ငမ်းယဵၼ် ပၢၼ် ၼေႇဝိၼ်းလႄႈမိၼ်းဢွင်ႇလၢႆႇ ပႅၵ်ႇပိူင်ႈလၢၵ်ႇလၢႆးၵၼ်ၸိူင်ႉႁိုဝ်

ဝူၼ်ႉၶွပ်ႈၶိုၼ်းပိုၼ်းမိူဝ်ႈသိုၼ်း

ၸုမ်းသိုၵ်းမၢၼ်ႈဢၼ်မိၼ်းဢွင်ႇလၢႆႇဢွၼ်ႁူဝ် မွၵ်ႇၸုမ်းၸၢဝ်းၶိူဝ်းႁူပ်ႉထူပ်းဢုပ်ႇဢူဝ်းၸုမ်းၸၢဝ်းၶိူဝ်း မိူဝ်ႈဝၼ်းတီႈ 20 လိူၼ်မေႊ 2022 ပူၼ်ႉမႃးၼႆႉပဵၼ်ၵၢၼ်လၢၵ်ႇလၢႆးပိူင်ၼိုင်ႈယူႇ။ ဢၼ်လၢၵ်ႇလၢႆးသေၼၼ်ႉ ယင်းမွပ်ႈ သူး (ရင်ႊဝလ်ႊ) ၶိုၵ်ႉတွၼ်း ပၼ် ၸွမ်သိုၵ်းလူင်ယွတ်ႈသိုၵ်း ၽူႈၼမ်း ၶွင်ႊသီႊ ဢဝ်ၶိုၼ်း ၸိုင်ႈတႆး  ယင်းဝႃႈ – ပဵၼ်ၽူႈၵတ်ႉလႅၼ်ႇၵၢၼ်မိူင်းၵၢၼ်သိုၵ်း (ၵၢၼ်ယွင်ႈယေႃးၽူႈၶဵၼ်ႁဝ်းၼၼ်ႉ ႁၼ်ဝႃႈ ပဵၼ်ၵၢၼ်လၢၵ်ႇလၢႆးတႄႉတႄႉ)။

ငၢႆးမိူၼ်မိူဝ်ႈပၢၼ် ၸွမ်သိုၵ်းၼေႇဝိၼ်း ဢွၼ်တပ်ႉသိုၵ်းမၢၼ်ႈႁုပ်ႈယိုတ်းဢဝ်ၸိုင်ႈမိူင်းဝႆႉတင်းမူတ်းသေ ယိပ်းၵမ် ဢမ်းၼၢၸ်ႈတင်းပိုၵ်း။ ဝၢႆးႁုပ်ႈယိုတ်းဢမ်းၼၢၸ်ႈၸိုင်ႈမိူင်း မိူဝ်ႈဝၼ်းတီႈ 2 လိူၼ်မၢတ်ၶျ်ႉယဝ်ႉၵေႃႈ ၸုမ်းသိုၵ်း ၼေႇဝိၼ်း ၶွတ်ႇၽွတ်ႈ ပိုၼ်ၽၢဝ်ႇတင်ႈၸိုဝ်ႈပဵၼ် ၶွင်ႊသီႊလုၵ်ႉၾိုၼ်ႉ (တော်လှန်‌ရေးကောင်စီ)။ 

ထိုင်မႃးဝၼ်းတီႈ 11 လိူၼ်ၵျုၼ်ႊ 1963 မႃး ၸွမ်သိုၵ်းၼေႇဝိၼ်းပိုၼ်ၽၢဝ်ႇႁွင်ႉ ၸုမ်းၸၢဝ်းၶိူဝ်းယိပ်းၵွင်ႈၵၢင်ႇ ၵူႈမူႇၵူႈၸုမ်း ၵႂႃႇဢုပ်ႇဢူဝ်း ပိူဝ်ႈတႃႇလွင်ႈငမ်းယဵၼ်။ ၼႂ်းၼၼ်ႉပႃးတင်းတပ်ႉသိုၵ်းလွတ်ႈလႅဝ်းၵွၼ်းၶေႃ ၸိုင်ႈတႆး (SSIA) ဢိၵ်ႇတင်း တပ်ႉၽွမ်ႉႁူမ်ႈၸိူဝ်ႉၸၢတ်ႈၸိုင်ႈတႆး (SNUF) ပဵၼ်တင်းတူဝ်တႅၼ်းၸုမ်းလႄႈ တူဝ်တႅၼ်း ၸုမ်းယိပ်းၵွင်ႈၵၢင်ႇ ၸိုင်ႈတႆး လုၵ်ႉၾိုၼ်ႉၼႆလႄႈ တူဝ်တႅၼ်း တပ်ႉသိုၵ်းလွတ်ႈလႅဝ်းၵွၼ်းၶေႃ ၸိုင်ႈတႆး (SSIA) ဢိၵ်ႇတင်း တပ်ႉၽွမ်ႉႁူမ်ႈၸိူဝ်ႉၸၢတ်ႈၸိုင်ႈတႆး (SNUF) လႆႈၵႂႃႇၶဝ်ႈႁူမ်ႈပိူဝ်ႈတႃႇဢုပ်ႇဢူဝ်းလွင်ႈငမ်းယဵၼ် ၸွမ်း ၶွင်ႊသီႊလုၵ်ႉၾိုၼ်ႉ သိုၵ်းမၢၼ်ႈဢၼ်ၼေႇဝိၼ်းဢွၼ်ႁူဝ်။

ၼႂ်းၼၼ်ႉၾၢႆႇတႆးမီး

1. ၸဝ်ႈပိုၼ်းတႆး

2. ၸဝ်သိူဝ်ဝၢႆႇ (ၸဝ်ႈၸၢင်ႉ ယွင်ႁူၺ်ႈ)

3. ၸဝ်ႈသိူဝ်ထႅၼ်ႈ

4. ၸဝ်ႈသၢႆဝၼ်း (ၸဝ်ႈၶမ်းဝၼ်း)

5. ၸဝ်ႈဢုင်းၶွင်ႇ

ၼႂ်းၶဝ်ၸဝ်ႈ 5 ၵေႃႉၼႆႉ ၸဝ်ႈပိုၼ်းတႆးလႄႈၸဝ်ႈဢုင်းၶွင်ႇ လုၵ်ႉၼႂ်းထိူၼ်ႇသေၶဝ်ႈၵႂႃႇ ၼႂ်းဝဵင်းၵဵင်းတုင်ယဝ်ႉ ၶီႇႁိူဝ်းဝိၼ်တီႈၵဵင်းတုင်ၵႂႃႇလူင်းတႃႈၵုင်ႈ မိူဝ်ႈဝၼ်းတီႈ 20 လိူၼ်ဢေႃႊၵသ်ႉ 1963 ။ ၸုမ်းၸိူဝ်းၸဝ်ႈသိူဝ်ဝၢႆႇ (ၸဝ်ႈၸၢင်ႉ ယွင်ႁူၺ်ႈ) ၸဝ်ႈသိူဝ်ထႅၼ်ႈ ၸဝ်ႈသၢႆဝၼ်းၶဝ်သမ်ႉၵႂႃႇၶိုၼ်ႈႁိူဝ်းဝိၼ် တီႈႁၢႆးဝူဝ်းသေ ႁွတ်ႈၽႅဝ်ၵႂႃႇ ဝဵင်းလူင်တႃႈၵုင်ႈ ၼႂ်းဝၼ်းတီႈ 23 လိူၼ်ဢႃႊၵသ်ႉ 1963။

ၸုမ်းတူဝ်တႅၼ်းတပ်ႉသိုၵ်းလွတ်ႈလႅဝ်းၵွၼ်းၶေႃ ၸိုင်ႈတႆး (SSIA) လႄႈတင်း တပ်ႉၽွမ်ႉႁူမ်ႈၸိူဝ်ႉၸၢတ်ႈၸိုင်ႈတႆး (SNUF) ႁူမ်ႈပႃးၸုမ်းတူဝ်တႅၼ်းလူင်ပွင်ၸိုင်ႈၶွင်ႊသီႊသိုၵ်းမၢၼ်ႈလုၵ်ႉၾိုၼ်ႉ ဢၼ်မီးၸွမ်သိုၵ်းလူင် ၼေႇဝိၼ်း ဢွၼ်ႁူဝ်ၼၼ်ႉ လႆႈဢုပ်ႇဢူဝ်းၵၼ်မိူဝ်ႈဝၼ်းတီႈ 25 လိူၼ်ဢေႃးၵသ်ႉ ပဵၼ်ပွၵ်ႈၵမ်းဢွၼ်တၢင်းသုတ်းလႄႈ ထႅင်ႈဝၼ်းၼိုင်ႈၵေႃႈ ဝၼ်းတီႈ 28 လိူၼ်ဢေႃးၵသ်ႉပဵၼ်ပွၵ်ႈၵမ်းတီႈသွင် ။

ၼႂ်းပၢင်ဢုပ်ႇၵုမ်ၵၼ်ၼၼ်ႉ တၢင်းၾၢႆႇတူဝ်တႅၼ်းၸုမ်းယိပ်းၵွင်ႈၵၢင်ႇလုၵ်ႉၾိုၼ်ႉ ၸိုင်ႈတႆး တုၵ်းယွၼ်း 3 ၶေႃႈ။

1. ႁႂ်ႈဝႆႉၸၼ်ႉထၢၼ်ႈၽဵင်ႇပဵင်းၵၼ်

2. ႁႂ်ႈမီးသူၼ်ႇလႆႈႁဵတ်းသၢင်ႈႁၢင်ႈပွင်ၸိုင်ႈမိူင်းႁင်းၶေႃ

3. ႁႂ်ႈၵေႃႇသၢင်ႈလွၵ်းပိူင်မိူင်းႁူမ်ႈတုမ်ဢၼ်ၸိုၼ်ႈၸၢင်ႇ

ၼႂ်း 3 ၶေႃႈတုၵ်းယွၼ်းၶွင်တပ်ႉသိုၵ်းလွတ်ႈလႅဝ်းၵွၼ်းၶေႃ ၸိုင်ႈတႆး (SSIA) လႄႈတပ်ႉၽွမ်ႉႁူမ်ႈၸိူဝ်ႉၸၢတ်ႈၸိုင်ႈ

တႆး (SNUF) ၼၼ်ႉ လိူဝ်သေၶွင်ႊသီႊလုၵ်ႉၾိုၼ်ႉ သိုၵ်းမၢၼ်ႈဢမ်ႇဝႆႉၼမ်ႉၼၵ်းယဝ်ႉ ယင်းပၢႆလူလၢႆႁႂ်ႈၸုမ်းသိုၵ်း ယိပ်းၵွင်ႈၵၢင်ႇလုၵ်ႉၾိုၼ်ႉၶဝ် ၶဝ်ႈမႃးဝၢင်းမွပ်ႈၶိူင်ႈပၼ်သိုၵ်းၶွင်ႊသီႊမၢၼ်ႈသေ ၶဝ်ႈပႃးပူၵ်းပွင်တႂ်ႈၵၢၼ်ၽွင်းငမ်း ၶွင်ႊသီႊသိုၵ်းမၢၼ်ႈၼႆလႄႈ ပၢင်ဢုပ်ႇဢူဝ်းၵၼ်ၵမ်းၼၼ်ႉၵေႃႈ ပဵၼ်သုၼ်ႁၢမ်းပဝ်ႇႁၢင်ႉႁိူၼ်ၸိူင်ႉၵၢတ်ႈၵႂႃႇပႅတ်ႈ။

ဢိင်လူၺ်ႈလွင်ႈဢၼ်ၸွမ်သိုၵ်းလူင်ၼေႇဝိၼ်းဢွၼ်ႁူဝ် ၶွင်ႊသီႊသိုၵ်းမၢၼ်ႈသေ ပိုၼ်ၽၢဝ်ႇႁွင်ႉဢုပ်ႇဢူဝ်းၵၼ် ဢၢင်ႈဝႃႈ တႃႇၵေႃႇသၢင်ႈလွင်ႈငမ်းယဵၼ်ၼႆၼၼ်ႉ ဢမ်ႇၸႂ်ႈပိူဝ်ႈတႃႇၵၢၼ်တေသၢင်ႈလွင်ႈငမ်းယဵၼ် မၼ်းပဵၼ်ပိူဝ်ႈ တႃႇႁႂ်ႈဝၢင်းၶိူင်ႈၵွင်ႈၵၢင်ႇၵူမ်ႈယွမ်းၼွမ်းၸူးသိုၵ်းမၢၼ်ႈၼၼ်ႉၵွႆးၼႆလႄႈ ထိုင်မႃး ဝၼ်းတီႈ 1 လိူၼ်သႅပ်ႉထႅမ်ႊၿိူဝ်ႊ 1963 တူဝ်တႅၼ်းၸုမ်းယိပ်းၵွင်ႈၵၢင်ႇလုၵ်ႉၾိုၼ်ႉၸင်ႇမႃးႁဵတ်းပၢင်ၸႅင်ႈၶၢဝ်ႇ ၸီႉၸႅင်ႈပွင်ႇလႅင်းၼႄ ၸုမ်းသိုဝ်ႇၶၢဝ်ႇ ၶဝ်ၼႂ်းဝဵင်းတႃႈၵုင်ႈ လူၺ်ႈလွင်ႈတၢင်းဢၼ်လႆႈႁူပ်ႉထူပ်းဢုပ်ႇဢူဝ်းတင်းၸုမ်းသိုၵ်းမၢၼ်ႈ ၶွင်ႊသီႊလုၵ်ႉၾိုၼ်ႉ (တော်လှန်‌ရေး ကောင်စီ) ဢၼ်မီးၸွမ်သိုၵ်းလူင်ၼေႇဝိၼ်းဢွၼ်ႁူဝ်။

ထိုင်မႃးဝၼ်းတီႈ 2 လိူၼ်သႅပ်ႉထႅမ်ႊၿိူဝ်ႊ ၸုမ်းသိုၵ်းမၢၼ်ႈၼေႇဝိၼ်းၵေႃႈဢဝ်ႁိူဝ်းဝိၼ်သူင်ႇပၼ် ၸိူဝ်းၶဝ်ၶိုၼ်းပွၵ်ႈ ႁွတ်ႈထိုင်ဝဵင်းတႃႈၶီႈလဵၵ်းသေ လုၵ်ႉတီႈဝဵင်းတႃႈၶီႈလဵၵ်းယဝ်ႉသိုပ်ႇဢဝ်ရူတ်ႉၵႃးၸွမ်းသူင်ႇပၼ် ႁိမ်းၼႃႈလိၼ် ဢၼ်တပ်ႉသိုၵ်းလုၵ်ႉၾိုၼ်ႉၶဝ်ယူႇၼၼ်ႉယဝ်ႉ။

ဝၢႆးသေၼၼ်ႉၵေႃႈ တူဝ်တႅၼ်းၸုမ်းယိပ်းၵွင်ႈၵၢင်ႇလုၵ်ႉၾိုၼ်ႉ ၸိုင်ႈတႆး သွင်ၸုမ်းလႄႈတူဝ်တႅၼ်းၸုမ်းသိုၵ်းမၢၼ်ႈ ဢၼ်ၽူႈၵွၼ်းတိူင်းသိုၵ်းပွတ်းဢွၵ်ႇၶူင်း (ရပခ) ဢွၼ်ႁူဝ်ၼၼ်ႉ လႆႈႁူပ်ႉဢုပ်ႇဢူဝ်းၵၼ်ထႅင်ႈၵမ်းၼိုင်ႈ မိူဝ်ႈဝၼ်း တီႈ 14 လိူၼ်ၼူဝ်ႊဝႅမ်ႊၿိူဝ်ႊ 1963 ၼႂ်းတပ်ႉသိုၵ်းမၢၼ်ႈ (ခလရ 18) တီႈဝဵင်းလွႆႇလႅမ် ပွၵ်ႈၼိုင်ႈမိူဝ်ႈဝၼ်းတီႈ 26 လိူၼ်ၼူဝ်ႊဝႅမ်ႊၿိူဝ်ႊ 1963 တီႈဝဵင်းတူၼ်ႈတီးထႅင်ႈပွၵ်ႈၼိုင်ႈၵေႃႈ ၾၢႆႇၸုမ်းယိပ်းၵွင်ႈၵၢင်ႇလုၵ်ႉၾိုၼ်ႉ ၸိုင်ႈတႆး ယင်းယိပ်းၵမ်လၵ်းၼမ်းၶေႃႈႁဵၵ်ႈႁွင်ႉတုၵ်းယွၼ်း 3 ၶေႃႈၼၼ်ႉမိူၼ်ၵဝ်ႇတိၵ်းတိၵ်းၵွႆးလႄႈ ၾၢႆႇတပ်ႉသိုၵ်းမၢၼ်ႈ  ၸင်ႇဝႃႈ ပေႃးပဵၼ်ၼႆ ႁဝ်းဢမ်ႇမီးသင်တေၸၢင်ႈဢုပ်ႇၵၼ်ထႅင်ႈယဝ်ႉၼႆသေ တႄႇဢဝ်ဝၼ်းတီႈ 18 လိူၼ်ၻီႊ သႅမ်ႊၿိူဝ်ႊ 1963 ၼၼ်ႉမႃးၵေႃႈ လႆႈတႅပ်းပုတ်းတႅပ်းၶၢတ်ႇၵွင်လင်ပႅတ်ႈလွင်ႈၵၢၼ်ဢုပ်ႇဢူဝ်းၵၼ်သေ သိုပ်ႇႁဵတ်း ၼႃႈတီႈ ၵၢၼ်ပုၼ်ႈၽွၼ်းၽႂ်မၼ်းၼၼ်ႉယဝ်ႉ။