လိူၼ်ႁူၵ်းမူၼ်း ဝၼ်းဝိသႃၶ ပူးၶျႃး

လိူၼ်ႁူၵ်းမူၼ်းၼႆႉ ပဵၼ်ဝၼ်းပုတ်ႉထၼႆ ၸၢဝ်းပုတ်ႉ ၼႂ်းလုမ်ႈၾႃႉၵူႈၵေႃႉ တေႁူႉၵၼ်ယူႇ။ ၼင်ႇႁိုဝ် တေပဵၼ်တၢင်း ႁူႉ ဢၼ်ၵဵဝ်ႇၵပ်းလူၺ်ႈ ဝၼ်းပုတ်ႉထၸဝ်ႈၼႆႉ ၼႆသေ  –  ႁဝ်းၶႃႈ တေဢဝ်ပွင်ႈၵႂၢမ်းလွင်ႈ “ဝၼ်းလိူၼ်ႁူၵ်းမူၼ်ႈ” ဢမ်ႇၼၼ် “ဝၼ်းပုတ်ႉထၸဝ်ႈ” ဢၼ်ၸဝ်ႈၶူး ပၼ်တိတသီရိ ( သႅင်မိူင်း ) တႅမ်ႈဝႆႉတီႈ ၼႃႈလိၵ်ႈ Shan Book ၼၼ်ႉ ၶိုၼ်းမႃးသိုပ်ႇပိုၼ်ၽႄႈ ပၼ်ပီႈၼွင်ႉၵူၼ်းမိူင်းတႆးႁဝ်း ၶႃႈဢေႃႈ။

လိူၼ်ႁူၵ်းမူၼ်းၼႆႉ ပဵၼ်ဝၼ်းလွင်ႈယႂ်ႇ ပဵၼ်ဝၼ်းထွတ်ႈဝၼ်းမျၢတ်ႈ၊ ပဵၼ်ဢၼ်ဝၼ်းၵိုၵ်းပိုၼ်း ပုၼ်ႈတႃႇၸၢဝ်းပုတ်ႉထႁဝ်း ဝၼ်းၼိုင်ႈယဝ်ႉ။

မၼ်းလွင်ႈယႂ်ႇ ၸိူင်ႉၼင်ႇႁိုဝ်? မၼ်းထွတ်ႈမျတ်ႈ ၼင်ႇႁိုဝ်လႃႇ ပေႃးၼႆၸိုင် – ?

လိူၼ်ႁူၵ်းမူၼ်းၼႆႉ –

(1) ပဵၼ်ဝၼ်းဢၼ်” ပုတ်ႉထၸဝ်ႈႁဝ်း ႁပ်ႉၶၢမ်ႇဢဝ် ၵႂၢမ်းၼိယတပျႃႇတိၵ်ႈ တၢမ်ႈတီႈၽြႃး ပဵၼ်ၸဝ်ႈတီႈပင်ၵရႃ၊  မိူဝ်ႈၸၢတ်ႈၸဝ်ႈ ပဵၼ်ရသေးသုမေႇထႃႇၼၼ်ႉၵေႃႈ ပဵၼ်ဝၼ်း လိူၼ်ႁူၵ်းမူၼ်း။

(2) မိူဝ်ႈမႁႃႇသၵ်ႉၵရဵတ်ႈ (68) ၼီႈ၊ ၼေႃႇလွင်းၸဝ်ႈ သိတ်ထတ်တႁဝ်း ၵိူတ်ႇႁၼ်ၼႃႈမႃး တီႈတႂ်ႈႁူမ်ႈမႆႉပဝ်းၼၼ်ႉ ၵေႃႈ မႅၼ်ႈဝၼ်းသုၵ်း၊ လိူၼ်ႁူၵ်းမူၼ်းယဝ်ႉ။

(3) မိူဝ်ႈမႁႃႇသၵ်ႉၵရဵတ်ႈ (103) ၼီႈ၊ ၼေႃႇလွင်ႈၸဝ်ႈႁဝ်း ႁူႉႁၼ် ထမ်းတြႃးတင်းသဵင်ႈသေ ပဵၼ်ၽြႃးမႃး၊ တႂ်ႈႁူမ်ႈမႆႉ ၺွင်ႇပေႃးထိလူင်ၼၼ်ႉၵေႃႈ ပဵၼ်ဝၼ်ပုတ်ႉ၊ လိူၼ်ႁူၵ်းမူၼ်း။

(4) မိူဝ်ႈမႁႃႇသၵ်ႉၵရဵတ်ႈ (148) ၼီႈ၊ ဢၼ်ပုတ်ႉထၸဝ်ႈႁဝ်း ဢဝ်ပရိၼိပ်ႉပၢၼ်ႇ လူတ်းပွႆႇ ဢႃယုသင်ၶႃရၼၼ်ႉ ၵေႃႈ ပဵၼ်ဝၼ်းဢၢင်းၵၢင်း၊ လိူၼ်ႁူၵ်းမူၼ်း ၼင်ႇၵဝ်ႇယဝ်ႉ။

ၵူၺ်းၵႃႈ ဢၼ်ၵူၼ်းဝၼ်းတူၵ်းၶဝ် ႁူႉၵၼ်ၼမ်တႄႉ ပဵၼ် “The Buddha’s birth day, enlightenment  and the passed away of Gautama Buddha” ၼႆယဝ်ႉ။

 ဢၼ်တွင်းငၢႆႈငၢႆႈမၼ်းတႄႉ – လိူၼ်ႁူၵ်းမူၼ်းၼႆႉ … 

–  ပဵၼ်ဝၼ်းႁပ်ႉၶၢမ်ႇ ၼိယတပျႃႇတိၵ်ႈ။

–  ပဵၼ်းဝၼ်းဢၼ် ၼေႃႇလွင်းၸဝ်ႈ ၵိူတ်ႇႁၼ်ၼႃႈမႃး။

–  ပဵၼ်ဝၼ်းဢၼ် ႁူႉႁၼ်ထမ်းတင်းသဵင်းသေ ပဵၼ်ၽြႃးမႃး။

–  ပဵၼ်ဝၼ်းဢၼ် ဢဝ်ပရိၼိပ်ႉပၢၼ်ႇ ၼႆယူႇယဝ်ႉ။

လိူၼ်ႁူၵ်းမူၼ်းၼႆႉ သမ်ႉပွင်ႇဝႃႈသင်?

လိူၼ်ႁူၵ်းမူၼ်းၼႆႉ – ပေႃးဢဝ်ၸွမ်းပိူင်ပႃလိ ႁွင်ႉဝႃႈ ” ဝိသႃၶ/ ဝေသႃၶ  (Visakha/ Vesakha) ၼႆႉယဝ်ႉ။ မိူင်းသီရိလင်းၵႃၶဝ်တႄႉ ႁွင်ႉဝႃႈ ဝူၺ်ႇသၵ်ႉ ၼႆလႄႈ၊ တင်းလူၵ်ႈၵေႃႈ ဢွၵ်ႇသဵင် ႁွင်ႉၸွမ်းဝႃႈ “ဝူၺ်ႇသၵ်ႉ” (Vesak) ၼႆ ၵူၺ်း။

ၵူၺ်းၵႃႈ မိူင်းထႆးတႄႉ လိူၼ်ႁူၵ်းမူၼ်း ဝၼ်းပုတ်ႉထၸဝ်ႈၼႆႉ ၶဝ်ႁွင်ႉဝႃႈ “ဝိသႃၶပူႇၸႃႇ” – ဝၼ်း Wisakha Pucha ၼႆယူႇယဝ်ႉ။

ဝၼ်းလိူၼ်ႁူၵ်းမူၼ်းၼႆႉ ၼႂ်းမိူင်းၸၢဝ်းပုတ်ႉ လၢႆလၢႆမိူင်းၵေႃႈ မီးလွင်ႈပႅၵ်ႇပိူင်ႈၵၼ်ဝႆႉ ဢိတ်း ဢီႈ။ မိူင်ၼင်ႇ မိူင်းမၢၼ်ႈ၊  မိူင်းသီရိလင်းၵႃလႄႈ မိူင်းၵမ်ႇပေႃးတီးယႃး ၸိူဝ်းၼႆႉ ဝၼ်းပုတ်ႉထ ၸဝ်ႈ (Vesak day) ၼႆႉ တေဢွၼ် ၵၼ်ႁဵတ်း သၢင်ႈၵႂႃႇ ၼႂ်းလိူၼ်ဢေႇပီ (29) ဝၼ်း။

မိူၼ်ၼင်ႇ-  မိူင်းထႆး၊ မိူင်းလၢဝ်း၊ မိူင်းဝႅတ်ႉၼၢမ်း၊ မိူင်းမလေးသျႃး၊  မိူင်းသိင်ႇၵပူဝ်ႇလႄႈ မိူင်း ဢိၼ်ႇတူဝ်ႇၼီးသျႃး ၸိူဝ်းၼႆႉသမ်ႉ တေဢွၼ်ၵၼ်ႁဵတ်းသၢင်ႈၵႂႃႇ ၼႂ်းလိူၼ်မေႇ (29) ဝၼ်းသေ တူၵ်းလိုၼ်းၵႂႃႇဢိတ်းၼိုင်ႈ။ (ဢိင်ႇၼိူဝ် ဝၼ်းလိူၼ်သေ ဢမ်ႇမီးပိူင်တၢႆ/ မီးလွင်ႈလႅၵ်ႈလၢႆႈ)

လိူဝ်သေၼၼ်ႉ  မိူင်းဢၼ် ၼပ်ႉယမ်ၵိူင်း မႁႃယႃၼၶဝ်  မိူၼ်ၼင်ႇ မိူင်းၶႄႇ၊ မိူင်းၵူဝ်းရီးယႃး၊ မိူင်းၵျပၢၼ်ႇ ၸိူဝ်းၼႆႉ ၵေႃႈ မီးလွင်ႈၶိုင်ပွင်ႁဵတ်းသၢင်ႈယူႇၵူႈတီႈ”။ ဢိင်ၼိူဝ် ငၢဝ်းလၢႆးၽႂ်မၼ်းသေ ပႅၵ်ႈပိူင်ႈၵၼ်ႉဝႆႉယူႇၽွင်ႈ။

ၵူၺ်းၵႃႈ သမ်ႉဝႃႈ ဝၼ်း၊ လိူၼ်မၼ်း ပိူင်ႈၵၼ်ၵႂႃႇဢိတ်း”ၵေႃႈ ၶေႃႈယိူင်းဢၢၼ်းလႄႈ လွၼ်ႉၵႅၼ်မၼ်းတႄႉ ပဵၼ်လိူၼ်ႁူၵ်းမူၼ်း မိူၼ်ၵၼ်ၵူၺ်း။

လိူဝ်ၼၼ်ႉၵူၺ်းဢမ်ႇၵႃး မိူၼ်ၼင်ႇ ဝဵင်းၼိဝ်းယွၵ်ႉ တီႈငဝ်ႈၸိုင်ႈ (United Nations)  ၸၢတ်ႈ ၸိုင်ႈလုမ်ႈၾႃႉ ၶဝ် ၵေႃႈ ဢွၼ်ၵၼ်ႁဵတ်းသၢင်ႈယူႇ ၵူႈပီပီ ။

ဝၼ်းပုတ်ႉထၸဝ်ႈ Vesak day ၼႆႉ တႄႇပဵၼ်မႃးမိူဝ်ႈလႂ် ?

တႃႇတေပဵၼ်မႃး ဝၼ်းပုတ်ႉထၸဝ်ႈၼႆႉ လႆႈတႄႇဢုပ်ႇၵၼ် မႃးတီႈပၢင်ၵုမ်လူင် Conference ၵူႈမိူင်းမိူင်း၊ တီႈဝဵင်းၵူဝ်ႇလမ်ႇပူဝ်ႇ၊ မိူင်းသီရိလင်းၵႃ၊ မိူဝ်ႈ 1998 ၊ လိူၼ်ၼူဝ်ႇဝိမ်ႇပိူဝ်ႇ ၼၼ်ႉသေ ၽိူဝ်ႇထိုင်မႃး 1999 ၊ လိူၼ်သႅပ်ႉထိမ်ႇပိူဝ်ႇၼၼ်ႉ ၽွင်းလူင်ၽၢႆႇၼွၵ်ႈမိူင်း သီရိလင်းၵႃ လႆႈတၢင်ႇ ထိုင်လုမ်းၵမ်ႇၽႃႇၵႂႃႇသေ ၵူၼ်းၵူႈမိူင်း” လႆႈဢွၼ်ၵၼ် ၵမ်ႉထႅမ် ယွမ်းႁပ်ႇၵႂႃႇ ႁူမ်ႈလူၺ်ႈမႃးမိူင်း မၢၼ်ႈ မီးၵႂႃႇ (34) မိူင်းလႄႈ ၸၢတ်ႈၸိုင်ႈလုမ်ႈၾႃႉ (United Nation) ၸင်ႇလႆႈမၵ်းမၼ်ႈပၼ်ဝႃႈ ပဵၼ်ဝၼ်းလိုဝ်ႈၵၢၼ် လုမ်ႈၽႃႉ Vesak Universal Holiday ၼႆယူႇယဝ်ႉ။

ၶေႃႈသင်ႇသွၼ် ပုတ်ႉထၸဝ်ႈ တီႈၵႅပ်ႈ”မၼ်းတႄႉ –

– ယႃႇပေႁဵတ်းၵၢၼ်မိူၵ်ႈ

– ႁႂ်ႈလိူၵ်ႈႁဵတ်းၵၢၼ်လီ

– သီၸႂ်ႁႂ်ႈၸိုၼ်ႈၸၢင်ႇ ၵႂၢမ်းသင်ႇသွၼ်ၽြႃး – ႁေႃးမႃးဝႆႉၼင်ႇၼႆ။

ႁႂ်ႈမီးလွင်ႈၵတ်းယဵၼ် ၊ ႁႂ်ႈၵၢင်းလွတ်ႈတၢင်းပဵၼ်၊

ႁႂ်ႈႁၢမ်းလွင်ႈၽေးၶဵၼ်၊ ႁႂ်ႈမၢၵ်ႈမီးလီပဵၼ်ၵၼ် ၵူႈၵေႃႉၵူႈၵူၼ်းသေၵမ်း …….