ၼႄယၼ်ႁႅင်းမဵတ်ႇပႅင်းၵၢၼ်သိုၵ်း

လူၺ်ႈၶေႃႈမုလ်းႁွင်ႈၵၢၼ်သူၼ်ႇလႆႈၵၢၼ်တဵင်ႈထမ်းၵႅၼ်ႇၸိုင်ႈ (OCHA) ဝူင်ႇဝွၵ်ႇၸီႉၸမ်ႈၼႄထိုင် ၵၢၼ်ပိုတ်း ယိုဝ်းၵၼ်လူၺ်ႈၵွင်ႈၵၢင်ႇမၢၵ်ႇမိုဝ်ႈၸိုၼ်းယၢမ်းၼႂ်းမိူင်းမၢၼ်ႈၵမ်းၼႆႉ ထိုဝ်ဝႃႈပဵၼ်ပွၵ်ႈၵမ်းယႂ်ႇသုတ်း လႄႈ မႄႇ ၶႂၢၵ်ႈ ယိုတ်ႈယႂ်းပဵၼ်ဝူင်းၵႂၢင်ႈယႂ်ႇၶိုၼ်ႈ ၼပ်ႉတင်ႈတႄႇမီးၵၢၼ်ႁုပ်ႈယိုတ်းဢမ်းၼၢၸ်ႈ။

လူၺ်ႈငဝ်းလၢႆးလိူင်ႈၼႆႉၶၢတ်ႈလၢမ်းဝႃႈ ၸုမ်းဢူၺ်းလီၵူႈၸုမ်းၸိူဝ်းယိပ်းၵွင်ႈၵၢင်ႇ ဢၼ်မွင်းပႂ်ႉတၢင်းမုင်ႈမၢႆ ဢမေႊရိၵၼ်ႊ။ မိူဝ်ႈလႆႈႁၼ်ၵၢၼ်ၸႆးၸၼ(ဢွင်ႇပေႉ) ၸုမ်းၵိူဝ်းလီပွတ်းႁွင်ႇၵေႃႈၶႄးတေထိုဝ်တိုဝ်ႉတၢင်းသေ လုၵ်ႉႁိုၼ်ႇ ၶိုၼ်ႈမႃးၽွင်ႈလႄႈၸၢင်ႈတေၵၢႆယဵၼ်းပဵၼ် ၵၢၼ်ပိၼ်ႇပႅင်လႅၵ်ႈလၢႆႈၼႂ်းၵၢၼ်တေႃႇသူႈ တၢင်းၵၢၼ် မိူင်း  တေႃႇမိူဝ်ႈမီးဢူငဝ်းပဵင်းပေႃးၶိုၼ်ႈမႃးတေႃႇလွင်းသဵတ်ႈၵႃႈသဵတ်ႈႁူဝ် ၼႂ်းၶေႃႈတူၵ်းလူင်းလႆႈၸႂ် ထိုင်ၸၼ်ႉ ၸိူဝ်ႉၸၢတ်ႈၸိုင်ႈမိူင်း။ တႅဝ်းႁူမ်ႈၵၢၼ်ပိၼ်ႇပႅင်လႅၵ်ႈလၢႆႈၵၢၼ်တေႃႇသူႈတၢင်းၵၢၼ်မိူင်း ႁဵတ်းႁႂ်ႈမီးၼႃႈတႃဢူ ငဝ်းၽၢၼ်ႇ ၵၢၼ်ၽွင်းငမ်းတူဝ်ၵဝ်ႇပဵၼ်ဝႅပ်ႇ“မိူင်းႁူမ်ႈတုမ်မျၢၼ်ႇမႃႇ”ၼႂ်းဢၼႃးၶူတ်း(ဢၼႃႇၵၢတ်ႈ)ဝႆးဝႆးၼႆႉ။

လူၺ်ႈဢၼ်လူင်ပွင်ၸိုင်ႈငဝ်း NUG ၾၢႆႇၶွင်ၻီႊမွၵ်ႉၶရေႊသီႊ ထိုင်ယင်းၸႂ်ယႂ်ႇၸၢတ်ႈမိူင်းဝၼ်းတူၵ်းလူၺ်ႈပိူင် ၶိုၵ်ႉလူင်မၼ်း ဢမေႊရိၵႃႊ ပိူဝ်ႈတေၸၢင်ႈၶဝ်ႈမႃးၸွႆႈၵူၼ်ႇလူမ်ႉလူင်ပွင်ၸိုင်ႈသိုၵ်းမၢၼ်ႈ မိၼ်းဢွင်ႇလၢႆႇ။ ၸုမ်းဢူၺ်းလီပွတ်းႁွင်ႇပိုင်ႈဢိင်လႄႈယူႇတႂ်ႈဢူငဝ်းၶႄႇ ၵွႆးၵႃႈသင်ဝႃႈၸုမ်းယိပ်းၵွင်ႈၵၢင်ႇ ၸုမ်းလႂ်တႅၵ်ႇထႅဝ် ဢွၵ်ႇၼွၵ်ႈႁူးၼွၵ်ႈတၢင်း ဢမ်ႇထွမ်ႇၵႂၢမ်းၵေႃႈ တေထုၵ်ႇၶႄႇ  Check the bill လဵၼ်ႈငၢၼ်း ႁူမ်ႈပႃးတင်းမၢၼ်ႈ ၶွင်မိၼ်းဢွင်ႇလၢႆႇၵေႃႈၶႄးပၢႆႈဢမ်ႇလွတ်ႈ။

ယွၼ်ႉၼၼ် ဢူငဝ်းၵၢၼ်လွင်ႈမၼ်ႈၼိမ်ယဵၼ်ၶွင်ၶႄႇဢၼ်မၢၵ်ႈၼမ်တိူဝ်းၶိုၼ်ႈၼိူဝ်မိူင်းမၢၼ်ႈ လႄႈပဵၼ်ၸႂ် ၵုၼ်ၵၢင်ဢိၼ်ႊၻူဝ်ႊပႄႊသိၾိၵ်ႉ တူင်ႇဝူင်းဝူင်ႈၵၢင်ၸိုင်ႈမိူင်းဢႃႊသျဵၼ်ႊ တၵ်းတေႁႂ်ႈမီးၵႂၢမ်းၶဝ်ႈၸႂ် လိုၵ်ႉ ၶဝ် ထိုင်လွၼ်ႉလႄႈ ႁၢင်ႈႁႅၼ်းၵၢၼ်ႁပ်ႉမိုဝ်းပၢင်တိုၵ်း ယၼ်ႇသိုၵ်းလေႃႇၵၼ်လူၺ်ႈၵွင်ႈၵၢင်ႇမၢၵ်ႇမိုဝ်ႈၸိုၼ်းယၢမ်း ဢၼ်တေဢမ်ႇပၢႆႈပူၼ်ႉလွတ်ႈလႆႈ။ လၢမ်းဝႃႈဢမေႊရိၵၼ်ႊ တေၸၢင်ႈၶဝ်ႈမႃးယႄႇယူင်းပူၵ်းပၼ်ႇႁူဝ်လွၵ်ႇၸႂ်ႉ ဢႃႊသျဵၼ်ႊ။

ဢၢင်ႈလွင်ႈသေႁၢႆ(လူႉသုမ်း)ၵၢၼ်မၢၵ်ႈမီးၼွၵ်ႈၵူတ်းမၢႆ လူၺ်ႈၵၢၼ်လွၵ်ႇလႅၼ်ပႅတ်ႉၵိၼ်ငိုၼ်းတွင်းၼႂ်းမိူင်း မၢၼ်ႈ ပၼ်ႇႁူဝ် “ထႆး လႄႈ ဢႃႊသျဵၼ်ႊ” ႁႂ်ႈၸတ်းၵၢၼ်သၢၼ်ၶတ်းတေႃႇတၢၼ်ႈဢူငဝ်းၶွင်ၶႄႇ လႄႈ ပၼ်ႇ ႁႂ်ႈၵဵဝ်ႇယုင်ႈၸိမ်ၵႅဝ် ပဵၼ်ၶဵၼ်တေႃႇလူင်ပွင်ၸိုင်ႈသိုၵ်းမၢၼ်ႈၵႂႃႇၸွမ်း ပိူဝ်ႈတေတိုတ်ႉၸၼ်ဢဝ်ၸုမ်းယိပ်းၵွင်ႈ ၵၢင်ႇတၢင်းလၢႆၼႂ်းဢွမ်ႈၵွတ်ႇတႂ်ႈႁူမ်ႈငဝ်းၶႄႇ ၶိုၼ်းမႃးပဵၼ်ၶိူင်ႈမိုဝ်းဢမေႊရိၵႃႊမိူၼ်ၵဝ်ႇၼႂ်းၽႅၼ်ပိူင်ပၢႆးသႅၼ်ႉ ဢိၼ်ႊၻူဝ်ႊ – ပႄႊသိၾိၵ်ႇ ပၼ်ႇႁႂ်ႈၵိူတ်ႇပဵၼ်ပၢင်တိုၵ်းတင်းၶႄႇ မိူၼ်ဢၼ်ယၢမ်ႈပၼ်ႇ ပၢင်သိုၵ်း ယူႊၶရဵၼ်ႊ လႄႈ ဢိသရႃႊဢဵလ်ႊမႃးယဝ်ႉ။

သိုၵ်းလူၵ်ႈ(လုမ်ႈၾႃႉ) 2 ပွၵ်ႈဢၼ်ပူၼ်ႉမႃးပဵၼ်တူဝ်ယၢင်ႇ ပိုၼ်းဢၼ်ၸီႉႁႂ်ႈႁၼ်ဝႃႈ ၵၢၼ်ၸုတ်ႇၾႆးၵေႃႇပၢင် သိုၵ်းၼၼ်ႉ တေၸၢင်ႈၵိူတ်ႇၶိုၼ်ႈၼႂ်း 3 ၵုၼ်ၼႆႉ ယူႊရူပ်ႉ တႃဝၼ်းဢွၵ်ႇၵၢင် လႄႈ ဢေႊသျိူဝ်ႊ တႃဝၼ်းဢွၵ်ႇ ယၢမ်းၼႆႉၵိူတ်ႇၼႂ်း 2 ၵုၼ် ယူႊရူပ်ႉ တႃဝၼ်းဢွၵ်ႇၵၢင်ယဝ်ႉ ၵိုတ်းၵုၼ်တီႈ 3 ၼၼ်ႉၵွႆး တေၶူပ်းထူၼ်း လၢၵ်ႈသဵၼ်ႈယႂ်းမုမ်း ပဵၼ် “သၢမ်ၸဵင်ႇပၢင်သိုၵ်း”။

ၵၢၼ်တူင်ႉၼိုင်ၼႂ်းၸူဝ်ႈဝူင်ႈၵၢင်ႈပၢႆပီပူၼ်ႉမႃး ဢမ်ႇဝႃႈၵွင်တပ်ႉႁိူဝ်းရတ်ႉသျႃႊ လႆႈသူင်ႇၽူႈပွင်ၵၢၼ်သိုၵ်း ၶဝ်ႈမႃးၶူပ်ႈၵုမ်းၵၢၼ်ၾိုၵ်းသိုၵ်း “ႁိူဝ်းလမ်ၼမ်ႉလူင်” လၢႆလမ်း ဢၼ်တိတ်းတင်ႈ မၢၵ်ႇလူင် missile  သႅၼ်း Hypersonic  လႄႈ သႅၼ်း A cruise missile  ႁူမ်ႈတင်းႁိူဝ်းလမ်ၼမ်ႉ ၵွင်တပ်ႉႁိူဝ်းသိုၵ်းမၢၼ်ႈ ပဵၼ်ၵမ်းဢွၼ်တၢင်းသုတ်း ၼႂ်းပၢင်ႇလၢႆႇဢၼ်ႊၻႃႊမၼ်ႊ။

လွင်ႈဢၼ်ၶႄႇၶပ်းၶိုင် ၾိုၵ်းသိုၵ်းၼႂ်းပိုၼ်ႉတီႈ လႅၼ်လိၼ် ၶႄႇ – မၢၼ်ႈ ၼႂ်းထုင်ယႂူၼ်ၼၢၼ် ႁိုဝ် ၵၢၼ်သူင်ႇ ၵွင်ႁိူဝ်းတိုၵ်း 3 လမ်း ဢၼ်မီးႁိူဝ်းယႃႉ Destroyer ႁိူဝ်းၾရီႊၵဵတ်ႇ A frigate လႄႈ ႁိူဝ်းၸတ်း သူင်ႇႁႅင်းသိုၵ်းႁူမ်ႈတင်းလုၵ်ႈႁိူဝ်း 700 ၵေႃႉ ႁွတ်ႈၽႅဝ်ႈတီႈတႃႈႁိူဝ်း တီႇလဝႃႇ Thilawa ၼႂ်းဝဵင်းလူင်တႃႈၵုင်ႈ မိူဝ်ႈဝၼ်းတီႈ 28 လိူၼ်ၼူဝ်ႊဝႅမ်ႊၿိူဝ်ႊ 2023 ပူၼ်ႉၼၼ်ႉ ဝႃႈပဵၼ်ၵၢၼ်ၾိုၵ်းသိုၵ်း ပိူဝ်ႈတႃႈလွင်ႈပူၼ်ႉၽႆး တၢင်းပၢင်ႇလၢႆႇ ၵႄႈၵၢင်မၢၼ်ႈလႄႈၶႄႇ။

တင်းမူတ်းတင်းသဵင်ႈၸိူဝ်းၼႆႉ ပဵၼ်မဵတ်ႇမၢႆဢၼ်မွၵ်ႇၼႄဝႃႈ ၵူႈၾၢႆႇလႆႈၸတ်းဝၢင်းဢဵၼ်ႁႅင်း ပိူဝ်ႈႁၢင်ႈ ႁႅၼ်းၵၢၼ်ႁပ်ႉမိုဝ်းပၢင်တိုၵ်း ဢၼ်လုၵ်ႉတီႈယူႊၶရဵၼ်ႊ ဢိတ်ႉသ်ရေႊ တေမႄႇၽႄႈၵႂၢင်ႈလၢမ်းမႃးသူႇ ၼႂ်းတွၼ်ႈၵုၼ်ဢေႊသျိူဝ်ႊၸဵင်ႇၸၢၼ်းဝၼ်းဢွၵ်ႇလႆႈရဵပ်ႈရွႆႉယဝ်ႉ။

မိူဝ်ႈငဝ်းလၢႆးၵၢၼ်ၶတ်းၶႂၢင်ၵၼ် ၼႂ်းမိူင်းမၢၼ်ႈၶဝ်ႈမႃးထိုင်ၸၼ်ႉၼႆႉ ၸင်ႇမီးမၢင်ၵေႃႉဝူၼ်ႉဝႃႈ ႁဵတ်းသင် လူင်ပွင်ၸိုင်ႈဢမေႊရိၵႃႊ ယွမ်းသဵင်ႈငိုၼ်းပဵၼ်မိုၼ်ႇလၢၼ်ႉဝၢတ်ႇပၢႆ ႁူမ်ႈတင်း ႁိပ်ႈၼႅတ်ႈသၢင်ႈ ပၢႆးၼႂ်း လုမ်းၽွင်းတၢင် ၶွင်ဢမေႊရိၵၼ်ႊ တီႈၵဵင်းမႂ်ႇလူင်လၢင်လႄႈႁႂ်ႈယဝ်ႉတူဝ်ႈၼႂ်းပၢႆပီ 2023 ပူၼ်ႉမႃး ထိူင်းသုတ်းၵေႃႈၼႂ်းႁူဝ်ပီ 2024 ၼႆႉ။

တွၼ်ႈတႃႇမိူင်းထႆး မိူင်းဢူၺ်းလီၵၼ်တင်းမၢၼ်ႈဢၼ်မီးလႅၼ်လိၼ်တိတ်းၸပ်းၵၼ်ၼၼ်ႉ ပေႃးဢမ်ႇၶႂ်ႈႁႂ်ႈထႆး ယဵၼ်းပဵၼ်ပိုၼ်ႉတီႈပၢင်တိုၵ်း တၢင်းၼႃႈလိၼ်လႄႈတၢင်းၼႃႈၼမ်ႉၵေႃႈ တၵ်းတေလႆႈသၢင်ႈတၢင်းၵိူဝ်းလီ ၸတ်းဝၢင်းဢွင်ႈတီႈၶွင်တူဝ်ၵဝ်ႇႁႂ်ႈထုၵ်ႇတီႈမႅၼ်ႈတၢင်းသၢင်ႇထုၵ်ႇ။

ၵၢၼ်သၢင်ႈလွင်ႈၽဵင်ႇငၢမ်ႇၵၼ်တင်းႁူဝ်ႁႅၵ်ႈႁူဝ်တီးၼၼ်ႉ တၵ်းလႆႈယွမ်းႁႂ်ႈဢမေႊရိၵၼ်ႊ လႄႈၸၢတ်ႈၸိူဝ်းမိူင်း ဝၼ်းတူၵ်း ပၼ်ႇႁွၼ်ႈလွင်ႈၶတ်းယႅင်ႈတင်း ၶႄႇ – ရတ်ႉသျႃႊ ပုတ်းၶၢတ်ႇ မိူၼ်ဢၼ်ႁဵတ်းတေႃႇ ၾိလိပ်းပိၼ်ႊၼၼ်ႉသေ လႆႈလွင်ႈဢွင်ႇပေႉမႃးယဝ်ႉလႄႈ ယၢမ်းၼႆႉပဵၼ်ၽွင်းၵၢဝ်ႉယၢင်ႈၶိုပ်ႈၼႃႈ ပၼ်ႇလွင်ႈၶတ်းယႅင်ႈၶတ်းၶႅင်ႈၶတ်းၶႃ ဝူင်ႈၵၢင်ဝႅတ်ႉၼၢမ်းတင်းၶႄႇတေႃႇသိုပ်ႇၵႂႃႇ တၢမ်ၼင်ႇၽႅၼ်မႄႈဝႅပ်ႇ “ပၢႆးတိုၵ်းၽႅၼ်လၵ်းၵၢၼ် ဢိၼ်ႊၻူဝ်ႊပႄႊသိၾိၵ်ႉ” ၶွင်ဢမေႊရိၵၼ်ႊ ဢၼ်မီးၵၢၼ်ၽႄႈဢွၵ်ႇမႃး ဢွၼ်ၼႃႈၼႆႉ။

မွၼ်းၶိူဝ်း

(*** ပွင်ႈၵႂၢမ်းႁူဝ်ၼႆႉ ပဵၼ်ပၢႆးဝူၼ်ႉ ၼမ်ႉၵႂၢမ်းလႄႈ တၢင်းႁၼ်ထိုင်သုၼ်ႇတူဝ် ၽူႈတႅမ်ႈလိၵ်ႈ ၸဝ်ႈပၢႆၵမ် ၵူၺ်းၶႃႈဢေႃႈ။)