ၶၢဝ်းတၢင်းတီႊမူဝ်ႊၵရေႊသီႊၼႆ့ တိုင်ႈၶိုၼ်ႈၼႃႈယူႇ တႃႇသေဢမ်ႇၸႂ်ႈ ၸွမ်းလူၺ်ႈငဝ်းလၢႆးသေ ၸၢင်ႈသုတ့်ႁူၼ် ထွႆႈလင်ၵႂႃႇယူႇ ၵႆ့လႄႇၶိုၼ်ႈသွင်ယၢင်ႈ ႁူၼ်ၶိုၼ်း ၼိုင်ႈယၢင်ႈဢိူဝ်ႈၼႆ ၶူးပူင်သွၼ်လူင်တီႈ ၸၼ့်ၸွမ် Harvard University ယၢမ်ႈၸီႉမႃးယူႇၶႃႈၼႃ။မိူၼ်ၼင်ႇမိူင်းႁူမ်တုမ်ၸွမ်းမၢၼ်ႈၼႆ့ၼႆၵေႃႈ တႄႇမုင်ႈၼႃႈ ၸူးတီႊမူဝ်ႊၵရေႊသီႊ မိူဝ်ႈ 2010 ၼၼ့်သေ ၽိူဝ်ႇထိုင် 2021 ၵေႃႈ ႁူၼ်လင်ၵႂႃႇပႅတ်ႈၶိုၼ်း ယွၼ့်ၸုမ်းသိုၵ်းမၢၼ်ႈယိုတ်းမိူင်းယူႇယဝ့်။ၸုမ်းသိုၵ်းမၢၼ်ႈယိုတ်းမိူင်းၼႆ့ ၸွမ်းၽႅၼ်တၢင်းၵၢၼ်မိူင်းမၼ်း တမ်းမီးဝႃႈ ၶၵ့်လိုၼ်းသုတ်းၸတ်းႁဵတ်းပၢင်လိူၵ်ႈတင်ႈလူင်သေ ဝူၼ်းဢၢပ်ႈပၼ်ဢႃႇၼႃႇၼႆလႄႈ တႄႇလိူၼ် ၵျၼ်ႊၼိဝ်ႊရီႊ ဝၼ်းထိ 9 ၼႆ့ တေႃႇထိုင်ဝၼ်းလိူၼ်သဵင်ႈ တေလူင်းသၢႆမၢႆႁူဝ်ၼပ့်ၵူၼ်း တွၼ်ႈတႃႇႁၢင်ႈႁႅၼ်းလိူၵ်ႈတင်ႈ ပီ 2023 ဢၼ်ၶဝ်ဢၢင်ႈတဵၵ်းႁဵတ်းႁႂ်ႈပေႃးပဵၼ်ၼၼ့်ယူႇ။
ပေႃးဝႃႈတူၺ်းၶိုၼ်း ၶၢဝ်းတၢင်းတီႊမူဝ်ႊၵရေႊသီႊ မိူင်းႁူမ်ႈတုမ်ၸွမ်းမၢၼ်ႈၼႆ့ၼႆ တေလႆႈဝႃႈတႄႇမႃးမိူဝ်ႈ 1988 ၼၼ့်။ပီၼၼ့် တီႊသိမ်ႊပိူဝ်ႊ 11 ဝၼ်း လူင်ပွင်ၸိုင် မသလ ပိုၼ်ႈၽၢဝ်ႇဝႃႈ ၼႂ်းၶၢဝ်းယၢမ်း သၢမ်လိူၼ် တေၸတ်းႁဵတ်းပၢင်လိူၵ်ႈတင်ႈလူင် တီႊမူဝ်ႊၵရေႊၵႂႃႇလၢႆလၢႆၼႆသေ ၶွတ်ႇၽွတ်ႈၵၼ်ပႃး ၵေႃႊ မသျိၼ်ႊ ၵမ်ၵၢၼ်လိူၵ်ႈတင်ႈ တီႊသိမ်ႊပိူဝ်ႈ 13 ဝၼ်း ၵေႃႊမသျိၼ်ႊ ၵမ်ၵၢၼ်လိူၵ်ႈတင်ႈ ႁူပ့်ယူပ်းဢုပ်ႇဢူဝ်းးၸွမ်း ဢူးတိၼ်ႇဢူး၊ဢွင်ႇသၢၼ်းၸူႉၵျီႇလႄႈ ၸိူဝ်းႁူဝ်ၼႃႈ ၸုမ်းၶတ်းၶၢၼ့် ၶွမ်ႈၶတ်းၶဝ်လႂ် ၵူၺ်းၵႃႈ ဢမ်ႇပဵၼ်ၵၢၼ်မႃး ႁႂ်ႈပေႃးၽႅဝ် ထိုင်ၽိူၼ်ၵၢၼ်မိူင်း။လႆႈထုၵ်ႇ ၸုမ်း ၼဝတ သိမ်းဢႃႇၼႃႇ မႃး။
ၸုမ်းသိုၵ်း ၼဝတ ၼႆ့ ၼင်ႇႁိုဝ်တေပဵၼ်ပၢင်လိူၵ်ႈတင်ႈလူင်ၼႆ့ ပွႆႇႁႂ်ႈပႃႇတီႇၵၢၼ်မိူင်းၶဝ် ၽွတ်ႈတင်ႈလွတ်ႈလႅဝ်းသေ တၼ်းႁဵတ်းပၼ်ပၢင်လိူၵ်ႈတင်ႈ ၼႂ်းလိူၼ်မေႊ ပီ 1990 ၼၼ့်တေ့ယူႇ။ၵူၺ်းၵႃႈ မၢႆႈမီႈပၢင်လိူၵ်ႈတင်ႈ 1990 ၼႆ့ ဢမ်ႇမီးလွင်ႈပိုတ်ႇပၢင်ႇၸႅင်ႈလႅင်း ဝၢႆးပၢင်လိူၵ်ႈတင်ႈယဝ့်ၵႂႃႇ တေလႆႈႁွင့်ပၢင်ၵုမ်တႅၼ်းၽွင်းဝၼ်းလႂ် ၼႆ ဢမ်ႇမၵ်းမၼ်ႈဝႆ့ ပဵၼ်တၢင်းၵၢၼ်။
တႅၼ်းၽွင်းဢၼ်ၶိုၼ်ႈမႃးၼၼ့် တေမီးဢႃႇၼႃႇ တႃႇၶဵၼ်ႇတႅမ်ႈ ပၵ်းပိူင်လၵ်းမိူင်းႁႃ့ ဢမ်ႇၼၼ် တေမီးဢႃႇၼႃႇတႃႇၶွတ်ႈၽွတ်ႈၸုမ်းလူင်ပွင်ၸိုင်ႁႃ့ၼႆ လွင်ႈၼႆ့ ႁဵတ်းႁႂ်ႈပၼ်ႁႃၵၢၼ်မိူင်း ယုင်ႈယဝ်ႈယိုၼ်းယၢဝ်းမႃးၼၼ့်ၶႃႈၼႃႇၼေႃႈ။
ပႃႇတီႇ NLD ဢၼ်ဢွင်ႇပေ့ၵၢၼ်လိူၵ်ႈတင်ႈၼႆ့ ၼင်ႇႁိုဝ်ၸုမ်းသိုၵ်းတေဢူၼ်းဢၢပ်ႈပၼ်ဢႃႇၼႃႇၼၼ့် ၶတ်းၸႂ်မႃးလၢႆလၢႆပၢႆးလၢႆလၢႆပွၵ်ႈယူႇ။ၵူၺ်းၵႃႈ ၾၢႆႇသိုၵ်း ၼဝတသမ့် ႁဵတ်း ဢွၵ်ႇမၢႆမီႈ 1/90 သေပၢၵ်ႈပႅတ်ႈ ၸင်ႇပဵၼ်မႃး ပၢင်ၵုမ်လူင် ၸိူဝ့်ၸၢတ်ႈဢၼ်ႁွင့်ဝႃႈ အမျိုးသားညီလာခံ ၼၼ့်သေ ထိုင်တီႈလႆႈယွမ်းႁပ့် ၶဵၼ်ႇတႅမ်ႈပၵ်းပိူင်လၵ်းမိူင်းမႃးၼၼ့်ယဝ့်။
သိုပ်ႇသေ လုၵ့်တီႈ ၼဝတ ပိၼ်ႇ ပဵၼ် ၼဢၽ ယူႇတီႈ ၼဢၽ ပိုၼ်ႈဢွၵ်ႇမႃး ၽႅၼ်တၢင်းၵၢၼ်မိူင်း သေၵေႃႈ သိုပ်ႇၸတ်းႁဵတ်းပၢင်ၵုမ်လူင်ၸိူဝ့်ၸၢတ်ႈမႃး ၼင်ႇႁၢင်ႈပေႃးတေဢမ်ႇၸၢင်ႈယဝ့် ၸၢင်ႈတူဝ်ႈ။
ႁိုင်ၵႂႃႇ 15 ပီသေ ၸုမ်းသိုၵ်း ၼဢၽ တေၸတ်းႁဵတ်းပၼ်ပၢင်လိူၵ်ႈတင်ႈ ပီ 2017 ၸွမ်းၼင်ႇ ပၵ်းပိူင်လၵ်းမိူင်း 2008 ၼႆ ၸိုင် ၼႂ်းၵႄႈ ၸုမ်းၸၢဝ်းၵၢၼ်မိူင်းၼႂ်းမိူင်းမၢၼ်ႈၼႆ့ ၵိုင်ႇလီလူင်းလိူၵ်ႈတင်ႈႁိုဝ် ဢမ်ႇၵိုင်ႇလီလူင်းဢၼ်ဝႃႈၼၼ့် ပဵၼ်လူမ်းၽီႁုင်လူင်ပတ့်ပဝ်ႇပႅတ်ႈမႃးယဝ့်။
ယၢမ်းၼၼ် ပႃႇတီႇ NLD ၵေႃႈ ဢမ်ႇၵိုင်ႇလီ လူင်းလိူၵ်ႈၼႆသေ ၶွမ်ႈၶတ်းပႅတ်ႈ။ၶဝ်မီးၶေႃႈဢၢင်ႈဝႃႈ (1) ယွၼ့်ပိူဝ်ႈၸုမ်းသိုၵ်းမၢၼ်ႈ ဢမ်ႇမၵ်းမၼ်ႈၽွၼ်းၵၢၼ်ပၢင်လိူၵ်ႈတင်ႈ ပီ 1990 ၼႂ်းလၵ်းမိူင်း (2)2008 ၼႆ့ ၶေႃႈမုလ်းဢၼ်ဢမ်ႇၸၢင်ႈယွမ်းႁပ့်လႆႈ ပႃးမီးဝႆ့တၢင်းၼမ် (3) မၢႆမီႈတႃႇပႃႇတီႇပၢႆးမိူင်းလူင်းလိူၵ်ႈတင်ႈ ၼႆ့ ဢမ်ႇမီးလွင်ႈတဵင်ႈထမ်းၼႆယဝ့်။ၸွမ်းလူၺ်ႈမၢႆမီႈဢၼ်ၼၼ့်သေ ၵူၼ်းၸိူဝ်းတူၵ်းၶွၵ်ႈၶင်ႈယူႇ တေဢမ်ႇလႆႈၶဝ်ပႃးၸွမ်း ၼႂ်းပႃႇတီႇပၢႆးမိူင်းၼႆလႄႈ ဢွင်ႇသၢၼ်းၸူႉၵျီႇ ၼႆ့ ဢမ်ႇၸၢင်ႈ ၶဝ်ႈပႃးၼႂ်းပႃႇတီႇၶဝ်။
ၸင်ႇဝႃႈ NLD ၶွမ်ႈၶတ်းပႅတ်ႈ ပၢင်လိူၵ်ႈတင်ႈ ၶွင်ၸုမ်း ၼဢၽ။ မိူၼ်ၼႆၼင်ႇၵဝ်ႇ ၵွပ်ႈပိူဝ်ႈၸုမ်း ႁူဝ်ၼႃႈပႃႇတီႇ ႁူဝ်သိူဝ် SNLD ထုၵ်ႇယဵတ်ႈၶွၵ်ႈဝႆ့လႄႈ လုၵ်ႈၸုမ်း ဢူၺ်းလီ ပႃႇတီႇၸၢဝ်းၶိူဝ်းၽွမ့်ႁူမ်ႈ UNA ၸိူဝ်းပဵၼ်ၶၢင် ၶျၢင်း ယၢင်း မွၼ် ရၶႅင်ႇ သူဝ်ႇမီး ၸိူဝ်းၼၼ့် ၵေႃႈ ဢမ်ႇယွမ်းၶဝ်ႈပၢင်လိူၵ်ႈတင်ႈ ပီ 2011 ၼၼ့်။
ထႅင်ႈၾၢႆႇၼိုင်ႈတႄ့ ပႃႇတီႇၸၢဝ်းၶိူဝ်းမိူင်းလွႆၶဝ်လႄႈ ပႃႇတီႇၸၢဝ်းၶိူဝ်းမၢၼ်ႈၶဝ်ၵမ်ႈၽွင်ႈတႄ့ တႅပ်းတတ်းတႃႇၶဝ်ႈလိူၵ်ႈတင်ႈၸွမ်းယူႇ ။ဢၼ်ၼႆ့ ဢမ်ႇၸႂ်ႈဝႃႈ ၶဝ်ယွမ်းႁပ့် လၵ်းမိူင်း 2008 လုမ်းလုမ်းၼင်ႇၵဝ်ႇ။ၵႃႈၼင်ႇတူင့်ၼိုင်လႆႈၼၼ့် ၶတ်းၸႂ် ၶဝ်ႈပႃးၵႂႃႇ ယႃႇႁႂ်ႈၶၢဝ်းတၢင်းၵၢၼ် မိူင်းႁၢႆၵူၺ်း။ၽိူဝ်ႇဝႃႈပၢင်လိူၵ်ႈတင်ႈ 2010 ယဝ့်ၵႂႃႇၼႆ ၸွမ်ၸိုင်ႈ တဵင်းၸဵင်ႇ ဢွၵ်ႇမႃးမွၵ်ႇလၢတ်ႈၶေႃႈၵႂၢမ်း ႁူဝ်တီးႁူဝ်လၢမ်းသေ တၵ့်ပႃးဝႃႈ ပိူဝ်ႈတႃႇၵူၼ်းၸိူဝ်းဢမ်ႇယွမ်းႁပ့် လၵ်းမိူင်း 2008 ၼၼ့်ၵေႃႈ ပိုတ်ႇၽၵ်းတူဝႆ့ၵႂၢင်ႈၵႂၢင်ႈယူႇၼႆသေ တင်းဢွင်ႇသၢၼ်းၸူႉၵျီႇၵေႃႈ ႁူပ့်ထူပ်း ဢုပ်ႇဢူဝ်းၵၼ်။ယဝ့်ၵေႃႈ သုၼ်ႇလွတ်ႈလႅဝ်း ၾၢႆႇသိုဝ်ႇၶၢဝ်ႇ လူတ်းယွမ်းၸွမ်းၸႂ်ပၼ် မၢႆမီႈၵဵဝ်ႇၵပ်းလွင်ႈပႃႇတီႇပၢႆးမိူင်းၶဝ်ၼႆၵေႃႈ မူၼ့်မႄးပၼ်ပႃး။
ၵမ်းၼႆ့မႃး ပႃႇတီႇ NLD ဢၼ်ဢွင်ႇသၢၼ်းၸူႉၵျီႇ ဢွၼ်ႁူဝ်ၼၼ့် ၶိုၼ်းၼႄၶေႃႈဢၢင်ႈဝႃႈ (1) မၢႆမီႈတႃႇပႃႇတီႇပၢႆးမိူင်း ၸိူဝ်းၼႆ့ ၵေႃႈ မူၼ့်မႄးပၼ်ယဝ့်။ (2) တၢမ်တူဝ်ႁူဝ်ၼႃႈတႅၼ်းၽွင်းၸုမ်းသိုၵ်း ဢူးတိၼ်ႇဢွင်ႇမျိၼ့် ယွမ်းႁပ့် ပၢင်လိူၵ်ႈတင်ႈ 1990 ယူႇၼႆၼၼ့်လႄႈ ၸင်ႇသမ့်တႅပ်းတတ်းဝႃႈ တေလူင်းလိူၵ်ႈၸွမ်းပၢင်လိူၵ်ႈတင်ႈ 2012 ၼႆယူႇယဝ့်။
ၸင်ႇဢၼ်ၶဝ်ၶႂ်ႈလႆႈမီးယူႇ 3 ၶေႃႈ လႆႈယဝ့် 2 ၶေႃႈ ၵိုတ်းထႅင်ႈ တႃႇတေမူၼ့်မႄးလၵ်းမိူင်း 2008 ၼၼ့်တႄ့ ၸင်ႇၵွႆႈၶိုင်မႄး ၼႂ်းတႅၼ်းၽွင်းၶႂ်ႈဝႃႈၼၼ်။တီႈပၢင်လိူၵ်ႈတင်ႈ ပီ 2012 ၼၼ့်ၼႆ NLD ဢွင်ႇပေ့ ၶႂ်ႈၸမ် ႁူဝ်ပၢၵ်ႇ တဵမ်ယူႇယဝ့်။ယူႇတီႈလူင်ပွင်ၸိုင်ႈလုၵ်ႈၶိုင်ႈသိုၵ်းၼႆၵေႃႈ ပွႆႇႁႂ်ႈၽူႈလဵပ်ႈႁဵၼ်းၵူႈမိူင်းမိူင်း လူင်းလဵပ်ႈႁဵၼ်းၸွမ်းလွတ်ႈလွတ်ႈလႅဝ်းလႅဝ်းလႄႈ ၸဵမ်ၼႂ်းမိူင်းၼွၵ်ႈမိူင်း ဢွၼ်ၵၼ်ပဵၼ် ပၢင်လိူၵ်ႈတင်ႈ လွတ်ႈလႅဝ်းတဵင်ႈထမ်းယူႇ။
ၽူႈတႅၼ်းပႃႇတီႇNLD ဢၼ်ပႃးဢွင်ႇသၢၼ်းၸူႉၵျီႇ ၽႅဝ်ထိုင်ၵႂႃႇၼႂ်းတႅၼ်းၽွင်းယဝ့်လႄႈ ၾၢင်ႁၢင်ႈတီႊမူဝ်ႊၵရေႊသီႊၼႆၵေႃႈ ယုၵ့်ၶိုၼ်ႈမႃးတေ့တေ့ ။ဢၼ်ၼႆ့ ပဵၼ်ငဝ်းလၢႆးပီ 2012 မိူဝ်ႈပူၼ့်မႃး သိပ်းပီ ပၢႆပၢႆၼၼ့်။
ၵူၺ်းၵႃႈ ငဝ်းလၢႆးၼင်ႇၼႆ တၵ်းႁဵတ်း ႁႂ်ႈပဵၼ်မႃးၶိုၼ်း ၼႂ်းပီၼႃႈ 2023 ဢိူဝ်ႈၼႆ လႆႈႁၼ် ၸၵၸ ၶွင်ႇသီႇသိုၵ်းမၢၼ်ႈယိုတ်းမိူင်းၶဝ် ဝူၼ့်ၶိုင်ႈသၢင်ႈယူႇဢၼ်ဝႃႈၼၼ့် ႁူႉၵၼ်ႁၼ်ၵၼ် မူတ်းမူတ်းယူႇ-ဝႃႈၼၼ်သေ တႃႉ ၸွင်ႇတေၸၢင်ႈပဵၼ်မႃးလႆႈ မိူၼ်ၼၼ်တေ့ယူႇႁႃႉၼႆ ၶေႃႈထၢမ် မီးတၢင်းၼမ်။
- ဢွင်ႇသၢၼ်းၸူႉၵျီႇ ၸွင်ႇတေၸၢင်ႈပူတ်းယႃ့ ပႅတ်ႈ NUG CRPH သေ ႁူမ်ႈမိုဝ်းၸွမ်း ၶွင်ႇသီႇသိုၵ်းမၢၼ်ႈၶဝ်
(2) NUCC လႄႈ သိုၵ်းၸၢဝ်းၶိူဝ်း ယၢင်း KNU ၊ ၶၢင် KIA ၊ ယၢင်းလႅင် KNPP ၊ယၢင်း PNF ဢိၵ်ႇပႃး PDF LDF ၸိူဝ်းၼႆ့ ၸွင်ႇတေၵွတ်ႇၵၢႆႇတူၺ်းႁၼ်လီတေႃႇ တၢင်းႁဵတ်းသၢင်ႈၶွင်ႇသီႇသိုၵ်းမၢၼ်ႈၼႄႇၼႆ
(3) မၢႆမီႈ ပၢင်လိူၵ်ႈတင်ႈ 2023 ဢၼ်ပႆႇပႃႈႁဵတ်း ဢွၵ်ႇမႃးၼၼ့် ၸွင်ႇတေမီးလွင်ႈတဵင်ႈထမ်း တႃႇပႃႇတီႇပၢႆးမိူင်းၶဝ် ၸွင်ႇတေၸၢင်ႈႁူမ်ႈႁပ့်ႁဵတ်းၸွမ်းလႆႈၼႄႇ ဢၼ်ဝႃႈၼၼ့် ၸဵမ်ၸိူဝ်းၼႆ့ တေလႆႈဝူၼ့်ၼၵ်းၼၵ်းၼႃၼႃယူႇ ၼႆ ယွၼ်းပၢႆးၼႄမွၵ်ႈၼႆ့သေ ၶွတ်ႇယွတ်ႈပၢႆၵႂၢမ်းတီႈၼႆၵွၼ်ႇၶႃႈ မႂ်ႇသုင်ၶႃႈ
ႁိုၼ်းၵႃယၢင်း
12/01/2023
