တၢင်းၽိတ်းငၢၼ်း “ပွႆး”  ႁိုဝ် တၢင်းၽိတ်း “ၵူၼ်း”

ၵဵဝ်ႇၵပ်း “ငၢၼ်း” ႁိုဝ် “ပွႆး” ၵူႈလွင်ႈလွင်ႈ ၸွမ်းၾိင်ႈႁိတ်ႈႁွႆးၶွင်တႆး ၸဵမ်လိူၼ်ၸဵင် တေႃႇ လိူၼ်သိပ်းသွင် ၼႂ်းၼိုင်ႈပီ တႆးႁဝ်းမီး ပွႆး ႁိုဝ် ငၢၼ်း ၾိင်ႈႁိတ်ႈႁွႆး ဢၼ်ပဵၼ်ၵၢၼ်ၵဵဝ်ႇၶွင်ႈ တင်းၵၢၼ်ၸိူဝ်ႉၶိူဝ်း ၵၢၼ်ၸိူဝ်ႉၸၢတ်ႈဝၢၼ်ႈမိူင်း ၵၢၼ်ၾိင်ႈငႄႈ ၵၢၼ်သႃသၼႃ တင်းၵၢၼ်ႁဵတ်းႁႃယူႇၵိၼ်သဝ်းလႄႈ ၵၢၼ်လဝ်ႇမူၼ်ႈသိူဝ်းၸႂ်။

ပွႆး ႁိုဝ် ငၢၼ်းတင်းသဵင်ႈတင်းလူင်ၸိူဝ်းၼႆႉ ပူႇယႃႈတႃယၢႆးႁဝ်းႁၼ်ဝႃႈပဵၼ်လွင်ႈလီၼႆလႄႈဢဝ်ပဵၼ်တၢင်းယုမ်ႇ ယမ် ဢၼ်ၸပ်းပႅၼ်းတိတ်းၸႂ်မႃးလႄႈ တိုဝ်းၵမ်ဢဝ်ပဵၼ်ႁိတ်ႈႁွႆးမႃးၸွမ်းသၽႃးဝ ဢမ်ႇမီးလၵ်ႉလူမ်းၶူမ်းၼႂ်း ဢမ်ႇၸႂ်ႈလွင်ႈသၢင်ႈႁၢင်ႈႁဵတ်းၾၢင် ဢမ်ႇၸႂ်ႈသမ်ႇမႅၼ်ပႅၼ်ၼႃႈဢူတ်ႇဢၢင်ႈဢူငဝ်းႁၢင်ႈၾၢင်လႄႈငိုၼ်းၶမ်း။

ထိုင်မႃးၵၢပ်ႈပၢၼ်မိူဝ်ႈလဵဝ် ဢမ်ႇဝႃႈငၢၼ်း(ပွႆး)သင် မိူဝ်ႈလႂ် တီႈလႂ် ၵႅၼ်ႇတႄႉလွၼ်ႉမွၼ်းမၼ်းမိူၼ်ႁၢင်ႈလူတ်းယွမ်း ႁၢင်ႇႁိူၼ်ပိူင်ႈၵႂႃႇ  တင်းလွင်ႈပိူင်ပဵၼ်မီးတႄႉ ၼင်ႇၶေႃႈဢဵၼ်းဢၢၼ်းလႄႈၵႂၢမ်းၶဝ်ႈၸႂ်ဢၼ်ၸၢင်ႈၽိတ်းပိူင်ႈ တင်း ႁဵတ်ႇလႄႈၽူလ်ပိူင်ပဵၼ်တႄႉမၼ်းယူႇ ၸင်ႇၵႆႉလႆႈယိၼ်းသဵင်ပွင်ႉသဵင်လႃႇ တႆးသူင်ငၢၼ်း“ပွႆး”ပူၼ်ႉတီႈ ၵုမ်ႇႁဵတ်းပွႆး မၵ်ႉပွႆး ႁိတ်ႉပွႆး ၼႆလူင်ယူႇတိၵ်းတိၵ်း။

မိူဝ်ႈထိုင်ႁွတ်ႈမိုဝ်ႉယၢမ်းၶၢဝ်းငၢၼ်း ႁိုဝ် ပွႆး ဢၼ်လႂ်ဢၼ်ၼိုင်ႈ မိူဝ်းတင်းၵုမ်ႇတင်းၸုမ်း ႁိုဝ်ၵူၼ်းသူၼ်ႇၼမ် ဢမ်ႇပၼ်ၶၢဝ်းယၢမ်းၸွႆႈႁၢပ်ႇႁၢမ်ၶဝ်ႈႁူမ်ႈၸွႆႈၵၢၼ်လႆႈၵေႃႈတၵ်းမီးၵေႃႉလႂ်ၵေႃႉၼိုင်ႈ ၵုမ်ႇလႂ်ၵုမ်ၼိုင်ႈဢွၵ်ႇမႃး ႁပ်ႉ ၸတ်းႁဵတ်းသူၼ်ႇလႆႈသူၼ်ႇသေမၼ်းၵေႃႈပဵၼ်ၵၢၼ်ႁပ်ႉၽိတ်းထုၵ်ႇလႆႈသေပဵၼ်ပုၼ်ႈတူဝ်ၶဝ်ယဝ်ႉ။ မၼ်းၵေႃႈ ထုၵ်ႇယူႇသူၼ်ႇၼိုင်ႈ ၵွႆးၵႃႈၵမ်ႈၽွင်ႈၵေႃႈဢဝ်တိုဝ်ႉတၢင်း ၾိင်ႈႁိတ်းႁွႆးဢၼ်မီးမႃးၼၼ်ႉ ႁဵတ်းပဵၼ်ႁဵတ်ႇဢၢင်ႈ ဢဝ်ပဵၼ်ၵၢၼ်မၢၵ်ႈမီးသူၼ်ႇတူဝ်ၵေႃႈမီး တေၵႂႃႇၼႄးၶဝ်ဝႃႈၽိတ်းတင်းမူတ်းၵေႃႈ တေပႆႇၸႂ်ႈၼင်ႇၵဝ်ႇ။

ငၢၼ်း ႁိုဝ် ပွႆး ၼၼ်ႉမၼ်းၵေႃႈမီးၵႃႈၸႂ်ႉၸၢႆႇမၼ်းတင်းၼမ်လၢႆလွင်ႈ ၸိူင်ႉၼင်ႇ ၵႃႈၶၢတ်ႈပိုၼ်ႉတီႈ ဢမ်ႇၼၼ် ၵႃႈယိုမ်ၸႂ်ႉပိုၼ်ႉတီႈ ၶူဝ်းၶွင် ၵႃႈၼမ်ႉၵႃႈၾႆး ၵႃႈၼၵ်ႉႁွင်ႉ “ၽူႈႁွင်ႉၵႂၢမ်း” ၵႃႈႁူမ်ႇလူမ်ႈ ၵႃႈယုၵ်းယၢၵ်း လႄႈလိူမ်ႈလႆႇ မူတ်းသႂ် ၵႃႈၵပ်းသၢၼ် ၵႃႈရူတ်ႉၵႃႈလႃး ဢိၵ်ႇတင်းၵူႈသမ်ႇၵူႈပိူင်ၵေႃႈပဵၼ်ငိုၼ်းပဵၼ်တွင်း ဢမ်ႇဢေႇ ဢမ်ႇၵွမ်ႉၵႃႈ တႆးၵွႆး ဢၼ်ၸတ်းငၢၼ်း“ပွႆး” ပဵၼ်သူၼ်ႇတူဝ် တၢင်ႇၸၢတ်ႈတၢင်ႇၶိူဝ်းၸိူင်ႉၼင်ႇထႆးၵေႃႈ မီးၵၢၼ်မဝ်ၸတ်းယူႇ။

ၵွႆးၵႃႈ မိူဝ်ႈၸတ်းငၢၼ်းဢဝ်ပဵၼ်သူၼ်ႇတူဝ်ၵေႃႈ တၵ်းထုၵ်ႇလႆႈႁဵတ်းၸွမ်းၾိင်ႈဢၼ်ဢၢင်ႈထိုင်လိူင်ႈငၢၼ်း “ပွႆး” ၼၼ်ႉယူႇ။  ၸိူင်ႉၼင်ႇ ၸတ်းငၢၼ်း“ပွႆး”ပီမႂ်ႇတႆးၼႆၵေႃႈ တၵ်းထုၵ်ႇလႆႈမီးပႃးလွင်ႈၾိင်ႈပီမႂ်ႇ။ ႁူမ်ႈဝႃႈမဝ်ၸတ်း ႁင်းၵွႆးႁိုဝ် ႁူမ်ႈၵၼ်ၸတ်းၵေႃႈလီ ထုၵ်ႇလႆႈႁဵတ်းၸွမ်းၾိင်ႈပီမႂ်ႇတႆး မိူၼ်ၼင်ႇၵၢၼ်လူႇတၢၼ်းၶဝ်ႈမႂ်ႇၼမ်ႉမႂ်ႇ လူႇတၢၼ်းၽဵလ်းသွမ်းသင်ၶၸဝ်ႈ ၵႃရဝၻမ်ႁူဝ် ၵူၼ်းထဝ်ႈၵူၼ်းၵႄႇလႂ်ၸိူဝ်းၼႆႉထုၵ်ႇလီမီးယူႇ ပေႃးၼၼ်ၸင်ႇ ၵိုင်ႇတၢင်းဝႃႈ ၸတ်းငၢၼ်း“ပွႆး”ပီမႂ်ႇ။

ၾၢႆႇၼိုင်ႈၵေႃႈႁဝ်းတေၵႆႉလႆႈႁၼ် ၵူၼ်းၼုမ်ႇၽိတ်းႁူဝ်ၵၼ် ထိုင်တီႈပေႃးဝၢတ်ႇၸဵပ်းလူမ်ႉတၢႆၵေႃႈ ႁၼ်မီးမႃး ၸိူဝ်းၼႆႉၽူႈၸတ်းငၢၼ်း“ပွႆး” တၵ်းတေလႆႈဢဝ်ပုၼ်ႈၽွၼ်း။ လူၺ်ႈလွင်ႈၽိတ်းႁူဝ်ၵၼ်ပေႃႉထုပ်ႉၵၼ်ၸိူဝ်းၼႆႉ မၼ်းၵေႃႈဢမ်ႇၸႂ်ႈတၢင်းၽိတ်းငၢၼ်း “ပွႆး” မၼ်းပဵၼ်တီႈၵူၼ်း။ ၵူၼ်းႁဝ်းၼႆႉ ပေႃးမီးၸႂ်ငႄႈ မီးၸႂ်မဵတ်ႉတႃႇ ဢမ်ႇမီးၸႂ်မႂ်ႈၸႂ်မႆႈ ဢမ်ႇမီးတေႃးသမေႃးႁ ဢမ်ႇမီးမႃႇၼၸႂ်သုင်ၸိုင် တိုၼ်းပဵၼ်ၵူၼ်းတေၸၢင်ႈမေႃၽိတ်းပိူၼ်ႈ။ ၵွႆးၵႃႈ ပေႃးပဵၼ်ၵူၼ်းဢမ်ႇယွမ်းပိူၼ်ႈ မီးတေႃးသမႃႇၼယႂ်ႇ ၸႂ်ၽႅၼ်သုင် ဢမ်ႇယွမ်းပိူၼ်ႈၸိူဝ်းၼၼ်ႉ ဢမ်ႇၵွမ်ႉၵႃႈ ၼႂ်းငၢၼ်း“ပွႆး” ၵွႆး တၢင်ႇတီႈၵေႃႈတၵ်းတေၽိတ်းပိူၼ်ႈလႆႈၵူႈတီႈယဝ်ႉ။

ႁူမ်ႈဝႃႈ ပီႈၼွင်ႉတႆး မီးငၢၼ်း“ပွႆး”ယူႇတင်းပီၵေႃႈ ဢမ်ႇၸႂ်ႈငၢၼ်း“ပွႆး”မူၼ်ႈသိူဝ်းၵွႆး မၼ်းမီးတင်းငၢၼ်း ၵုသူလ် ငၢၼ်းၿုၼ်း လႄႈၶႅၵ်ႇလီပၢင်ၸႃႉၸိူဝ်းၼႆႉ။ ၸိူင်ႉႁိုဝ်ၵေႃႈလီ မိူဝ်ႈႁဝ်းဢမ်ႇလွတ်ႈလႆႈၵၢၼ်ၸတ်းငၢၼ်း ၾိင်ႈငႄႈ ႁိတ်ႈႁွႆး ၵၢၼ်လဝ်ႇမူၼ်ႈၸိူဝ်းၼႆႉ ၽူႈၸတ်းငၢၼ်း တၵ်ႉတေလႆႈႁဵၼ်းႁူႉၶဝ်ႈၸႂ်ၾိင်ႈတိုဝ်းၵမ်လွင်ႈငၢၼ်း ပိူင်ၸတ်း ငၢၼ်း ပၢင်လႂ်ပၢင်ၼၼ်ႉယူႇ။ ဢမ်ႇဝႃႈသူၼ်ႇတူဝ်ၸတ်းၵေႃႈလီ သူၼ်ႇ မုၵ်ႉ ၸုမ်း ၵေႃ ၸတ်းၵေႃႈလီ လိူဝ်သေ ႁႂ်ႈၶဝ်ႈၸွမ်းပိူင်လႄႈထုၵ်ႇမႅၼ်ႈတင်းၾိင်ႈယုမ်ႇယမ်ၵိူဝ်းလီႁဝ်းယဝ်ႉ ၵၢၼ်ႁၢင်ႈႁႅၼ်းလႄႈၵၢၼ်ႁႄႉၵင်ႈလွင်ႈတေ ၸၢင်ႈထုၵ်ႇယႃႉၵဝ်းၸိူဝ်းၼႆႉ တၵ်းႁႂ်ႈမီးႁဵတ်ႇမီးၽူလ်လႄႈၶႅမ်ႉလႅပ်ႈလီငၢမ်းၶိုၵ်ႉၶႅမ်ႉ။

ၾၢႆႇၼိုင်ႈၵေႃႈ ပီႈၼွင်ႉတႆးႁဝ်းၸိူဝ်းၶဝ်ႈမႃးႁဵတ်းၵၢၼ်ယူႇၼႂ်းမိူင်းထႆးၼႆႉ ၵူႈၵေႃႉၵေႃႈႁူႉဝႃႈ ၵၢၼ်တေႃႇသူႈၸီႈဝိတ်ႉ ႁႃၵိၼ်လဵင်ႉတွင်ႉၵူႈဝၼ်းဝၼ်းၼႆႉမၼ်းဢမ်ႇၸႂ်ႈလွင်ႈငၢႆးယဝ်ႉ။ တင်းပၼ်ႁႃ တၢင်းပဵၼ် ရူၶ်ႈၶူဝ်ႊဝိၻ်ႉ 19 လႄႈ ပၼ်ႁႃၵၢၼ်ငၢၼ်းယၢမ်းလဵဝ် ဢမ်ႇမိူၼ်ၵူႈပွၵ်ႈ ၵၢၼ်ငၢၼ်းႁႃယၢပ်ႇ ၵႃႈယူႇၵႃႈၵိၼ်ၵူႈသမ်ႇၵူႈပိူင်ၵေႃႈ ၵႃႈၶၼ်သုင် ယႂ်ႇၶိုၼ်ႈ တေမိူဝ်းၶိုၼ်းၵေႃႈယၢပ်ႇသိုပ်ႇယူႇၵေႃႈဢမ်ႇငၢႆႈ ပီႈၼွင်ႉမိူင်းတႆးႁဝ်းၵေႃႈတိုၵ်ႉၶႂ်ႈပၢႆႈမႃးယူႇတိၵ်းတိၵ်း။

ဢၼ်ၸိူဝ်းပၢႆႈဢွၵ်ႇၼႂ်းပိုၼ်ႉတီႈပၢင်တိုၵ်းၼႂ်းမိူင်းတႆးသေတေၶဝ်ႈမႃးမိူင်းထႆးၵေႃႈဢမ်ႇထိုင်တီႈ တိုၵ်ႉတူၵ်းၶိုင်ႈ တူၵ်းၵၢင်တၢင်းၵေႃႈ ႁူပ်ႉထူပ်းပၼ်ႁႃယဝ်ႉ တႃႇတေၶဝ်ႈမိူင်းထႆးယၢမ်းလဵဝ်မၼ်းဢမ်ႇငၢႆႈ ၸဝ်ႈၼႃႈတီႈထႆး ပႂ်ႉၸွမ်း လႅၼ်လိၼ်တဵမ်ၵႂႃႇသဵင်ႈ မိူဝ်ႈမႃးထူပ်းပၼ်ႁႃယဝ်ႉ တေပွၵ်ႈမိူဝ်းၶိုၼ်းၵေႃႈဢမ်ႇၸၢင်ႈ တေၶဝ်ႈမိူင်းထႆးၵေႃႈ ဢမ်ႇ လႆႈ ၸိူဝ်းလၵ်ႉၶၢမ်ႈပူၼ်ႉၶဝ်ႈမႃးလႆႈၵေႃႈထုၵ်ႇၸဝ်ႈၼႃႈတီႈထႆးတိၺွပ်းၶင်ၶွၵ်ႈဝႆႉယူႇ ၼပ်ႉႁူဝ်ပၢၵ်ႇ။

ၵမ်ၸႃတႃတႆးႁဝ်းယၢမ်းလဵဝ် ၼႂ်းမိူင်းၵေႃႈ တႆးႁဝ်းၶႃႈၵၼ်ႁႅမ်ၵၼ် ၼွၵ်ႈမိူင်းၵေႃႈႁဝ်းၽိတ်းမေႃးၵၼ်ၽိတ်းႁူဝ် ပေႃႉထုပ်ႉဢဝ်တၢႆ ၵၼ်ၸွမ်းငၢၼ်း ၸွမ်းပွႆးယူႇ။  ပေႃးႁဝ်းဢမ်ႇမေႃႁၵ်ႉၵၼ် ဢမ်ႇမေႃပွႆႇၽႃႈဝၢင်းတူတ်ႈပၼ်ၵၼ် လွင်ႈဢွၼ်ႇဢိတ်းဢီႈၵွႆး  ၸွမ်းၵိဝ်ႇ ၸွမ်းငၢၼ်း“ပွႆး” လႂ်ၸိူဝ်းၼႆႉ ႁဝ်းတေၵုမ်ႇၽိတ်းမေႃးပေႃႉထုပ်ႉၵၼ် ၶႃႈၵၼ် ႁႅမ်ၵၼ် ဢဝ်ၸိူဝ်ႉၸၢတ်ႈၸိူဝ်ႉၶိူဝ်းတႆးႁဝ်းမူၺ်ႉဝၢႆးႁၢႆ ၼႂ်းၸူဝ်ႈၸၢတ်ႈပၢၼ်ႁဝ်းၼႆႉယဝ်ႉ။