ပီမႂ်ႇသွၼ်းၼမ်ႉ

ၼိုင်ႈပီ တီႈဢေႇသုတ်း တေလႆႈထူပ်းပီမႂ်ႇတႆး၊ ယဝ်ႉပီမႂ်ႇလုမ်ႈၾႃႉ၊ ပီမႂ်ႇၶႄႇလႄႈ ပီမႂ်ႇသွၼ်းၼမ်ႉ ပၼ်ႇပဵၼ်သင်ၶႃရယူႇ ၸိူင်ႉၼႆဢမ်ႇယဝ်ႉဢမ်ႇတူဝ်ႈ။ ပီမႂ်ႇသွၼ်းၼမ်ႉ ပဵၼ်ၾိင်ႈထုင်းႁိၼ်ႊတူႊၶွင်ၸၢဝ်းၵလႃး မိူင်းၸမ်းပူးတီးပ (ဢိၼ်းတယိူဝ်း) ၸိူဝ်းၼပ်ႉယမ်ၶုၼ်သၢင်ပြမ်ႇမႃႇၶဝ်ဢွၼ်တၢင်း။ ဝၢႆးမႃးၸင်ႇလႆႈၽႄႈလႆၶဝ်ႈမႃးၼႂ်းမိူင်းၾင်ႇတၢင်းဢွၵ်ႇမႄႈၼမ်ႉပၢင်ႇလၢႆႇ တိတ်းမႃးၸွမ်းၵူၼ်းၵႃႉၵူၼ်းၶၢႆလႄႈ ပုတ်ႉထသႃသၼႃး။ ယဝ်ႉဢဝ်ယဵၼ်းမႃးပဵၼ်ၾိင်ႈထုင်းၸၢဝ်းၶိူဝ်း ဢၼ်ၼပ်ႉၼမ်ပုတ်ႉ သႃသၼႃၶဝ် ဢဝ်ၸဵမ်ထႆး လၢဝ်း ၶမဵၼ် မၢၼ်ႈတင်းတႆးလႄႈ လင်းၵႃ (မိူဝ်ႈလဵဝ်လင်းၵႃ ဢမ်ႇတိုဝ်းၵၼ်ယဝ်ႉ) ၸိူဝ်းပဵၼ် ၼိ ၵၢႆႁိၼယၢၼ်း။

ၾိင်ႈပီမႂ်ႇသွၼ်းၼမ်ႉၼႆႉ ၵူၼ်းၶိူဝ်းတႆး ႁဝ်းဢမ်ႇဝႃႈထႆး ယူၼ်း လၢဝ်း လိုဝ်ႉ ၶိုၼ် လႅမ်း တႆး – ယင်းယုမ်ႇယမ်ဝႃႈ ပဵၼ်ၾိင်ႈထုင်းတႆး (ႁဝ်းႁင်းၵွႆးၼႆ) မႃးၸဵမ်လႂ်ၼႆ လူးၵွၼ်ႇ။ မၢၼ်ႈ ၶမဵၼ် ၶဝ်ၵေႃႈၸိူင်ႉၼၼ် ၼပ်ႉယမ်ဝႃႈပဵၼ်ၾိင်ႈထုင်း ၶဝ်ၼႆ ၽႂ် မၼ်းမိူၼ်ၵၼ်။

တီႈၸိုဝ်ႈမၼ်း ပဵၼ်ၾိင်ႈထုင်းၵူၼ်းၸၢဝ်းၶိူဝ်းဢႃႊရိယၼ်ႊ (Aryans) ဢၼ်ပဵၼ်ၸၢဝ်းမိူင်း ဢိၼ်ႊတီႊယႃႊ ၸိူဝ်းယုမ်ႇ ယမ်ဝႃႈ ၶုၼ်သၢင်ပြမ်ႇမႃႇ ပဵၼ်ၽြႃးတူၼ်လဵဝ်ၶွင်လုမ်ႈၾႃႉ။ ဢွၼ်ၵၼ်ဝႆႈ ဝၢၼ်းဢွၼ်ႈဝွၼ်း ယွၼ်းသူးၽွၼ်းလီမႃး မီးမွၵ်ႈၶၢဝ်းတၢင်းသၢမ်ႁဵင်ပီပၢႆယဝ်ႉ။ ပီမႂ်ႇသွၼ်းၼမ်ႉၼႆႉ တူၵ်းယူႇၼႂ်းလိူၼ်ႁႃႈ/ လိူၼ်ႁူၵ်းၵူႈပီ (ပေႃးပဵၼ်ပီဝႃႇထၢပ်ႈ တူၵ်းၼႂ်းလိူၼ်ႁူၵ်းလိူၼ်ၸဵတ်းမိူင်းၵဵင်းတုင် ) ။

ၼႂ်းၽိုၼ်လိၵ်ႈၽၢမ်း (ပြမ်ႇမႃႇ) ၶဝ်လၢတ်ႈဝႆႉဝႃႈ ၶုၼ်သၢင်ၵပိလ (ၸဝ်ႈပေႃႈလႅင်) တွပ်ႇထဵင်ပၼ်ႁႃၵၼ်တင်း ၸၢႆး ထမ်းမပႃလ (ပွင်ႈဝႃႈ – ၸၢႆးၽွၼ်းလီ) ၽူႈမီးတၢင်းႁူႉ။ သမ်ႉၵၢၼ်ႉၸၢႆးထမ်းမပႃလလႄႈ ယွမ်းႁႂ်ႈတတ်းႁူဝ် ၸဝ်ႈၵဝ်ႇသေ လူႇပၼ် ၸၢႆးထမ်းမပႃလ။ ၵွႆးၵႃႈ ၵွၵ်း ႁူဝ်ၶုၼ်သၢင်ၵပိလၼႆႉ ဢူဢၢႆ မၼ်းႁႅင်းလိူဝ်လႄႈ ပေႃးဢဝ်ထိုမ်ႈလူင်းၼႂ်းၼမ်ႉပၢင်ႇလၢႆႇ ၼမ်ႉတေႁႅင်ႈသေယဵၼ်းပၼ်သၢႆး၊ ပေႃးဢဝ်ဝႆႉၼိူဝ်လိၼ် ၼင်လိၼ်တေလိူတ်ႇမႆႈလုၵ်ႉပဵၼ်ၾႆး၊ ပေႃးဢဝ်ဝႆႉၼိူဝ်ၵၢင်ႁၢဝ် ၾႃႉၾူၼ်တေလႅင်ႉ။ ၶုၼ်ၽီၶုၼ်သၢင် တင်းလၢႆ ၸင်ႇဢွၼ်ႈဝွၼ်းႁႂ်ႈလုၵ်ႈယိင်းၶုၼ်သၢင်ၵပိလ 7 ၼၢင်း၊ ဢဝ်သႂ်ႇပၢၼ်ႉၶမ်းသေ ပၼ်ႇပုတ်ႈၵၼ် ႁွပ်ႇဢဝ်ၵႂႃႇဝႆႉတီႈၼႂ်း ထမ်ႈ ၵၼ်းထၸူးလီး (gandhajuli – guha) ဢၼ်မီးၼိူဝ်လွႆၵေလႃႇသ (Krailas – pabbata) ။ တင်း (7) ၼၢင်း ပၼ်ႇပုတ်ႈၵၼ်ႁွပ်ႇပၢၼ်ႉၶမ်း ဢၼ်သႂ်ႇၵွၵ်းႁူဝ်ၶုၼ်သၢင်ၵပိလၼၼ်ႉလုမ်းလႃးဝႆႉ၊ ၼိုင်ႈၼၢင်းလႂ် တူၵ်းပုၼ်ႈၽွၼ်းတႃႇလုမ်းလႃး 365 ဝၼ်း ဢၼ်ၼပ်ႉပဵၼ် (1) ပီ မိူင်းၵူၼ်း ။ ၸင်ႇမီးၾိင်ႈႁွင်ႉၵၼ်ဝႃႈ – မႁႃသင်ၶၢၼ် (mahasankranta) ၼႆယဝ်ႉ။ သၢဝ် သၢင်တင်းၸဵတ်းၼၢင်းၵေႃႈ ၵွပ်ႈဝႃႈၼိုင်ႈပီလႂ် ၼိုင်ႈပွၵ်ႈလႆႈပၼ်ႇပုတ်ႈၵၼ်ဢုမ်ႈႁွပ်ႇဢဝ်ပၢၼ်ႉၶမ်း ဢၼ်သႂ်ႇၵွၵ်းႁူဝ်ၶုၼ် သၢင်ၵပိလ မႃးႁဵတ်းပွႆးႁႄႇဝႆႈ ဝၢၼ်းပူးၸႃးလႄႈ ၸင်ႇၸပ်းၸိုဝ်ႈဝႃႈ – ၼၢင်းသင်ၶၢၼ် (sankranta devi) ၼႆမႃး။

လိၵ်ႈ မၢင်ၽိုၼ်ဝႃႈ ၵပိလပဵၼ်ၸိုဝ်ႈၶုၼ်ဝၼ်း မိူၼ်ၵၼ်တင်းဢတိၸ်ႉၸ (the sun) လႄႈ မိူဝ်ႈၶုၼ်လိူၼ် (the moon) ပၼ်ႇ ႁွပ်ႈၶုၼ်ဝၼ်းလႆႈ (1) ႁွပ်ႈၼၼ်ႉႁွင်ႉဝႃႈ (1) ပီၼႆ။

ၵွႆးၽူႈႁူႉပၢၼ်မႂ်ႇၶဝ်တႄႉဝႃႈ ပဵၼ်လုမ်ႈၽႃႉ (the earth) ပၼ်ႇႁွပ်ႈၶုၼ် ဝၼ်းၼႆ။ ၼႂ်းၾိင်ႈၸၢဝ်းပုတ်ႉထႁဝ်း ၼၢင်းသၢင် – ၼႆၼႆႉဢမ်ႇမီး၊ မီးၼၢင်းၽီတေးဝၸ်ႉသရႃးလႄႈ တေးဝထိရႃးၼႆၵွႆး။ (တူဝ်ၽူႈတႅမ်ႈလိၵ်ႈတႄႉႁၼ်ထိုင်ဝႃႈ – ပေႃးဢဝ်ၸွမ်းၾိင်ႈထမ်းဢၽိထမ်ႇမႃႇဝႃႈၼႆ မိူင်းသၢင် ဢမ်ႇမီးဢင်ႇၵႃႇတူဝ်ၽူႈ/ တူဝ်မႄႈ )။

ၼၢင်းသင်ၶၢၼ် တင်းၸဵတ်းယိင်း မီးၸိုဝ်ႈမီးတၢင်းၵိၼ် မီးၶိူင်ႈမိုဝ်းလႄႈသတ်းတႃႇၶဝ်ၶီႇ ဢမ်ႇမိူၼ်ၵၼ်ၵူႈၼၢင်း။ ၸိူင်ႉၼင်ႇ – 1) ဝၼ်းဢႃတိၸ်ႉ ၸိုဝ်ႈၼၢင်းတုင်းသီ (Dungsi – devi) ပၵ်းမွၵ်ႇ မၢၵ်ႇၵွင်ႉၵႅင်း (မွၵ်ႇမၢၵ်ႇၸင်ႈ – လွၵ်ႇထပ်ႉထိမ်း)၊ ႁွႆႈ တိုဝ်းသႅင်လႅင် (ပတ်ႉတမျႃး)၊ ၵိၼ်မၢၵ်ႇလိူဝ်ႇပဵၼ်ဢႃႁၢရ်၊ မိုဝ်းၶႂႃယိပ်းၵူင်းၸၵ်း၊ မိုဝ်းသၢႆႉယိပ်းႁွႆသင်၊ လႄႈ ဢဝ်ၼူၵ်ႉၶုတ်ႈ (ၵႃလူၼ်ႇ) ပဵၼ်သတ်းၶီႇ။ 2) ဝၼ်းၸၼ် ၸိုဝ်ႈၼၢင်းၵူဝ်းရႃးၵ (Goraga – devi) ပၵ်းမွၵ်ႇပိပ်ႇ၊ ႁွႆႈတိုဝ်းသႅင်ၶႆႇ (သႅင်ၶႆႇ မုၵ်ႉ)၊ ၵိၼ်ၼမ်ႉမၼ်းပဵၼ်ဢႃႁၢရ်၊ မိုဝ်းၶႂႃယိပ်းမိတ်ႈသွင်ၶူမ်း၊ မိုဝ်းသၢႆႉယိပ်းမႆႉတဝ်ႉ၊ ဢဝ်သိူဝ်ပဵၼ်သတ်းၶီႇ။ 3) ဝၼ်းဢင်း ၵၢၼ်း ၸိုဝ်ႈၼၢင်းရႃးၵသ်ႉသ (Rakasya – devi) ပၵ်းမွၵ်ႇမူဝ်၊ ႁွႆႈတိုဝ်းသႅင်မူဝ်းရႃး (ႁိၼ်လၢႆး)၊ ၵိၼ်ၼမ်ႉလိူတ်ႈပဵၼ်ဢႃႁၢရ်၊ မိုဝ်းၶႂႃယိပ်းႁွၵ်ႇသၢမ်ငႅမ်ႈ၊ မိုဝ်းသၢႆႉယိပ်းၵၢင်ႇၶႃသႅင် (ၵူင်ထၼူး)၊ ဢဝ်မူပဵၼ်သတ်းၶီႇ။ 4) ဝၼ်းပုတ်ႉ ၸိုဝ်ႈၼၢင်းမူၼ်းထႃး (Muntha – devi) ပၵ်းမွၵ်ႇၸၢမ်ၶၢဝ်၊ ႁွႆးတိုဝ်းသႅင်ၽႆးထုၼ်း (သႅင်တႃမႅဝ်း)၊ ၵိၼ်ၼူမ်း၊ မၼ်းၼိူၺ်း (ထူဝ်းပၢတ်ႈ) ပဵၼ်ဢႃႁၢရ်၊ မိုဝ်းၶႂႃယိပ်းလဵၵ်းပၢႆလႅမ်၊ မိုဝ်းသၢႆႉယိပ်းမႆႉတဝ်ႉ၊ ဢဝ်မႃႉလႃးပဵၼ်သတ်းၶီႇ၊ 5) ဝၼ်း ၽသ်း ၸိုဝ်ႈၼၢင်းၵရိၼီး (Kimitha – devi) ပၵ်းမွၵ်ႇမူၼ်းထႃး၊ ႁွႆႈတိုဝ်းသႅင်ၶဵဝ် (Marakot or jade)၊ ၵိၼ်ထူဝ်ႇလႄႈ ငႃးပဵၼ်ဢႃႁၢရ်၊ မိုဝ်းၶႂႃယိပ်းၶေႃငွင်း၊ မိုဝ်းသၢႆႉယိပ်းၵွင်ႈ/ ၵၢင်ႇ၊ ဢဝ်ၸၢင်ႉပဵၼ်သတ်းၶီႇ။ 6) ဝၼ်းသုၵ်း ၸိုဝ်ႈ ၼၢင်းၵိမိထႃး (Kimitha – devi) ပၵ်းမွၵ်ႇၸူင်းၵူၼ်းၼီး(မွၵ်ႇမူဝ်လႅင်)၊ ႁွႆးတိုဝ်းသႅင်သီလိူင် (ပုသ်ႉသရႃးၶမ်း)၊ ၵိၼ်ၵူၺ်ႈၼမ်ႉဝႃႉ (ၵူၺ်ႈ ရၶႅင်ႇ) ပဵၼ်ဢႃႁၢရ် ၊ မိုဝ်းၶႂႃယိပ်းမိတ်ႈသွင်ၶူမ်း၊ မိုဝ်းသၢႆႉယိပ်းတိင်ႇ၊ ဢဝ်ၵႂၢႆးပဵၼ်သတ်းၶီႇ။ 7) ဝၼ်းသဝ် ၸိုဝ်ႈၼၢင်းမႁူဝ် ထရ (Mahodhara) ပၵ်းမွၵ်ႇသၢမ်ႁၢဝ် (မွၵ်ႇၽၵ်းတူပ်း)၊ ႁွႆႈတိုဝ်းသႅင်ၵမ်ႇ (သႅင်ၼီႇလႃႇ)၊ ၵိၼ်ၼိူဝ်ႉတိုင်ၵႂၢင်ပဵၼ်ဢႃႁၢရ်၊ မိုဝ်းၶႂႃယိပ်းၸၵ်း (ၸၵျႃ်ႇ)၊ မိုဝ်းသၢႆႉယိပ်းႁွၵ်ႇသၢမ်ငႅမ်ႈ၊ ဢဝ်ၼူၵ်ႉယုင်းပဵၼ်သတ်းၶီႇ – ၸိူင်ႉၼႆ။

သင်ၶၢၼ် (သၢင်းၵျၢၼ်ႇ) ပီ 2023 ၼႆႉ ၶိုၼ်ႈဝတ်ႉပီမႂ်ႇပဵၼ်ဝၼ်းဢႃးတိၸ်ႉ တီႈ 16 (ပီၼႆႉ မႅၼ်ႈဝၼ်းလိူၼ်ႁႃလွင်ႈ 12 ၶမ်ႈ)။ ၵွပ်ႈၶုၼ်သင် ၶၢၼ်(ၶုၼ်ဝၼ်း) ၶိုၼ်ႈၶိုၼ်းဝၼ်းဢႃးတိၸ်ႉလႄႈ ၵူၼ်းၵိူတ်ႇဝၼ်းတိၸ်ႉၵိၼ်တႃႇ (ၵိၼ်လဵင်ႉလူႇတၢၼ်းလႄႈ ယွၼ်းၽွၼ်း တီႈၵူၼ်းထဝ်ႈၵူၼ်းၵႄႇ)။ ဢၼ်မၢင်ပိုၼ်ႉတီႈမီးၾိင်ႈဢဝ်မေႃႈလိၼ်ဢွၼ်ႇသႂ်ႇၼမ်ႉၵတ်းၼမ်ႉယဵၼ်၊ ယဝ်ႉဢဝ်ၽႅၼ်ႇၶၢဝ် ႁူမ်ႇၼႃႈမေႃႈ၊ ဢဝ်ၸိူၵ်ႈမတ်ႉၶေႃးမေႃႈသေ ဢဝ်ၵႂႃႇလူႇၽြႃးပဵၼ်ၸဝ်ႈၼႂ်းဝၼ်းသင်ၶၢၼ်ၼၼ်ႉႁွင်ႉဝႃႈ – လူႇမေႃႈတႃႇ (မေႃႈ ၼမ်ႉသိုပ်ႇၸႃႇတႃႇ – သိုပ်ႇဢႃယုတူဝ်ၵဝ်ႇလႄႈ ၵူၼ်းႁိူၼ်းၼႃႈႁိူၼ်းတူဝ်ၵဝ်ႇ) ၸိူင်ႉၼႆ။

ယၢမ်းၶွပ်ႈၶွႆႈၼိုင်ႈပီ (တဵမ် 365 ဝၼ်း) ဢမ်ႇၼၼ် ယၢမ်းဢၼ်ၶၢႆႉပဵၼ်ႇပီၵဝ်ႇပီမႂ်ႇၼၼ်ႉၵေႃႈ ဢဝ်ၸွမ်းလီးလႃး (လွင်ႈၶီႇ သတ်း) ၼၢင်းသင်ၶၢၼ်သေ မၵ်းမၼ်ႈၵၼ်ၸိင်ႉၼင်ႇ – ပေႃးပဵၼ်ပီဢၼ်ၼၢင်းသင်ၶၢၼ် ၸုၵ်းၼိူဝ်လင်သတ်းၶီႇမႃးၼႆ မၼ်းၼႄဝႃႈ ၶုၼ်သင်ၶၢၼ် (ၶုၼ်ဝၼ်း) ၶၢႆႉၶဝ်ႈႁႃရႃးသီမေးသႃ ၼႂ်းယၢမ်းၵၢင်ၼႂ်ၸဝ်ႉ ထိုင်တဵင်ဝၼ်း ၼႂ်းဝၼ်းမႁႃသင် ၶၢၼ်။ ပေႃးၼၢင်းသင်ၶၢၼ်ၼင်ႈၼိူဝ်လင်သတ်းၶီႇ မႃးၼႆ ပဵၼ်ၼႂ်းယၢမ်းၵႄႈၵၢင်တဵင်ႈ ဝၼ်းထိုင်ႁူဝ်ၶမ်ႈ။ ပေႃးၼၢင်းသင် ၶၢၼ်ၼွၼ်းမိုၼ်းတႃ ၼိူဝ်လင်သတ်းၶီႇမႃး ပဵၼ်ယၢမ်းၵႄႈၵၢင်ႁူဝ်ၶမ်ႈထိုင်တဵင်ႈၶိုၼ်း။ ပေႃးသမ်ႉၼွၼ်းလပ်းတႃ ၼိူဝ်လင် သတ်းၶီႇမႃး ပဵၼ်ယၢမ်းၵႄႈၵၢင်တဵင်ႈၶိုၼ်းထိုင်ႁူဝ်မိူင်းယုၵ်ႉ ၸိူင်ႉၼႆ။

ယင်းယုမ်ႇယမ်ၽွၼ်းလီ ၽွၼ်းၸႃႉၵၼ်ဝႃႈ ပေႃးပဵၼ်ပီဢၼ်ၼၢင်းသင်ၶၢၼ်ၸုၵ်းမႃး တေမီးလွင်ႈလိူတ်ႈမႆႈ၊ တၢင်းပဵၼ် တေၼမ်။ ပေႃးၼင်ႈမႃး ရေႃးၵႃႇတၢင်းပဵၼ်တေၼမ်၊ ၽေးၾႆးလိူင်ႇမၢၵ်ႈ။ ပေႃးၼွၼ်းမိုၼ်းတႃမႃး ၽူႈၵူၼ်း တေယူႇယဵၼ် သိူဝ်းမူၼ်ႈလႄႈ ပေႃးၼွၼ်းလပ်းတႃမႃး ၸဝ်ႈယႂ်ႇၶုၼ်လူင် တေမီးလွင်ႈၶိုၼ်ႈယႂ်ႇမၢၵ်ႈမီးၼႆ။

သင်ၶၢၼ် သူင်ၶၢၼ် သူင်ၵရၢၼ်းလႄႈ သၢင်းၵျၢၼ်ႇ ပဵၼ်ထွႆႈၵႂၢမ်းၶေႃႈလဵဝ်ၵၼ် မႃးတီႈၵႂၢမ်းသၼ်သၵရိတ်ႈ – သင်ၵရၢၼ် တ (ပႃလိပဵၼ် – သင်ၵၼ်တ)။ ပွင်ႇဝႃႈ လႅၵ်ႈလၢႆႈၶၢႆႉပဵၼ်ႇ – ၼႆ။ ဝၼ်းသင်ၶၢၼ်ၼႆႉ ၸွမ်းၾိင်ႈထုင်းမၼ်း မီး (3) ဝၼ်း၊ ဝၼ်းမႁႃသင်ၶၢၼ် ဢမ်ႇၼၼ် ဝၼ်းသင်ၶၢၼ်တူၵ်း (ဝၼ်းဢၼ်ၶုၼ်သင်ၶၢၼ်ၶဝ်ႈႁႃတီႈယူႇရႃးသီမေးသႃ) ၵမ်ႈၼမ်ၼမ် ပဵၼ်ၼႂ်းဝၼ်းတီႈ 13 လိူၼ်ဢေႊပရိူဝ်ႊ။

ၼႂ်းပီ 2023 ၼႆႉ ပဵၼ်ဝၼ်းသုၵ်းတီႈ 14 ။ ဝၼ်းသဝ် (ဝၼ်းၶုၼ်သင်ၶၢၼ်ယူႇပဵၼ်တီႈပဵၼ်တၢင်း ၼႂ်းရႃးသီမေးသႃ) မႅၼ်ႈ ဝၼ်းသဝ်တီႈ 15 ပီၼႆႉ (ဢမ်ႇၸႂ်ႈဝၼ်းၼဝ်ႈ – မိူၼ်တႆးႁဝ်းထၢင်ႇၵၼ်၊ ပဵၼ်ဝၼ်းၼဝ်း – ၼဝ – ပွင်ႇဝႃႈတီႈယူႇမႂ်ႇၶုၼ်သင် ၶၢၼ် – ၽူႈတႅမ်ႈ)။ လႄႈ ဝၼ်းသင်ၶၢၼ်ပႆး ဢမ်ႇၼၼ် ဝၼ်းသင်ၶၢၼ်(ၶုၼ်ဝၼ်း) ၶိုၼ်ႈမႅၼ်ႈဝၼ်းဢႃတိၸ်ႉ တီႈ 16 ပီၼႆႉ။

ၼႂ်းပီ 2023 ၼႆႉ ဝၼ်းၶိုၼ်ႈပီမႂ်ႇ/ ဝၼ်းပဵၼ်ႇသၵ်ႇၵရၢၸ်ႈပီၵေႃးၸႃႇမႂ်ႇ တူၵ်းမႅၼ်ႈဝၼ်းၸၼ်တီႈ 17 (ပဵၼ်ဢေႇသၵ်ႉသ – လိူၼ်ၸဵင်မႂ်ႇ 1 ဝၼ်း မိူင်းၵလႃးဢိၼ်ႊတိယိူဝ်းၶဝ်)။

ၼႂ်းၽွင်းဝၼ်းသင်ၶၢၼ် (3) ဝၼ်း ၸိူင်ႉဝႃႈၼႆႉ ဢဝ်ၸွမ်းၾိင်ႈထုင်းဢၼ်ၽၢမ်း (ပုၼ်ႇၼႃး) ၶဝ်တင်ႈဝႆႉၼၼ်ႉသေ ဢမ်ႇ ႁဵတ်းႁႃၵၢၼ်လဵင်ႉတွင်ႉသင်၊ ယူႇဢဝ်သိၼ်ဢဝ်ထမ်းၵွႆးလႄႈ ႁွင်ႉဝႃႈဝၼ်းၵမ်၊ ဢမ်ႇႁဵတ်းႁႂ်ႈမီးလွင်ႈလိူတ်ႈတူၵ်း ယၢင်ဢွၵ်ႇ ၵၼ်။

ၵွပ်ႈပဵၼ်ၽွင်းဢၼ်ၼၢင်းသင်ၶၢၼ်ၶဝ် ဢၢပ်ႇၼမ်ႉသုၵ်ႈ (ၵွၵ်း) ႁူဝ် ၶုၼ်သၢင်ၵပိလလႄႈ ၸိူဝ်းၼပ်ႉယမ်သႃသၼႃးၽၢမ်း (ႁိၼ်ႊတူႊ) ၶဝ် သွၼ်းၼမ်ႉၵၼ်တၢင်ဢၢပ်ႇၼမ်ႉသုၵ်ႈၵွၵ်းႁူဝ်ပၼ်ၶုၼ်သၢင် (ၶုၼ်ဝၼ်း)၊ ပူးၸႃးၶုၼ်သၢင် (ၶုၼ်ဝၼ်း) ႁူမ်ႈပႃးတူဝ်ၵဝ်ႇ ႁႂ်ႈၸုမ်ႈၸိုၼ်ႈၵတ်းယဵၼ်ၼၼ်ႉၼႆယူႇ။

ၵွႆးၵႃႈ ၾိင်ႈသွၼ်းၼမ်ႉၼႆႉ ၼႂ်းမိူင်းၵလႃးဢိၼ်ႊတိယိူဝ်ႊ (မိူင်းၸမ်းပူး) ယၢမ်းလဵဝ် ၵူၼ်းႁူႉၸၵ်းမၼ်း ဢမ်ႇၶႂ်ႈမီးယဝ်ႉ ဢမ်ႇမီးတီႈလႂ်ဢဝ်ၵမ်းလဵဝ်ၼႆၵေႃႈ တေဝႃႈလႆႈယူႇ။ ဢၼ်ၼႂ်းမိူင်းၵလႃးၶဝ်မၢင်ဢွင်ႈတီႈလႆႈႁၼ်မီးလွင်ႈဢဝ်ၽွင်သီၽွၵ်း ၵၼ်ၼၼ်ႉ ဢမ်ႇၸႂ်ႈၾိင်ႈသွၼ်းၼမ်ႉ၊ ပဵၼ်ၾိင်ႈမင်းၵလ (ယွၼ်းၽွၼ်းလီ/ ပၼ်ၽွၼ်းလီ) ၶွင်ၸၢဝ်းၵလႃးႁိၼ်ႊတူႊၶဝ် ၵွႆး။

ၸိူဝ်းပဵၼ်မိူင်းၸၢဝ်းပုတ်ႉထၵေႃႈ ၵွပ်ႈပိူဝ်ႈတိုဝ်းဢဝ်ၾိင်ႈၽၢမ်း (ပုၼ်ႇၼႃး) မႃးပဵၼ်ၾိင်ႈပုတ်ႉထယဝ်ႉလႄႈ ၼႂ်းၽွင်းဝၼ်း သင်ၶၢၼ် (3) ဝၼ်းၼၼ်ႉ ၸင်ႇဢဝ်ၼမ်ႉၵတ်းၼမ်ႉယဵၼ်ႁူတ်းသွၼ်းပၼ်ၽွၼ်းလီပီမႂ်ႇသင်ၶၢၼ်ၵၼ်။ ဝဵၼ်ႉဝႄႈၵၢၼ်ဢၵု သုလ်သေ ႁဵတ်းၵၢၼ်ၵုသုလ်ၵၼ်။ ၶဝ်ႈဝတ်ႉလူႇတၢၼ်းၵွင်သၢႆး (ၵွင်းမူးသၢႆး – ၸေးတီးသၢႆး)၊ လူႇတၢၼ်းတုင်းတမ်းၶွၼ်ႇ၊ ႁဵတ်းၶဝ်ႈမုၼ်းႁေႃႇတွင်ၵူၺ်ႈ (မၢင်ပိုၼ်ႉတီႈႁွင်ႉဝႃႈ – ၶဝ်တွင်ဢႅပ်း)၊ ၶဝ်ႈလူၵ်ႈလၢၼ်း (ၶဝ်ႈမုၼ်းၽူးၼမ်ႉ၊ ၶဝ်ႈမူဝ်လွႆး)၊ ၶဝ်ႈ လွတ်ႈသွင်း၊ ၶဝ်ႈသူၺ်ႈ – ၼမ်ႉဢွႆႈလိပ်း၊ ၶဝ်ႈတေႃႇၶဝ်ႈတႅၼ်၊ ၶဝ်ႈၶူပ်ႈၶဝ်ႈပွင်း၊ ႁဵတ်းၶဝ်ႈၽၵ်းတၢင်းၵိၼ်လူႇတၢၼ်း (လူႇ ၶဝ်ႈယၢတ်ႇၼမ်ႉ) တီႈသင်ၶၸဝ်ႈသေ ၽႄသုၼ်ႇမုၼ်ၽွၼ်းပၢင်ႈၵုသုလ်ပၼ်ပေႃႈမႄႈပီႈၼွင်ႉလႄႈသတ်းတဝႃႇတင်း လၢႆၶဝ် ၸိူဝ်းလႆႈသဵင်ႈၵမ်ၵႂႃႇယဝ်ႉၼၼ်ႉ ႁႂ်ႈပဵၼ်ပၸ်ႉၸႆ (လွင်ႈတၢင်း) ၶုၵ်းၸႂ်လႆႈၵုၼ်းမုၼ်ၶဝ်ၸဝ်ႈလႄႈ ႁႂ်ႈၵိူတ်ႇမီးၸႂ်ၸုမ်ႈၸိုၼ်ႈ သိူဝ်းမူၼ်ႈသေ ဢဝ်ပဵၼ်ၵၢၼ်ပၼ်ႁႅင်းၸႂ်တူဝ်ၵဝ်ႇ ၼႂ်းၸူဝ်ႈပၢၼ်ၵူၼ်း – ၸိူင်ႉၼႆ။

ပီလၵ်းၼီႈၵေႃးၸႃႇ (ၸူးလသၵ်ႉၵရၢၸ်ႈ) ၵေႃႈ ၶၢႆႉပဵၼ်ႇၼႂ်းလိူၼ် 5/6 ၼႆႉ။ ၸင်ႇဝႃႈပီ (2023) ၼႆႉ လုၵ်ႉတီႈပီမိူင်း 1384 (လၵ်းၼီႈတဝ်ႇယီး – ပီသိူဝ်) သေ ၶၢႆႉပဵၼ်မႃးပီမိူင်း 1385 (လၵ်းၼီႈၵႃႇမဝ်ႈ – ပီပၢင်တၢႆး) ၼႆမႃး (မိူဝ်ႈဝၼ်းၵၢၼ်းတီႈ 17 ) ၼႆႉ။ ၸိုဝ်ႈပီမိူင်းသၵ်ႉၵရႃးၸႃး (သၵ်ႉၵရၢၸ်ႈ၊ သၵ်းၶၢၸ်ႇ) ၼႆ ၼၼ်ႉၵေႃႈ ႁွင်ႉၸွမ်းၸိုဝ်ႈၶုၼ်သၵ်ႉၵ ၶိူဝ်းႁိူၼ်းသရိဝႃးႁၼ ၼႂ်းမိူင်းၸူမ်းပူးတီးပ (India) ၽူႈဢၼ်ယႃႉပႅတ်ႈပီၵလိယုၵ်ႈ 3179 ၼီႈသေ တင်ႈပီမိူင်းမႂ်ႇလႄႈ တႄႇၼပ်ႉ (1) မႃးၼၼ်ႉ – ဝႃႈၼႆ။ တင်ႈဢဝ်ပီၼၼ်ႉမႃး ႁွင်ႉပီမိူင်းဝႃႈ – သၵ်ႉၵရႃးၸႃးၼႆမႃး။

မိူဝ်ႈသၵ်ႉၵရႃးၸႃးလႆႈမႃး 6847 ၼီႈၼၼ်ႉ ၶုၼ်ဢၺ်းၸၼ ၶိူဝ်းႁိူၼ်းသၵ်ႉၵ (ၸိုင်ႈမိူင်းသၵ်ႉၵ) လႆႈယႃႉပႅတ်ႈသၵ်ႉၵရႃးၸႃး 6845 ယဝ်ႉဝႆႉ (2) သေတင်ႈၼပ်ႉပဵၼ်မႁႃသၵ်ႉၵရႃးၸႃးမႃး။ မိူဝ်ႈမႁႃသၵ်ႉၵရႃးၸႃးႁွတ်ႈထိုင် 149 ၼီႈၼၼ်ႉ ၶုၼ်ဢၸႃးတ သတ်းထု ၸိုင်ႈမိူင်းမၵထလႆႈယႃႉပႅတ်ႈမႁႃသၵ်ႉၵရၢၸ်ႈသေ တင်ႈပဵၼ်ပီသၶၢၸ်ႇပုတ်ႉထသႃသၼႃးယဝ်ႉ ယိပ်းတိုဝ်းမႃးလႄႈ ႁွင်ႉဝႃႈ ပီပုတ်ႉထ။

ထိုင်မႃးပုတ်ႉထသႃသၼႃးသၶၢၸ်ႇလႆႈ 642 ၼီႈၼၼ်ႉ ၸဝ်ႈသုမုၼ်းတရီး ၶုၼ်သိုပ်ႇၶိူဝ်းႁိူၼ်းပိဝ် ၸိုင်ႈမိူင်းသီရိၶဵတ်ႉ (မီး ၼႂ်းၸႄႈမိူင်းမွၼ်းယၢမ်းလဵဝ်) လႆႈယႃႉပႅတ်ႈ 640 သေ ဝႆႉလိူဝ် (2) ယဝ်ႉ တင်ႈပဵၼ်မႃးၵေႃးဝိၼ်ႇတသၵ်ႉၶၢၸ်ႇၼႆ။ ဝႃႈၼၼ် သေၵေႃႈယႃႇ ၵွပ်ႈဢမ်းၼၢၸ်ႈၶုၼ်ၽူႈယႃႉပႅတ်ႈသၶၢၸ်ႇဢမ်ႇၵႅၼ်ႇၶႅင်ပေႃးလႄႈ ၸင်ႇလႆႈၸႂ်ႉတိုဝ်းပီၵေႃးဝိၼ်ႇတ ႁူမ်ႈ ၵိုၵ်းတင်းပီပုတ်ႉထၸွမ်းၵၼ်မႃးမိူၼ်ၵဝ်ႇ – ၸိူင်ႉၼႆ။

မိူဝ်ႈပီၵေႃးဝိၼ်ႇတ ႁွတ်ႈမႃး 562 (ပီပုတ်ႉထ 1204) ၼီႈၼၼ်ႉ ၶုၼ်ၶိူဝ်းပိဝ် ဢၼ်ပဵၼ်ၶုၼ်မိူင်းၼွင်ၵၢဝ်လူင် (ပူးၵၢမ်ႇ၊ ပုၵၢၼ်ႇ မီးၼႂ်းမိူင်းမၢၼ်ႈပွတ်းၼိူဝ်ယၢမ်းလဵဝ်) တူၼ်ထူၼ်ႈ 28 ၼႆႉ မီးဢူဢၢႆယႂ်ႇလူင် ၼႂ်းပွတ်းၼၼ်ႉတႄႉတႄႉ။ ၶုၼ်ပိဝ် တူၼ်ၼႆႉ ၸိုဝ်ႈၸဝ်ႈပုပ်ႉပႃးၸေႃးဢရႁၼ် (ႁွင်ႉၸွမ်းၸိုဝ်ႈမိူဝ်ႈပဵၼ်မုၼ်ၸဝ်ႈတိုဝ်းၵမ်ထမ်း ယူႇတီႈလွႆပုပ်ႉပႃး၊ ၸိုဝ်ႈတႄႉ ဢၼ်ပေႃႈမႄႈတၢင်ႇပၼ်ဝႃႈႁိုဝ် ဢမ်ႇႁၼ်တႅမ်ႈဝႆႉ)။ ၸဝ်ႈၼႆႉလႆႈယႃႉပႅတ်ႈပီမိူင်း 560 သေဝႆႉလိူဝ် (2) တူဝ်ယဝ်ႉ ၼပ်ႉ ဢၢၼ်ႇပဵၼ်ပီၸူးလသၶၢၸ်ႇမႃးလႄႈ ၸႂ်ႉမႃးတေႃႇပၢၼ်မိူဝ်ႈလဵဝ် (2023) ၼႆႉ။

ၼႂ်းပိုၼ်းထႆး မၢင်ၽိုၼ်တႅမ်ႈဝႆႉဝႃႈ ၸူးလသၶၢတ်ႇၼႆႉ တၢဝ်ႉသၵ်းလမ် ၸဝ်ႈမိူင်းတၢၵ်ႇ (ၸေႈတွၼ်ႈတၢၵ်ႇ မီးၼႂ်းမိူင်းထႆး ပွတ်းၼိူဝ် ယၢမ်းလဵဝ်) ၶုၼ်ၶိူဝ်းၶွမ်ပဵၼ်ၵေႃႉတင်ႈပဵၼ်မႃးမွၵ်ႈမိူဝ်ႈဢွၼ်တၢင်းပီၶရိသ်ႉတ် 638 ပီၼၼ်ႉၼႆယူႇ။ ၸူးလသ ၶၢၸ်ႇ (ၸုလသၵ်ႉၵရႃးၸႃး) ၼႆႉ ပဵၼ်ပီမိူင်းဢၼ်ၽႄႈလၢမ်းမႃးၸွမ်းၾိင်ႈပုတ်ႉထသႃသၼႃး ၼိၵၢႆႁိၼယၢၼ်း (ထေရဝႃး တ) လႄႈ မီးမိူင်းၸိူဝ်းၼပ်ႉယမ်ပုတ်ႉထသႃသၼႃးၼိၵၢႆထေဝႃးတ ၸိူင်ႉၼင်ႇ – မိူင်းထႆး လၢဝ်း ၶမဵၼ် မၢၼ်ႈလႄႈ ၵူၼ်းၶိူဝ်း တႆး ၸိူဝ်းပဵၼ်ၸၢဝ်းပုတ်ႉထၶဝ်ၵွႆး ဢၼ်ၸႂ်ႉတိုဝ်းၵၼ်။

ၼႂ်းမိူင်းၵလႃးၸမ်ႇပူႇတီႇပႃႇလႄႈ တၢင်ႇတီႈတၢင်ႇလႅၼ် ႁူမ်ႈတင်းၸၢဝ်းပုတ်ႉၼိၵၢႆမႁႃယၢၼ်း (ဢႃၸရိယဝႃးတ) ယဝ်ႉ၊ ၵွပ်ႈၶဝ် ၸဝ်ႈမီးသၶၢၸ်ႇ/ ပီမိူင်းႁၢင်းၶဝ်ယူႇယဝ်ႉလႄႈ ဢမ်ႇမီးၽႂ်ၸႂ်ႉတိုဝ်းၸူးလသၶၢၸ်ႇ (ပီမိူင်းၵေႃးၸႃႇသၶၢၸ်ႇ) ၸိူင်ႉ ၼင်ႇဝႃႈၼႆႉ။

ပီမႂ်ႇသွၼ်းၼမ်ႉၼႆႉ ၽူႈတႅမ်ႈၶႂ်ႈလၢတ်ႈၼႄဝႃႈ ႁႂ်ႈဢဝ်ပဵၼ်ၾိင်ႈထုင်းၵွႆးသေ ပိူင်လူင်မၼ်းႁႂ်ႈမေႃဢဝ်ပဵၼ်မရၼဢၼုသတိ ထမ်းၼႆႉ တေမီးၽွၼ်းလီၼမ်။ ၸိူင်ႉၼင်ႇဝူၼ်ႉၼိုၵ်ႉဝႃႈ – ၽဝပၢၼ်ၵူၼ်းႁဝ်းၼမ်မႃးတူဝ်းမႃးထႅင်ႈပီၼိုင်ႈယဝ်ႉ (ၸိူင်ႉၼင်ႇ  ၵႂၢမ်းသွၼ်ပုတ်ႉထမီးဝႃႈ – ၵႃလူဝ်း ၶႃးတတိ ၽူးတႁိ – ယၢမ်းဝေးလႃး ဢိုၼ်ၵိၼ်ဢႃယုသတ်းတင်းလၢႆယူႇၵူႈဝိ ၼႃးထီး) ၼႆၼၼ်ႉသေ လူဝ်ႇၸႂ်ႉတိုဝ်းသတိၵူႈၵၼ်တင်းမဵတ်ႉတႃထမ်းသေ ႁႃဢူဝ်းၵၢသ်ႇႁဵတ်းၵၢၼ်လီၸွႆႈထႅမ်ၽူႈဢိုၼ်ႇ၊ ႁဵတ်းႁႂ်ႈ ၽူႈၵူၼ်းၼႂ်းၾိင်ႈၵူၼ်း (တူင်ႇဝူင်းၵူၼ်း) မီးမဵတ်ႉတႃထမ်း၊ မီးလွင်ႈၽဵင်ႇပဵင်းယုတ်ႉတိထမ်းယဝ်ႉ ႁူႉပွင်ႇလွင်ႈၵၼ် လႄႈ မေႃႁၵ်ႉမေႃၸွႆႈၵၼ် ၸွမ်းလၵ်းပိူင်ပူၸ်ႉၸင်ၵ (ထမ်းပၸ်ႉၸႆတႃႇႁူႉပွင်ႇလွၵ်းလၢႆးဢၼ်မွတ်ႇပႅတ်ႈလႆႈတၢင်းတုၵ်ႉၶ တၢင်း ၸႂ်) 7 ယၢင်ႇ ဢၼ်မီးဝႃႈ – ယူႇဢမ်ႇလိုမ်းႁၢင်ႈလိုမ်းတူဝ် (သတိ)၊ ႁဵတ်းသင်ၵေႃႈ ဝူၼ်ႉႁႂ်ႈၸေးၸွတ်ႇၵူႈၾၢႆႇၾၢႆႇယဝ်ႉ ၸင်ႇ ႁဵတ်း (ထမ်းမဝိၸယ)၊ မိူဝ်ႈႁဵတ်းၵၢၼ်သင်ၵေႃႈ ဢဝ်ၸႂ်သႂ်ႇတႄႉတႄႉသေႁဵတ်း (ဝီးရိယ)၊ လီၸႂ် ထူမ်ၸႂ်ၼိူဝ်ၵၢၼ်ႁဵတ်း တူဝ် ၵဝ်ႇယူႇတႃႇသေႇ (ပီတိ)၊ ၾိုၵ်းႁဵတ်းႁႂ်ႈတူဝ်ယူႇငၢႆႈသဝ်းလူမ်လႄႈ ဝႆႉၸႂ်ၵတ်းၸႂ်ယဵၼ်ဢမ်ႇဝႃႈယူႇသထႃၼဢၼ်လႂ် (ပသ်ႉ သတ်ႉထိ)၊ တင်ႈၸႂ်ႁႂ်ႈမၼ်ႈ၊ ဝႆႉၸႂ်ႁႂ်ႈၼိမ်လူၺ်ႈလွၵ်းလၢႆးၽႃးဝၼႃး (သမႃးထိ)၊ လႄႈ ပွႆႇဝၢင်းလွင်ႈၸပ်းပႅၼ်းသေ ႁႃဢူဝ်း ၵၢသ်ႇလီၸွႆႈထႅမ်ပိူၼ်ႈ၊ ႁဵတ်းႁႂ်ႈပိူၼ်ႈပူၼ်ႉလွတ်ႈလႆႈတၢင်းတုၵ်ႉၶလူၺ်ႈ ဢမ်ႇလိူၵ်ႈဝႃႈပဵၼ်ၽႂ်ၽူႈလႂ်(ဢုပဵၵ်ႉၶႃ) – ၸိူင်ႉၼႆ။

လိုၼ်းသုတ်းယွၼ်းဢဝ်ၵႂၢမ်းသွၼ်ၸဝ်ႈၶူးလူင် ၽရူတ်ႊၾႅသ်ႉသိူဝ်ႊ ၽတွၵ်ႉတိူဝ်ႉၶမ်းမၢႆ ထမ်းမသႃမိ ဝတ်ႉဢွၵ်ႉသ်ၾိူတ်ႉပုတ်ႉ ထဝိႁႃရ ဝဵင်းဢွၵ်ႇသ်ၾိူတ်ႉ မိူင်းဢင်းၵိသျ်ႉသေ ၾၢၵ်ႇတွၼ်ႈတႃႇပဵၼ်ၶွၼ်ၶႂၼ်ပီမႂ်ႇသွၼ်းၼမ်ႉပီ 2023 ၼႆႉယဝ်ႉ ၶွတ်ႇ ယွတ်ႈပွင်ႈၵႂၢမ်းၼင်ႇပႃႈတႂ်ႈၼႆႉ။

“ပေႃးၶႂ်ႈပဵၼ်ၵူၼ်းလီ ၶႂ်ႈၵျႃႉမိူင်းၽီ ၶႂ်ႈလီမိူင်းၵူၼ်းၼႆႉ လူဝ်ႇႁဵတ်းၵၢၼ်ၼမ်လိူဝ်ပိူၼ်ႈ (ႁႂ်ႈပဵၼ် Pro – active)။ သမ်ႉလူဝ်ႇ ၶတ်းၸႂ်ႁဵတ်းၵၢၼ်ၽႃးဝၼႃး မိူၼ်ၼင်ႇ သိၼ်ထမ်းၸဝ်ႈၶူးဝႃးပေႃႈဝုၼ်းၸုမ်ႉ (မိူင်းၽူင်း)။ မၼ်းၸဝ်ႈၼႆႉ မေႃထွမ်ႇမေႃ ၾင်းမေႃထၢမ်၊ မေႃႁဵၼ်းႁူႉ (မီးသုတမယ)၊ မေႃဝူၼ်ႉမေႃၶိတ်း၊ ၶဝ်ႈၸႂ်ၼႃႈၵၢၼ်လႄႈႁူႉပွင်ႇလွၵ်းလၢႆးႁဵတ်းသၢင်ႈ (မီး ၸိၼ်တႃမယ)၊ ယူႇႁင်းၵွႆးလႆႈ၊ ယူႇတီႈလႂ်လႆႈ၊ ဢမ်ႇမီးၶူဝ်းၶွင်သုၼ်ႇတူဝ်၊ ဢမ်ႇတိတ်းႁွႆႈၸပ်းပႅၼ်းသင်၊ ၼွၼ်းဢေႇတိုၼ်ႇ ၼမ်၊ ႁဵတ်းၵၢၼ်ၼမ်သေယူႇလၢႆဢေႇ၊ တင်းယင်းၵႄႈလိတ်ႈပၼ်ႁႃလႆႈႁင်းၵွႆး (ၼႆႉပဵၼ်ၽႃးဝၼႃးမယ) ယဝ်ႉ။ ႁဝ်းၸိူဝ်းၼႆႉ တေႃႉတႄႉႁဵတ်းလႆႈသုတမယ တင်းၸိၼ်တႃမယၵွႆး၊ လႆႈၵေႃႈယင်းပႆႇလႆႈသဵင်ႈ။ ၸဝ်ႈၶူးဝႃးၼႆႉ မၼ်းၸဝ်ႈႁဵတ်းလႆႈတင်း သၢမ်ယိူင်ႈယဝ်ႉ။ လီယုၵ်ႉယေႃးလီၼပ်ႉထိုဝ်တႄႉတႄႉ။ ပဵၼ်ၵုၼ်းမုၼ်ပဵၼ်သရေႇၼႃႈတႃ ပုၼ်ႈတႃႇၸၢဝ်း ၶိူဝ်းတႆးႁဝ်းတႄႉ တႄႉၼႆၼၼ်ႉ ယႃႇပေလိုမ်းၵၼ်သေၵမ်း၊ ၶတ်းၸႂ်ၸွႆႈတၢၼ်းၸဝ်ႈ ၵေႃႇသၢင်ႈပႃႇရမီးထမ်းတႄႉတႄႉသေၵမ်း။ ႁဵတ်းၵၢၼ် ၼမ်လိူဝ်ပိူၼ်ႈ (ပဵၼ် pro – active) ၸင်ႇပဵၼ်ၽူႈဢွၼ်ႁူဝ်ပိူၼ်ႈလႆႈ”- ၼင်ႇၼႆ။

(မၢႆတွင်း – ပူင်လၢတ်ႈမိူဝ်ႈဝၼ်းတီႈ 28/03/2007 တီႈၼိူဝ်သႃလႃးသွၼ်ၸၼ်ႉၶူးဝႃးဝုၼ်းၸုမ်ႉ၊ ဝၼ်ႉၽႃတႅၵ်ႇ၊ ၸႄႈဝဵင်းမႄႈသၢႆ၊ ၸႄႈတွၼ်ႈၵဵင်းႁၢႆး မိူင်းထႆး – ၽူႈတႅမ်ႈ)။