မိူဝ်ႈၼႆႉ ဝၼ်းတီႈ 5/5/2022 ယၢမ်းဝၢႆးဝၼ်း 1 မူင်း ယူႇတီႈ ပီႈၼွင်ႉၸိူဝ်ႉၶိူဝ်းလႄႈ ၽူႈတူင်ႉၼိုင်ၼႂ်းတူင်ႉဝူင်းတႆး လၢႆမူႇလၢႆၸုမ်းလႄႈ ႁူမ်ႈပႃးၽူႈယႂ်ႇ ၵူၼ်းလူင် ၼႂ်းတပ်ႉသိုၵ်းၸိုင်ႈတႆးထႅင်ႈ တင်းၼမ် ႁူမ်ႈၵၼ် ပူၼ်ႉၶၢပ်ႈတူဝ် ၸဝ်ႈသႅင်ၸုမ်ႈ (ၽူႈၶဝ်ႈၸုမ်းၼုမ်ႇသိုၵ်းႁၢၼ် ၸုပ်ႈႁႅၵ်ႈ) တီႈပႃႇႁဵဝ်ႈ သၼ်တီႇထမ်း ဢိူင်ႇၸၢင်ႉၽိူၵ်ႇ ၸႄႈဝဵင်းၵဵင်းမႆႇ ၸိုင်ႈထႆး။
ၼၢင်းသႅင်ႁွမ် ၵေႃသိုဝ်ႇၶၢဝ်ႇၽူႈတွႆႇႁွၵ်ႈ ဢၼ်လူင်းပိုၼ်ႉတီႈဢဝ်ၶၢဝ်ႇဝႆႉၼၼ်ႉႁၢႆးငၢၼ်းလၢတ်ႈၼႄဝႃႈ – “မိူဝ်ႈၼႆႉ ယၢမ်းဝၢႆးဝၼ်း 1 မူင်း ပူၼ်ႉၶၢပ်ႈတူဝ် ၸဝ်ႈသႅင်ၸုမ်ႈၶႃႈဢေႃႈ။ တီႈၼႂ်းပၢင်ၸႃႇပၼၼႆႉ မီးၽူႈယႂ်ႇၵူၼ်းလူင် ၼႂ်းတပ်ႉသိုၵ်းတႆး ပွတ်းႁွင်ႇ ပွတ်းၸၢၼ်း လၢႆလၢႆၸဝ်ႈမႃး ၶဝ်ႈႁူမ်ႈၸွမ်း၊ ယဝ်ႉၵေႃႈ လုၵ်ႈလုၵ်ႈလၢၼ်လၢၼ်လႄႈ ၸုမ်းတူင်ႉၼိုင်တူင်ႇ ဝူင်းတႆး ၼႂ်းၵဵင်းမႆႇ လၢႆမူႇလၢႆၸုမ်းၵေႃႈမႃးၶဝ်ႈႁူမ်ႈသူင်ႇၽဝ်ၶၢပ်ႈတူဝ်ၸဝ်ႈ ၶႃႈဢေႃႈ”- ဝႃႈၼႆ။
ၸဝ်ႈသႅင်ၸုမ်ႈၼႆႉ လႆႈလူႉသဵင်ႈသုတ်းမုၼ်ၵႂႃႇ ၽွင်းဢႃယုလႆႈ 86 ပီ မိူဝ်ႈဝၼ်းတီႈ 2/5/2022 တီႈႁူင်းယႃပႃႇငႄႉ ၸႄႈဝဵင်းမႄႈလိမ်း ၸႄႈတွၼ်ႈၵဵင်းမႆႇ ၸိုင်ႈထႆး ။ ၶၢပ်ႈတူဝ်မၼ်းၸဝ်ႈဢဝ် မႃးလုမ်းလႃး လူႇတၢၼ်းပၼ် ၸွမ်းၼင်ႇၾိင်ႈထုင်းၸၢဝ်းပုတ်ႉ တီႈဝတ်ႉ ၵူႇတဝ်ႈ ဢိူင်ႇသီၽုမ်း ၸႄႈဝဵင်းၵဵင်းမႆႇ ၸိုင်ႈထႆး ။ ထိုင်မႃး မိူဝ်ႈၼႆႉ ဝၼ်းတီႈ 5 မေႊ 2022 ၸင်ႇတေပူၼ်ႉၶၢပ်ႈတူဝ်ယဝ်ႉတူဝ်ႈလီငၢမ်း ။
ပိုၼ်းတူဝ် ၸဝ်ႈသႅင်ၸုမ်ႈ
ၸိုဝ်ႈသဵင် – ၸဝ်ႈသႅင်ၸုမ်ႈ
ၸိုဝ်ႈမိူဝ်ႇတႄႇ ၶဝ်ႈႁၢပ်ႇၵၢၼ်ၸိူဝ်ႉၸၢတ်ႈ – ၸဝ်ႈသိူဝ်ၸုမ်ႈ
ၸိုဝ်ႈမိူဝ်ႈလဵၵ်ႉ – ဢၢႆႈမွင်ႇ
ၸိုဝ်ႈႁူင်းႁဵၼ်း – ၸၢႆးပႃႉမွင်ႇ
ပီၵိူတ်ႇ – 1936 လိူၼ် ဢေႊပရိူဝ်ႊ 30 (ဝၼ်းၽတ်း)
ၸိုဝ်ႈပေႃႈ – လုင်းပတိၼ်ႇ
ၸိုဝ်ႈမႄႈ – ပႃႈမျၢတ်ႈ
တီႈယူႇ – ပွၵ်ႉဢူးၵျီးၶမ်း၊ ဝဵင်းတူၼ်ႈတီး။
ပီႈၼွင်ႉႁူမ်ႈတွင်ႉ – 7 ၵေႃႉ
- ပီႈၺူဝ်ႇ
- ပီႈသူၺ်ႇၵျီး
- ၼၢင်းတိၼ်ႇတိၼ်ႇမျိၼ်ႉ
- ၸဝ်ႈသႅင်ၸုမ်ႈ
- ၼၢင်းၶိၼ်ႇၶိၼ်ႇ
- ၼၢင်းယိင်း
- ၼၢင်းၶျိတ်ႉ
မိူဝ်ႈလဵၵ်ႉ ၽွင်းလီယူႇႁူင်းႁဵၼ်းၼၼ်ႉ ပဵၼ်သိုၵ်း လုမ်ႈၾႃႉ ပွၵ်ႈ 2 ၊ ၵျပၼ်ႊ ၶဝ်ႈမိူင်းသေ လႆႈပၢႆႈ လႆႈၼီလႄႈ ပီ 1946 ၸင်ႇတေလႆႈယူႇႁူင်းႁဵၼ်း၊ ပီ 1959 တွပ်ႇလိၵ်ႈ ၸၼ်ႉ 10 ။
ပီ 1959 လိူၼ်မေ 28 ဝၼ်း ၽႅဝ်ၶဝ်ႈမႃး ႁၢပ်ႇၵၢၼ် လၢႆးလုၵ်ႉၽိုၼ်ႉ ၼႂ်းမုၵ်ႉၸုမ်း ၼုမ်ႇသိုၵ်းႁၢၼ် ဢၼ်ၸဝ်ႈၼွႆႉ ဢွၼ်ႁူဝ် သေ ပီ 1960 ၼႆႉ လႆႈႁပ်ႉၶိုၼ်ႈၸၼ်ႉ ၶုၼ်သိုၵ်း လႄႈ ၼႃႈၵၢၼ် တႃႇၵပ်းသိုၵ်ႇတပ်ႉၶျၢင်း မၢႆ 3 တီႈပၢင်လူင်၊ တႃႇတေမႃးႁူမ်ႈႁွမ်းၵၼ် တင်း တႆးႁဝ်း။
ပီ 1962 ႁပ်ႉၶိုၼ်ႈၸၼ်ႉ ၸဝ်ႈႁၢၼ်သေ ႁပ်ႉၼႃႈၵၢၼ် ၶဝ်ႈပႃးၼႂ်းၵေႃႇမတီႇ ႁူမ်ႈႁွမ်းၵၼ် မုၵ်ႉၸုမ်းၼုမ်ႇသိုၵ်းႁၢၼ် ၸဝ်ႈၼွႆႉဢွၼ်ႁူဝ်လႄႈ မုၵ်ႉၸုမ်းယၢင်းၽိူၵ်ႇ KNDO ဢၼ် သမတ ၵေႃႇၵသႃႇ ၸေႃးႁၢၼ်ႇတႃႇမူၺ်း လႄႈ ပူဝ်ႇၶျူၵ်ႈဢူင်းၽေႇ ဢွၼ်ႁူဝ်။
ပီ 1962 လႆႈၵႂႃႇႁပ်ႉသိုၵ်းယၢင်းၽိူၵ်ႇၶဝ် တီႈဝၢၼ်ႈၼႃးဢွၼ်ႇ (ၼႄႇယၢင်းလႅင်) ၼၼ်ႉလႆႈထုၵ်ႇမၢၼ်ႈၼႃႈၵမ်ႇလႄႈ ပလိၵ်ႈၵယႃး ၶဝ် ဝႅတ်ႉယိုဝ်း ၼႂ်းႁိူၼ်း။
ပီ 1963 လိူၼ်ၵျုၼ်ႇ လူင်ပွင်ၸိုင်ႈမၢၼ်ႈ (ၼေႇဝိၼ်း) ၵပ်းသိုပ်ႇ ယိုၼ်းမိုဝ်း တေႃႇၵူၼ်းလုၵ်ႉၽိုၼ်ႉ ၵူႈမူႇၵူႈၸုမ်း ႁႂ်ႈလႆႈဢဝ်လွင်ႈၵတ်းယဵၼ် ၵၼ်ၼႆလႄႈ လႆႈႁပ်ႉပုၼ်ႈၽွၼ်း ယူႇတီႇ တၢင်တူဝ်မုၵ်ႉၸုမ်း ၽွမ်ႉႁူမ်ႈၵူၼ်းမိူင်း (ဢၼ်ပူဝ်ႇတေႇဝိင်ႇဢွၼ်ႁူဝ်) သေ တိတ်းတေႃႇမၢၼ်ႈ ယဝ်ႉ ၵပ်းသိုပ်ႇၵၼ်တင်း သိုၵ်းတႆးပွတ်းႁွင်ႇ ပွတ်းၸၢၼ်း ပွတ်းဢွၵ်ႇတႃႇဢုပ်ႇလွင်ႈၵတ်းယဵၼ် တင်း လူင်ပွင်ၸိုင်ႈမၢၼ်ႈၶဝ်။
ပီ 1964 ၼီႈ ၵဵဝ်ႇၵပ်းလူၺ်ႈ လွင်ႈမုၵ်ႉၸုမ်းတႆး တင်းသဵင်ႈ တေၽွမ်ႉႁူမ်ႈၵၼ်ၼႆႉ တၢင်းႁၼ် ဢမ်ႇမိူၼ်ၵၼ်သေ ၸဝ်ႈၼွႆႉ ဢမ်ႇယွမ်းႁပ်ႉလႄႈ လႆႈတႅၵ်ႇဢွၵ်ႇ ၼႂ်းမုၵ်ႉၸုမ်း ၼုမ်ႇသိုၵ်းႁၢၼ် သေ ၸူဝ်ႈၶၢဝ်းတႄႇတင်ႈ ဝႆႉမုၵ်ႉၸုမ်း လွၼ်ႉၵႅၼ် ၼုမ်ႇသိုၵ်းႁၢၼ်(ဝၢႆးၼႆႉပဵၼ်မႃးမုၵ်ႉၸုမ်း ၶိူဝ်းတႆးၵွၼ်းၶေႃ SNIA ဢၼ် ၸဝ်ႈႁၢၼ် သၢင်ႇသေႃး ဢွၼ်ႁူဝ်။
ပီ 1964 လိူၼ်မေႇ ၶဝ်ႈႁၢပ်ႇၵၢၼ်မိူင်း ၼႂ်းမုၵ်ႉၸုမ်း တပ်ႉသိုၵ်းၸိုင်ႈတႆး တပ်ႉၸုမ်းမၢႆ 3 (တပ်ႉၽွမ်ႉႁူမ်ႈ SNUF ၵဝ်ႇၵဝ်ႇ) သေ လႆႈႁပ်ႉဢဝ် ပုၼ်ႈၽွၼ်း ၽူႈၵွၼ်းၵၢၼ်ဢုပ်ႉပိူင်ႇ ၼႄႇမိူင်းယွင်ႁူၺ်ႈ လႆႈလူင်း ထတ်းသၢင်ၼႃႈၵၢၼ် ၼၼ်ႉလႆႈထုၵ်ႇတၢင်း မၢၼ်ႈၼႃႈၵမ်ႇ ဝႅတ်ႉယိုဝ်း ၼႂ်းႁိူၼ်း ။ တီႈဝၢၼ်ႈၼွင်ဝိူၵ်ႇ ဢိူင်ႇပႃၶီး ၼႄလွၵ်ႈၸွၵ်ႇ။ ပီ 1966 ၵဵဝ်ႇလူၺ်ႈ လွင်ႈၽွမ်ႉႁူမ်ႈသေ မႃးၵပ်းသိုပ်ႇ SNIA ။
ပီ 1967 လိူၼ်ၽေႇၽေႃႇဝႃႇရီႇ တႄႇၼႃႈႁိူၼ်း ၵပ်း ၼၢင်းလူင်ႇ ယူႇဝၢၼ်ႈ ၼႂ်းလိုင်း ဢိူင်ႇပၢင်ႁူႈ ၼႄႇလၢႆးၶႃႈ။ မီးလုၵ်ႈၸၢႆး ႁူမ်ႈၵၼ် 2 ၵေႃႉ (1) ၸၢႆးဢုင်းပၢင်ႇ (2) ၸၢႆးၼေႃႇဝၼ်း။
ပီ 1967 ၵဵဝ်ႇလူၺ်ႈ ၵၢၼ်ၼွၵ်ႈမိူင်း သေ လႆႈမႃး မိူင်းထႆး ။ ထိုင် မႃးပီ 1968 လိူၼ်ဢွၵ်ႇထူဝ်ႇပိူဝ်ႇၼႆႉ ၸဝ်ႈၼွႆႉ ဢွၼ်ႁူဝ် မုၵ်ႉၸုမ်းၼုမ်ႇသိုၵ်းႁၢၼ် ပၢၼ်မႂ်ႇ လုၵ်ႉသိမ်းဢႃႇၼႃႇ မုၵ်ႉၸုမ်းၶိူဝ်းတႆးၵွၼ်းၶေႃ တီႈပဵင်းလူင်လႄႈ လႆႈထုၵ်ႇတၢင်း ၸဝ်ႈၼွႆႉ ပူတ်းၵွင်ႈ ၵူၼ်း 30 ပၢႆ သေ လႆႈယူႇဝႆႉၼႂ်းႁိူၼ်းယေး ဢမ်ႇပၼ်ၵႂႃႇလႂ် တွၼ်ႈၼိုင်ႈယဝ်ႉ။
ၸဝ်ႈၼွႆႉ ၸႂ်ႉၵၢၼ်လႆႈၵႂႃႇႁႃဢုပ်ႇဢူဝ်း သိုၵ်းတႆး ၵူႈမူႇၵူႈၸုမ်း ႁႂ်ႈမၵ်းမၼ်ႈ (အသိအမှတ်ပြု) ပၼ်မုၵ်ႉၸုမ်း ၼုမ်ႇသိုၵ်းမၢၼ် ပၢၼ်မႂ်ႇ ပဵၼ်မုၵ်ႉၸုမ်းၵၢၼ်မိူင်းသေ ဢဝ်လွင်ႈၽွမ်ႉႁူမ်ႈၵၼ်။
ပီ 1969 လႆႈႁပ်ႉ ဢဝ်ၼႃႈၵၢၼ် ၽူႈၸတ်းၵၢၼ် တပ်ႉၵွင် 3 ၼႂ်းတပ်ႉသိုၵ်းၽွမ်ႉႁူမ်ႈလုၵ်ႉၽိုၼ်ႉ(ၸိုင်ႈတႆး)
ပီ 1970 ၶဝ်ႈမႃး ငဝ်ႈၸိုင်ႈသေ 1971 လႆႈႁပ်ႉဢဝ်ၼႃႈၵၢၼ် ၽူႈၸတ်းၵၢၼ် ႁူဝ်ပဝ်ႈလူင် တိူင်း 2 တီႈမိူင်းပၼ်ႇ။
ပီ 1971 လိူၼ်ဢေႃးၵတ်ႉ 9 ဝၼ်း ၵဵဝ်ႇၵပ်းလူၺ်ႈၵၢၼ်မိူင်းသေ လႆႈ တုၵ်းၶွၵ်ႈယဝ်ႉ ပီ 1978 လိူၼ်မေႇ 21 ဝၼ်း လႆႈဢွၵ်ႇၶွၵ်ႈၶိုၼ်း။
ပီ 1979 လႆႈႁပ်ႉ ပုၼ်ႈၽွၼ်း S.3 (ၾၢႆႇ ဝၢင်းၽႅၼ်ၵၢၼ်သိုၵ်း) ပၢင်သဝ်း ငဝ်ႈၸိုင်ႈသေ 1980 ၼီႈ လႆႈတႄႇၼႃႈႁိူၼ်းၵိုၵ်း ၼၢင်းမျိၼ်ႉယီႇ ဝၢၼ်ႈႁူဝ်ၾၢႆႇ မွၵ်ႇၸၢမ် မိူင်းပၼ်ႇ မီးလုၵ်ႈၸၢႆး ၵေႃႉၼိုင်ႈ ( ၸိုဝ်ႈ – ဢၢႆႈၼွႆႇၶမ်း)။
ပီ 1981 ၵျုၼ်ႇ 9 ဝၼ်း လႆႈႁပ်ႉပုၼ်ႈၽွၼ်း ၽူႈၸတ်းၵၢၼ် တပ်ႉမုၵ်ႉ 1 တပ်ၵွင်ငဝ်ႈၸိုင်ႈသေ 1982 လႆႈမႃးဢဝ်ၶိုၼ်း ၼႃႈၵၢၼ် ၵႅမ်ၽူႈၸတ်းၵၢၼ် G-5 (ၾၢႆႇသူၼ်းတုမ်) ငဝ်ႈၸိုင်ႈသေ ႁၢပ်ႇၵၢၼ်မိူင်းယူႇယဝ်ႉ။
1984 တင်ႈၶွင်ႇသီႇၸိုင်ႈတႆး လုၵ်ႉၽိုၼ်ႉ (TRC/SSRC) ယဝ်ႉ ပဵၼ်ၸဝ်ႈသိုၵ်း
- လႆႈႁၢပ်ႇၵိုတ်ႉၼႃႈၵၢၼ် ၾၢႆႇၽွင်းငမ်း
1995 – ၶဝ်ႈႁူမ်ႈ တပ်ႉသိုၵ်းၸိူဝ်ႉၸၢတ်ႈၸိုင်ႈတႆး (SSNA) ၸၼ်ႉၸဝ်ႈသိုၵ်းလူင်
2005 – ၶဝ်ႈႁူမ်ႈ ၶွင်ႇသီႇဢဝ်ၶိုၼ်းၸိုင်ႈတႆး (RCSS/SSA)
- ဝၢႆးၼႆႉပေႃးၵၢၼ်သေ ၼုင်ႈသၢင်ႇၵၢၼ်း တေႃႇထိုင်သုတ်းမုၼ်။
ၼႃႈႁိူၼ်း
1- ၼၢင်းလူင်ႇ – မီးလုၵ်ႈလၢင်းႁူမ်ႈၵၼ် 2 ၵေႃႉ
*ၸၢႆးဢုင်းပၢင်ႇ
*ၸၢႆးၼေႃႇဝၼ်း
2- ၼၢင်းမျိၼ်ႉယီႇ – မီးလုၵ်ႈလၢင်းႁူမ်ႈၵၼ် 2 ၵေႃႉ
*ၸၢႆးၼွႆႇၶမ်း
*ၼၢင်းသႅင်ၼူၼ်း
3- ၼၢင်းၸေႃးလႃႉ – မီးလုၵ်ႈလၢင်းႁူမ်ႈၵၼ် 3 ၵေႃႉ
*ၸၢႆးၸိင်ႇပိူင်း
*ၸၢႆးလႅင်ၶမ်း
*ၸၢႆးၸိင်ႇႁၢၼ်
(လုၵ်ႈလၢင်းတင်းမူတ်း ၸၢႆး 6 ၵေႃႉ၊ ယိင်း 1 ၵေႃႉ)