မိူင်းၶႄႇ ပိၵ်ႉဢိုတ်းၽၵ်းတူၸွမ်းလႅၼ်လိၼ်မႃး ၸမ်သွင်ပီၼႆႉ ၵူၼ်းမိူင်းတႆး ၸိူဝ်းယူႇၸွမ်းလႅၼ်ၶႄႇ ဢမ်ႇၸၢင်ႈၶၢႆၶူဝ်းႁႆႈၶူဝ်းသူၼ်၊ ထူပ်းတၢင်းယၢပ်ႇၽိုတ်ႇႁႅင်း မၢင် ၸိူဝ်းပဵၼ်ၼီႈပဵၼ်ၶွတ်ႇ ။
တႄႇဢဝ် ဝၼ်းတီႈ 1/4/2020 မႃး ႁၢၼ်ႉတေႃႇထိုင်ယၢမ်းလဵဝ် ၸမ်သွင်ပီယဝ်ႉ လူင်ပွင်ၸိုင်ႈမိူင်းၶႄႇ သင်ႇပိၵ်ႉဢိုတ်းၽၵ်းတူ ၶဝ်ႈဢွၵ်ႇၸွမ်း လႅၼ်လိၼ်တႆး – ၶႄႇ တင်းမူတ်း ဢၼ်ၶဝ်ႈဢွၵ်ႇပဵၼ်တၢင်းၵၢၼ်လႄႈသင်၊ ဢမ်ႇပဵၼ်တၢင်းၵၼ်လႄႈသင် တႃႈႁိူဝ်းၸိူဝ်းၼႆႉ ယွၼ်ႉတၢင်းပဵၼ် ၶူဝ်ႊဝိတ်ႉ 19 ၽႄႈလၢမ်းႁႅင်းၼႆသေ ႁဵတ်းႁႂ်ႈတုမ်ႉတိူဝ်ႉထိုင် ၵူၼ်းမိူင်းပိုၼ်ႉတီႈ ပွတ်းထုင်ႉမၢဝ်း ထူပ်းတၢင်းယၢပ်ႇၽိုတ်ႇႁႅင်း ယွၼ်ႉဢမ်ႇၸၢင်ႈ တေႃႉၶူဝ်းသူၼ် ဢွၵ်ႇၶၢႆၸူးတၢင်းမိူင်းၶႄႇ။
ၵူၼ်း ၼမ်ႉၶမ်း လၢတ်ႈတီႈၽူႈတွႆႇႁွၵ်ႈဝႃႈ – “မိူင်းၶႄႇ ပိၵ်ႉၽၵ်းတူမႃး ၸမ် 2 ပီလုမ်းလုမ်းယဝ်ႉ ၸဝ်ႈသူၼ်/ ၼႃး ၸိူဝ်းၼႆႉ ထူပ်းတၢင်း ယၢပ်ႇၽိုတ်ႇၵၼ် မႃးႁႅင်းတႄႉၶႃႈ။ ၶူဝ်းသူၼ် ဢၼ်ဢွၵ်ႇမႃးၼႆႉ ဢမ်ႇၸၢင်ႈတေႃႉၶၢႆၸူးမိူင်းၶႄႇလႆႈ မၢင်ၸိူဝ်းၶၢတ်ႈတီႈလိၼ်သေၽုၵ်ႇသွမ်ႈမႃး လႆႈပၼ်ၵႃႈၶၢတ်ႈ။ မၢင်ၸိူဝ်းၵူႈယိုမ်ငိုၼ်းမႃးလူင်းတိုၼ်းလၢင်း ၸိူဝ်းၼႆႉ ၵေႃႈမီးတင်းၼမ် ဢွၼ်ၵၼ်ပဵၼ်ၼီႈ ပဵၼ်ၶွတ်ႇ ပေႃးမၢၵ်ႇမိူဝ်ၵၼ်ဝႆႉၶႃႈ ယဝ်ႉ။ မဵဝ်းၼႆႉ မၼ်းဢမ်ႇၸၢင်ႈလၢတ်ႈၼႄၵၼ်လူး ဝႃႈမီးၼီႈၵၼ်ၵေႃႉၵႃႈႁိုဝ် ၸိူဝ်းၼႆႉ။ ၵူၼ်းမိူင်းတႄႉ တုၵ်ႉၶႁႅင်းဢေႃႈ ဢမ်ႇၸၢင်ႈၵႂႃႇတိူင်ႇ လၢတ်ႈတီႈလႂ်။ ပၼ်ႁႃ ၸိူဝ်းၼႆႉ ၸဵမ်မိူဝ်ႈမီးလူင်ပွင်ၸိုင်ႈဝၢၼ်ႈမိူင်းၼၼ်ႉ ၶဝ်သမ်ႉပေႃးဢမ်ႇမႃး တူၺ်းလူသင်၊ မိူၼ်ၼင်ႇပၢၼ်သိုၵ်းယိုတ်းမိူင်းယၢမ်းလဵဝ်တႄႉ ယိုင်ႈၶႅၼ်းဢမ်ႇလူဝ်ႇဝႃႈႁိုဝ်ယဝ်ႉၶႃႈ”- ဝႃႈၼႆ။
မိူဝ်ႈမိူင်းၶႄႇ ပႆႇပိၵ်ႉဢိုတ်းၽၵ်းတူလႅၼ်လိၼ်ၼၼ်ႉ ၸဝ်ႈၼႃး ၽုၵ်ႇၶဝ်ႈ ၼိုင်ႈပီလႂ် 2 ပွၵ်ႈ။ တႃႇတေႃႇသူင်ႇၶၢႆၸူးတၢင်းမိူင်းၶႄႇ။ ဝၢႆးသေ ပိၵ်ႉဢိုတ်းၽၵ်းတူမိူင်း မႃးယဝ်ႉလိၼ်သူၼ်ႁႆႈၼႃး ၵမ်ႈၼမ် ပွႆႇႁၢမ်းပႅတ်ႈ ၵေႃႈမီး။
ၸဝ်ႈၼႃး ၼမ်ႉၶမ်း ၵေႃႉၼိုင်ႈ လၢတ်ႈတီႈၽူႈတွႆႇႁွၵ်ႈဝႃႈ – “မိူဝ်ႈၶႄႇ ပႆႇပိၵ်ႉၽၵ်းတူၼၼ်ႉ ႁဝ်းၶႃႈ ႁဵတ်းၼႃး ၼိုင်ႈပီ သွင်ပွၵ်ႈ။ မိူဝ်ႈလဵဝ်ၼႆႉ လူတ်းယွမ်းလူင်းၵၼ်ၼမ် မွၵ်ႈ 90-95% ၼႆႉ။ ဢၼ်ၽုၵ်ႇတႄႉ တေမီး 5-10 % ၵႃႈၼႆႉၵူၺ်း။ ၼိုင်ႈပီ ၽုၵ်ႇၼိုင်ႈပွၵ်ႈၵူၺ်းယဝ်ႉၶႃႈ။ တူင်ႈ ၼႃး မၢင်တီႈ ပွႆႇႁၢမ်းပႅတ်ႈၵေႃႈ မီး ။ ယၢမ်းလဵဝ် ၵႃႈၸႂ်ႉၸၢႆႇသမ်ႉ ၵႃႈႁႅင်း ပေႃးၼပ်ႉဢေႊၵႃႊမၼ်းဝႃႈၼႆၸိုင် 1 ဢေႊၵႃႊ ၼႆႉ တေသဵင်ႈတိုၼ်းလၢင်း ပႃးၵႃႈႁႅင်း ၵႃႈၾုၼ်ႇ တင်းမူတ်းမွၵ်ႈ 5 သႅၼ်ၼႆႉ၊ ၵႃႈၾုၼ်ႇၼႆႉ ၼိုင်ႈထူင်ပေႃး ပႅတ်ႇမိုၼ်ႇပၢႆယဝ်ႉ။ ပေႃးၶဝ်ႈဢမ်ႇဢွၵ်ႇၶႅမ်ႉၼႆ သုမ်းပႃးၵေးလၢင်းၵွၼ်ႇဢေႃႈ၊ ပေႃးၶဝ်ႈဢွၵ်ႇလီၵေႃႈၶႅၼ်းဢိၼ်ႉၼၼ်ႉၶႃႈၼႃႇ” – ဝႃႈၼႆ။
ၸဝ်ႈသူၼ်ၽၵ်းၶဵဝ် ၸိူဝ်းၼႆႉၵေႃႈ မိူဝ်ႈၵူႈပွၵ်ႈတႄႉ ပေႃးၽၵ်းၶဵဝ်ဢွၵ်ႇမႃးယဝ်ႉ တေႃႉသူင်ႇၶၢႆတၢင်းမိူင်းၶႄႇ လႆႈၵႃႈၶၼ်သုင် ယၢမ်းလဵဝ်ၼႆႉ လႆႈၶၢႆထုၵ်ႇၶၢႆပေႃးၵၼ်မႃး ထိုင်တီႈပၼ်လၢႆၵၼ် ၸိူဝ်းၼႆႉၵေႃႈ မီး။
ၸဝ်ႈသူၼ်ၽၵ်းၶဵဝ် တီႈၼမ်ႉၶမ်း လၢတ်ႈတီႈၽူႈတွႆႇႁွၵ်ႈဝႃႈ– “ပေႃးပဵၼ်ၼႆၵႂႃႇ ၶဝ်ႈႁိုင်တႄႉ ယၢပ်ႇယဝ်ႉၶႃႈ။ ၵမ်ႈၼမ် လႆႈၵိၼ်ၶိုၼ်းဢၼ်ႁႃဝႆႉမိူဝ်ႈဢွၼ်တၢင်းၼၼ်ႉ မႃးၸၢႆႇ ၵူၺ်းၶႃႈဢေႃႈ။ ငိုၼ်းၶဝ်ႈဢမ်ႇမီး မိူၼ်မိူဝ်ႈၵူႈပွၵ်ႈယဝ်ႉ”- ဝႃႈၼႆ။
မိူၼ်ၼင်ႇ ဢွႆႈၼႆၵေႃႈ ယူႇတီႈပေႃႈလဵင်ႉၶႄႇ မႃးလူင်းတိုၼ်းလၢင်းဝႆႉ တၢင်းမိူင်းတႆးပွတ်းထုင်ႉမၢဝ်းၼႆႉ ၵမ်ႈၼမ်သေ ၼႂ်းၶၢဝ်းတၢင်း 2 ပီမႃးၼႆႉ ဢွႆႈ ၸိူဝ်းၼႆႉၵေႃႈ ဢမ်ႇလႆႈတေႃႉသူင်ႇၶဝ်ႈၼႂ်းမိူင်းၶႄႇ မိူၼ်ၵၼ်။
ၵူၼ်းၼုမ်ႇ ၼမ်ႉၶမ်း လၢတ်ႈတီႈၽူႈတွႆႇႁွၵ်ႈဝႃႈ – “လႆႈငိၼ်းဝႃႈ ၼႂ်းလိူၼ်ၼႆႉ ၶႄႇၶဝ် တေပိုတ်ႇၽၵ်းတူ တႃႇ 20 ဝၼ်း တႃႇတေႃႉဢွႆႈ ဢၼ် ပေႃႈလဵင်ႉၶႄႇၶဝ် မႃးလူင်းတိုၼ်းလၢင်း ၽုၵ်ႇဝႆႉ တၢင်းထုင်ႉမၢဝ်းၼႆႉ။ ၵူၺ်းၵႃႈ ဢမ်ႇပဵၼ်ပိုတ်ႇ ။ၶႄႇၼႄလွင်ႈတၢင်းဝႃႈ ယွၼ်ႉတၢင်းပွတ်းလႅၼ် လိၼ်ၼႆႉ မီးၵူၼ်းတိတ်းၸပ်းၸိူဝ်းမႅင်းဢူဝ်ႊမၢႆႊၶရွၼ်ႊၼႆဝႃႇ။ ဢွႆႈဢၼ်ၶႄႇၶဝ် မႃးလူင်းတိုၼ်းလၢင်းဝႆႉ မီး 2 ပီယဝ်ႉ ဢမ်ႇလႆႈၶၢႆတေႃႇမိူင်း ၶႄႇ”- ဝႃႈၼႆ။
ၶူဝ်းၵုၼ်ႇ/ ၶူဝ်းသူၼ် ဢၼ်ဢွၵ်ႇတၢင်းမိူင်းမၢၼ်ႈ မိူင်းတႆး တေႃႇသူင်ႇၶၢႆတေႃႇမိူင်းၶႄႇၼႆႉ ႁူဝ်ပၢၵ်ႇလႂ် တေမီး 80-90 % ၵႃႈၼႆႉ ဝႃႈၼႆ။
ၶူဝ်းသူၼ် ဢၼ်ယူႇတီႈ ပီႈၼွင်ႉထုင်ႉမၢဝ်း ၾင်ႇမိူင်းတႆး ၽုၵ်ႇသွမ်ႈသေ သူင်ႇၶၢႆတေႃႇမိူင်းၶႄႇ ၸိူဝ်းၼၼ်ႉသမ်ႉ ၵမ်ႈၼမ် ပဵၼ်ဢွႆႈ၊ ၶဝ်ႈၵၢပ်ႇ၊ မၢၵ်ႇပၢၵ်ႉ၊ ထူဝ်ႇပွတ်း/ ထူဝ်ႇမႅင်းၵျီး၊ တႅင်၊ ၶဝ်ႈ လႄႈ ၽၵ်းၶဵဝ် ၸိူဝ်းၼႆႉ။
