်းတႅမ်ႇလႃႈလင်ဝူၺ်ႇႁင်ႈၸူမ်ၶုၺ်ႈလိုၵ်ႉၶမ်ယူႇတႂ်ႈၵူၼ်ႈထမ်ႈ။
ဢမ်ႇၵွမ်ႉလူၺ်ႈၵၢၼ်ထၢင်ႇႁၢင်ႈၵၼ်ႉၸၼ်လူလၢႆၼၢင်းယိင်းၵွႆး လွင်ႈတိမတ်ႉပေႃႉထုပ်ႉ ၶႃႈႁႅမ်ဢဝ်တၢႆလႄႈၶီႇ ၼဵၵ်းတဵၵ်းငႅၼ်ႉဢဝ်ၾႆးႁုမ်း ၶႃၸႂ် ဝိပ်ႇငႅၼ်း ၵဵပ်းငိုၼ်းတွင်း ႁူမ်ႈတင်းၵဵပ်းသိုၵ်းၸိူဝ်းၼႆႉ ပဵၼ်ႁဵတ်ႇႁဵတ်းႁႂ်ႈဝၢၼ်ႈ မိူင်းႁၢမ်း ၵူၼ်းၼႂ်းပိုၼ်ႉတီႈတိုၼ်ႇပၢႆႈ ပွႆႇႁႂ်ႈၵူၼ်းတၢင်ႇၸိူဝ်ႉတၢင်ႇၶိူဝ်းမႃးပုတ်ႈဢဝ် ၶႃႈၵုၼ်(ဢမူၺ်ႇ) ၶူဝ်ၶွင် တိူၵ်ႇႁႆႈလွၵ်းၼႃး ႁေႃႁိူၼ်းၸိူၼ်းတၢင်ႇဝၢၼ်ႈဢၼ်ယၢမ်ႈယူႇ ဢူႇဢၼ်ယၢမ်ႈၼွၼ်းပိူၼ်ႈမႃးၵွၼ်းဢဝ်သဵင်ႈ။
မိူဝ်ႈလိူင်ႈ License to Rape “ထၢင်ႇႁၢင်ႈၵၼ်ႉၸၼ်” ပွၵ်ႈၶိုၼ်းႁူၼ်လင် ၾၼ်ႁုၵ်းႁၢႆႉၸႃႉလူင်ၼႆႉ မိူဝ်ႈလႂ် ၸိူဝ်ႉၽၼ်းမၼ်း တေမူၺ်ႉတၢႆဝွတ်ႈဝၢႆး။
မွၼ်းၶိူဝ်း
20230602
