ပၼ်ႁႃမၢၵ်ႇယုမ်ႁႆၼႂ်းၸိုင်ႈတႆး တိုၵ်ႉႁၢင်ႇယၢၼ်ၵႆတင်းၶေႃႈတွပ်ႇ

ၸဵမ်မိူဝ်ႈပူၼ်ႉမႃးလၢႆလၢႆပီ ႁဝ်းၶႃႈ ယၢမ်ႈလၢတ်ႈမႃးဝႃႈ ဝႃႇတမၢၼ်ႈၸိူဝ်ႉၶိူဝ်းယႂ်ႇလႄႈ လွၵ်းပိူင်ၽွင်းငမ်းၸဝ်ႈဢႃႇၼႃႇၼႆႉ ပဵၼ်ၶဵၼ်လူင်ထီႉၼိုင်ႈ တႃႇမိူင်းတႆးႁဝ်းၶႃႈ။ ၼႂ်းလွၵ်းပိူင်ၸဝ်ႈဢႃႇၼႃႇၼၼ်ႉ မိူဝ်ႈလဵဝ်ၼႆႉ ပဵၼ်ယူႇလွၵ်းပိူင်ၸဝ်ႈဢႃႇၼႃႇ သိုၵ်းယိုတ်းမိူင်း ၼႆလႄႈ ယိုင်ႈၶႅၼ်းႁၢႆႉၸႃႉ တိူဝ်းလိူဝ်ယဝ်ႉ။

ႁဵတ်းသင်လႄႈၼႆ သုၼ်ႇလႆႈသုၼ်ႇပဵၼ်ၵူၼ်းၵူႈလွင်ႈလွင်ႈ ၵႂႃႇမီးတႂ်ႈၶေႃႈၸီႉသင်ႇသိုၵ်းတင်းသဵင်ႈသေ ပၵ်းပိူင်ၾိင်ႈမိူင်းသုမ်ႇငုမ်းဢၼ်ႁွင်ႉဝႃႈ Rule of Law ၼၼ်ႉၵေႃႈ ဢမ်ႇမီးယဝ်ႉလႄႈ ၸင်ႇဝႃႈ မၼ်းယိုင်ႈၶႅၼ်းတိူဝ်းႁၢႆႉၸႃႉ။

ဢိင်ၼိူဝ် ဝႃႇတမၢၼ်ႈၸိူဝ်ႉၶိူဝ်းယႂ်ႇလႄႈ လွၵ်းပိူင်ၽွင်းငမ်းၸဝ်ႈဢႃႇၼႃႇသေယဝ်ႉ လူင်ပွင်ၸိုင်ႈၵူႈပၢၼ်ပၢၼ်ၼႆႉ ၸႂ်ႉတိုဝ်းလၢႆးၸႅၵ်ႇလိူတ်ႈ ယႅၵ်ႈၶိူဝ်းသေ တဵၵ်းတဵင်ၵုမ်းၵမ်မႃး။ ၼႂ်းၵႄႈၼၼ်ႉ ယွၼ်ႉပၢႆးမိူင်းၶွပ်ႇၼမ်ႉလႅၼ်လိၼ်ပေႃႉယွၼ်ႈ၊ ယွၼ်ႉငဝ်းလၢႆး သုၼ်ႇၶိူဝ်းၽႂ်မၼ်းဢီးသူင်ႇ သေ ၼႂ်းၵႄႈၸၢဝ်းၶိူဝ်းၼင်ႇၵၼ် ၼႂ်းမိူင်းတႆးႁဝ်း တႅၵ်ႇယႅၵ်ႈႁၼ်ၽိတ်းၵၼ်ၵေႃႈ ၵိူတ်ႇမီးမႃးၸွမ်းၵမ်းလဵဝ်ယဝ်ႉ။

ၼႂ်းၼၼ်ႉ ပေႃးမႃးတူၺ်းမိူင်းတႆးၼႆ ပဵၼ်ဢၼ်သုၵ်ႉယုင်ႈသူၼ်သၢၼ်လိူဝ်သုတ်းယဝ်ႉ ၸွမ်းလူၺ်ႈ ၼႃႈတီႈၵႂၢင်ႈၶႂၢင် ၽႅၼ်ႇလိၼ်တိတ်းၸပ်း မိူင်းၼွၵ်ႈ မီးပဵၼ် 3 မိူင်း ၸုမ်းလုၵ်ႉၽိုၼ်ႉလိူင်ႇၼမ် ဝႃႈၼႆသေယဝ်ႉ  ၼႂ်းဢၼ်တိူင်းသိုၵ်းမၢၼ်ႈ ႁူမ်ႈသဵၼ်ႈမီးယူႇ 14 တိူင်းၼၼ်ႉ ဢဝ်မႃးပၵ်းဝႆႉၼႂ်းမိူင်းတႆး 4 တိူင်း။ ယဝ်ႉၵေႃႈ တပ်ႉၵွင်မီးယူႇ 200 ပၢႆ လိူဝ်ၼၼ်ႉ မီးပႃးထႅင်ႈ တပ်ႉၵႅမ်ႁႅင်းဢၼ်ႁွင်ႉဝႃႈ (အရန်တပ်ရင်း) လႄႈ ၸုမ်းပျီႇတူႉၸိတ်ႉ၊ ၸုမ်း PGF တပ်ႉပႂ်ႉလႅၼ်လိၼ်ထႅင်ႈ တင်းၼမ်လၢႆ။

ၾၢႆႇၼိုင်ႈ ပေႃးမႃးတူၺ်းၶိုၼ်း ၸုမ်းၸၢဝ်းၶိူဝ်းလုၵ်ႉၽိုၼ်ႉၼႆၵေႃႈ သိုၵ်းတႆး၊ သိုၵ်းဝႃႉ၊ သိုၵ်းပဢူဝ်း၊ သိုၵ်းပလွင်ႈ၊ သိုၵ်းၵဝ်ႈၵၢင်ႉ၊ သိုၵ်းၶၢင် ၸိူဝ်း ၼႆႉ မီးဝႆႉၸဵမ်ပိုင်းသေ မိူဝ်ႈလဵဝ်သမ်ႉ တိူဝ်းမႃးထႅင်ႈ သိုၵ်းဢႃႇၶႃႇ၊ သိုၵ်းယၢင်းပၢတ်ႈတွင်း၊ သိုၵ်းတွင်ႇလိူဝ်း၊ သိုၵ်းလႃးႁူႇ၊ သိုၵ်းဢၢင်းသႃးလႄႈ သိုၵ်း လီႉသေႃး ၸိူဝ်းၼႆႉ ပဵၼ်ဝႆႉ PDF တပ်ႉၵႅတ်ႇၶႄၵူၼ်းမိူင်းၽႂ်မၼ်း ဝႆႉယဝ်ႉ။

ၾၢႆႇလုၵ်ႉၽိုၼ်ႉၼႆႉၵူၺ်းၵူၺ်း ပေႃးမႃးၼပ်ႉတူၺ်း ဢၼ်မီးဝႆႉၸဵမ်ပိုင်းလႄႈ ဢၼ်ၵိူတ်ႇမီးမႃးတေႃႈလဵဝ် ပေႃးဢဝ်ၸုမ်းမၼ်းဝႃႈၸိုင် မီး 300 ပၢႆ ယဝ်ႉ။

ပေႃးၼႆႉ ၼႂ်းမိူင်းတႆးႁဝ်းၼႆႉ ႁူဝ်ၼပ်ႉၵူၼ်းမီးၵႃႈႁိုဝ်ၼႆ ပိၵ်ႉသမ်ႉဝႃႈ ၼႃႈတီႈမၼ်းၵႂၢင်ႈၶႂၢင်ၼႆၵေႃႈ ႁူဝ်ၼပ်ႉၵူၼ်းၼႂ်းမိူင်းတႆးၼႆႉ မီး 5 လၢၼ်ႉ ဢိူဝ်ႈၼႆ လၢတ်ႈၵၼ်မႃး ႁိုင်ႁူဝ်သိပ်းပီမၼ်းမႃးယဝ်ႉ။

ၵူၺ်းၵႃႈ ႁူဝ်ၼပ်ႉၵူၼ်းတႆး မီးၵႃႈႁိုဝ်တႄႉတႄႉ ဢၼ်ဝႃႈၼၼ်ႉ ဢမ်ႇမီးလူင်ပွင်ၸိုင်ႈ ၸုမ်းလႂ်ပိုၼ်ၽၢဝ်ႇမႃး။ ၼႂ်းမိူင်းတႆးၼႆႉ တႆးသမ်ႉမီးလၢႆဝၵ်ႈ (%) ၼႆၵေႃႈ ဢမ်ႇလၢတ်ႈလႆႈတႅတ်ႈတေႃး။

ၼႂ်းပီ 2014 ပၢၼ်လူင်ပွင်ၸိုင်ႈတဵင်းၸဵင်ႇၼၼ်ႉ လူင်းၵဵပ်းဝႆႉ သဵၼ်ႈသၢႆမၢႆႁူဝ်ၼပ်ႉၵူၼ်း မီးယူႇ ဝႃႈၼႆသေတႃႉ ၸၢဝ်းၶိူဝ်းလႂ်မီးၵႃႈႁိုဝ်ၼႆ ဢမ်ႇ ပိုၼ်ဢွၵ်ႇမႃး။

ၼႂ်းပီၼၼ်ႉၵူၺ်းၼင်ႇၵဝ်ႇ ၵွၼ်ႇလူင်ပွင်ၸိုင်ႈပႆႇလူင်းၵဵပ်းၼၼ်ႉ မုၵ်ႉၸုမ်းတႆးလၢႆလၢႆၸုမ်း ႁူမ်ႈမိုဝ်းၵၼ်သေ လူင်းၵဵပ်းသဵၼ်ႈသၢႆမၢႆ ႁူဝ်ၼပ်ႉ ၵူၼ်းတႆး မႃးယူႇသေတႃႉၵေႃႈ ႁၢၼ်ႉတေႃႇထိုင် ဝၼ်းမိူဝ်ႈၼႆႉ ပႆႇႁၼ်ပိုၼ်ဢွၵ်ႇမႃး။

ပေႃးဢဝ်သဵၼ်ႈမၢႆႁွင်ႈၵၢၼ်လူင် ၽွင်းငမ်းၵူႈလွင်ႈလွင်ႈ ဢၼ်မၢၼ်ႈဝႃႈ (အထွေထွေအုပ်ချူပ်ရေးမှူးဉီးစီးဌာန) ၶဝ်ဝႃႈၸိုင်။ ၼႂ်းပီ 2020 ၼၼ်ႉ ႁူဝ်ၼပ်ႉၵူၼ်း ၼႂ်းမိူင်းႁူမ်ႈတုမ် ပတ်းပိုၼ်ႉၼႆႉ မီး 48 လၢၼ်ႉၵူၺ်း။ ၵူၺ်းၵႃႈ ၼႂ်းၼႆႉ ဢမ်ႇပႃးသဵၼ်ႈမၢႆၵူၼ်း ၼႂ်းပၢင်းသၢင်း၊ မိူင်းမႂ်ႇ၊ ၼႃးၽၢၼ်း၊ ပၢင်ဝၢႆလႄႈ မိူင်းလႃး ဢၼ်ၶဝ်ပၼ်ၸိုဝ်ႈဝႃႈ 5 ၸႄႈဝဵင်း ဢၼ်ဢမ်ႇၶဝ်ႈလႆႈၼၼ်ႉ ဢၼ်ၼၼ်ႉတႄႉ ဢမ်ႇပႃး။

ၼွၵ်ႈလိူဝ်ၼၼ်ႉ ၶိူဝ်းၵူၼ်းရူဝ်ႊႁိၼ်ႊၵျႃႊ ဢၼ်မီးတၢင်းမိူင်းရၶႅင်ႇၼၼ်ႉၵေႃႈ ဢမ်ႇၼပ်ႉပႃးၸွမ်း ပေႃးယိူၼ်ႉဢဝ်ၸိူဝ်းၼႆႉသေတႄႉ တေမီးယူႇ 48 လၢၼ်ႉၵူၺ်း။ ဢၼ်လူင်ပွင်ၸိုင်ႈၸုမ်းသိုၵ်းလႄႈ ပၢၼ် NLD ယၢမ်ႈလၢတ်ႈမႃးဝႃႈ 51 လၢၼ်ႉဝႃႇ 53 လၢၼ်ႉဝႃႇ ၸိူဝ်းၼၼ်ႉ မၼ်းပဵၼ် ဢၼ်ဢမ်ႇတႅတ်ႈတေႃးၵူၺ်း။ ဢၼ်ပႅတ်ႉဢၼ်လႅၼ်ၼႆတႄႉၵေႃႈ ဢမ်ႇၸၢင်ႈဝႃႈ ၵူၺ်းၵႃႈ မၼ်းတိုၼ်းဢမ်ႇၸႂ်ႈဝႃႈ ဢၼ်မၢၼ်ႇမႅၼ်ႈတႅတ်ႈ တေႃး။

ၸွမ်းၼင်ႇ သဵၼ်ႈသၢႆမၢႆ ၶုၼ်ဢိင်းၵလိတ်ႈၶဝ် ၵဵပ်းဝႆႉ မိူဝ်ႈပီ 1931 ၼၼ်ႉၸိုင် ႁူဝ်ၼပ်ႉၵူၼ်းမိူင်းတႆးၼႆႉ မီးယူႇ 1,486,000 ၵေႃႉ။ ၼႂ်းၼၼ်ႉ ၵူၼ်းတႆးမီး 47 ဝၵ်ႈ(%)။ တႆးပွတ်းၸၢၼ်းမီးယူႇ 408,000 ၵေႃႉ၊ တႆးပွတ်းႁွင်ႇ 289,000 ပၢႆ။

ပွင်ႇဝႃႈ ၼႂ်းၵူၼ်းမိူင်းတႆး ၼိုင်ႈလၢၼ်ႉႁႃႈသႅၼ်ၼၼ်ႉ   တႆးမီးယူႇ 7 သႅၼ်ၸမ်ၸမ် ။ ဢၼ်ဝႃႈ ပွတ်းၸၢၼ်းၼၼ်ႉ မိူဝ်ႈယၢမ်းၼင်ႇၼၼ် ၼပ်ႉပႃး ပွတ်းဢွၵ်ႇ ယၢမ်းလဵဝ်ယဝ်ႉ မိူဝ်ႈၼၼ်ႉတႄႉ မီးပွတ်းႁွင်ႇလႄႈ ပွတ်းၸၢၼ်းၵူၺ်း။ ၾၢႆႇတင်းသွင်လၢတ်ႈမႃးႁူမ်ႈၵၼ်ၼႆႉ ၼႂ်းၵူၼ်းမိူင်းတႆး 15 လၢၼ်ႉၼၼ်ႉ တႆးမီးယူႇ 7 သႅၼ်ၸမ်ၸမ် ၼႆႉတႄႉ တႅတ်ႈတေႃးယဝ်ႉ။

ၽွင်းၼင်ႇၼၼ် တႆးဢၼ်ယူႇၼွၵ်ႈမိူင်းတႆးၼႆႉ မီးယူႇ 3 သႅၼ်ၸမ်ၸမ်။ ႁူဝ်ၼပ်ႉၵူၼ်းမိူင်းမၢၼ်ႈပတ်းပိုၼ်ႉ ယၢမ်းၼင်ႇၼၼ် မီး 14.67 လၢၼ်ႉ(ပွင်ႇဝႃႈ မီး 14 လၢၼ်ႉပၢႆဢိတ်းၼိုင်ႈ) ၼႂ်းၼၼ်ႉ ၵူၼ်းတႆးတင်းသဵင်ႈၸဵမ်ၼႂ်းမိူင်းတႆး ၼွၵ်ႈမိူင်းတႆး တေမီးယူႇ 990,000 ပွင်ႇဝႃႈ 1 လၢၼ်ႉၸမ်ၸမ်။ ၼႂ်းၵူၼ်းမိူင်းမၢၼ်ႈပတ်းပိုၼ်ႉ မိူင်းႁူမ်ႈတုမ်ပတ်းပိုၼ်ႉ 15 လၢၼ်ႉၸမ်ၸမ်ၼၼ်ႉ ၵူၼ်းတႆးမီးယူႇ 1 လၢၼ်ႉၸမ်ၸမ် မိူဝ်ႈ 1931 ၼၼ်ႉ။

ၵူၺ်းၵႃႈ ၽိူဝ်ႇၽႅဝ်ၼႂ်းပီ 2022 ၼႆႉ ၸွမ်းၼင်ႇႁွင်ႈၵၢၼ်လူင် ၾၢႆႇၽွင်းငမ်းၶဝ် ၵဵပ်းမီးဝႆႉၼၼ်ႉတႄႉ ပေႃးမႃးတူၺ်းႁူဝ်ၼပ်ႉၵူၼ်းမိူင်းတႆး မီးၵႃႈႁိုဝ်ၼႆ မီး 5,170,000 ၸမ်ၸမ်ၵူၺ်း။ ၼႂ်းၼၼ်ႉ တႆးႁဝ်းတေပႃးယူႇ 30 ဝၵ်ႈ(%) ၵူၺ်း။ ပွင်ႇဝႃႈ ၼႂ်းၵူၼ်းတႆး မီးယူႇ 5,170,000 ၼၼ်ႉ ၵူၼ်းတႆးၼႆႉ ပႃးယူႇ 1,588,000 ၵူၺ်း။

တီႈၼႆႈ ပေႃးမႃးတူၺ်း ၼႂ်းမိူင်းတႆး မိူဝ်ႈပီ 1931 ၼၼ်ႉ ႁူဝ်ၵူၼ်းတႆးမီးမႃး 47 ဝၵ်ႈဝႃႈၼႆသေတႃႉ ထိုင်မႃးၼႂ်းပီ 2022 ၼႆႉၸိုင် ႁူဝ်ၼပ်ႉၵူၼ်း တႆးၼႆႉ မီးယူႇ 31 ဝၵ်ႈၵူၺ်း ပဵၼ်တီႈလီၾၢင်ႉထိုင်ၵၼ် တႄႉတႄႉ။ ယွမ်းလူင်းၵႂႃႇ 16  %  ဢၼ်ဝႃႈၼၼ်ႉ ႁဝ်းၶႃႈ တေလႆႈႁၼ်တႅတ်ႈ တေႃး။

ယွၼ်ႉသင်ပဵၼ်ၼႆမႃးၼႆ ပေႃးမႃးထတ်းသၢင်ၵၼ်ငၢႆႈငၢႆႈတႄႉ (1) ၸၢဝ်းၶိူဝ်းမၢၼ်ႈ ဢိၵ်ႇပႃးၸၢဝ်းၶိူဝ်း မိူင်းၼွၵ်ႈ ၸိူင်ႉၼင်ႇၶႄႇ ၶဝ်ၸိူဝ်းၼႆႉ လုၵ်ႉ ၾၢႆႇၼွၵ်ႈမိူင်းတႆးသေ ၶၢႆႉၶဝ်ႈမႃးမိူင်းတႆးၼမ်လၢႆ။ (2) ယွၼ်ႉၼႃႈတီႈဢမ်ႇၼိမ်တဵင်ႈ ဢမ်ႇၼိမ်သဝ်း ယႃႈမဝ်းၵမ်လိူင်ႇၼမ် တိုဝ်ႉတၢင်းၵၢၼ် မၢၵ်ႈမီး ပဵၼ်တၢင်းၵၢၼ် ဢၼ်ဝႃႈ (တရားဉပဒေစီးပွားရေးလုပ်ငန်း) ၼၼ်ႉ လဵၵ်ႉၵႄႇဢေႇမင်လႄႈ ၵူၼ်းတႆးၼႆႉ ၶၢႆႉဢွၵ်ႇပၢႆႈမိူင်းတႆး။ (3) ယွၼ်ႉ ပၢင်တိုၵ်းသိုၵ်းသိူဝ်လိူင်ႇၼမ်လႄႈ ႁူဝ်ၼပ်ႉၵူၼ်းတႆး ဢမ်ႇၸၢင်ႈၽႄႈ။ တင်း 3 ၶေႃႈၼႆႉ တေပဵၼ် ဢၼ်ႁဝ်းၶႃႈ ထတ်းသၢင်လႆႈငၢႆႈငၢႆႈမၼ်း။

တီႈၼႆႈ ပေႃးတႅၵ်ႈတင်းမိူင်းႁူမ်ႈတုမ်ၼႆၸိုင် တႆးၼႂ်းမိူင်းတႆးမီး 1,580,000 တႆးၼွၵ်ႈမိူင်းတႆး မီး 796,000 လႄႈ ၼႂ်းၵူၼ်းမိူင်းႁူမ်ႈတုမ် 48 လၢၼ်ႉ ဢၼ်ႁဝ်းဝႃႈမႃးၼၼ်ႉ တႆးၵူၺ်းပႃးယူႇ 2,384,000 ၼႆ ပွင်ႇဝႃႈ ႁူဝ်ၼပ်ႉၵူၼ်းတႆး ၼႂ်းမိူင်းမၢၼ်ႈပတ်းပိုၼ်ႉၼႆႉ ႁဝ်းၵူၺ်းမီး 4.9 % ၵူၺ်း။ 5 % ယင်းဢမ်ႇတဵမ်။

ပေႃးမႃးတူၺ်း ၵူၼ်းၸၢဝ်းၶိူဝ်း ဢၼ်ယူႇၸွမ်းၵၼ် ၼႂ်းမိူင်းမၢၼ်ႈ ဢၼ်ၶုၼ်သိုၵ်းမၢၼ်ႈၶဝ် ၵူႈပၢၼ်ပၢၼ် တႅမ်ႈမီးမႃးဝႃႈ 135 ၸၢဝ်းၶိူဝ်း ၼၼ်ႉ မၢၼ်ႈၼႆႉ ပဵၼ်ဢၼ်ၼမ်လိူဝ်သုတ်း မီး 33 လၢၼ်ႉပၢႆ 3 သႅၼ်။ ထီႉသွင်ၼႆႉ ႁဝ်းၶႃႈ ၼပ်ႉႁူႉမႃးဝႃႈ ပဵၼ်တႆးၼႆ မိူဝ်ႈလဵဝ်တႄႉ ဢမ်ႇ ၸႂ်ႈယဝ်ႉ။ ထီႉသွင်ၼႆႉ ပဵၼ်ယၢင်းၽိူၵ်ႇ မီးယူႇ 3,440,000 ယဝ်ႉ။ ၸင်ႇမႃးတႆး မီး 2,380,000 ၵူၺ်း ၶပ်ႉလူင်းမႃး တေပဵၼ်ရၶႅင်ႇ၊ မွၼ်း၊ ၶျၢင်း၊ ပဢူဝ်း၊ ၶၢင်၊ လွႆ၊ ထၼု၊ မူးသိူဝ်း၊ ယၢင်းလႅင် ႁဵတ်းၼႆ ၸႅၼ်ႇၵၼ်လူင်းမႃး။

ၵမ်းၼႆႉ ပေႃးမႃးတူၺ်းမိူင်းတႆးႁဝ်းၶႃႈ ႁူဝ်ၼပ်ႉၵူၼ်းတႆး ဢၼ်မီးယူႇဝႃႈ 5 လၢၼ်ႉပၢႆဢိတ်းၼၼ်ႉ တႆးၼႆႉ တေမီး 1,580,000 တမ်းမၼ်းၼႆႉ တေပဵၼ်ပဢူဝ်း တေမီးယူႇ 690,000 ယဝ်ႉ လၢၵ်ႇလၢၵ်ႇလၢႆးလၢႆး ပီႈၼွင်ႉၸိူဝ်ႉၶိူဝ်းမၢၼ်ႈၼႆႉ မီးယူႇ 649,000 ၶႃႈ။ ၼႂ်းမိူင်းတႆး တမ်းၼၼ်ႉ ၸင်ႇတေမႃးပလွင်ႈ၊ ထၼု၊ လႃးႁူႇ၊ ၵဝ်ႈၵၢင်ႉ၊ ဢၢင်းသႃး၊ ဝႃႉ၊ ၶၢင်၊ ဢႃးၶႃႇ၊ ယၢင်းပတွင်း၊ ၶႄႇမိူင်းဝိုၼ်းလႄႈ လီႉသေႃး၊ တွင်ႇလိူဝ်း ၸိူဝ်းၼႆႉ။

တီႈၼႆႉ သမ်ႉတေမီးၵႂၢမ်းထၢမ်ဝႃႈ ပီႈၼွင်ႉဝႃႉ ႁဵတ်းသင်မီးဢိတ်းၼိုင်ႈ မီးၾၢႆႇတႂ်ႈဢၢင်းသႃး ၵွၼ်ႇလႃႇ။ ဢၢင်းသႃး မီးပဵၼ် 137,000 ပီႈၼွင်ႉဝႃႉ ၵေႃႈ သမ်ႉမီးယူႇ 139,000 ၵွၼ်ႇ။ ၵွပ်ႈပိူဝ်ႈ ပႆႇသွၼ်ပႃး 4 ၸႄႈဝဵင်း ဢၼ်မိူဝ်ႈၵႆႈ ႁဝ်းလၢတ်ႈဝႃႈ ဢမ်ႇၸၢင်ႈၶဝ်ႈၸူးၼၼ်ႉ။ ၼႂ်း 4 ၸႄႈဝဵင်း ၼၼ်ႉ ႁဵတ်းႁိုဝ်ၵေႃႈ ႁူဝ်ၵူၼ်းဝႃႉၼႆႉ တေမီးယူႇ တီႈဢေႇသုတ်းမၼ်း 50 % – 75 % တေမီးမွၵ်ႈ ၼၼ်ႉ။

ၼိုင်ႈၸႄႈဝဵင်းလႂ်ၼႆႉ ႁဵတ်းႁိုဝ်ၵေႃႈ တေမီးယူႇ 1 သႅၼ်ၸမ်ၸမ်ၼႆလႄႈ 4 ၸႄႈဝဵင်းႁူမ်ႈၵၼ်ၵေႃႈ တေမီးယူႇ မွၵ်ႈ 3 သႅၼ် ပေႃးမႃးႁူမ်ႈ လေႃးၵၼ်ၼႆ ႁူဝ်ၵူၼ်းပီႈၼွင်ႉဝႃႉၼႆႉ တေမီးယူႇ 439,000 ၸိူဝ်းၼႆႉ။

တီႈၼႆႈ ပေႃးႁဝ်းၶႃႈ မႃးတူၺ်းတႅတ်ႈတေႃးၼႆ ၵူၼ်းၶိူဝ်းဢၼ်လႆႈဝႆႉ ၼႃႈတီႈၽွင်းငမ်းႁင်းၶေႃ မိူၼ်ၸိူင်ႉၼင်ႇ ပီႈၼွင်ႉဝႃႉ၊ ပီႈၼွင်ႉထၼု၊ ပီႈ ၼွင်ႉပလွင်ႈ ဢဝ်ၸဵမ်ၸိူဝ်းၼႆႉၵႂႃႇၼႆ မၢင်ၸၢဝ်းၶိူဝ်းၼႆႉ ပိၵ်ႉသမ်ႉဝႃႈ မၼ်းလႆႈဝႆႉ ၼႃႈတီႈဢုပ်ႉပိူင်ႇၽွင်းငမ်းႁင်းၶေႃသေတႃႉၵေႃႈ ႁူဝ်ၵူၼ်းမၼ်း ယင်းဢေႇ လိူဝ်ၸိူဝ်းဢၼ်ပႆႇလႆႈၼၼ်ႉၵေႃႈ ယင်းမီး ၼႆႉၵေႃႈ ပဵၼ်ဢၼ်လီငၢမ်း။

မိူၼ်ၸိူင်ႉၼင်ႇ ပီႈၼွင်ႉၵဝ်ႈၵၢင်ႉ လႆႈဝႆႉ ၼႃႈတီႈၽွင်းငမ်းႁင်းၶေႃမၼ်းယဝ်ႉ ႁူဝ်ၵူၼ်းမၼ်းမီးယူႇ 177,000 ၵူၺ်း။ ပီႈၼွင်ႉလႃးႁူႇမူးသိူဝ်းၼႆႉ မီး ယူႇ 240,000 ။  ၸင်ႇဝႃႈ ပေႃးတေဢဝ်ပိူင် 2008 ဝႃႈၼၼ်ႉၵူၺ်းတႄႉ မီးလွင်ႈတေလႆႈထတ်းထွင်ၵၼ်၊ မီးလွင်ႈတေလႆႈမူၼ်ႉမႄး၊ မီးလွင်ႈတႃႉ လီ ဢမ်ႇပဵင်းပေႃးၸႂ် တင်းၼမ်တင်းလၢႆ။

ႁဝ်းၶႃႈ ၵႆႉၵႆႉဝႃႈ ပိူင်ငဝ်ႈပိုင်းမိူင်း 2008 ၼၼ်ႉ မၼ်းပဵၼ်လွင်ႈဢၼ်ၸႅၵ်ႇထႅၵ်ႇႁႂ်ႈၸၢဝ်းၶိူဝ်းတႅၵ်ႇယႅၵ်ႈၵၼ်ၵူၺ်း ဢမ်ႇၸႂ်ႈဝႃႈ ဢိင်ၼိူဝ် တၢင်း မုင်ႈႁၼ်ၵၢၼ်မိူင်းယၢဝ်းယၢဝ်းလႄႈ ဢိင်ၼိူဝ်လွင်ႈႁၵ်ႉပႅင်းၵၼ်၊ ႁၵ်ႉသႃၵၼ်သေ ႁဵတ်းႁႂ်ႈမိူင်းႁူမ်ႈတုမ် တႃႇတေၵိုၼ်းၶွၼ်ႈၼၼ်ႉ ဢမ်ႇၸႂ်ႈ ၵူၺ်းပဵၼ် ပိူဝ်ႈတႃႇ ၽွင်းငမ်းငၢႆႈလႄႈ ၸႅၵ်ႇထႅၵ်ႇဝႆႉၵူၺ်းၼႆ တီႈၼႆႈၵေႃႈ တေလႆႈသမ်ႉထႅင်ႈၵမ်းၼိုင်ႈ။

တီႈၼႆႉ ပေႃးႁဝ်းၶႃႈ မႃးတူၺ်း ၼႂ်းမိူင်းတႆး ၸၢဝ်းၶိူဝ်းဢၼ်ယူႇသဝ်းၼႂ်းမိူင်းတႆးၼႆႉ ဢမ်ႇယွမ်း 30 ၶိူဝ်း ပေႃးတႅၵ်ႈၵၼ်ၶိူဝ်းတေႃႇၶိူဝ်း ၼႂ်းမိူင်း တႆးၼႆႉတႄႉ  တႆးယူႇသဝ်းၼႆႉ ပဵၼ်ဢၼ်ၼမ်လိူဝ် တၢင်ႇၶိူဝ်းတႄႉတႄႉယူႇ။ ၵူၺ်းၵႃႈ ႁူဝ်ၼပ်ႉၵူၼ်းတၢင်ႇၶိူဝ်း ၼႂ်းမိူင်းတႆးလေႃးၵၼ်ၼႆႉ ၼမ်လိူဝ် ႁူဝ်ၼပ်ႉၵူၼ်းတႆးႁဝ်း သွင်ပုၼ်ႈဢၼ်ဝႃႈၼၼ်ႉ ႁဝ်းၶႃႈ ဢမ်ႇၸၢင်ႈလူင်လိုမ်းလႆႈ တၵ်းတေလႆၾၢင်ႉ ထိုင်ၵၼ်ၵူႈၵေႃႉ။ ၼႆႉတႄႉ ၵဵဝ်ႇလူၺ်ႈႁူဝ် ၼပ်ႉၵူၼ်း။

မိူဝ်ႈၵႆႈႁဝ်းၶႃႈ လၢတ်ႈမႃးယဝ်ႉ ပီႈၼွင်ႉၼွၵ်ႈသေတႆး ဢၼ်ယူႇၼႂ်းမိူင်းတႆးၼႆႉ ပဢူဝ်း၊ မၢၼ်ႈ၊ ပလွင်ႈ၊ ထၼု၊ လႃးႁူႇ၊ ၵဝ်ႈၵၢင်ႉ၊ ဢႃးၶႃႇ၊ ဝႃႉ၊ ၶၢင်၊ ဢၢင်းသႃး၊ ယၢင်းပတွင်း၊ လီႉသေႃး၊ တွင်ႇလိူဝ်း ၸိူဝ်းၼႆႉ မီးတပ်ႉသိုၵ်းႁင်းၽႂ်မၼ်းတင်းမူတ်း။ ၼွၵ်ႈလိူဝ် ထၼု မဵဝ်းလဵဝ် တိုၼ်းဢွၵ်ႇပၢၵ်ႇဝႃႈ ႁဝ်းမီးတပ်ႉသိုၵ်းဢိူဝ်ႈ ၼႆၵမ်းသိုဝ်ႈ။ တေႃႈၼင်ႇ ပီႈၼွင်ႉထၼုၵေႃႈ ယင်းၺႃးပီႈၼွင်ႉမၢၼ်ႈၶဝ် တဵၵ်းၸႂ်ႉႁဵတ်းပျီႇတူႉၸိတ်ႉပႂ်ႉဝၢၼ်ႈပႂ်ႉဝဵင်း ႁင်း ၽႂ်မၼ်းယူႇ။

ပွင်ႇဝႃႈ ၵူႈၸၢဝ်းၶိူဝ်းတိုၼ်းမီး ၸုမ်းယိပ်းၵွင်ႈၵၢင်ႇ ၼွၵ်ႈလိူဝ်သေ မိူင်းဝုၼ်း ၵူၺ်းၵႃႈ ၶႄႇမိူင်းဝုၼ်းၼၼ်ႉ ပိၵ်ႉသမ်ႉဝႃႈ မၼ်းမီး မွၵ်ႈ 90,000 ဝႃႈသေတႃႉၵေႃႈ မီးမၢႆၾၢင်လၢႆလၢႆၵူၺ်း ၶဝ်ဢမ်ႇပႃးၼႂ်းသဵၼ်ႈၸိုဝ်ႈ ၵူၼ်းၸၢဝ်းၶိူဝ်း 135 ၼၼ်ႉ။

ထႅင်ႈၾၢႆႇၼိုင်ႈ ပေႃးမႃးတူၺ်း ၵၢၼ်မိူင်းၼႆၵေႃႈ ၼႂ်းမိူင်းတႆးၼႆႉ ၼင်ႇတႆးႁဝ်းမီး ပႃႇတီႇသွင်ၸုမ်း၊ ပီႈၼွင်ႉထၼုၵေႃႈ မီးသွင်ၸုမ်း၊ ပီႈၼွင်ႉၵဝ်ႈ ၵၢင်ႉ မီးသွင်ၸုမ်း၊ ပီႈၼွင်ႉဢၢင်းသႃး မီးသွင်ၸုမ်း၊ ပီႈၼွင်ႉဝႃႉ မီးသွင်ၸုမ်း။ ၼွၵ်ႈလိူဝ်ၼၼ်ႉ ပီႈၼွင်ႉပလွင်ႈ၊ လႃးႁူႇ၊ လီႉသေႃး၊ ဢႃးၶႃႇ၊ ၸိူဝ်းၼႆႉ ၵေႃႈ မီးပႃႇတီႇၽႂ်ပႃႇတီႇမၼ်း။ ၼႂ်းၼင်ႇၼၼ် ၸွမ်းၼင်ႇဝႃႈ မီးသွင်ၸုမ်းၼႆ ၵမ်ႈၽွင်ႈၵေႃႈ တင်းသွင်ၸုမ်းၵႂႃႇႁူမ်ႈပႃး တင်းၾၢႆႇ UEC ၶဝ် ဢၼ်ၸုမ်းၵမ်ၵၢၼ်လိူၵ်ႈတင်ႈ ဢၼ်ယူႇတႂ်ႈၸၵၸ ၶွင်ႇသီႇသိုၵ်းမၢၼ်ႈၼၼ်ႉ။

ၵမ်ႈၼမ်ၼမ် ပေႃးဝႃႈ မီးသွင်ၸုမ်းၼႆ ၸုမ်းၼိုင်ႈ ဢမ်ႇၵႂႃႇပႃးၸွမ်းၶွင်ႇသီႇသိုၵ်းမၢၼ်ႈ သေတႃႉၵေႃႈ ၸုမ်းၼိုင်ႈၼႆႉ တိုၼ်းၵႂႃႇပႃးဝႆႉ ဢၼ်ၼႆႉ တင်ႈၸႂ်ႁဵတ်းႁိုဝ် ဢမ်ႇၼၼ်ၵေႃႈ ဢိင်ၼိူဝ် ဝႃႇတႁိုဝ်တႄႉ ဢမ်ႇၸၢင်ႈဝႃႈ။

ၵူၺ်းၵႃႈ လၵ်ႉၶၼႃႇပိူင်ၾၢင်မၼ်း ၸုမ်ႇၵူႈၼၼ်ႉ ၾၢႆႇလႂ်မီးၸိူင်ႉႁိုဝ်ၵေႃႈ ပိူၼ်ႈတိုၼ်းယႅၵ်ႈၵၼ် ၵႂႃႇၶဝ်ႈပႃးဝႆႉႁႃႉၼႆၵေႃႈ ယင်းလီလႆႈၵႂႃႇထၢင်ႇ ထိူမ်ယူႇ။

ပေႃးမႃးႁုပ်ႈတူၺ်းၼႆ ႁူဝ်ၼပ်ႉၵူၼ်းတႆးႁဝ်း ဢၼ်မီးၼႂ်းမိူင်းတႆးၼႆႉ ဢဝ်ၶိူဝ်းတေႃႇၶိူဝ်းဝႃႈ ႁဝ်းၼမ်လိူဝ်ပိူၼ်ႈယူႇသေတႃႉၵေႃႈ ပေႃးဝႃႈ ႁူဝ် ၼပ်ႉၵူၼ်းတၢင်ႇၶိူဝ်းတင်းမူတ်း မႃးႁူမ်ႈလေႃႈၵၼ်ၼၼ်ႉ တိုၼ်းၼမ်လိူဝ်သေတႆး သွင်ပုၼ်ႈဢၼ်ဝႃႈၼၼ်ႉ ႁဝ်းၶႃႈ ဢမ်ႇၸၢင်ႈလူင်လိုမ်း။

မိူဝ်ႈ 1931 ၼၼ်ႉ ႁူဝ်ၼပ်ႉၵူၼ်းတႆးၼႆႉ မီးယူႇ 47 ဝၵ်ႈ ဝႃႈၼၼ်ယူႇသေတႃႉၵေႃႈ ထိုင်မႃး 2020 ၼႆႉ ႁူဝ်ၼပ်ႉၵူၼ်းတႆးမီး 30 ဝၵ်းၵူၺ်း ဢၼ် ဝႃႈၼၼ်ႉၵေႃႈ ႁဝ်းၶႃႈ ဢမ်ႇၸၢင်ႈလူင်လိုမ်း တေလႆႈၾၢင်ႉထိုင်ၵၼ်။

ၼႂ်းငဝ်းလၢႆးၼင်ႇၼၼ် မိုဝ်ႉၼႆႉဝၼ်းၼႆႉ ၸွမ်းၼင်ႇဝႃႈ ၾၢႆႇၼိုင်ႈတေပဵၼ် NUG, PDF ၶဝ် ၾၢႆႇၼိုင်ႈသမ်ႉ တေပဵၼ်ၶွင်ႇသီႇသိုၵ်းမၢၼ်ႈ ပဵၼ် ပၢင်တိုၵ်းသိုၵ်းသိူဝ်ၵၼ်ယူႇ ပေႃးၶႂ်ႈၸွတ်ႇတူဝ်ႈမိူင်းၼၼ်ႉ။ မိူင်းတႆးၵေႃႈ သမ်ႉဢမ်ႇလွတ်ႈ ပဵၼ်ဝႆႉယူႇ ဢမ်ႇၸႂ်ႈၵူႈမိုဝ်ႈၵူႈဝၼ်းၵေႃႈ ပဵၼ်ယူႇၵူႈ ဝူင်ႈၵူႈၶၢဝ်း။

ၼႂ်းလိူၼ်ၼႆႉၵူၺ်း ဝၼ်းတီႈ 14-15-16 တီႈတင်းၼမ်ႉၽၵ်းၵႃလႄႈ ၼမ်ႉၵူတ်ႉ ၸိူဝ်းၼၼ်ႉ ၶွင်ႇသီႇသိုၵ်းမၢၼ်ႈလႄႈ တင်းၸုမ်းဢူၺ်းလီၶဝ် ပဵၼ်ပၢင်တိုၵ်းၵၼ် ယဝ်ႉၵေႃႈ တင်းပီႈၼွင်ႉ သိုၵ်းၵဝ်ႈၵၢင်ႉၵေႃႈ ပဵၼ်ပၢင်တိုၵ်းၵၼ် ဢမ်ႇထၢတ်ႇဢမ်ႇဝၢႆး။

ၼွၵ်ႈလိူဝ်ၼၼ်ႉ သမ်ႉမီးထႅင်ႈ SSPP တင်း ၶွင်ႇသီႇသိုၵ်းမၢၼ်ႈၶဵင်ႈၶႅင်ၵၼ် ၼႂ်းၸႄႈဝဵင်းမိူင်းသူႈ လိူဝ်သေၼၼ်ႉ တႆးတေႃႇတႆးၵေႃႈသမ်ႉ ပႆႇ ႁၼ် တေပေႃးၵၼ် သမ်ႉမီးလွင်ႈၶႂ်ႈၶဵင်ႈၶႅင်ၵၼ်ဝႆႉ ငဝ်းလၢႆး ၵိူတ်ႇပဵၼ်ဝႆႉၸိူင်ႉၼၼ်။

ၸိူင်ႉၼင်ႇၼႆၼႆႉ မၼ်းပဵၼ် ဢၼ်ၵူၼ်းတင်ႈၸႂ်ၾၢၼ်ႇသၢင်းႁႂ်ႈပဵၼ်ႁႃႉ? ဢမ်ႇၼၼ်ၵေႃႈ မၼ်းတိုၼ်း ပဵၼ်ၸွမ်းသၽႃႇဝမၼ်းႁႃႉ? ဢၼ်ဝႃႈ ၼၼ်ႉ ႁဝ်းၶႃႈ တေလႆႈၼပ်ႉသၢင်ႈတႅတ်ႈတေႃးသေယဝ်ႉ ဝူၼ်ႉၽႅၼ် ပိူဝ်ႈတႃႇမိူဝ်းၼႃႈယဝ်ႉ။

ပဵၼ်ႁိုဝ်ၵေႃႈယဝ်ႉ လမ်ႇလွင်ႈသုတ်းတႄႉ ၵွပ်ႈပိူဝ်ႈ ၸၢဝ်းၶိူဝ်းၼႂ်းမိူင်းတႆး မီးပဵၼ် 30 ၶိူဝ်း ၵၢၼ်ပၢႆးမိူင်းလႄႈသင်၊ ၵၢၼ်ယိပ်းၵွင်ႈၵၢင်ႇလၢၵ်ႈ ၼၢၵ်ႈလႄႈသင်၊ ႁူဝ်ၼပ်ႉၵူၼ်းလႄႈသင်၊ ဢၼ်လႂ်ၵေႃႈလီ ၽႂ်ၵေႃႈသမ်ႉႁၢင်ႈႁႅၼ်းတူဝ်ႈတၼ်းၽႂ်မၼ်းယဝ်ႉလႄႈၼႆ ၸၢမ်းႁႂ်ႈ ႁဝ်းၶႃႈ ဢမ်ႇမေႃ ၸႂ်ႉတိုဝ်းလၢႆးဢၼ်ဝႃႈ ယူႇႁူမ်ႈသဝ်းၸွမ်းၵၼ်ၵႂႃႇ ၵတ်းၵတ်းယဵၼ်ယဵၼ်ဢၼ် Peaceful Coexistence ဝႃႈၼႆႉတႄႉ မိူင်းတႆးလူင်ၼႆႉ ၸၢင်ႈလႅဝ်ၽႅဝ်ႉၵႂႃႇၵွၼ်ႇဢိူဝ်ႈ။ ဢၼ် ဝႃႈၼၼ်ႉ ႁဝ်းၶႃႈ ဢမ်ႇၶႂ်ႈငိၼ်းၵေႃႈ ၵႃႈတေလႆႈလၢတ်ႈ၊ ဢမ်ႇၶႂ်ႈႁၵ်ႉၵေႃႈ ၵႃႈတေ လႆႈႁၼ်ယူႇ ဢၼ်ဝႃႈၼၼ်ႉ ယွၼ်းတေႃႉတႆႇၶႆႈၼႄၵၼ် မွၵ်ႈ ၼႆႉသေ ႁႂ်ႈလႆႈၶွတ်ႇယွတ်ႈပၢႆၵႂၢမ်းဝႆႉတီႈၼႆႉၶႃႈ။

မႂ်ႇသုင်ၶႃႈ

ၽူႈတွႆႇႁွၵ်ႈ

21/6/2022