တႃႇၶဵၼ်ႇတႅမ်ႈပိူင်ငဝ်ႈပိုင်းမိူင်းမႂ်ႇ ၸၢဝ်းၶိူဝ်းဢမ်ႇလူဝ်ႇၸႂ်ယႂ်ႇၽႂ် တၵ်းလုၵ်ႉႁဵတ်းၵူၺ်း

ၶွင်ႇသီႇသိုၵ်းမၢၼ်ႈယိုတ်းမိူင်း ပူင်ဢွၵ်ႇမႃးပိူင်ၶွတ်ႇၽွတ်ႈပႃႇတီႇ မိူဝ်ႈဝၼ်းတီႈ 26 လိူၼ်ၵျႅၼ်ႊၼိဝ်ႊရီႊ ပူၼ်ႉမႃးၼၼ်ႉၼႆႉ ၶွပ်ႈတဵမ်ၼိုင်ႈလိူၼ်ၶႃႈယဝ်ႉ။ႁၢၼ်ႉတေႃႇဝၼ်းၵၢၼ်လုမ်းမိူဝ်ႈၼႆႉ ၾႅပ်ႊပိဝ်ႊရီႊ ဝၼ်းတီႈ 24  ပႃႇတီႇပၢႆးဢၼ်ၵႂႃႇယွၼ်းတၢင်ႇမၢႆၾၢင် တိုၵ်ႉမီး 9 ပႃႇတီႇၵူၺ်းၵွၼ်ႇ ။ ပႃႇတီႇတင်း 9 ဢၼ်ၼႆႉၵေႃႈ ၵူၺ်းပဵၼ်ၸုမ်းသၢင်ႇသီႈလႄႈ ၸိူဝ်းၸွမ်းလင်ၸုမ်းသၢင်ႇသီႈလၢႆလၢႆ။ ၾၢႆႇတီႇမူဝ်ႇၵရႅၵ်ႉတိတ်ႉ ၸိူဝ်းယူႇၾၢႆႇၵူၼ်းမိူင်းသေ တေႃႇသူႈပိူဝ်ႈတႃႇတီႊမူဝ်ႊၵရေႊသီႊလႄႈ ၾႅတ်ႊတရႄႊၼၼ်ႉၵေႃႈ ပႆႇႁၼ်ပႃးသေၸုမ်း ။

ၶွင်ႇသီႇသိုၵ်းမၢၼ်ႈယိုတ်းမိူင်းၼႆႉ ၶၢတ်ႈၶွပ်ႇတေႃႇပႃႇတီႇ 90 ပၢႆၸိူဝ်းၶဝ်ႈတၢင်းၵၢၼ်ဝႆႉယူႇၼၼ်ႉသေ လၢတ်ႈဝႃႈ ၼႂ်းၶၢဝ်းတၢင်း 2 လိူၼ်ပေႃးဢမ်ႇယွၼ်းတၢင်ႇမၢႆၾၢင်ထႅင်ႈမႂ်ႇ တေလႆႈထုၵ်ႇၼပ်ႉသွၼ်ႇဝႃႈ ဢမ်ႇၶဝ်ႈတၢင်းၵၢၼ်ယဝ်ႉၼႆလႄႈ ႁဵတ်းႁႂ်ႈၵူၼ်းၵၢၼ်မိူင်းၶဝ် ယၢပ်ႇၽိုတ်ႇတေႉတေႉဝႃႈဝႃႈယဝ်ႉ။ ပေႃးတေလူင်းသူၼ်းတုမ် ပတ်ႉပိုၼ်ႉၸိုင်ႈမိူင်း တေလႆႈမီးငိုၼ်းႁဵင်သႅၼ် တေလႆႈမီးၽူႈၶဝ်ႈၸုမ်း 1 သႅၼ်ၵေႃႉ တေလႆႈပိုတ်ႇလုမ်း 165 ၸႄႈဝဵင်း တေလႆႈလူင်းလိူၵ်ႈတင်ႈ 580 ပၢႆ သၢမ်ၶဵတ်ႇသဵင်ဢၼ်ဝႃႈၼႆႉ ယူႇတီႈၸၢဝ်းၶိူဝ်းၸိူဝ်းဢမ်ႇၸႂ်ႈမၢၼ်ႈ ဢမ်ႇၸၢင်ႈတၢႆးၶိုတ်းလႆႈငၢႆႈငၢႆႈ။

တေႃႈဝႃႈတေလူင်းသူၼ်းတုမ်မိူင်းတူဝ်ၵဝ်ႇဢၼ်လဵဝ်ၵူၺ်းၵေႃႈ တေလႆႈမီးငိုၼ်း ၼိုင်ႈပၢၵ်ႇသႅၼ် ၵူၼ်းၶဝ်ႈၸုမ်း ၼိုင်ႈႁဵင်ၵေႃႉလႄႈ ပိုတ်ႇလႆႈလုမ်း 5 ၸႄႈဝဵင်းၸိူဝ်းၼႆႉၵွၼ်ႇ ၸွင်ႇတေပဵၼ်လႆႈဝႃႈၼႆလႄႈ ၸိူင်ႉၼင်ႇ မိူင်းၶျၢင်း ဢၼ်ပိုၼ်ၽၢဝ်ႇမႃႇသျႄႇလေႃးဝႆႉ 7 ၸႄႈဝဵင်းၼၼ်ႉလႂ် ၊ မိူၼ်ၼင်ႇ မိူင်းယၢင်းလႅင် 4 ၸႄႈဝဵင်းၼၼ်ႉလႂ် တေႁဵတ်းႁိုဝ်ပိုတ်ႇလုမ်းလႆႈၼႆ မီးၵႂၢမ်းထၢမ်ဝႆႉယူႇ။

ယဝ်ႉၵေႃႈ ၸၢဝ်းၶိူဝ်းၵူၼ်းဢေႇ မိူၼ်ၸိူင်ႉၼင်ႇ ၸၢဝ်းၶိူဝ်း တႆးၼွင်ဢၢင်းသႃး၊လိသေႃး ၊ဢႃးၶႃႇ ၊ လႃးႁူႇ ၸိူဝ်းၼႆႉ ဢမ်ႇမီးၵူၼ်းၶိူဝ်းတူဝ်ၵဝ်ႇသေ တေၸၢင်ႈၵႂႃႇၸႂ်ယႂ်ႇ ပိုတ်ႇလုမ်းႁႂ်ႈတဵမ် 5 ၸႄႈဝဵင်းၼႆ ပဵၼ်ဝႆႉ တၢင်းၶွင်ႈၶမ်ႈယူႇတေႉတေႉယဝ်ႉ။ဢၼ်ၼႆႉ ၸွင်ႇၸႂ်ႈလၢႆးတင်း တီႊမူဝ်ႊၵရေႊသီႊၶႃႈႁိုဝ် ၵၢၼ်ပႃႇတီႇပၢႆးမိူင်းမၢၼ်ႈၼႆႉ တိုၵ်ႉမီးယူႇ တၢင်းဝူၼ်ႉဢၼ်ဝႃႈ ဢမ်ႇၶဵဝ်ၵေႃႈ တေလႆႈလႅင်ၼၼ်ႉၵူၺ်းၼႆ ထၢင်ႇၸႅင်ႈတေႉတေႉ ။ၸုမ်းသိုၵ်းမၢၼ်ႈၼႆႉ ယွၼ်ႉပိူဝ်ႈၶႂ်ႈႁႂ်ႈ ပႃႇတီႇသၢင်ႈသီႈ ၶိုၼ်ႈပဵၼ်လူင်ပွင်ၸိုင်ႈၶိုၼ်းလႄႈ ႁႃႁူးႁႃႁွႆး တဵၵ်းမိပ်ႇငႅၼ်းဢီး ႁဵတ်းႁႂ်ႈပႃႇတီႇၼူၵ်ႉယုင်းဢမ်ႇၸၢင်ႈငွၵ်ႈႁူဝ်ၶိုၼ်ႈလႆႈၶိုၼ်းၼႆတႄႉ ပဵၼ်ၶဝ်ၼင်ႇၵၼ် ႁဵတ်းတီႈၵၼ်။ၵူၺ်းၵႃႈ ဢၼ်ၶဝ်ႁဵတ်းတီႈၵၼ်ၼႆႉ သမ်ႉပၢႆႉပႃးတၢင်ႇပႃႇတီႇ သမ်ႉၽတ်ႉပႃးတၢင်ႇၸိူဝ်ႉၶိူဝ်း ဢၼ်ၼႆႉၶႃႈလူး တိုၼ်းဢမ်ႇဝႆႉၼမ်ႉၼၵ်း သႂ်ႇၸႂ်သေၶႅၵ်း ဢမ်ႇၸၢင်ႈၸွမ်းလင်ၼူၵ်ႉယုင်းၵေႃႈ ၸွမ်းလင်သၢင်ႇသီႈလႄႈ မိူၼ်ႇတၢင်းဝႃႈၼၼ်ၵူၺ်းၼၼ်ႉယဝ်ႉ ။မိူဝ်ႈပႃႇတီႇၼူၵ်ႉယုင်းပဵၼ်ယႂ်ႇၵေႃႈ လၢႆးဝူၼ်ႉၶၵ်ႉၶဝ် တေႃႈပဵၼ်ၼႆမႃးၵူၺ်း ၽႂ်ၶႂ်ႈလႆႈ တီႊမူဝ်ႊၵရေႊသီႊ မႃးသွၼ်ႈတႂ်ႈၼူၵ်ႉယုင်းလႄႈ ၽႂ်ၶႂ်ႈလႆႈ ၾႅတ်ႊတရႄႊ ၵေႃႈ ပၼ်ႁႅင်းၼူၵ်ႉယုင်းလႄႈၼႆ တဵၵ်းၸူၼ်ႁဵတ်းပဵၼ်ၸဝ်ႈၶွင်တီႊမူဝ်ႊၵရေႊသီႊၾႅတ်ႊတရႄႊမႃးၼၼ်ႉ တိုၵ်ႉပႆႇၸၢင်ႈလိုမ်းလႆႈၼေႃႈ။

ဝၼ်းမိူဝ်ႈလဵဝ် ၾၢႆႇၼိုင်ႈၵေႃႈ သိုၵ်းမၢၼ်ႈ ၾၢႆႇၼိုင်ႈသမ်ႉ NUG ဢၼ်လုၵ်ႉတီႈၼူၵ်ႉယုင်း ၵိူတ်ႇပဵၼ်ၼၼ်ႉ တေႃႇတၢၼ်ႈ ၶတ်းၶႅင်ၵၼ်ယူႇ ဝႃႈၼႆသေတႃႉ ပိူဝ်ႈတႃႇၸၢဝ်းၶိူဝ်းၸိူဝ်းဢမ်ႇၸႂ်ႈမၢၼ်ႈၼႆႉ ဢမ်ႇၸၢင်ႈမၼ်ႈၸႂ်ပၼ်ႁႅင်းၾၢႆႇလႂ်။ NUG ၼႆႉ ပိၵ်ႉသမ်ႉဝႃႈ ပိုၼ်ႇၽၢဝ်ႇသဵင်လင်ဝႃႈ တေတင်ႈမိူင်း ႁူမ်ႈတုမ် ၾဵတ်ႊတရႄႊ တီႊမူဝ်ႊၵရေႊသီႊ ဢၼ်ၵူႈၸၢဝ်းၶိူဝ်း ပၢၼ်ႇပွင်ၶဝ်ႈႁူမ်ႈၸွမ်းၵၼ်လႆႈၼၼ်ႉဝႃႈၼႆသေတႃႉ တေႃႈၼင်ႇ ပၵ်းပိူင်လၵ်းမိူင်းႁူမ်ႈတုမ်ႈၾႅတ်ႊတရႄႊတီႊမူဝ်ႊၵရေႊသီႊၶဝ်ယင်းပႆႇတႅမ်ႈဢွၵ်ႇမႃးလႆႈ။

ဝႃႇတႃႉ Centralization သၼ်ႊထရႄႊလၢႆႊသေႊသျိၼ်ႊ ဢၼ်ၶႂ်ႈယူႇသုၼ်ၵၢင်ၵုမ်းၵမ်ၸၢဝ်းၶိူဝ်းၵူၼ်းဢေႇၶဝ်ၼၼ်ႉ သုၵ်ႈပႆႇၵဵင်ႈ သီပႆႇမူတ်းလူးၵွၼ်ႇ ၵူႈၸၢဝ်းၶိူဝ်းမီးသုၼ်ႇၽဵင်ႇပဵင်းၵၼ်ဢၼ်ဝႃႈၼၼ်ႉ သူပ်းၸိုင်ႈလၢတ်ႈယူႇ ၼႂ်းၸႂ်ပႆႇယွမ်းႁပ်ႉလႆႈတေႉတေႉၵွၼ်ႇ။

ၸင်ႇၼၼ် ထိုင်တီႈ မီးၵႂၢမ်းထတ်းသၢင်ဝႃႈ ၶဝ်ၵေႃႈ ၵူၺ်းၶတ်းၸႂ်ပိူဝ်ႈတႃႇ  ၸုမ်းၶဝ်လႆႈဢႃၼႃႇၶိုၼ်းၵွႆးၼႆယူႇယဝ်ႉ။ၼႆလႄႈ ၸုမ်းၸၢဝ်းၶိူဝ်းမႅၵ်ႇၵွင်ႈ ပႆႇၵႂႃႇၽွမ်ႉၸွမ်းၶဝ်သဵင်ႈသဵင်ႈ ။တေႃႈၼင်ႇ ၸိူဝ်းၵႂႃႇၽွမ်ႉၸွမ်းၶဝ်ၸိူဝ်းၼၼ်ႉၵေႃႈ ယင်းၶႂ်ႈငၢၵ်ႈၽၢတ်ႇထွႆလင် ၶိုၼ်းယူႇဢၼ်ဝႃႈၼၼ်ႉ တူၺ်းဢဝ် KNUလႄႈ KNPP ၵေႃႈႁၼ်ၸႅင်ႈၶႃႈယဝ်ႉ။ထႅင်ႈလၢႆးၼိုင်ႈတပ်ႉသိုၵ်းမၢၼ်ႈဢၼ်လၢတ်ႈယူႇတၢၵ်ႇတၢၵ်ႇဝႃႈ တေႁဵတ်းပၼ် ပၢင်လိူၵ်ႈတင်ႈသေ ဢူၼ်းဢၢပ်ႈပၼ်ဢႃၼႃႇၼၼ်ႉၼႆၵေႃႈ တေႃႈၵူၺ်းတေၸၼ်ၵႂႃႇၸူး လုၵ်းလဝ် 2008 ဢၼ်ႁဵတ်းႁႂ်ႈတပ်ႉသိုၵ်းမၢၼ်ႈလႆႈ မီးဢႃႇၼႃႇၶဝ်ႈတၢင်းၵၢၼ် ပီမိူင်းဢၢၼ်ႇသိပ်းဢၢၼ်ႇပၢၵ်ႇၵႂႃႇၼၼ်ႉၵူၺ်း။

လၵ်းမိူင်း 2008 ၼႆႉ ဢမ်ႇၸႂ်ႈႁူးဢွၵ်ႇၵၢၼ်မိူင်းၼႆ ပေႃးဢမ်ႇလႅၼ်တူဝ် တိုၼ်းႁူႉၵၼ်ယူႇၵူႈၵေႃႉယဝ်ႉ ။တီႈတႄႉ ႁူးဢွၵ်ႇၵၢၼ်မိူင်းၼႆႉ တိုၼ်းပဵၼ်ပၵ်းပိူင်လၵ်းမိူင်းဢၼ်မႂ်ႇမႂ်ႇ ဢၼ်တေလႆႈပူတ်းယႃႉပႅတ်ႈ 2008 သေ ၵူႈၸၢဝ်းၸုမ်းမီးသုၼ်ႇၶဝ်ႈႁူမ်ႈ ၶဵၼ်ႇတႅမ်ႈၸွမ်းၵၼ်ၼၼ်ႉၵူၺ်းလႄႈ ၽိူဝ်ႇတေဝင်ႇဝိူဝ်ႈၸွမ်း ပိူင်ၶွတ်ႈၽွတ်ႈပႃႇတီႇၶွင်သိုၵ်းမၢၼ်ႈ ၽိူဝ်ႇတေမၢင်ႇၵိူဝ်း NUG တင်ႈပဵၼ်ၶုၼ်မိူင်းၶိုၼ်းၼၼ်ႉ ၵူႈႁူဝ်ၼႃႈၸၢဝ်းၶိူဝ်းတႃႉလီပၵ်းၸႂ်သူႇၸူး တီႈလၢႆးၵၢၼ်ၶဵၼ်ႇတႅမ်ႈပၵ်းပိူင်လၵ်းမိူင်းမႂ်ႇမႂ်ႇၼၼ်ႉ ၶၼ်ၶၼ်ၽႂ်းၽႂ်း ၸင်ႇတေၸၢင်ႈပဵၼ်ၵၢၼ်ယဝ်ႉၼႆ ယွၼ်းပၢႆးၼေၵၼ်မွၵ်ႈၼႆႉသေ ၶွတ်ႇယွတ်ႈပၢႆၵႂၢမ်းတီႈၼႆႈၵွၼ်ႇၶႃႈ မႂ်ႇသုင်ၶႃႈ။