ဝၼ်းလုၵ်ႉၾိုၼ်ႉ။
ဝၼ်းလုၵ်ႉၽိုၼ်ႉတႆး၊ ဝၼ်းလုၵ်ႉၽိုၼ်ႉမိူင်းတႆး၊ ဝၼ်းလုၵ်ႉၽိုၼ်ႉၸိုင်ႈတႆး၊ ဝၼ်းလုၵ်ႉၽိုၼ်ႉၸိူဝ်ႉၸၢတ်ႈၸိုင်ႈတႆး – ထွႆႈၵႂၢမ်း ၸိူဝ်းၼႆႉ မိူင်းတႆးလႆႈမႃး၊ ၸႂ်ႉတိုဝ်းၵၼ်ဝၢႆးလင် ပီ 1958 ၼီႈမႃးတၢင်းၼႆႉလႄႈ ၸႂ်ႉယူႇထိုင်ဝၼ်းမိူဝ်ႈၼႆႉ။ ထွႆႈၵႂၢမ်းၸိူဝ်းၼႆႉ ၵိူတ်ႇမီးမႃးယွၼ်ႉၵၢၼ်ဢမ်ႇတြႃး၊ ဢမ်ႇသိုဝ်ႈယူဝ်း၊ ဢမ်ႇမီးၵတိသၸ်ႉၸႃႇၼိူဝ်ၵၼ်ၼၼ်ႉၼႆယူႇ။ ယဝ်ႉၵေႃႈ မၼ်းၸီႉၼႄဝႃႈ – ၵွပ်ႈမီးလွင်ႈဢမ်ႇတြႃးၸိူင်ႉၼင်ႇဝႃႈလႄႈ ၸင်ႇမီးလွင်ႈပိူင်ႈတႃၸူးၵၼ်၊ ငမ်ႉၽိၼ်ႇသူပ်းသႂ်ႇၵၼ်၊ လၢတ်ႈဝႃႈတွပ်ႇထဵင်ၵၼ်၊ ၽိတ်ႈမေႃးပေႃႉထုပ်ႉၶႃႈႁႅမ်ၵၼ် ဢမ်ႇယဝ်ႉဢမ်ႇဝၢႆးၸိူင်ႉႁူႉၵၼ်ၼႆႉယူႇ။
ယွၼ်ႉလွင်ႈၵိၼ်ၵႅၼ်ႇၸိုင်ႈမိူင်းႁူမ်ႈတုမ်မၢၼ်ႊသေ မိူင်းတႆးႁဝ်းလႆႈလုၵ်ႉၶိုၼ်ႈႁွင်ႉသႅၼ်ႇတုၵ်းယွၼ်းလွင်ႈသုၼ်ႇလႆႈ လိၵ်ႈ ႁူမ်ႈမၢႆပၢင်လူင် (1947) လူၺ်ႈၸႂ်ႉလၢႆးတိုၵ်းယိပ်းၵွင်ႈၵၢင်ႇမႃး မိူဝ်ႈပီ 1958 မႃးဢမ်ႇၵၢၼ်ႉဢမ်ႇထွႆ၊ ဢမ်ႇသုတ်ႉ ဢမ်ႇႁူၼ်။ လူမ်ႉလုၵ်ႉၶုပ်ႉၵၢၼ်းမႃးၸုပ်ႈၼိုင်ႈယဝ်ႉၸုပ်ႈၼိုင်ႈ တိုၵ်ႉသိုပ်ႇၽႄႈၸိူဝ်ႉၽၼ်းဝႆႉတေႃႇထိုင်မိူဝ်ႈလဵဝ်။ လၢႆးတိုၵ်း တၢင်းၵၢၼ်မိူင်း လူၺ်ႈလွၵ်းလၢႆးတီႊမူဝ်ႊၶရေႊသီႊတႄႉ တူင်ႉၼိုင်မႃးတေႃႇထိုင်ပီ 1961 ၼီႈ မိူၼ်ၼင်ႇႁူႉၵၼ်။
လၢႆးတိုၵ်းသဵၼ်ႈတၢင်းယိပ်းၵွင်ႈၵၢင်ႇလုၵ်ႉၽိုၼ်ႉမိူင်းတႆးၼႆႉ တင်ႈဢဝ်ပၢၼ်တပ်ႉသိုၵ်းၼုမ်ႇသိုၵ်းႁၢၼ် (NSH) ဢၼ် ၸဝ်ႈ ၼွႆႉ (ၸေႃးယၼ်ႇတ) ဝဵင်းမိတ်ႉၵျီးၼႃး (ၼႂ်းမိူင်းၶၢင် ယၢမ်းလဵဝ်) လႄႈ ၸဝ်ႈႁၢၼ်ၽုမ်းမိၼ်း မိူင်းၾၢင် (ၼႂ်းၵဵင်းမႆႇ ယၢမ်း လဵဝ်) တင်းၸဝ်ႈႁၢၼ်ၼွႆႉဢိၼ်း မိူင်းပၼ်ႇ ဢွၼ်ႁူဝ် (ၵေႃႇတင်ႈမိူဝ်ႈပီ 1958 လိူၼ်မေႊ 21 ဝၼ်း)။ ပၢၼ်တပ်ႉသိုၵ်း လွတ်ႈလႅဝ်းသဝ်းၶေႃ (SSIA) ဢၼ်ၶုၼ်မႁႃႇ မိူင်းယႆ၊ ၸဝ်ႈထုၼ်းဢေး မိူင်းၼၢင်း၊ ၸဝ်ႈသိူဝ်ၶၢၼ်ႇ မိူင်းသီႇပေႃႉ၊ ၸဝ်ႈ ပူဝ်ႇမွင်ႇဝ မိူင်းတၢင်ႉယၢၼ်း ႁူမ်ႈတင်းလုၵ်ႈႁဵၼ်းမႁႃႇၸၼ်ႉၸွမ် ၶဝ်ဢွၼ်ႁူဝ် (ၵေႃႇတင်ႈ မိူဝ်ႈပီ 1960 လိူၼ်ဢေႊပရိူဝ်ႊ လ် 25 ဝၼ်း)။ ပၢၼ်ၶွင်ႊသီႊသိုၵ်း မိူင်းတႆး/ တပ်ႉသိုၵ်းၸိုင်ႈတႆး (Shan State’s War Council = SSWC/ Shan State Army = SSA) ဢၼ်ၸဝ်ႈၼၢင်းႁိူၼ်းၶမ်း မႁႃႇတေႇဝီႇ မိူင်းယွင်ႁူၺ်ႈ၊ ၶုၼ်ၵျႃႇၼု မိူင်းသီႇပေႃႉ (ဝၢႆးမႃးႁွင်ႉၸဝ်ႈ သႅင်သိုၵ်း)၊ ၸဝ်ႈမူဝ်ႁိူင်း မိူင်းလွၵ်ႉၸွၵ်ႇ ( ဝၢႆးမႃးႁွင်ႉၸဝ်ႈၵွၼ်းၸိူင်း) တင်းၸဝ်ႈပူဝ်ႇဝ မိူင်းလိူၼ်း၊ ၸဝ်ႈလႅတ်ႇ (ၵျိမ်ႊမီႊယၢင်း ႁိုဝ် ယၢင်ႊၵျီႊၵျၢင်ႊ) မိူင်းၵဝ်ႈၵၢင်ႉ၊ ၸဝ်ႈသိူဝ်လဵၼ်း မိူင်ၼမ်ႉသၼ်ႇ ႁူမ်ႈတင်းလုၵ်ႈႁဵၼ်းမႁႃႇၸၼ်ႉၸွမ်ၶဝ် ဢွၼ် ႁူဝ် (ၵေႃႇတင်ႈမိူဝ်ႈပီ 1964 လိူၼ်ဢေႊပရိူဝ်ႊလ် 24 ဝၼ်း)။
ၽွင်းပဵၼ်ၶွင်ႊသီႊသိုၵ်းမိူင်းတႆးလႄႈ တပ်ႉသိုၵ်းၸိုင်ႈတႆးၼႆႉ ၵွပ်ႈၽူႈႁၵ်ႉၸၢတ်ႈ၊ ႁၵ်ႉသုၼ်ႇလႆႈၸၢဝ်းၶိူဝ်းၶဝ်ၸိူင်ႉၼင်ႇ – ၸၢဝ်းထၼု ၸၢဝ်းဢၢင်းသႃး ၸၢဝ်းလီးသူး ၸၢဝ်းပဢူဝ်း ၸၢဝ်းပလွင်ႈ ၸၢဝ်းလွႆလ ၸၢဝ်းဝ ၸၢဝ်းၵလႃး ၸၢဝ်းၶႄႇတင်း ၸၢဝ်းဢႃးၶႃႇ ၸၢဝ်းလႃးႁူႇလႄႈ ၽူႈႁၵ်ႉၸၢတ်ႈၸိူဝ်းပဵၼ်လုၵ်ႈၶိုင်ႈၶဝ်ၵေႃႈ မႃးႁူမ်ႈတူင်ႉၼိုင်ၵၢၼ် လုၵ်ႉၾိုၼ်ႉၼႂ်းတပ်ႉသိုၵ်းၸိုင်ႈတႆး ဢၼ်ၼမ်းႁူဝ်လူၺ်ႈၶွင်ႊသီႊသိုၵ်းမိူင်းတႆး (WCSS) ၼၼ်ႉၵွႆးလႄႈ ဢမ်ႇမီးပၼ်ႁႃ လွင်ႈၸၢဝ်းၶိူဝ်းၼႂ်းမိူင်းတႆး တႅၵ်ႇၸတ်ႈၵၼ်သင် တေလႆႈႁၼ်ၼင်ႇၼႆ။
လၢႆးလုၵ်ႉၾိုၼ်ႉၸိုင်ႈတႆးႁဝ်း ပၢၼ်ထိ 1 (1958 – 1960)၊ ပၢၼ်ထိ 2 (1960 – 1964) တေႃႇထိုင်ပၢၼ်ထိ 3 (1964 – 1969)။ ၽွင်းၼၼ်ႉ ၵူၼ်းၸိူဝ်းမႃးႁဵတ်းသိုၵ်းႁၢၼ် ဢမ်ႇလႆႈႁွင်ႉ၊ ဢမ်ႇလႆႈၵဵပ်း၊ ႁူႉတူဝ်သေ မႃးႁင်းၵူၺ်းၽႂ်ၵူၺ်းမၼ်း ဢဝ်ၸဵမ်ပေႃႈဝၢၼ်ႈမႄႈၼႃး၊ ၸၢဝ်းႁႆႈၸၢဝ်းသူၼ်၊ ပေႃႈၵႃႉၼၢႆးၶၢႆ ဢိၵ်ႇတင်းလုၵ်ႈႁဵၼ်း (ၸၼ်ႉၵၢင်တေႃႇထိုင် မႁႃႇၸၼ်ႉ ၸွမ်) လူၺ်ႈဢမ်ႇမီးလွင်ႈသူၼ်းႁူၺ်းၵမ်ႈပႃႈၼမ်။ ၼႆႉတေလႆႈဝႃႈ ပဵၼ်ၵၢပ်ႈပၢၼ်တိုၼ်ႇႁူႉ၊ ႁူႉတူဝ်လႄႈ ႁူႉၸၵ်းၼႃႈတီႈ ပုၼ်ႈၽွၼ်းၼႂ်းတူင်ႇဝူင်းၵူၼ်းလူၺ်ႈပၢႆးဝူၼ်ႉ ပၢႆးႁၼ်တူဝ်ၵဝ်ႇ ၼႆၼၼ်ႉယူႇ။
ၵဵဝ်ႇတင်းဝၼ်းလုၵ်ႉၽိုၼ်ႉၸိူဝ်ႉၸၢတ်ႈၸိုင်ႈတႆး ၶွပ်ႈထိုင် 65 ႁွပ်ႈ ၼႂ်းပီ 2023 ၼႆႉ ၶႃႈႁဝ်းတေယွၼ်းဢဝ်ၶေႃႈမုလ်း ဢၼ်ၶႃႈႁဝ်း (ပိုၼ်ၶမ်း ၽယၵ်ႉဝူင်း) လႆႈဢုပ်ႇလၢတ်ႈၼႂ်းပၢင်တၢၼ်ႈၶႆႈမၢႆတွင်း ဝၼ်းလုၵ်ႉၽိုၼ်ႉ ၵႅတ်ႇၶႄဢဝ်ၶိုၼ်း ၸိုင်ႈတႆး ၶွပ်ႈၶွပ်ႇ 64 ပီ ၼႂ်းပီ 2022 (မိူဝ်ႈပီၵၢႆ) ၸွမ်းၼင်ႇ ၵေႃၶပ်ႉၶိုင်ၸတ်းႁဵတ်းပၢင်တၢၼ်ႈၶႆႈ မုၵ်ႉၸုမ်းၸၢဝ်းၶိူဝ်းတႆး – ၸိုင်ႈတႆး (TNC – T) ၶဝ်ၼၼ်ႉ တင်ႈပဵၼ်ႁူဝ်ၶေႃႈမၼ်းယဝ်ႉ လၢတ်ႈၼႄၵႂႃႇၼင်ႇပႃႈတႂ်ႈၼႆႉ။
ပိုၼ်းလင်လၢႆးလုၵ်ႉၾိုၼ်ႉ။
လွင်ႈဝႃႈဝၼ်းလုၵ်ႉၽိုၼ်ႉၸိုင်ႈတႆး တႄႇမႃးမိူဝ်ႈပီ 1958 လိူၼ်မေႊ 21 ဝၼ်း ဝၼ်းတီႈၼမ်ႉႁူၺ်ႈပူႉ ႁိမ်းသူပ်းၵျွတ်ႈ၊ ဝၢၼ်ႈမိူင်းၵျွတ်ႈ (ၸမ်ဝၢၼ်ႈမိူင်းထႃး)၊ ဢိူင်ႇပုင်ႇပႃႇၶႅမ် ၼႂ်းၸႄႈဝဵင်းမိူင်းတူၼ် ယၢမ်းလဵဝ် ၼႆၼၼ်ႉ ႁူႉၵၼ်ၵူႈၵေႃႉယူႇ။ မိူဝ်ႈၵေႃႇတင်ႈ တပ်ႉသိုၵ်းလုၵ်ႉၽိုၼ်ႉၼၼ်ႉ မီးၽူႈၶဝ်ႈႁူမ်ႈ 31 ၵေႃႉ၊ ၼႂ်း 31 ၵေႃႉၼၼ်ႉ ၼႂ်းပိုၼ်းလုၵ်ႉၽိုၼ်ႉ (ၸဝ်ႈၶိူဝ်းသိူဝ်) လၢတ်ႈဝႆႉဝႃႈ – ၵူၼ်းမိူင်းပၼ်ႇမီး 27 ၵေႃႉ၊ ၵူၼ်းလၢင်းၶိူဝ်း 1 ၵေႃႉ၊ ၵူၼ်းမိူင်းၾၢင် (ၼႂ်းၵဵင်းမႆႇ) 2 ၵေႃႉ ႁူမ်ႈတင်း ၸဝ်ႈသေႃးယၼ်ႇတ ငိူၵ်ႈၵၢင်းလၢႆး (ဝၢႆးမႃးႁွင်ႉၸွမ်ႁၢၼ်ၸဝ်ႈၼွႆႉ မင်းၵွၼ်း) လုၵ်ႉမိူင်းမျိတ်ႉၵျီးၼႃး (ၼႂ်းၸႄႈမိူင်းၶၢင် ယၢမ်း လဵဝ်) မႃးပဵၼ်ၽူႈၼမ်းတင်ႈလႄႈ ၸင်ႇပဵၼ်မႃးၽူႈႁတ်းႁၢၼ်ပၢၼ်ႁႅၵ်ႈ 31 ၸဝ်ႈၼႂ်းတပ်ႉသိုၵ်းၼုမ်ႇ သိုၵ်းႁၢၼ် ႁဵတ်းၵၢၼ် ၵွၼ်းၶေႃမိူင်းတႆးၵိုၵ်းပိုၼ်းမႃးၼႆယူႇ။
ဝၢႆးသေ ၵေႃႇတင်ႈတပ်ႉသိုၵ်းၼုမ်ႇသိုၵ်းႁၢၼ် ၼႂ်းပီ 1958 ယဝ်ႉ ၼပ်ႉႁူဝ်လိူၼ်ဢမ်ႇလၢႆလိူၼ်ၵေႃႈ ၽူႈႁၵ်ႉၸၢတ်ႈ ၵူၼ်းမိူင်း လႄႈ လုၵ်ႈႁဵၼ်းမႁႃႇၸၼ်ႉၸွမ်ၶဝ် ဢဝ်ၵၼ်လႆၶဝ်ႈမႃးႁဵတ်းၵၢၼ်လုၵ်ႉၽိုၼ်ႉၵၼ်ဢမ်ႇၶၢတ်ႇဢမ်ႇဝၢႆး။ ၽူႈဢွၼ်ႁူဝ် တပ်ႉ သိုၵ်းၼုမ်ႇသိုၵ်းႁၢၼ် ၸင်ႇမႃးဢွၼ်ၵၼ်ဝၢင်းၽႅၼ်တႃႇပိုတ်ႇၼႃႈသိုၵ်း ဢဝ်ပဵၼ်မင်ႇၵလႃႇ ဢွင်ႇပွႆးႁူဝ်ႁႅၵ်ႈၼႆလႄႈ ထိုင် မႃး ၼႂ်းပီ 1959 လိူၼ်ၾႅပ်ႊပိဝ်ႊရီႊ 13 ဝၼ်းၼၼ်ႉ လႆႈပိုတ်ႇၼႃႈသိုၵ်းသူင်ႇတပ်ႉသိုၵ်းၼုမ်ႇသိုၵ်းႁၢၼ်ၶဝ်ႈ လေႃႇတိုၵ်း တပ်ႉသိုၵ်းမၢၼ်ႈ ပူၼ်ႉပႅၼ်ၶဝ်တီႈတပ်ႉပုင်ႇပႃႇၶႅမ် ဢဝ်ပဵၼ်ပၢင်တိုၵ်းႁူဝ်တီးပိူၼ်ႈသုတ်းၼႆယူႇ။ ၼႂ်းပီလဵဝ်ၵၼ်ၼၼ်ႉၵွႆး လႆႈသူင်ႇတပ်ႉသိုၵ်းၼုမ်ႇသိုၵ်းႁၢၼ် ၶိုၼ်ႈမိူဝ်းတၢင်းပွတ်းႁွင်ႇသေ ဝၢင်းၽႅၼ်ပိုတ်ႇၼႃႇသိုၵ်းၶဝ်ႈတိုၵ်းတေႃး တပ်ႉသိုၵ်း မၢၼ်ႈ ၼႂ်းဝဵင်းတၢင်ႉယၢၼ်းလႄႈ ႁုပ်ႈယိုတ်းလႆႈဝဵင်းတၢင်ႉယၢၼ်း 9 ဝၼ်းၼႆယူႇ။
ၼႂ်းၽွင်းယၢမ်းၵၢၼ်လၢႆးလုၵ်ႉၾိုၼ်ႉ တိုၵ်းဢဝ်သုၼ်ႇလႆႈမိူင်းတႆးၼႆႉ ၵိူတ်ႇမီးၽူႈႁတ်းငၢၼ် (ဝီႊရပုရုသ်ႇ – ဢႃႇၸႃႇၼီႇ heroic person) သၢမ်ၸဝ်ႈ။ ၸိူင်ႉၼင်ႇ – ၸဝ်ႈသိူဝ်ဝၼ်း မိူင်းယႆ တူၵ်းသုမ်းတီႈၼႃႈသိုၵ်းၼႂ်းၸႄႈဝဵင်းမိူင်းၽျၢၵ်ႈ (မိူင်းၵဵင်းတုင်) ယၢမ်းလဵဝ်။ ၸဝ်ႈၾရင်ႇ မိူင်းလၢႆးၶႃႈ တူၵ်းသုမ်းတီႈၼႃႈသိုၵ်း ၼႂ်းဢိူင်ႇလွႆလူင် မိူင်းၵဵင်းတုင်။ သြႃႇမုင်ႉတိပ်ႉ ၸွင်းဢူၵ်ႉႁူင်းႁဵၼ်းၸၼ်ႉသုင်ၼွင်ၵဵင် မိူင်းၵဵင်းတုင် တူၵ်းသုမ်းတီႈၼႃႈသိုၵ်း ၼႂ်းဢိူင်ႇမိူင်းလင်း မိူင်းၵဵင်းတုင်။ တင်းသၢမ်ၸဝ်ႈၼႆႉ ၺႃးတပ်ႉသိုၵ်းမၢၼ်ႈဝႅတ်ႉလွမ်ႉတိုၵ်းႁၢဝ်ႈႁႅင်းလႄႈ လႆႈတိူဝ်ႉမၢၵ်ႇၵွင်ႈဝၢတ်ႇၸဵပ်းသေ ၵိုတ်းဝႆႉၵေႃႉလဵဝ်။
သိုၵ်းမၢၼ်ႈႁွင်ႉႁႂ်ႈဝၢင်းၶိူင်ႈၵေႃႈ ဢမ်ႇယွမ်းဝၢင်းသေ တိုၵ်းတေႃႇတၢႆ မိူၼ်ၵၼ်တင်းသၢမ်ၸဝ်ႈ၊ ၵွႆး ဢမ်ႇၸႂ်ႈၼႃႈသိုၵ်းၼႂ်း ဢွင်ႈတီႈလဵဝ်ၵၼ်၊ ဢမ်ႇၸႂ်ႈယၢမ်းလဵဝ်ၵၼ်၊ ယဝ်ႉၵေႃႈ ဢမ်ႇၸႂ်ႈပီလဵဝ်ၵၼ်ထႅင်ႈ။ ၸဝ်ႈသိူဝ်ဝၼ်း မိူင်းယႆ ၸိုဝ်ႈၸၢႆးၵျေႃႇ ထုၼ်း ပဵၼ်သၢႆၶိူဝ်းၸဝ်ႈၾႃႉလႄႈ ပဵၼ်လုၵ်ႈႁဵၼ်းၸၼ်ႉၸွမ်။ ၸဝ်ႈၾႃႉရင်ႇ မိူင်းလၢႆးၶႃႈ ၸိုဝ်ႈၸၢႆးလမျိၼ်ႉ ပဵၼ်ၸဝ်ႈၵႃး တေႃႉသူင်ႇလႄႈ ပဵၼ်သၢႆၶိူဝ်းၵလႃးမူႊသလိမ်ႊ။ သြႃႇမုင်ႉတိပ်ႉ ပဵၼ်ၸွင်းဢူၵ်ႉႁူင်းႁဵၼ်းၼွင်ၵဵင် (ႁူင်းႁဵၼ်းၸၼ်ႉသုင် မၢႆ 1) မိူင်းၵဵင်းတုင်လႄႈ ပဵၼ်လုၵ်ႈႁဵၼ်းၸၼ်ႉၸွမ်ဢၼ်ဢၢၼ်ႇလိၵ်ႈၼမ်သေပိူၼ်ႈ ၵေႃႉၼိုင်ႈၼႆၵေႃႈဝႃႈလႆႈ ၵွပ်ႈမီးႁူင်းတူၺ်း လိၵ်ႈဢင်ႊၵိသျ်ႉသုၼ်ႇတူဝ်၊ ယဝ်ႉၵေႃႈ ပဵၼ်သၢႆၶိူဝ်းတႆးၶိုၼ်။ (မၢႆတွင်း – လိူဝ်သေသၢမ်ၸဝ်ႈၼႆႉၵေႃႈ ယုမ်ႇယမ်ဝႃႈတေမီး ထႅင်ႈလၢႆလၢႆၸဝ်ႈယူႇ။ ဢၼ်ၶႃႈႁဝ်းၸူၵ်းဢဝ်မႃး လၢတ်ႈၼႄၼႆႉ ပဵၼ်ၸိူဝ်းဢၼ်ၶႃႈႁဝ်း ယိုၼ်ႈထိုင်လႄႈ ၼမ်းမႃးလၢတ်ႈ ၼႄပဵၼ်သၵ်ႈသေႇ ၼႂ်းပိုၼ်းလုၵ်ႉၾိုၼ်ႉၼႂ်းပီၼၼ်ႉၼႆႉၵွႆးယူႇ – ၽူႈတႅမ်ႈ)။
ဝၢႆးသေ ၵေႃႇတင်ႈလႆႈၶွင်ႊသီႊသိုၵ်းမိူင်းတႆး ယဝ်ႉၵေႃႈ လႆႈႁူမ်ႈၵၼ်ၶွတ်ႇၽွတ်ႈႁႅင်းသိုၵ်းဢွၵ်ႇပဵၼ် 5 တပ်ႉၸုမ်း။ ၸိူင်ႉၼင်ႇ – တပ်ႉၸုမ်းမၢႆ (1) ၽူႈၵွၼ်းတပ်ႉၸုမ်းပဵၼ် ၸဝ်ႈသိူဝ်းလဵၼ်း(ၸၢဝ်းပလွင်ႈ)၊ ၵႅမ်ၽူႈၵွၼ်းတပ်ႉၸုမ်းပဵၼ် ၸဝ်ႈပူႇၵၢင်းယုမ်း ။ ပႃႈတႂ်ႈတပ်ႉၸုမ်း မၢႆ (1) မီးတပ်ႉၵွင်မၢႆ 4 – မၢႆ 5 – မၢႆ 6 သၢမ်တပ်ႉၵွင်။ တပ်ႉၸုမ်း (2) ၽူႈၵွၼ်းတပ်ႉၸုမ်းပဵၼ် ၸဝ်ႈသႅင် ငႃးမိူင်း၊ ၵႅမ်ၽူႈၵွၼ်းတပ်ႉၸုမ်းပဵၼ် ၸဝ်ႈသိူဝ်ထႅၼ်ႈ (တိုၵ်ႉမီးဢသၢၵ်ႈယူႇ)။ ပႃႈတႂ်ႈ တပ်ႉၸုမ်း (2) ဝႆႉတပ်ႉၵွင် 2 တပ်ႉၵွင် လဵဝ်ထႃႈၵွၼ်ႇ။
တပ်ႉၸုမ်း မၢႆ (3) ၽူႈၵွၼ်းတပ်ႉၸုမ်းပဵၼ် ၸဝ်ႈသႅင်သိုၵ်း၊ ၵႅမ်ၽူႈၵွၼ်း တပ်ႉၸုမ်းပဵၼ် ၸဝ်ႈၵၢၼ်းၸဵတ်း (တိုၵ်ႉမီးဢသၢၵ်ႈယူႇ)။ ပႃႈတႂ်ႈတပ်ႉၸုမ်း (3) မီးတပ်ႉၵွင်မၢႆ 11 – မၢႆ 12 – မၢႆ 13 သၢမ်တပ်ႉၵွင်။ တပ်ႉၸုမ်းမၢႆ (4) ၽူႈၵွၼ်း တပ်ႉၸုမ်းပဵၼ် ၸဝ်ႈငႃးမိူင်း၊ ၵႅမ်ၽူႈၵွၼ်းတပ်ႉၸုမ်းပဵၼ် ၸဝ်ႈလၢဝ်လႅင်း။ ပႃႈတႂ်ႈတပ်ႉၸုမ်း (4) မီးတပ်ႉၵွင်မၢႆ 1 – မၢႆ 7 – မၢႆ 8 သၢမ်တပ်ႉၵွင်။ တပ်ႉၸုမ်းမၢႆ (5) ၽူႈၵွၼ်းတပ်ႉၸုမ်းပဵၼ် ၸဝ်ႈၶုၼ်ဢွင်ႇ ၵဝ်ႈၵၢင်ႉ။ ပႃႈတႂ်ႈတပ်ႉၸုမ်း (5) မီးတပ်ႉၵွင် မၢႆ 9 – မၢႆ 14 – မၢႆ 15 သၢမ်တပ်ႉၵွင်။ တပ်ႉၸုမ်းမၢႆ (6) ၽူႈၵွၼ်းတပ်ႉၸုမ်းပဵၼ် ၸဝ်ႈၸၢႆးပၢၼ်မႂ်ႇ မိူင်းသူႈ။ ပႃႈတႂ်ႈတပ်ႉၸုမ်း (6) ဝႆႉတပ်ႉၵွင် 3 တပ်ႉၵွင် လဵဝ်ထႃႈၵွၼ်ႇ – ၸိူင်ႉၼႆ။
ၵၢၼ်လုၵ်ႉၽိုၼ်ႉၸိုင်ႈတႆးၼႆႉ ၽွင်းၼၼ်ႉ ၼပ်ႉလႆႈဝႃႈ ပဵၼ်တပ်ႉၼိုင်ႈၸိုဝ်ႈလဵဝ်ၵွႆးယူႇ။ ၵွပ်ႈသင် ? ၵွပ်ႈၽူႈႁၵ်ႉၸၢတ်ႈၸိူဝ်း ႁဵတ်းၵၢၼ်လုၵ်ႉၽိုၼ်ႉ ၼႂ်းပၢၼ်ၼိုင်ႈ ပၢၼ်သွင်ၵေႃႈ ဢဝ်ၵၼ်မႃးၶွၼ်ႈယူႇ ၼႂ်းတပ်ႉသိုၵ်းၸိုင်ႈတႆး SSA ပႃႈတႂ်ႈၶွင်ႊသီႊ သိုၵ်းမိူင်းတႆး SSWC သေ ဢွၼ်ၵၼ် တူင်ႉၼိုင်ၶဝ်ႈပွႆးတိုၵ်းတႃႇၸိူဝ်ႉၸၢတ်ႈၸိုင်ႈတႆး မႃးၼႆၼၼ်ႉယူႇ။
ၵၢၼ်လၢႆးလုၵ်ႉၽိုၼ်ႉ ၸိုင်ႈတႆးတႅၵ်ႇယၢႆႈ။
ဝၢႆးသေ လူင်ပွင်ၸိုင်ႈၸဝ်ႈဢႃႇၼႃႇသိုၵ်းမၢၼ်ႈ ဢဝ်ပူဝ်ႇၶျူၵ်ႉလူင်ၼေႇဝိၼ်းဢွၼ်ႁူဝ်ၼၼ်ႉ ဝၢင်းပၢႆးတိုၵ်းၵႃႇၵွႆႇယေးလႄႈ ၵေႃႇတင်ႈတပ်ႉသိုၵ်းၵႃႇၵွႆႇယေး (ဝၢႆးမႃး ပဵၼ်ႇၸိုဝ်ႈပဵၼ်တပ်ႉပျီႇတူႉၸိတ်ႉ) ပိူဝ်ႈတႃႇ ႁၵ်းဢဵၼ်ႁႅင်းလၢႆးလုၵ်ႉၽိုၼ်ႉ ၸိုင်ႈတႆး မႃး မွၵ်ႈမိူဝ်ႈပီ 1966 – 67 ယဝ်ႉၵေႃႈ တပ်ႉသိုၵ်းၸိုင်ႈတႆး SSA သၼ်ႇၶွၼ်းသေ တႅၵ်ႇၸတ်ႉၼမ်ႉၸႂ်ႁၵ်ႉၸၢတ်ႈၵၼ်မႃး။
ယွၼ်ႉလၢႆးတိုၵ်းၸိမ်သႄႈတပ်ႉၵႃႇၵွႆႇယေး ဢၼ်တပ်ႉသိုၵ်းမၢၼ်ႈပၼ်တႃၵိၼ် (ပၼ်သုၼ်ႇႁဵတ်းၵိၼ်) ၼမ်လူင်ၼမ်လၢင်ၼႆႉ လႄႈ ဢၼ်ပဵၼ်တပ်ႉၸုမ်း မၢႆ 2 မၢႆ 5 – မၢႆ 6 ၼႂ်းတပ်ႉသိုၵ်းၸိုင်ႈတႆး SSA ၵေႃႈ လႆႈၶဝ်ႈမွပ်ႈတူဝ်ၸူး တပ်ႉသိုၵ်းမၢၼ်ႈသေ ပိၼ်ႇဝၢႆႇႁဵတ်းတပ်ႉၵႃႇၵွႆႇယေးပႅတ်ႈ။ တင်း 3 တပ်ႉၼႆႉ ၶိုၼ်းဝၢႆႇပဵၼ်ၽူႈၶဵၼ်တပ်ႉသိုၵ်းၸိုင်ႈတႆးၶိုၼ်း။ ဢၼ်ၵိုတ်းဝႆႉတပ်ႉၸုမ်း မၢႆ 1 မၢႆ 3 – မၢႆ 4 သၢမ်တပ်ႉၸုမ်းၼႆႉၵေႃႈ ဝၢႆးမႃးမၢႆ 1 တင်ႈမၢႆ 3 ႁူမ်ႈၵၼ် တင်ႈပဵၼ်တပ်ႉမၢႆ 3 သေ မၢႆ 4 ၵေႃႈပဵၼ်မၢႆ 4 ယူႇ ႁင်းမၼ်းထႅင်ႈ ၾၢႆႇၼိုင်ႈဢမ်ႇၸႂ်ႈတပ်ႉလဵဝ်ၵၼ်ၸိူင်ႉၼႆ။
တပ်ႉၵႃႇၵွႆႇယေး ၵွႆးဢမ်ႇၵႃး တပ်ႉၵူႊမိၼ်ႊတၢင်ႊ (KMT) ဢၼ်ပဵၼ်တပ်ႉတူၵ်းၶၢင်ႉၶႄႇၽိူၵ်ႇၶဝ်ၵေႃႈ ၶဝ်ႈမႃးတင်ႈတပ်ႉ သုၵ်ႉယုင်ႈၼႂ်းမိူင်းတႆးထႅင်ႈလႄႈ ဢဝ်လၢႆးလုၵ်ႉၽိုၼ်ႉၸိုင်ႈတႆးႁဝ်း တႅၵ်ႇၵၼ်ၵႂႃႇယူႇ ၸွမ်းတပ်ႉၵူဝ်မိၼ်တၢင်ႇၵေႃႈမီး။ ၼႆႉၵေႃႈ လႆႈတိုၵ်းၵၼ်ၶိုၼ်းတင်း လၢႆးလုၵ်ႉၽိုၼ်ႉမိူင်းတႆး ဢမ်ႇထၢတ်ႇဢမ်ႇဝၢႆး။ ဢၼ်တပ်ႉသိုၵ်းလုၵ်ႉၽိုၼ်ႉၸိုင်ႈတႆးႁဝ်း ၼင်ႇၵၼ် လႆႈတႅၵ်ႇၸတ်ႉၵၼ်၊ လႆႈတိုၵ်းတေႃးၵၼ်ၶိုၼ်းၼႆႉ တင်ႈဢဝ်ပီ 1971 မႃးတၢင်းၼႆႉ။ ဢၼ်ႁၢဝ်ႈႁႅင်းလိူဝ်ၼႆႉ ဝၢႆးပီ 1975 မႃးတၢင်းၼႆႉ ၼႆယူႇ။ လၢတ်ႈလႆႈဝႃႈ ဢွၼ်တၢင်းပီ 1971 ၼႆႉ ၽိတ်းထႅင်ႈၵၼ်ယွၼ်ႉၼႃႈတီႈ (တီႈယူႇ၊ တီႈႁႃၵိၼ်) ဢိတ်းဢွတ်းၵွႆးသေတႃႉ ဝၢႆးပီ 1975 မႃးၼႆႉ တိုၵ်းတေႃးၵၼ်ယွၼ်ႉတၢင်းယုမ်ႇယမ် (ဝႃႇတ) ၵွႆးသေ ဢဝ်ၵၼ်လိုမ်းပႅတ်ႈတၢင်းဢဵၼ်းဢၢၼ်း ၸိူဝ်ႉၸၢတ်ႈ (ပီ 1958 – ပီ 1960 လႄႈ ပီ 1964) ဢၼ်ပဵၼ်တၢင်းဢဵၼ်းဢၢၼ်း လၵ်းၶွင်ၵၢၼ်လုၵ်ႉၽိုၼ်ႉ ၸိုင်ႈတႆးပႅတ်ႈၼႆၼၼ်ႉယူႇ။
ၵူၼ်းမိူင်းလႄႈ တပ်ႉသိုၵ်း။
မႃႇၵထ ၵၢၼ်လုၵ်ႉၽိုၼ်ႉမီးဝႃႈ – “ၵူၼ်းမိူင်းပဵၼ်ၼမ်ႉ ၵူၼ်းသိုၵ်းပဵၼ်ပႃ” – ၼႆၼႆႉ တင်ႈဢဝ်လၢႆးလုၵ်ႉၽိုၼ်ႉပၢၼ်ၼိုင်ႈ၊ ပၢၼ်သွင်လႄႈ ပၢၼ်သၢမ်ၶွင်ၸိုင်ႈတႆး မႃးတေႃႇထိုင်ပၢၼ်ၵိုတ်းတိုၵ်း (ငမ်းယဵၼ်) ပတ်းပိုၼ်ႉမိူဝ်ႈလဵဝ် ႁွင်ႉသႅၼ်ႇၵၼ်မႃး ၶေႃႈပေႃးႁႅပ်ႇၼႆၵေႃႈ ဢမ်ႇၽိတ်း။ လိူဝ်ၼႂ်းပၢၼ် (1-2-3) ၵႂႃႇ ဢဝ်ႁဵတ်းတၢင်းလၢတ်ႈၵွႆး ဢမ်ႇမီးၸုမ်းလႂ်ႁဵတ်းၸွမ်း။ ပေႃးတိူဝ်ႉၺႃးၸုမ်းတူဝ်ၵဝ်ႇၼႆ ဢိတ်းဢီႈ မွၵ်ႇၶီႈတႃၵွႆးၵေႃႈ လိုမ်းပႅတ်ႈၵုၼ်းမုၼ်ၵူၼ်းမိူင်းဢၼ်ပဵၼ်ၸဝ်ႈၵႄးၸူး ယၢမ်ႈ ၸွႆႈၶဝ်ႈၼမ်ႉတၢင်းၵိၼ်၊ ၸွႆႈႁၢပ်ႇၶူဝ်းၸွႆႈသူင်ႇတၢင်း၊ ယွမ်းႁႂ်ႈလုၵ်ႈလၢၼ်ၶဝ် ၶဝ်ႈႁဵတ်းသိုၵ်းလုၵ်ႉၽိုၼ်ႉၼၼ်ႉသေယဝ်ႉ ပေႃႉထုပ်ႉဢဝ်တၢႆ တဵၵ်းတဵင်ပၢႆးၸႂ်ႁႂ်ႈႁဵဝ်ႇယွပ်ႈပဵင်းလိၼ် – ႁဵတ်းၼႆၶႂ်ႈၵူႈၸုမ်း။
လၢႆးတိုၵ်းဢၼ်လူဝ်ႇလႅၵ်ႈလၢႆႈ။
လၢႆးလုၵ်ႉၽိုၼ်ႉၸိုင်ႈတႆးႁဝ်းၼႆႉ ပၢႆးတိုၵ်းမၼ်းထုၵ်ႇမႅၼ်ႈယဝ်ႉ ပုၼ်ႈမိူင်းတႆးၵတ်းယဵၼ်။ ၽႅၼ်ၵၢၼ်မၼ်းတူၵ်းတီႈယဝ်ႉ ပုၼ်ႈၸိူဝ်ႉၸၢတ်ႈၸိုင်ႈတႆးႁဝ်းလွတ်ႈၽေးလႄႈ ၵေႃႇသၢင်ႈၽဝသိူဝ်းသႃႇ။ ပၢႆးတိုၵ်းလႄႈ ၽႅၼ်ၵၢၼ်ၼႆႉ ႁူမ်ႈတင်း ၵၢၼ် မိူင်ၵၢၼ်သိုၵ်းယဝ်ႉဢမ်ႇဝဵၼ်ႉလိူဝ်။ ၵွႆး လၢႆးတိုၵ်းႁဝ်း ၽိတ်းဝႆႉႁိုဝ်ၼႆ ၶႂ်ႈယွၼ်းဢွၵ်ႇၶေႃႈထၢမ်ၼင်ႇၼႆ။ လၢႆးတိုၵ်း (Tactics – နည်ဗျူဟာ) ဢၼ်ၸုမ်းလုၵ်ႉၽိုၼ်ႉၸိုင်ႈတႆးႁဝ်း ယိူင်းၸူးၸုမ်းၽူႈၶဵၼ်တင်း ဢၼ်ၸုမ်းလုၵ်ႉၾိုၼ်ႉၸိုင်ႈတႆး ႁဝ်းယိူင်း ၸူးၸုမ်းၽူႈၶဵၼ် တင်းယိူင်းၸူးၸုမ်းလၢႆးလုၵ်ႉၾိုၼ်ႉႁဝ်းၼင်ႇၵၼ်ၼႆႉ ၸႂ်ႁူႉသိုၵ်းတူဝ်ၸဝ်ႈၵဝ်ႇ (By Feeling – မိမိခံစား ချက်) ႁၼ်ဝႃႈ ဢၼ်လႂ်ၼမ်လိူဝ်? သမ်ႉ လွင်ႈဢၼ်ၵူၼ်းမိူင်းတႆး လႆႈၶၢမ်ႇတဵၵ်းတဵင် ပေႉၵိၼ်ပေႃႉထုပ်ႉ ဢဝ်တၢႆတိူဝ်ႉထိုင် ၸႂ်ၼႆႉၼႃႇ တင်းဢၼ်လႆႈၶၢမ်ႇတီႈၸုမ်းၽူႈၶဵၼ်လႄႈ တင်းဢၼ်လႆႈၶၢမ်ႇတီႈၸုမ်းလုၵ်ႉၾိုၼ်ႉ တင်းၸုမ်းယိပ်းၵွင်ႈၵၢင်ႇ လၢၵ်ႈၼၢၵ်ႈၼႂ်းမိူင်းတႆးႁဝ်း၊ ၼႆႉၵေႃႈၼင်ႇၼၼ် ႁၼ်ဝႃႈ ဢၼ်လႂ်ၼမ်လိူဝ်? ယူႇတီႈဢၼ်ပဵၼ်တႄႉ မီးတႄႉသေ တွပ်ႇႁႂ်ႈ မႅၼ်ႈဝွင်ႈမၼ်း ပိူဝ်ႈတႃႇႁႃႁၼ် တီႈၵႄႈလိတ်ႈမၼ်းၼႂ်းဝၼ်းမိူဝ်းၼႃႈ။
ထုၵ်ႇလီပဵၼ်ႇပႃးပၢႆးဝူၼ်ႉမႄးလီ။
ပၢႆးဝူၼ်ႉမႄးလီ (Creative mindset – တီထွင်ဖန်တီးနိုင်မှုအတွေးအခေါ်) ဢမ်ႇၼၼ် ပၢႆးယုမ်ႇယမ်မႄးလီၼႆႉ ၼႂ်းၵၢၼ် လၢႆးလုၵ်ႉၽိုၼ်ႉမိူဝ်ႈသၢမ်ပၢၼ်ႁူဝ်တီးၼၼ်ႉ လႆႈႁၼ်ႁွႆးၸႂ်ႉၵၼ်မႃးယူႇ။ ၼၼ်သေတႃႉ ဝၢႆးသေပီ 1975 မႃး တၢင်းၼႆႉ ဢဝ်ႁၢႆ ပႅတ်ႈလူၺ်ႈဢမ်ႇႁၼ်ႁွႆးဢဝ်ၵမ်းလဵဝ်။ ပဵၼ်ႇပၢႆးဝူၼ်ႉမၢႆးသႅတ်ႉ – ဢဝ်ၵူၼ်းမိူင်းပဵၼ်ပႃ၊ ဢဝ်တပ်ႉသိုၵ်းပဵၼ် ၼမ်ႉပႅတ်ႈ။ ဢဝ်ၵူၼ်းမိူင်း ပဵၼ်ၶႃႈ၊ ဢဝ်တပ်ႉသိုၵ်းပဵၼ်ၶုၼ်ပႅတ်ႈ။ ဢဝ်ၵူၼ်းမိူင်းပဵၼ်ၵူၼ်းၸႂ်ႉလီ၊ ဢဝ်တပ်ႉသိုၵ်းပဵၼ်ၸဝ်ႈၾႃႉပႅတ်ႈ။ ၼႆႉႁၼ်ဝႃႈ ၶႂ်ႈပဵၼ်ၼႆၵူႈၸုမ်း။ ၶႃႈႁဝ်းႁၼ်ထိုင်ၼႆႉ ပေႃးၸုမ်းလၢႆးလုၵ်ႉၽိုၼ်ႉႁဝ်း ယင်းပႆႇပဵၼ်ႇလႆႈပၢႆးဝူၼ်ႉမႆးသႅတ်ႉ ၽိတ်း ၽိတ်းဢၼ်ၼႆႉ၊ ပေႃးယင်းၶႂ်ႈႁဵတ်းၸဝ်ႈၾႃႉၼိူဝ်ၵူၼ်းမိူင်းယူႇ မိူၼ်ၸိူင်ႉပဵၼ်ယူႇမိူဝ်ႈလဵဝ်ၼႆႉ၊ ၵမ်းလိုၼ်းသုတ်းမၼ်း ပေႃး ယင်းပႆႇပူၵ်းပွင်လၢႆးလုၵ်ႉၽိုၼ်ႉၸိုင်ႈတႆးႁဝ်း ႁႂ်ႈမေႃႁူႉသိုၵ်းတူဝ်၊ ႁႂ်ႈယဵၼ်းပဵၼ်တပ်ႉသိုၵ်းဢၼ်မေႃႁပ်ႉၸႂ်ႉၵူၼ်းမိူင်းလႆႈၼႆ တႄႉ တၢႆၵိူတ်ႇထႅင်ႈ 10 ၸၢတ်ႈၵေႃႈ လၢႆးလုၵ်ႉၽိုၼ်ႉၸိုင်ႈတႆးႁဝ်း တေပဵၼ်ၼႆယူႇၵွႆးသေ တေဢမ်ႇၶွၼ်ႈတုမ်ၵၼ်လႆႈ၊ တေ ဢမ်ႇႁူမ်ႈဢဵၼ်ႁႅင်းၵၼ်လႆႈ၊ ယိူင်းမၢႆလၢႆးလုၵ်ႉၽိုၼ်ႉတေဢမ်ႇထိုင်တီႈလႆႈ၊ သုၼ်ႇလႆႈလိၵ်ႈႁူမ်ႈမၢႆပၢင်လူင် 1947 တေႁၢႆလၢႆ ပႅတ်ႈမူတ်းၵူၺ်း။ လွင်ႈၼႆႉ ၶႃႈႁဝ်း ႁတ်းလၢတ်ႈတဵမ်သူပ်းတဵမ်ၵႂၢမ်း၊ ႁတ်းဢဝ်ဢသၢၵ်ႈပဵၼ်တီႈ တင်ႈၵမ်းလဵဝ်ယူႇ။
ၶေႃႈလူပ်းလင်လိုၼ်းသုတ်း။
ၶမ်းၸဝ်ႈပုတ်ႉထလၢတ်ႈၼႄဝႆႉ – “သၸ်ႉၸႃႇထမ်း” – 4 ၶေႃႈ တႃႇဢဝ်ၵႄႈလိတ်ႈပၼ်ႁႃၽဝၵူၼ်းၵူႈလွင်ႈလွင်ႈ။ ပၼ်ႁႃ ဢၼ်ၵူၼ်းမိူင်းတႆးလႄႈ လၢႆးလုၵ်ႉၽိုၼ်ႉမိူင်းတႆးႁဝ်း လႆႈထူပ်းၺႃးယူႇမိူဝ်ႈလဵဝ်ၼႆႉ ပဵၼ် – “တုၵ်ႉၶသၸ်ႉၸႃႇ”- ၼႆၼၼ်ႉ တေ ပွင်ႇၸႂ်ၵၼ်ၵူႈၵေႃႉယူႇ။ ၽၢၼ်ႇၼမ်ႉၽၢၼ်ႇၾႆးမႃး 48 ပီယဝ်ႉ ၸိူဝ်းႁဝ်းၶူၼ်ႉႁႃ -“သမုတယသၸ်ႉၸႃႇ”- ယင်းပႆႇႁၼ်။
ၵွပ်ႈပႆႇႁၼ်ႁွႆးသမုတယသၸ်ႉၸႃႇလႄႈ သုတွင်းမွင်းႁႃ – “ၼိရေႃးထသၸ်ႉၸႃႇ”- ယူႇၵႃႈႁိုဝ်ၵေႃႈ ႁိုဝ်တေႁၼ်တၢင်းမၼ်း (လၢႆးၵႄႈမၼ်း)”- မၵ်ႉၵသၸ်ႉၸႃႇ” – လႆႈ။ ၶႂ်ႈႁႃႁႂ်ႈႁၼ်မၵ်ႉၵသၸ်ႉၸႃႇ (တၢင်းသၢႆၵၢင်) ၵၼ်ယူႇ သမ်ႉၵႂႃႇမီးတီႈပႅၼ်ႈပႄႈ တၢင်း တင်းသွင်ၾၢႆႇၵၼ်ၵူႈၸုမ်း / ၵေႃၼႃႇ တေႁဵတ်းႁိုဝ်ႁႃႁၼ်။ ယူႇပူၼ်ႉၶွပ်ႇသီလ သမႃႇထိ ပၺ်ႇၺႃႇသေ တူင်ႉၼိုင်ၵၼ် လူး တေႁဵတ်းႁိုဝ်ႁၼ်လႄႈ ႁဵတ်းၸွမ်းသီႇလ သမႃႇထိ ပၺ်ႇၺႃႇ ဢၼ်ပဵၼ်တၢင်းသၢႆၵၢၼ်လႆႈလႃႇ။ ၼႆႉယဝ်ႉ ဢၼ်ၸိူဝ်း ႁဝ်းၵူၼ်းမိူင်းတႆး လီဝႆႉၼၵ်း၊ လီဝႆႉပဵၼ်ပိူင်လူင်မၼ်းသေ တူင်ႉၼိုင်ၵၼ်ၶႂ်ႈပၼ်သတိၼင်ႇၼႆ။
တႃႇလႅၵ်ႈလၢႆႈပၢႆးဝူၼ်ႉမၢႆးသႅတ်ႉလႄႈ ဢွၼ်ၵၼ်ႁႃႁႂ်ႈႁၼ်သမုတယသၸ်ႉၸႃႇၼႆႉ သင်ၶၸဝ်ႈ၊ ၸုမ်းသိုဝ်ႇၶၢဝ်ႇလႄႈ ၽူႈဢွၵ်း သုင်ၶဝ် လီတူင်ႉၼိုင်ၸွႆႈၵၼ် – ၸၼ်/ ဢီး တိုတ်ႉ/ တဵၵ်း ၽၼ်ႉ/ ၼူတ်ႈတႄႉတႄႉႁၼ်ထိုင်ၼင်ႇၼႆ။ သင်ၶၸဝ်ႈၵေႃႈၵဵဝ်ႇ (ဢမ်ႇၵဵဝ်ႇဢမ်ႇၸႂ်ႈ)၊ ၵွပ်ႈၵူၼ်းမိူင်းပဵၼ်ပရိသတ်ႈပုတ်ႉထ 2 သႅၼ်း ၼႂ်း 4 သႅၼ်းၼၼ်ႉ။ ပေႃးၵူၼ်းမိူင်းၺႃးတၢင်းတုၵ်ႉၶ သင်ၶၸဝ်ႈၵေႃႈ ၺႃးတၢင်းတုၵ်ႉၶမိူၼ်ၵၼ်။ ပေႃးၸုမ်းသင်ၶၸဝ်ႈ ၸွမ်းလၵ်းၵၢၼ်ပြမ်ႇမႃႇၸူဝ်ႈတြႃးသေ ၸွႆႈၵႄႈလိတ်ႈၼႆ ၸုမ်းၸိူဝ်းဢၼ်ဝႃႈ ၸုမ်းသင်ၶဢမ်ႇလူဝ်ႇမႃးယုင်ႈၵဵဝ်ႇၵၢၼ်မိူင်းၼႆၼၼ်ႉ ဢလူဝ်ႇလူဝ်ႇမၼ်းပွင်ႇဝႃႈၶဝ်ဢမ်ႇႁဵတ်းတႃႇ ၵူၼ်းမိူင်းတႄႉ၊ ပဵၼ်ၸုမ်းဢၼ်ၶႂ်ႈႁဵတ်းၶုၼ်ၵူၼ်းမိူင်းၵွႆး တေလႆႈထုၵ်ႇတင်းၼမ်မၵ်းမၼ်ႈၸိူင်ႉၼႆ ၼႂ်းသၢႆတႃၵူၼ်းမိူင်းၵွႆး ယူႇ။
သိုဝ်ႇၶၢဝ်ႇၶဝ်ၵေႃႈၼင်ၼၼ်၊ သိုဝ်ႇၶၢဝ်ႇၼႆႉ ႁဵတ်းမိူၼ်ၸုမ်းၽူႈတၢင်လၢတ်ႈ (ထၼၢႆး -Lawyers – ရှေ့နေအဖွဲ့) ဢမ်ႇလႆႈ။ၽူႈတၢင်လၢတ်ႈ ၶဝ်ၼႆႉ ၶဝ်တူၺ်းတႃႇၵၢၼ်လဵင်ႉတွင်ႉၶဝ်ၵွႆး၊ ပေႃးပိူၼ်ႈမႃးၸၢင်ႈၼႆ ၽိတ်းယူႇၵေႃႈ (မီးတၢင်းၽိတ်းယူႇၵေႃႈ) ႁဵတ်းႁႂ်ႈ မၢၼ်ႇ (ႁဵတ်းႁႂ်ႈပဵၼ်ၵူၼ်းဢမ်ႇၽိတ်း) ပႅတ်ႈ။ ၼႆႉ မၼ်းၼႄလွင်ႈဢမ်ႇၸွမ်းတြႃးမၢၼ်ႇမႅၼ်ႈၶွင်ၸုမ်းၽူႈတၢင်လၢတ်ႈ (ၸုမ်းသျေႉၼေႇ) ၶဝ်။
ၸုမ်းသိုဝ်ႇၶၢဝ်ႇၼႆႉ ႁဵတ်းမိူၼ်ၸုမ်းထၼၢႆးၶဝ်ဢမ်ႇလႆႈလႃးလႃး။ ပေႃးႁဵတ်းၼႆ ၵၢၼ်ၶၢဝ်ႇငၢဝ်း ၵႃႈၶၼ်တေတူၵ်း၊ ပိူၼ်ႈတေ ဢမ်ႇယုမ်ႇယမ်ၶၢဝ်ႇသၢၼ်ဢၼ်ႁဝ်းပၼ်၊ ဢၼ်ႁဝ်းတၢင်ႇ။ ထုၵ်ႇလီယူႇမိူၼ်ၸုမ်းသိုဝ်ႇၶၢဝ်ႇ ယၵ်ႉယႂ်ႇတၢင်းမိူင်းတူၵ်းၶဝ် ဢမ်ႇပဵၼ်မူၵ်ႉသဵင်တႃႇၸုမ်းလႂ်။ ဢဝ်ဢသၢၵ်ႈလႅၵ်ႈသေ ႁႄႉၵင်ႈဝႆႉၸိုဝ်ႈသဵင် သိုဝ်ႇၶၢဝ်ႇလီ။ ၼႆႉၵေႃႈ တေၸွႆႈၵႄႈလိတ်ႈလႆႈ တၢင်းတုၵ်ႉၶၵူၼ်းမိူင်း ဢၼ်ပဵၼ်ယူႇမီးယူႇမိူဝ်ႈလဵဝ်၊ ၵွပ်ႈပဵၼ်တီႈၵူဝ်ယၢၼ်ႈၶွင်ၸုမ်းၵၢၼ်မိူင်း ၵၢၼ်သိုၵ်းဢၼ်ႁဵတ်းဢမ်ႇ တြႃးၶဝ် ႁၼ်ထိုင်ၼင်ႇၼႆ။
ယဝ်ႉၵေႃႈ ၸုမ်းၽူႈႁူႉ ၽူႈဢွၵ်းသုင်ၶဝ် ဢမ်ႇထုၵ်ႇလီၵွတ်ႇၵႆႇတူၺ်းလၢႆသေ ၶၢင်းၵႅင်ႈပဵၼ်ဝတ်းယူႇ မူၵ်းႁိူၼ်းၵၼ်ယဝ်ႉ။ ဢၼ်ဢၢင်ႈဝႃႈ လၢတ်ႈၵေႃႈၶဝ်ဢမ်ႇထွမ်ႇလူး တေႁဵတ်းႁိုဝ်ၼႆၼၼ်ႉ ဢမ်ႇၸႂ်ႈၶၢဝ်းယၢမ်းမၼ်းယဝ်ႉ။ ၵူၼ်းမိူင်းႁဝ်းတုၵ်ႉၶ တူၵ်းၵိၼ်းၼႃႇလိူဝ်ၵိၼ်းယဝ်ႉၼႆၼၼ်ႉ ႁူႉသိုၵ်းတူဝ်ၵၼ်။ ထူၵ်းပၢႆးဝူၼ်ႉၵၼ်ၶူၼ်ႉႁႃႁႂ်ႈႁၼ်သမုတယ သၸ်ႉၸႃႇ ပိူဝ်ႈတႃႇ ၵႄႈလိတ်ႈတၢင်းတုၵ်ႉၶတူၵ်းၵိၼ်းၵူၼ်းမိူင်းတႆး ႁဝ်းႁႂ်ႈလႆႈၸိူင်ႉၼင်ႇၵႂၢမ်းမႃႇၵထဢင်ႈၵိသျ်ႉ ပၼ်ႁႅင်းဝႆႉဝႃႈ – “The future is now”- ၼႆၼၼ်ႉသေၵမ်း ၶႂ်ႈတုၵ်းယွၼ်းလႄႈ တိုၵ်းသူၼ်းၼင်ႇၼႆ။
