ႁႅင်းတူင်ႉၼိုင်တူင်ႇဝူင်းဢူၼ်ႈဢွၼ်ႇ ယွၼ်ႉဢမ်ႇၼပ်ႉသွၼ်ႇထိုင်ဝူင်းၵၢၼ်ယူၵ်ႉမုၼ်း

တၢင်ႇၾၢႆႇတၢင်ႇၶတ်းၸႂ်ၶတ်းတႃႉႁႅင်းၼမ်ႉၸႅဝ်ႈမႃးလၢႆသိုပ်ႇလၢႆပၢၼ်  မိူၼ်ဢဝ်ၶႆႇပိုဝ်ႈသႂ်ႇၵမ်ႇပႅင်း ႁူဝ်ႉဢုတ်ႇလူင် မႃး ၶႆႇပေႃးမူတ်းလၢႆလဝ်ႉ လၢႆၸုပ်ႈၵေႃႈ ၵၢၼ်ငၢၼ်းႁဝ်းယင်းပႆႇႁၼ်ထိုင်တီႈ။ လူမ်ႉလုၵ်ႉၶုပ်ႉၵၢၼ်း ပိၼ်ႇႁုၼ်ႈ ပုတ်ႈ သႅၼ်းသိုပ်ႇၵၼ်မႃးယဝ်ႉလၢႆပၢၼ် ၵၢၼ်ၸိူဝ်ႉၸၢတ်ႈၸိူဝ်ႉၶိူဝ်းႁဝ်း ယင်းပႆႇႁၼ်မီးလွင်ႈပႅၵ်ႇပိူင်ႈတီႈဢၼ်လီၸႂ်ယႂ်ႇ ၸႂ်ၵႂ်ႈၼႄလႆႈၾၢင်ငဝ်းမိၵ်ႈမၢႆ။

ပုၼ်ႈတႃႇတူင်ႇဝူင်းဢၼ်ၼိုင်ႈၼႆႉ ယွမ်းႁပ်ႉၵေႃႈလီ ဢမ်ႇယွမ်းႁပ်ႉၵေႃႈလီ ပေႃးၶိုၼ်းမႃးထတ်းသၢင်တူၺ်းၼႆ ၸဵမ်မိူဝ်ႈၵေႃႇၵဝ်ႉငဝ်ႈငႃႇပိုၼ်ႉထၢၼ် ၵၢၼ်ၵေႃႇတူဝ် တႄႇပူၵ်းတိုၼ်ႇလုၵ်ႉမႃးဢွၼ်ၵၼ်တူင်ႉၼိုင်ႁဵတ်းသၢင်ႈၵၢၼ် တႃႇၸိူဝ်ႉၸၢတ်ႈဝၢၼ်ႈမိူင်းႁဝ်း ပိူဝ်ႈတႃႇႁႂ်ႈမီးလွင်ႈထၢင်ႇႁၢင်ႈ မီးလွင်ႈလႆႈၶိုၼ်းပူၵ်းပွင် လႄႈ မီးတိုဝ်ႉတၢင်းၶိုင်သၢင်ႈ ၵမ်ႊၸႃးတႃၶွင်ႁဝ်း လူၺ်ႈၼမ်ႉမိုဝ်းႁဝ်းၼၼ်ႉ တေႃႇဝၼ်းမိူဝ်ႈၼႆႉ ယင်းပႆႇထိုင်လႂ် ၵွမ်ႉလူၺ်ႈၼမ်ႉမိုဝ်း ၼမ်ႉၸႂ် ၼမ်ႉၵတ်ႉ ငိုၼ်းတွင်းလႄႈဢဵၼ်ႁႅင်း ဢၼ်ႁဝ်းမီးၼၼ်ႉ ယွၼ်ႉဢမ်ႇပဵင်းပေႃးၵုမ်ႇထူၼ်ႈၵိုင်ႇငၢမ်ႇတင်းၼႃႈၵၢၼ် ဢၼ်ယႂ်ႇလူင် ဢိၵ်ႇတင်း ဢဵၼ်းဢၢၼ်းယိူင်းမၢႆလူင် ႁဝ်းၼၼ်ႉၵေႃႈဝႃႈလႆႈ။

ၶၢဝ်းတၢင်းၸဵတ်းသိပ်းပီပၢႆ တင်ႈတႄႇလႆႈလွတ်ႈလႅဝ်းၵွၼ်ၶေႃမႃးၼႆႉ ၸူးၵႃႈၼမ်ႉၸႂ်လႄႈႁႅင်းငိုၼ်းတွင်းၵူၼ်းမိူင်း ပဵၼ်တိုၼ်းၽုၵ်ႇသၢင်ႈၵူၺ်း တေႃႇႁၢၼ်ႉမိူဝ်ႈလဵဝ် ၼႂ်းမိူင်းတႆးပတ်းပိုၼ်ႉဢိုပ်းယွၼ်ႉ ၽၢၼ်ယွၼ်ႉ ၸဵပ်းယွၼ်း တၢႆယွၼ်ႉမၼ်းမႃး ၼပ်ႉဢမ်ႇထူၼ်ႈ တေသိုပ်ႇမိူၼ်ၼႆၵႂႃႇထႅင်ႈၼၼ်ႉ ဢမ်ႇငၢႆႈယဝ်ႉ ၵူၼ်းမိူင်းဢမ်ႇလိူဝ်သင်ယဝ်ႉ ယႃႇဝႃႈတေၸၢင်ႈသိုပ်ႇၸွႆႈထႅင်ႈလႃႈ တႃႇတေႁႃၵိၼ်လဵင်ႉတူဝ်ၸႂ်ၼႃႈႁိူၼ်းၶဝ်ၵႂႃႇၵွႆးၵေႃႈ ပေႃးပဵၼ်ၵိၼ်းလူင် ယူႇယဝ်ႉ။

ၼႆႉပဵၼ်ၵၢၼ်လူင်ဢၼ်ဢဝ်ၼိူဝ်ႉလိူတ်ႈသၢႆၸႂ်ၶႅင်ႇတႃႉလႅၵ်ႈမႃး တေႃႇသိုပ်ႇၵႂႃႇၼႆႉ တေဢဝ်လၢႆးၵဝ်ႇပိူင်ၵဝ်ႇသေ ႁဵတ်းၵႂႃႇၼၼ်ႉ ဢမ်ႇလႆႈယဝ်ႉ ၽူႈၼမ်းႁဝ်းတၵ်းတေလႆႈဝူၼ်ႉႁႃလၢႆးမႂ်ႇ ထုၵ်ႇလီလႆႈယင်ႇထတ်းတူၺ်းၶိုၼ်းယူႇ တီႈႁဝ်းယူပ်ႈယွမ်း တီႈႁဝ်းဢူၼ်ႈဢွၼ်ႇ ပဵၼ်တီႈလႂ်တွၼ်ႈလႂ်ၼၼ်ႉၵေႃႈ ႁူႉလီႁင်းၽႂ်ႁင်းမၼ်းယူႇ။

လူၺ်ႈလွင်ႈပဵၼ်ႁဵတ်ႇ ၵႂၢမ်းသႄႉၼႄးၵၼ် ပဵၼ်လွင်ႈတၢင်းႁဵတ်းႁႂ်ႈၽိတ်းမေႃးထဵင်ၵၼ် တႅၵ်ႇယၢႆႈၵၼ် လွင်ႈငဝ်း လၢႆးဢမ်ႇမိူၼ်ၵၼ် လၵ်းၼမ်းဢမ်ႇမိူၼ်ၵၼ် လွင်ႈၽွၼ်းလႆႈၽွၼ်းလီဢမ်ႇၽဵင်ႇပဵင်းၵၼ် လွင်ႈလဵၵ်ႉလဵၵ်ႉဢွၼ်ႇ ထိုင်ပေႃးပဵၼ်လွင်ႈယႂ်ႇလႂ်ၸိူဝ်းၼႆႉ ႁဝ်းမႃးထတ်းတူၺ်းၶိုၼ်း ပဵၼ်ႁူဝ်ၶေႃႈၶေႃႈ ဢၼ်လႂ်တီႈလႂ်ႁဝ်းတေၸၢင်ႈမႄး ၸၢင်ႈၵႄႈ ၸၢင်ႈလႅၵ်ႈလၢႆႈပိၼ်ႇပႅင်။ ၵွပ်ႈသင်ထိုင်ပေႃးဢမ်ႇၸၢင်ႈယွၼ်ႇယၢၼ်း ၶဝ်ႈႁႃၵၼ်လႆႈၼၼ်ႉ ၼႂ်းတွၼ်ႈလႂ် လိူင်ႈလႂ်။

ၸိူင်ႉၼင်ႇၵၢၼ်သႄႉၼႄးၼၼ်ႉ ၼႂ်းၵၢၼ်ယႂ်ႇၵၢၼ်လူင်ဢၼ်ၼိုင်ႈၼႆႉ ပဵၼ်ၵႂၢမ်းဢၼ်ပိူၼ်ႈဢမ်ႇဝႆႉၼမ်ႉၼၵ်း ဢမ်ႇဝႆႉၵႃႈၶၼ် လွင်ႈၼႆႉဢမ်ႇလီဢဝ်သႂ်ႇၸႂ် ပေႃးဢဝ်သႂ်ႇၸႂ်ၵေႃႈလွင်ႈၽိတ်းမေႃးၵၼ်ၼၼ်ႉ ၸၢင်ႈတေတၢမ်မႃး ပဵၼ်ၵၢၼ်ထဵင်မေႃးၵၼ်လႄႈ ႁဵတ်းႁႂ်ႈပဵၼ်ပၼ်ႁႃတေႃႇၼႃႈတီႈၵၢၼ်ငၢၼ်းယႂ်ႇႁဝ်းတေလူႉလႅဝ် ၵွမ်ႉလူၺ်ႈလိူင်ႈ ဢမ်ႇပဵၼ်လိူင်ႈ (မွၵ်ႈၵႃႈပဵၼ်ၸၼ်ႉၵႂၢမ်းပေႉၵၼ် ၵႂၢမ်းယွႆႈၵႂၢမ်းယႅမ်းၵွႆး ဢမ်ႇၸႂ်ႈၸၼ်ႉၵူၼ်းႁဵတ်းၵၢၼ်ယႂ်ႇၵၢၼ် လူင်)။

ၵၢၼ်တႅၵ်ႈယၢႆႈၵၼ်ယွၼ်ႉသင် ပေႃးတေဢိင်ဢဝ်ၶေႃႈဢဵၼ်းဢၢၼ်းမၼ်ႈၵႅၼ်ႇ ဢၼ်ဢတိထၢၼ်ဝႆႉပဵၼ်လၵ်းၵၢၼ် ၸဵမ်မိူဝ်ႈတႄႇၶဝ်ႈမႃးႁၢပ်ႇၵၢၼ်မုၵ်ႉ မူႇ ၸုမ်း ၵေႃ ၼႆႉၸိုင် တၵ်းတေဢမ်ႇထိုင်ၸၼ်ႉတေတႅၵ်ႇယႅၵ်ႈၵၼ်လႆႈ လူၺ်ႈ ႁဵတ်ႇၽူလ်သင်ၸိူင်ႉႁိုဝ်ၵေႃႈလီ တၵ်းမီးတၢင်းၵႄႈလိတ်ႈၵႄႈၶႆ ၶေႃႈၶွင်ႈၸႂ်လွင်ႈၵိူတ်ႇပဵၼ်ပၼ်ႁႃ လူၺ်ႈဢမ်ႇမီး ၽူႈယူႇၶၢင်ႈယွၵ်ႈမွၼ်သူၼ်းသႄႇ လွင်ႈၼႆႉၶိုၵ်ႉၶမ်ႇလမ်ႇလွင်ႈၼိူဝ်ၽူႈၼမ်းဢၼ်မီးဢူငဝ်းၼႃႈတႃ တေႃႇ မုၵ်ႉ မူႇ ၸုမ်း ၵေႃ ၼၼ်ႉတႄႉတႄႉ။

လွင်ႈၽဵင်ႇပဵင်းၼၼ်ႉပဵၼ်ပၼ်ႁႃယႂ်ႇလူင် တႃႇ မုၵ်ႉ မူႇ ၸုမ်း ၵေႃ ၵွႆးဢမ်ႇၵႃး တေႃႈၼင်ႇၸၼ်ႉၽူႈယႂ်ႇၵေႃႈ ယင်းတေလႆႈၾၢင်ႉတႄႉတႄႉ ဢမ်ႇၵွမ်ႉၵႃႈတူဝ်ၽူႈၼမ်းၵွႆး တေလႆႈမေႃယူႇမေႃၵိၼ် လုၵ်ႈလၢင်းၼၢင်းမေးၵေႃႈ ၸၢင်ႈပဵၼ်ႁဵတ်ႇ ႁဵတ်းႁႂ်ႈတၢင်ႇၵေႃႉၸၢင်ႈၶဝ်ႈၸႂ်ၽိတ်းလႆႈ။ ၸိူင်ႉၼင်ႇၾၢင်ႁၢင်ႈလွင်ႈပဵၼ်ယူႇ ပေႃးဢိူၵ်ႇၵိူၵ်ႇ လူၼ်ႉႁူလူၼ်ႉတႃပူၼ်ႉတီႈၽႅဝ်ၵေႃႈ ၸၢင်ႈမီးၵႂၢမ်းႁီႉၵႂၢမ်းၼႄးၵႂၢမ်းသႄႉသွမ်း လွင်ႈဢမ်ႇႁၢၼ်ႉၸႂ်လႂ်ၸိူဝ်းၼႆႉ ၵိူတ်ႇၶိုၼ်ႈမီးမႃး  ႁူမ်ႈဝႃႈဢမ်ႇလႆႈႁၼ်ၵမ်ႈၼႃႈၵမ်ႈတႃသေယိၼ်းပိူၼ်ႈလၢတ်ႈၵၢဝ်ႇၶၢၼ်ၵွႆးၵေႃႈ တေၸၢင်ႈၶဝ်ႈၸႂ် ၽိတ်းၸွမ်း တင်းဢၼ်ၸႂ်ၶႂ်ႈထၢင်ႇ ၼၼ်ႉယူႇ။

ၸိူင်ႉႁိုဝ်ၵေႃႈလီ ၵႆႉလႆႈႁၼ်မၢင်ၵေႃႉ ဢၼ်ပဵၼ်ၽူႈၵေႃႉၸမ်ၸႂ်ၽူႈၼမ်း ႁိုဝ် ယူႇဢိူမ်ႈၶၢင်ႈၽူႈယႂ်ႇၵူၼ်းလူင် ၵေႃႉဢၼ်ဢွၼ်ႁူဝ် မုၵ်ႉ မူႇ ၸုမ်း ၽုင် ၼၼ်ႉ မီးၸႂ်လီၸႂ်ၵႂၢင်ႈ ၸႂ်ၶၢဝ်ၽိူၵ်ႇၸိုၼ်ႈ ဢမ်ႇထိုဝ်ၼိူဝ်ႉထိုဝ်တူဝ် ထူႇထႆႁူမ်ႈႁဵတ်းသၢင်ႈ ၸွႆႈထႅမ်ပၼ်ႁႅင်း တူင်ႉၼိုင်ၸွမ်းၼႃႈၵၢၼ်တႃငၢၼ်းတူင်ႇဝူင်းၵူၼ်း ဢမ်ႇဝႃႈ ၵၢၼ်ၾိင်ႈ ႁိတ်ႈႁွႆး ၵၢၼ်လူႇတၢၼ်း ၵၢၼ်ၶႅၵ်ႇလီပၢင်ၸႃႉ ၸိူဝ်းၼႆႉပဵၼ်တူဝ်ယၢင်ႇဢၼ်လီငၢမ်းယူႇ။ ၼႆႉၵေႃႈၼႄထိုင် ပဵၼ် ႁႅင်းၵမ်ႉၸွႆႈၾၢင်ႁၢင်ႈၽူႈၼမ်း ႁိုဝ် ၵူၼ်းယႂ်ႇၵူၼ်းလူင်ၵေႃႉၼၼ်ႉ ယိင်ႈပဵၼ်ၵၢၼ်ၽိူမ်ႉထႅမ်ဢူငဝ်းပႃရမီႇထႅင်ႈ လူးၵွၼ်ႇ။

ၾၢႆႇၼိုင်ႈၵေႃႈ ၵဵဝ်ႇလွင်ႈၵၢၼ်ၾိုၵ်းၾွၼ်ႉ ၵၢၼ်ႁဵၼ်းႁူႉ ၵၢၼ်ယူၵ်ႉမုၼ်းၸၼ်ႉထၢၼ်ႈ ၽဝၸၢတ်ႈပၢၼ်တႆးႁဝ်း ၼၼ်ႉ ယင်းလီ မိူဝ်ႈလဵဝ်မီးၸုမ်း NGO ၶဝ်ႈမႃးၵမ်ႉၸွႆႈထႅမ်တူင်ႇဝူင်းၵူၼ်း ၵူၼ်းၼုမ်ႇတႆး လၢႆလၢႆတီႈ လၢႆလၢႆၸုမ်း ဢၼ်တင်ႈတူဝ်ပူၵ်းသၢင်ႈၶိုၼ်ႈမႃးပဵၼ်တူဝ်ႁဵတ်းၵၢၼ်တႅၼ်း ၵမ်ႉၸွႆႈၵၢၼ်ပၢႆးပၺ်ၺႃ ပၢႆးယူႇလီ ပၢႆးၵၢၼ်ပူၵ်းပွင် ၽဝလုၵ်ႈဢွၼ်ႇ လႄႈ ၼၢင်းယိင်း တင်းဢၼ်ၵူၼ်းၼုမ်ႇႁဝ်းလႆႈမႃးၾိုၵ်းၵၢၼ် မေႃၵၢၼ် ႁဵတ်းၵၢၼ် ၸၢင်ႈၶဝ်ႈမႃး ၸွႆႈထႅမ်ၶိုၼ်းၸိူဝ်ႉၶိူဝ်းဝၢၼ်ႈမိူင်းတူဝ်ၵဝ်ႇ တႃႇပၢႆးပၺ်ၺႃလႄႈပူၵ်းပွင်ၼမ်ႉၵတ်ႉၵူၼ်းယူႇယၢမ်းၼႆႉ ၸိူဝ်းၶဝ်လႆႈ ႁပ်ႉ လွင်ႈၸွႆႈထႅမ်ၵမ်ႉႁႅင်းတီႈ NGO သေ ဢမ်ႇထိုင်တီႈလႆႈၵႂႃႇၵဵပ်းငိုၼ်းၵဵပ်းတွင်း တီႈပေႃႈမႄႈပီႈၼွင်ႉၵူၼ်းမိူင်း မႃးၸွႆႈ(မိူၼ်ၾၢႆႇၵၢၼ်သိုၵ်း)။

ပေႃးဢမ်ႇမီးၵၢၼ်ယူၵ်ႉမုၼ်းၸၼ်ႉထၢၼ်ႈၽဝၵူၼ်းမိူင်းၶိုၼ်ႈသုင်လႆႈ ၼမ်ႉၵတ်ႉတၢင်းႁူႉၵူၼ်းမိူင်းႁဝ်းၵေႃႈ တေ ဢမ်ႇၶိုတ်းပိူၼ်ႈ တေဢမ်ႇဝူၼ်ႉတၼ်းလဵမ်ႇၶူမ်းပိူၼ်ႈ ဢိၵ်ႇတင်းၵၢၼ်ႁႃၵိၼ်လဵင်ႉတွင်ႉ ၵၢၼ်မၢၵ်ႈမီး ၵၢၼ်မိူင်း ၵၢၼ်ယူႇႁူမ်ႈၵၼ်ၼႂ်းတူင်ႇဝူင်းၵူၼ်းၸိူဝ်းၼႆႉသေတေဝူၼ်ႉၸွမ်းၸႂ်ၶႂ်ႈလႆႈၶႂ်ႈပဵၼ်ၵူၺ်း လွင်ႈတေပဵၼ်လႆႈဢမ်ႇပဵၼ် လႆႈၼၼ်ႉဢမ်ႇႁူႉ။ မိူဝ်ႈပၢႆးဝူၼ်ႉႁဝ်းဢမ်ႇမီးလၵ်းမီးၶွပ်ႇ ဢမဢ်ႇမီးႁဵတ်ႇမီးၽူလ် မၼ်းၵေႃႈၸင်ႇၵိူတ်ႇပဵၼ် လွင်ႈ လႆႈထဵင်ၵၼ်ဢမ်ႇယဝ်ႉဢမ်ႇတူဝ်ႈ ၽႂ်ၵေႃႈဝႃႈမၼ်းၸႂ်ႈ ယွၼ်ႉၵွပ်ႈႁဝ်းဢမ်ႇမီးမႆႉထတ်းတႅၵ်ႈၽိတ်းထုၵ်ႇ ဢမ်ႇမီး ၵူတ်းမီးပိူင်။

ဝၼ်းမိူဝ်ႈၼႆႉ မႆႉၵႄႇလတ်းဢမ်ႇလႆႈၵေႃႈ လတ်းမႆႉၼုမ်ႇ ႁႂ်ႈမၼ်းသိုဝ်ႈမၼ်းၵႅၼ်ႇၶႅင် ပဵၼ်ႁႅင်းတႃႇၸိူဝ်ႉၸၢတ်ႈ မိူဝ်းၼႃႈလႄႈမီးၵႃႈၶၼ်ၶိုၵ်ႉၶမ်ႇလမ်ႇလွင်ႈယႂ်ႇလူင်တႃႇႁဝ်းတႄႉတႄႉ။