ၵၢၼ်လွၵ်ႇသိုဝ်ႉၶၢႆတီႈလိၼ်

လွင်ႈထုၵ်ႇလွၵ်ႇ “သိုဝ်ႉၶၢႆတီႈလိၼ်” ၼၼ်ႉ ပၼ်ႁႃၼႆႉလၢႆၵေႃႉတေၸၢင်ႈထူပ်းၵမ်ႈတူဝ်ယူႇ ဢမ်ႇၼၼ်ၵေႃႈ တေယၢမ်ႈႁၼ်ယၢမ်ႈယိၼ်းမႃးယူႇ။ ၼႂ်းမိူင်းထႆးၼႆႉ လူၺ်ႈၵၢၼ်ထုၵ်ႇလွၵ်ႇသိုဝ်ႉတီႈလိၼ်တႃဝွတ်ႇ တီႈလိၼ်ဢၼ် ပဵၼ်ပိုၼ်ႉတီႈႁၢမ်ႈထၢႆႇဢူၼ်း ႁိုဝ် တီႈလိၼ်ဢၼ်ၽုၵ်ႇမတ်ႉၸိုဝ်ႈၽူႈၶၢႆလႂ်ၸိူဝ်းၼၼ်ႉ လိူဝ်သေသဵင်ႈငိုၼ်းသဵင်ႈ တွင်းလၢႆယဝ်ႉ ယင်းမႃးသဵင်ႈၶၢဝ်းယၢမ်းလႄႈ ပဵၼ်လိူင်ႈၶၻီး(ဢမု) ၶိုၼ်ႈသၢၼ်ၶိုၼ်ႈၸၢႆးထႅင်ႈလူးၵွၼ်ႇ။

ၸိူင်ႉၼင်ႇတီႈလိၼ်ဢၼ်ထုၵ်ႇသင်ႇႁၢမ်ႈထၢႆႇဢူၼ်း ယွၼ်ႉထုၵ်ႇမၢႆသင်ႇသၢၼ် 1443/2539 လူၺ်ႈၽွင်းဢၼ် ႁဵတ်းလိၵ်ႈၵိၼ်ၵႅၼ်ႇတေသိုဝ်ႉတေၶၢႆ ၽူႈသိုဝ်ႉဢမ်ႇႁူႉဝႃႈတီႈလိၼ်ၽိုၼ်ၼႆႉ မီးလိူင်ႈတိတ်းၶၢင်ႉၶမ်ဝႆႉၼႂ်းသၢၼ် (လုမ်းတြႃး) လႄႈ သၢၼ်ၸင်ႇမီးၵႂၢမ်းသင်ႇႁၢမ်ႈသိုဝ်ႉၶၢႆ။ မိူဝ်ႈၽူႈသိုဝ်ႉၽူႈၶၢႆတေႁဵတ်းၶေႃႈၵိၼ်ၵႅၼ်ႇ ၵၢၼ်သိုဝ်ႉၶၢႆ ၵၼ်ၵေႃႈ ပွင်ႇဝႃႈလိၵ်ႈလိၼ်ၵႅၼ်ႇတေသိုဝ်ႉၶၢႆၼၼ်ႉ ႁၢင်ႉမၢႆႈပႅတ်ႈၵမ်းလဵဝ် ၽူႈတေၶၢႆတၵ်းလႆႈၶိုၼ်းငိုၼ်းပၼ် ၽူႈသိုဝ်ႉ။

ၶၻီး(ဢမု) ၼႆႉထုၵ်ႇသင်ႇႁၢမ်ႈထၢႆႇဢူၼ်း ၵွပ်ႈဝႃႈလိၵ်ႈၵိၼ်ၵႅၼ်ႇႁပ်ႉႁွင်းၵၢၼ်တႃႇၽွၼ်းလီ (ၼေႃႊသေႃႊ 3) ဢွၵ်ႇထပ်ႉတီႈၶွင်လူင် ၸဝ်ႈၼႃႈတီႈၾၢႆႇတီႈလိၼ်ၸင်ႇမီးၵႂၢမ်းသင်ႇႁၢမ်ႈထၢႆႇဢူၼ်း တေႃႇမိူဝ်ႈပေႃးၵူတ်ႇၸွပ်ႇ သဵၼ်ႈၶွပ်ႇလၵ်းလႅၼ်တီႈလိၼ်ႁူႉၸႅင်ႈလႅင်းယဝ်ႉ ၸင်ႇဢွၵ်ႇပၼ်မၢႆတီႈလိၼ်(ၼေႃႊသေႃႊ 3) ၵၼ်မႂ်ႇ ယွၼ်ႉၼၼ် မိူဝ်ႈတေသိုဝ်ႉတီႈလိၼ် တိတ်းႁိမ်းလွႆ ႁိုဝ် တိတ်းၶွပ်ႇပၢင်ႇလၢႆႇ ႁိုဝ် ယူႇႁိမ်းၶဵတ်ႇထိူၼ်ႇပႃႇသူင်း ႁၢမ်ႈ ဢိၵ်ႇတင်း ပၢၼ်းတၢပ်ႈတႄးလွႆၸိူဝ်းၼႆႉ ၸၢင်ႈမီးပၼ်ႁႃတၢမ်းမႃးလႄႈႁႂ်ႈၶျဵၵ်ႉ(ၵူတ်ႇၸွပ်ႇ) တီႈလိၼ်ၸႅင်းလႅင်းလီငၢမ်းယဝ်ႉ ၸင်ႇတႅပ်းတတ်းသိုဝ်ႉ။

ၵဵဝ်ႇၵပ်းလွင်ႈထုၵ်ႇလွၵ်ႇသိုဝ်ႉတီႈလိၼ်တိတ်းသဵၼ်ႈတၢင်း လႂ်ၸိူဝ်းၼႆႉၵေႃႈ ၼႄႉၼွၼ်းဝႃႈလွင်ႈၸိူင်ႉၼႆ လႆႈႁၼ် မႃးယူႇၶိူဝ်းၶိူဝ်း။ ယွၼ်ႉၼႆလႄႈႁဝ်းမႃးတူၺ်းတူဝ်ယၢင်ႇ ဢၼ်သၢၼ်(လုမ်းတြႃး) တတ်းသိၼ် ထူၼ်ႈတီႈ 25/2537 ၵဵဝ်ႇၵပ်းလွင်ႈၽူႈပဵၼ်ယိူဝ်ႇသိုဝ်ႉတီႈလိၼ် ယုမ်ႇယမ်ၸွမ်းၼင်ႇၽူႈလွၵ်ႇၶၢႆတီႈလိၼ်ၶဝ်ဝႃႈ တီႈလိၼ်တိတ်းၸပ်း သဵၼ်ႈတၢင်းၼႆႉ ဢမ်ႇမီးတီႈလိၼ်ၽိုၼ်လႂ်မႃးၶႅၼ်ႈတတ်း။

တီႈတႄႉမၼ်း တီႈလိၼ်ၼၼ်ႉ ဢမ်ႇယူႇတိတ်းၸပ်းသဵၼ်ႈတၢင်း ၵွပ်ႈၼၼ်မၼ်းၵေႃႈၸႅင်ႈလီလီဝႃႈ ၽူႈၶၢႆ တိုၼ်း တင်ႈၸႂ်လွၵ်ႇလႅၼ်တေႃႇၽူႈသိုဝ်ႉလႄႈႁဵတ်းႁႂ်ႈသၼ်ၺႃး(ၽိုၼ်လိၵ်ႈၵိၼ်ၵႅၼ်ႇ) ၼၼ်ႉႁၢင်ႉမၢႆႈၵမ်းလဵဝ်ယူႇယဝ်ႉ။ ၸိူင်ႉၼင်ႇၽူႈသိုဝ်ႉ ယုမ်ႇယမ်လူင်ၵႂၢမ်းသေသိုဝ်ႉငၢႆႈငၢႆႈ ၽူႈသိုဝ်ႉဢမ်ႇလႆႈၵႂႃႇတူၺ်းၵႂႃႇႁၼ်တီႈလိၼ်ၵပ်းတႃ ၸင်ႇ ဢွၵ်ႇမႃးၾၢင်ႁၢင်ႈၸိူင်ႉၼႆ။ ၵွပ်ႈၼၼ်ၽူႈတေသိုဝ်ႉတီႈလိၼ်ၼၼ်ႉ တၵ်းထုၵ်ႇလီၵႂႃႇတူၺ်းႁႂ်ႈႁၼ်ၵပ်းတႃ ႁႂ်ႈတႅၵ်ႇလႅင်းၸတ်ႉၸႅင်ႈ။ ၵၢၼ်လမ်ႇလွင်ႈ တၵ်းလီၵူတ်ႇၸွပ်ႇႁႂ်ႈၼႄႉၼွၼ်း ၸွင်ႇၸႂ်ႈတီႈလိၼ်ၽိုၼ်ၼႆႉ ၸွင်ႇ ၸိုဝ်ႈၸႂ်ႈထုၵ်ႇမႅၼ်ႈ။

ၾၢႆႇၼိုင်ႈ လွင်ႈဢၼ်ပီႈၼွင်ႉတႆး လႆႈထုၵ်ႇလွၵ်ႇသိုဝ်ႉတီႈလိၼ်ၼၼ်ႉမီးလၢႆယၢင်ႇ ပိူင်လူင်မၼ်းမိူဝ်ႈမႃးတူၵ်းယူႇ ပႃႇၽိူင်းမိူင်းပိူၼ်ႈၵေႃႈ ၶႂ်ႈမီးႁေႃမီးႁိူၼ်းပိူဝ်ႈတႃႇ မိူဝ်းၼႃႈ လုၵ်ႈလၢၼ် ဢၼ်မႃးၵိူတ်ႇယႂ်ႇ ၼႂ်းမိူင်းထႆး ။ ၼႂ်းမိူဝ်ႈလုၵ်ႈလၢၼ်လႆႈမီးတိုဝ်ႉတၢင်းလႆႈယူႇလႆႈၵိၼ်လႆႈႁဵၼ်းၼႂ်းႁူင်းႁဵၼ်းၼႂ်းမိူင်းထႆး မိူၼ်လုၵ်ႈ ဢွၼ်ႇမိူင်းထႆး မီးတိုဝ်ႉတၢင်းထၢင်ႇႁၢင်ႈၵၢၼ်ႁဵၼ်းလိၵ်ႈလၢႆး တေဢမ်ႇလႆႈတုၶ်ႉယၢၵ်ႈမိူၼ်ပေႃႈမႄႈၼၼ်ႉ ၸိူဝ်းပဵၼ်ပေႃႈမႄႈၸင်ႇၽိမ်းၵိၼ်ၽိမ်းၸၢႆႇ ၵဵပ်းဢွမ်ႁွမ်ပႅင်းၵႃႈႁိူဝ်ႇၵႃႈႁႅင်းတူဝ်ၵဝ်ႇ ဢၼ်ႁဵတ်းၵၢၼ်လႆႈမႃး ၼၼ်ႉ ၸင်ႇၵႂႃႇႁႃသိုဝ်ႉတီႈလိၼ် တႃႇသၢင်ႈႁေႃသၢင်ႈႁိူၼ်း။

ၵၢၼ်ထုၵ်ႇလွၵ်ႇထုၵ်ႇလႅၼ်ၼၼ်ႉ ၾၢႆႇၼိုင်ႈၵေႃႈယွၼ်ႉပီႈၼွင်ႉတႆး မီးၸႂ်သိုဝ်ႈသႂ်ၶၢဝ်ပွတ်ႇယုမ်ႇၸႂ်ပိူၼ်ႈမိူၼ်ၸႂ် ႁဝ်း ယွၼ်ႉၼၼ်ၸင်ႇတူၵ်းပဵၼ်ယိူဝ်ႇၽူႈလွၵ်ႇလႅၼ်လႆႈငၢႆႈ။ လွင်ႈတၢင်းထုၵ်ႇလွၵ်ႇလႅၼ်းမီးလၢႆလၢႆး ၸိူင်ႉၼင်ႇ     1.ၵၢၼ်ထၢႆႇဢဝ်ႁၢင်ႈတီႈလိၼ်ဢၼ်ပဵၼ်တီႈလိၼ်ပဝ်ႇ တီႈလိၼ်ၶွင်လူင်ဢၼ်ပဵၼ်ထိူၼ်ႇပႃႇႁၢမ်း ႁိုဝ် တီႈလိၼ် ၼၼ်ႉမီးၸဝ်ႈမၼ်းယူႇသေ မႃးတတ်းလွၵ်းႁဵတ်းပဵၼ်ၽိုၼ်တီႈလိၼ်မိူၼ်ၶွင်တူဝ်ၵဝ်ႇသေလွၵ်ႇၶၢႆ။ 2. တင်ႈ ၶွမ်ႊပၼီႊ ၶိုၼ်ႈမႃးသေ ၵႂႃႇသိုဝ်ႉၽွၼ်ႇၸၢႆႇဢဝ်တီႈလိၼ်ၽိုၼ်ယႂ်ႇ တီႈၸဝ်ႈၶွင်တီႈလိၼ်လႄႈၸၢႆႇငိုၼ်းၻၢဝ်း (ဝၢင်းငိုၼ်းၵွၼ်ႈႁႅၵ်ႈ) ဝႆႉ သူၼ်ႇၼိုင်ႈယဝ်ႉဢဝ်ၽိုၼ်တီႈလိၼ်ၼၼ်ႉမႃးတတ်းႁဵတ်းလွၵ်းဝႅင်ႇၶၢႆဢဝ်ငိုၼ်းၻၢဝ်း ပဵၼ်ၵွၼ်ႈႁူဝ်တီးယဝ်ႉ ၵဵပ်းငိုၼ်းၽွၼ်ႇၸၢႆႇ ပဵၼ်လၢႆးလိူၼ်သေ ၶိုၼ်းၵႂႃႇၸၢႆႇၽွၼ်ႇပၼ် ၸဝ်ႈၶွင်တီႈလိၼ် ၽိုၼ်ယႂ်ႇ။ မိူဝ်ႈလႆႈငိုၼ်းၻၢဝ်းမႃး ပႆႇပဵင်းပေႃး ၵႃႈတေၽွၼ်ႇၸၢႆႇပၼ်ၸဝ်ႈၶွင်ၽိုၼ်လိၼ်လွၵ်းယႂ်ႇၼၼ်ႉၵေႃႈ ပႆႇၸၢင်ႈၵႂႃႇၸၢႆႇပၼ်ၸဝ်ႈၶွင်ၽိုၼ်လိၼ် ၸင်ႇပႂ်ႉၵဵပ်းဢဝ်ငိုၼ်းၽွၼ်ႇလၢႆးလိူၼ် တီႈၵူၼ်းမႃးသိုဝ်ႉတီႈလိၼ်။ လိုၼ်းသုတ်းၸဝ်ႈၶွင်တီႈလိၼ်ၽိုၼ်ယႂ်ႇၵေႃႈ ဢမ်ႇၸၢင်ႈမွပ်ႈပၼ် ၽိုၼ်မၢႆဝႂ်တီႈလိၼ်ပၼ်။ ယွၼ်ႉၼၼ် တီႈလိၼ်ၼၼ်ႉၵေႃႈယင်းတိုၵ်ႉပဵၼ်ၸိုဝ်ႈၸဝ်ႈၶွင်ၵဝ်ႇ။

ၵူၼ်းသိုဝ်ႉတီႈလိၼ်လွၵ်းယွႆႈ ဢၼ်ဢဝ်မႃးတတ်းလွၵ်းဝႅင်ႇၶၢႆ သမ်ႉဢမ်ႇလႆႈသိုဝ်ႉတီႈၸဝ်ႈၶွင်တီႈလိၼ်ၽိုၼ်ယႂ်ႇ ၵေႃႉဢၼ်မီးသူၼ်ႇၶၢႆၵမ်းသိုဝ်ႈလႄႈ သမ်ႉၵႂႃႇသိုဝ်ႉတီႈၵေႃႉဢမ်ႇမီးသူၼ်ႇၶၢႆ ဢၼ်ၵႂႃႇသိုဝ်ႉတေႃႇပိူၼ်ႈမႃးလႄႈ ဢမ်ႇၸၢႆႇ ငိုၼ်းၵႃႈတီႈလိၼ်ၶူပ်းထူၼ်ႈ ၸင်ႇၵိူတ်ႇပၼ်ႁႃမႃးၼင်ႇၼႆ။ ၼၢႆးၼႃႈၵေႃႉမႃးၸၵ်ႉၸူဝ်း ပီႈၼွင်ႉတႆး ၵႂႃႇသိုဝ်ႉၼၼ်ႉၵေႃႈ ဢမ်ႇလႆႈလၢတ်ႈၼႄပိုၼ်းလွင်ႈတီႈလိၼ်ၼၼ်ႉပဵၼ်မႃးၸိူင်ႉႁိုဝ်။ ၶဝ်မႃးလၢတ်ႈဢဝ်ႁႂ်ႈပိူၼ်ႈ ၶႂ်ႈသိုဝ်ႉၵွႆး – ဝႃႈမီးၽိုၼ်မၢႆတီႈလိၼ်(ၼေႃႊသေႃႊ 3) လွၵ်ႈတီႈလိၼ်တဵမ်ထူၼ်ႈ ပေႃးၸၢႆႇငိုၼ်း ႁိုဝ် ၽွၼ်ႇၶူပ်းထူၼ်း ၵေႃႈ တၵ်းဢူၼ်းတီႈလိၼ်ပဵၼ်ၸိုဝ်ႈ ၸဝ်ႈၶွင်ၵူၼ်း သိုဝ်ႉလႆႈၵမ်းလဵဝ်ၼႆၵွႆး။

ၾၢႆႇၼိုင်ၼၢႆးၼႃႈ တေဢမ်ႇႁူႉၸွမ်းလွင်ႈတီႈလိၼ်ၼၼ်ႉတႄႉတႄႉၵေႃႈပဵၼ်လႆႈ ဢမ်ႇၼၼ် ႁူႉသေႁူမ်ႈမိုဝ်းၸွမ်း ၽူႈဢဝ်တီႈလိၼ်ၼၼ်ႉမႃးတတ်းလွၵ်းဝႅင်ႇၶၢႆ ၼၼ်ႉၵေႃႈပဵၼ်လႆႈ ၵွပ်ႈဝႃႈ ၼၢႆးၼႃႈၶၢႆတီႈလိၼ်ၼၼ်ႉ မၼ်းတိုၼ်း လႆႈ ပိူဝ်ႊသဵၼ်း % သူၼ်ႇ ၵၢၼ်ၶၢႆမၼ်းယူႇယဝ်ႉ။

ယွၼ်ႉၼႆလွင်ႈသိုဝ်ႉတီႈလိၼ်ၼႆႉ ယႃႇၸူးငၢႆႈသေယုမ်ႇၵႂၢမ်းၽူႈပၢဝ်ႇသူၼ်းၸႂ်ၵူၼ်းၶၢႆ ယႃႇယုမ်ႇငၢႆးၸႂ်ပိူၼ်ႈမိူၼ်ၸႂ် ႁဝ်းသေ ယႃႇလၢမ်းလိမ်းသိုဝ်ႉၵႂၢႆးၵၢင်ၼွင်ငၢႆႈငၢႆႈ။