ၵၢၼ်လုၵ်ႉၽိုၼ်ႉ တေထိုင် 65 ပီပႆႇႁၼ်တိုဝ်ႉတၢင်းလီ

ယူႇယူႇလိူၼ်ၼႆႉၵေႃႈ ၶဝ်ႈမႃးၼႂ်းလိူၼ်မေႊထႅင်ႈယဝ်ႉ ပေႃးၼပ်ႉတႄႇဢဝ်ၵၢၼ်လုၵ်ႉၽိုၼ်ႉၽူႈပူၼ်ႉပႅၼ် ၶႂၢၵ်ႈမိူင်း ဢၼ်ပဵၼ်ၶဵၼ်ၶွင်တႆးၸိုင် ၸဵမ်မိူဝ်ႈပီ 1958 လိူၼ်မေႊ 21 ဝၼ်းၼၼ်ႉ တေႃႇမႃးထိုင်ပီၼႆႉ လိူၼ်ၼႆႉၵေႃႈ ၶွပ်ႈ 65 ပီတဵမ် ၼႂ်းဝၼ်းတီႈ  21 ၼႆႉယဝ်ႉ။

ၵေႃႈတင်ႈပဵၼ်မႃးၵၢၼ်လုၵ်ႉၽိုၼ်ႉ ဢၼ်ဢဵၼ်းဢၢၼ်းတႃႇတိုၵ်းလိုပ်ႈႁေႃႈပႅတ်ႈၽူႈပူၼ်ႉပႅၼ်ၶႂၢၵ်ႈမိူင်းသေ ပူၵ်း တင်ႈၶိုၼ်းမိူင်းၵွၼ်းၶေႃ ၼႆလႄႈ တႄႇဝၼ်းၼၼ်ႉထိုင်ဝၼ်းၼႆႉ လႅပ်ႈဢမ်ႇမီးလွင်ႈၶိုပ်ႈၼႃႈပႅၵ်ႇပိူင်ႈသင်မႃးၵႃႈႁိုဝ် လိူဝ်သေၽၢၼ်ႇပူၼ်ႉၵႂႃႇဝၼ်းဝၼ်း လိူၼ်လိူၼ် ပီပီ ပၢၼ်ယဝ်ႉပၢၼ်ပူၼ်ႉၵႂႃႇလၢႆၸုပ်ႈလၢႆသႅၼ်းယဝ်ႉၵေႃႈ ပေႃးမႃး လိူၵ်ႈသႆႉၵဵပ်းဢဝ်ၼမ်ႉတွၼ်းၽွၼ်းလီလႄႈၽူလ်ၽွၼ်းလႆႈမၼ်းၸိုင်  တေလႆႈဝႃႈ ၸိုဝ်ႈ “ၵၢၼ်လုၵ်ႉၽိုၼ်ႉ” ၼၼ်ႉ ပႆႇႁၢႆၵွႆး လွင်ႈယႂ်ႇယိင်ႈတိူဝ်းၶိုၼ်ႈ ပႆႇႁၼ်မီးသင်တႄႉတႄႉ ၽုတ်းမႅၼ်းမႃးတႃႇၸိူဝ်ႉၸၢတ်ႈ။

ၵၢၼ်လုၵ်ႉၽိုၼ်ႉတႆး ၼႂ်း 65 ပီၼႆႉ တင်းလူမ်ႉလုၵ်ႉၶုပ်ႉၵၢၼ်းလႄႈပႃးဢဝ်ၵူၼ်းမိူင်းတုၶ်ႉယၢၵ်ႈၶၢၼ်ၸႂ် ၽၢၼ် ၵွတ်းဢိုပ်းယၢၵ်ႈ ႁၢပ်ႇၼၵ်းပႃးပၢၼ်ႈ ဝၢၼ်ႈႁၢမ်းမိူင်းႁၢမ်း ၵၢၼ်ငၢၼ်းလူမ်ႉလႅဝ် ၽူင်ႉတိုၼ်ႇၼီႈပၢႆႈ ၽၢတ်ႇယၢႆႈ ပီႈၼွင်ႉ သွင်ႉပၢႆႈဢွၵ်ႇမိူင်း ယွမ်းပိုၼ်ႉပွႆႇပႅတ်ႈၽႃႈႁူဝ်ႁႆႈၶႅင်းၼႃးႁေႃႁိူၼ်းၸိူၼ်းတၢင်ႇသေ ၵႂႃႇမူၵ်းထင်ႁႃၵိၼ်ယူႇ ပႃႇၽိူင်းမိူင်းပိူၼ်ႈ ယွမ်းၵႂႃႇတၢႆဢဝ်လၢၼ်ႇၼႃႈ ၽိူဝ်ႇဢဝ်ၸီးဝိတ်ႉပႂ်ႉၵႅတ်ႇသူၼ်ႁႆႈၼႃးႁၢမ်းမိူၼ်ယူႇပႂ်ႉဝၼ်းတၢႆ လွၵ်ႇတၢႆလၢႆ ဢဝ်ၵမ်ႊၸႃးတႃ(ၵၢမ်ႇၸႃႇတႃႇ) ဝႃႈ ၼႆသေ သဵင်ႇၸူၶ်ႈ(ၸၢမ်းၵၢမ်ႇ) ၵၼ်ယူႇ။

ယူႇၼႂ်းမိူင်းတႆး လိူဝ်သေပီႈၼွင်ႉၸွႆႈၵၼ်ဢမ်ႇလႆႈ ၸိူဝ်ႉၶိူဝ်းၸွႆႈထႅမ်ပၼ်ဢမ်ႇလႆႈ ၸိူဝ်ႉၸၢတ်ႈၸွႆႈၵႅတ်ႇၶႄပၼ် ဢမ်ႇလႆႈ လူင်ပွင်ၸိုင်ႈၵေႃႈဢမ်ႇၵႅတ်ႇၶႄပၼ်သင်လႆႈ ဢမ်ႇႁူႉဝႃႈၽႂ်ပဵၼ်လူင်ပွင်ၸိုင်ႈ ပၢႆယင်းမီးၽႆး (ၽေး) တဵမ်ၸွတ်ႇၶၢင်ႈ ပီႈၼွင်ႉၶဝ်ႈၸႂ်ၽိတ်းပိူင်ႈၵၼ် ထုၵ်ႇၸုမ်းယိပ်းၵွင်ႈၵၢင်ႇၶႂ်ႈၵူႈၸုမ်း ၵဵပ်းၽႃးသီ (ၶွၼ်ႇ) ၵွႆးပႆႇပေႃး မၢင်ၸိူဝ်းထုၵ်ႇထၢင်ႇထိူမ်တႂ်ႈၼိူဝ်သေ တိမတ်ႉပေႃႉထုပ်ႉ ထတ်းထၢမ်ၶႃၸႂ် ထိုင်တီႈဢဝ်တၢႆပႅတ်ႈလၢႆလၢႆၵေႃႈ မီးမႃး တင်းၼမ်တင်းလၢႆ။

ၾၢင်ႁၢင်ႈၵၢၼ်ႁၵ်ႉၸိူဝ်ႉၸၢတ်ႈဝၢၼ်မိူင်း ၾၢင်ႁၢင်ႈၵၢၼ်လုၵ်ႉၽိုၼ်ႉ ၾၢင်ႁၢင်ႈၵၢၼ်ၵွပ်ႇၵူႈဢဝ်မိူင်းၵွၼ်းၶေႃ ၵွႆႈယူႇၵွႆႈၸၢင်ႁၢႆ လႅပ်ႈပဵၼ်မိူၼ်ၶုၼ်ၽွင်းငမ်းၼႂ်းပိုၼ်ႉတီႈ ဝၢၼ်ႈ ပွၵ်ႉ ဢိူင်ႇ ဝဵင်း လွတ်ႈလႅဝ်းထၢင်ႇႁၢင်ႈႁင်းၽႂ် ႁင်းမၼ်း မီးဢမ်းၼၢၸ်ႈပဵၼ်ယႂ်ႇၼႂ်းပိုၼ်ႉတီႈၵုမ်းငမ်း ၶႂ်ႈႁဵတ်းသင်ႁဵတ်း ဢမ်ႇမီးၽႂ်ယႂ်ႇလိူဝ်လႄႈမႃးႁႄႉႁၢမ်ႈလႆႈ။

ၵွမ်ႉၼႆႉၵွႆးၵေႃႈပိူဝ်ႈတႃႇမၢင်ၸုမ်းမၢင်ၸိူဝ်းမၼ်းၵေႃႈလီၸႂ်သုတ်းပၵ်းယဝ်ႉ လၢႆးၼႆႉငၢႆႈလီလိူဝ် တေၵႂႃႇတိုၵ်းတေႃး လိုပ်ႈႁေႃႈၽူႈၶဵၼ်ၶႂၢၵ်ႈမိူင်း ဢွၵ်ႇမိူင်းတႆး ဢၼ်တေလႆႈမီးႁႅင်းၵူၼ်းၼမ် ႁႅင်းငိုၼ်းၼမ် ႁႅင်းၵွင်ႇၵၢင်ႇဢႃႊဝုထ်ႉ ယႂ်ႇၼမ်။ လၢႆးၼႆႉငၢႆႈလိူဝ်တေႁုပ်ႈဢဝ်ၽႅၼ်ႇလိၼ်မိူင်းတႆးၵွၼ်းၶေႃ။ ၽိူဝ်ႇဢဝ်မိူင်းတႆးပတ်းပိုၼ်ႉ တင်းသဵင်ႈ ၼၼ်ႉၵွၼ်းၶေႃၼၼ်ႉ ပၵ်းလၵ်းယူႇထင်လႆႈထၢင်ႇႁၢင်ႈပဵၼ်ပွၵ်ႉပဵၼ်ယွမ်ႇ ဢဝ်ဝၢၼ်ႈဢဝ်ဝဵင်းလဵၵ်ႉလဵၵ်ႉဢွၼ်ႇ ပဵၼ်တီႈပၵ်းၸုမ်းသေ ၵုမ်းငမ်းႁဵတ်းၶုၼ်ၵႂႃႇမၼ်းၵေႃႈတေလႅပ်ႈႁၢၼ်ႉၸႂ်ယဝ်ႉႁိုဝ်ၼႆ မၢင်ၽဝ်ႇ။

မိူဝ်ႈငဝ်းလၢႆးလႅၵ်ႈလၢႆႈ သၢႆငၢႆပိၼ်ႇပၢႆႈ ၸႂ်ၵူၼ်းၵေႃႈပိၼ်ႇလၢႆႈ ၵၢၼ်ယူႇမူၵ်းသဝ်းၼႂ်းထိူၼ်ႇၼႂ်းၶိူဝ်း မႃးယၢဝ်းၼၢၼ်း ႁိုင် ထိုင်ဝၼ်းၼႆႉ မီးတိုဝ်ႉတၢင်းမိူဝ်ႈလႆႈမႃးပဵၼ်ၶုၼ်ဢွၼ်ႇ မီးဢမ်းၼၢၸ်ႈ ၸုၵ်းယူႇၼိူဝ်ၵွင်ငိုၼ်းၵွင်ၶမ်း ယိုၼ်းယူႇ ၼိူဝ်ၵွင်မႆႉသၵ်း ၼင်ႈယူႇၼိူဝ်ၿလ်ႊလင်ႊၵ်(ပလၢင်ႇ)မႆႉသၵ်းဢွၼ်ႇၵွႆးတႄႉ ပႆႇၵိုင်ႇတင်းၼမ်ႉလိူတ်ႈၼမ်ႉယၢင် ၼမ်ႉတႃၵူၼ်းမိူင်း ဢၼ်လႆႈလႆယွႆႉယမ်းသွင်ၵႅမ်ႈမႃးဢမ်ႇႁိူတ်ႇဢမ်ႇႁႅင်ႈၼႂ်းၶၢဝ်းတၢင်း 50-60 ပီၼႆႉ တေပွႆႇႁၢင်ႈ ပွႆႇတူဝ် ၵိုတ်းယုတ်းမၢႆမၵ်း ပၵ်းဢဝ်လႅၼ်ၽဝၸၢတ်ႈပၢၼ်သုတ်းတိူၵ်ႈၵွမ်ႉၵႃႈၼႆႉၵွႆးတႄႉပႆႇၵိုင်ႇ။

ၵၢၼ်ၵွပ်ႇၵူႈၸိူဝ်ႉၸၢတ်ႈႁႂ်ႈပေႃးပူၼ်ႉလွတ်ႈ ပူတ်းဢႅၵ်ႇ ပဵၼ်မိူင်းၵွၼ်းၶေႃ ဢမ်ႇၼၼ် ထၢင်ႇႁၢင်ႈပူၵ်းပွင်ၽွင်းငမ်း ႁင်းၶေႃၼၼ်ႉ လိူတ်ႈႁဝ်းယင်းတိုၵ်ႉၶူၼ်ႉ ပၢႆးဝူၼ်ႉႁဝ်းယင်းပႆႇတိူၵ်ႈ ႁုၼ်ႈသႅၼ်းမႂ်ႇႁဝ်းယင်းလိူၵ်ႈသဵၼ်ႈတၢင်း ၼႆႉၸွမ်းမႃးယူႇ။ “ၽူႈၵတ်ႉၶႅၼ်ႇၶဝ်သၢင်ႈငဝ်းလၢႆး ၽူႈဢေႇမႄႈၶဝ်သမ်ႉပႂ်ႉငဝ်းလၢႆး ၽူႈႁၼ်ယိူင်းမၢႆၶဝ် သၢင်ႈတိုဝ်ႉ တၢင်း ၽူႈဢွၼ်ႇဢေးၶဝ်သမ်ႉမွင်းပႂ်ႉတိုဝ်ႉတၢင်း”။

ဢမ်ႇထုၵ်ႇလီလွမ်ႉၶွၵ်ႈၾင်ပၢႆးဝူၼ်ႉဝႆႉယူႇၸွမ်းၼႂ်းပၵ်းၵဝ်ႇပိူင်ၵဝ်ႇ မိူဝ်ႈပၢၼ်မၼ်းပူၼ်ႉၶၢမ်ႈ ပၢၼ်ယဝ်ႉပၢၼ် ၵၢၼ် ႁဝ်းၵေႃႈတေၶမ် တေၸၢင် မိူၼ်ဢီႈယႃ မူတ်းဢႃယု ပေႃးဢဝ်ၵိၼ်မၼ်းၵေႃႈဢမ်ႇၵတ်ႉယမ်ယဝ်ႉၵွႆးဢမ်ႇၵႃး တေၸၢင်ႈတုမ်ႉတိူဝ်ႉ ထႅင်ႈပႃး ပဵၼ် ရူၶ်ႈ(တၢင်းပဵၼ်)ႁၢႆႉလူင်ၸပ်းမႃးထႅင်ႈလူးၵွၼ်ႇ။

မေႊ 21 ၵေႃႈတေထိုင်ၶိုၼ်းၶွပ်ႈ ႁဝ်းတေၵုမ်ႇၾၼ်ဝၢၼ်ၼပ်ႉဢဝ်ၵုၼ်းဢဝ်မုၼ် ၵၢၼ်ၵေႃႇၵိူတ်ႇပဵၼ်မႃး “ဝၼ်းၸိူဝ်ႉၸၢတ်ႈၸိုင်ႈတႆး လုၵ်ႉၽိုၼ်ႉ” ၼႆႉ တေဢမ်ႇမႄႇႁႂ်ႈမၼ်းပဵၼ်ၼမ်ႉပဵၼ်တူဝ် ဢမ်ႇႁဵတ်းႁႂ်ႈဢွၵ်ႇတီႈပွင်ႇ ၵႂၢမ်းမၢႆၸွမ်းထွႆႈၵႂၢမ်း ၸိုဝ်ႈဢၼ်ႁဵၵ်ႈၶၢၼ်ၵၼ်မႃးလႆႈယဝ်ႉႁိုဝ် တေၼပ်ႉၶိုၼ်ႈၼပ်ႉၶိုၼ်ႈပဵၼ်တၢင်းၼမ်မၼ်းၵွႆး ထူၼ်ႈသုင်ၶိုၼ်ႈထိုင်ပၢၵ်ႇပီထိုင်ႁဵင်ပီၼၼ်ႉၵွႆးၼႄႇ။

ပေႃးတေထၢမ်ယွၼ်ႉၶိုၼ်း မီးၽႅၼ်ၵၢၼ်လၢႆးလႂ် ၸိူင်ႉႁိုဝ်ၼႆလႂ်ၸိူဝ်းၼၼ်ႉ။ မၼ်းၵေႃႈတေႁၼ်ဝႃႈ ၵွပ်ႈဢမ်ႇၽွမ်ႉ ၵၼ်။ ပေႃးၶိုၼ်းထၢမ်တေႃႇထႅင်ႈ ၵွပ်ႈသင်လႄႈဢမ်ႇၽွမ်ႉၵၼ်ၼႆ။ မၼ်းၵေႃႈမီးၵႂၢမ်းတွပ်ႇဢွၵ်ႇမႃးႁင်းၽႂ် ႁင်းမၼ်း ၵူႈၵေႃႉၵမ်းလဵဝ်ယဝ်ႉပေႃးဢဝ်ၵၢၼ်တဵင်ထမ်းသေထတ်းထွင်ၸႂ်ၽႂ်မၼ်း။ မိူဝ်ႈႁူႉမိူဝ်ႈမီးၵႂၢမ်းတွပ်ႇယူႇႁင်းၽႂ်ႁင်း မၼ်းယဝ်ႉ မၼ်းၵေႃႈတေလႆႈၵႄႈတီႈတူဝ်ၽႂ်တူဝ်မၼ်းၼၼ်ႉၵွႆး။ ပေႃးၵႄႈလႆႈတီႈတူဝ်ၽႂ်တူဝ်မၼ်းၵေႃႈ တီႈပွင်ႇ ၵႂၢမ်းမၢႆ “ဝၼ်းၸိူဝ်ႉၸၢတ်ႈၸိုင်ႈတႆး လုၵ်ႉၽိုၼ်ႉ” ၼၼ်ႉၵေႃႈတေႁၼ်ၽူလ်(လွင်ႈတၢင်း) မၼ်းယဝ်ႉ။

ၵွႆးၵေႃႈဢမ်ႇႁူႉလႆႈၸႂ်ၸဝ်ႈၵဝ်ႇတဵင်ႈထမ်းတေႃႇတူဝ်ၸဝ်ႈၵဝ်ႇၵႃႈႁိုဝ် ပေႃးႁၼ်ဝႃႈၵဝ်ထုၵ်ႇပိူၼ်ႈၽိတ်းၼႆ ၾၢႆႇလဵဝ် ယူႇၵွႆးတႄႉ ရူၶ်ႈ(တၢင်းပဵၼ်)ၸဝ်ႈၵဝ်ႇၶႂ်ႈႁၢႆႉလိူဝ်ႁႅင်းပူၼ်ႉတီႈလႄႈ ထုၵ်ႇလႆႈၼႅတ်ႈယူတ်းယႃဝႆးဝႆးယဝ်ႉ ႁဝ်းၵူႈၵေႃႉ ၵေႃႈ ပေႃးဝႆႉၸႂ်တဵင်ႈထမ်းၸိုင် တေၵူတ်ႇႁၼ်ၸိူဝ်ႉရူၶ်ႈတၢင်းပဵၼ်ဢၼ်ႁုၵ်းႁၢႆႉလူင်ၼႂ်းတူဝ်ၼႆႉလႄႈ တေၵိၼ်ယႃ မႅၼ်ႈတဝ်ႈမၼ်းသေယူတ်းယႃလႆႈယူႇ။

မွၼ်းၶိူဝ်း

20230503