Friday, March 29, 2024

ပၢၵ်ႇပီတၢင်းၼႃႈ ႁဵၵ်ႈဝႃႈမိူင်းတႆး ၵူဝ်ဢမ်ႇမီးၵူၼ်းတႆးလိၵ်ႈတႆးၵႂၢမ်းတႆး(ပွင်ႈၵႂၢမ်း)

Must read

ၶၢဝ်းယၢမ်းတၢင်းပဵၼ်ရူၶ်ႈၶူဝ်ႊဝိၻ်ႉ ၽႄႈမၢၵ်ႈႁၢဝ်ႈႁႅင်းတူဝ်ႈလူၵ်ႈယူႇၼႆႉ ၼႂ်းမိူင်းမၢၼ်ႈပတ်းပိုၼ်ႉဢၼ်ထုၵ်ႇ ၸွမ်သိုၵ်းမိၼ်းဢွင်ႇလၢႆႇယိုတ်းဢမ်းၼၢၸ်ႈၸဵမ်မိူဝ်ႈဝၼ်းထီႈ 1 လိူၼ်ၾႅပ်းၿိဝ်ႊရီႊ 2021 မႃးပီပၢႆ ဢိၵ်ႇတင်း ၼႂ်းမိူင်းတႆးပွတ်းႁွင်ႇၵေႃႈပဵၼ်ပၢင်တိုၵ်းဢမ်ႇၵိုတ်းဢမ်ႇဝၢႆးယိုတ်ႈယၢဝ်းမႃးတေႃႇႁၢၼ်ႉၼႆႉ ပဵၼ်ႁဵတ်ႇ ႁဵတ်းႁႂ်ႈၵူၼ်း မိူင်းတႆးလႆႈတုၶ်ႉယၢၵ်ႈၶၢၼ်ၸႂ်မႃးလၢႆသိပ်းပီမိူင်းပၢၼ်သိုပ်ႇပၢၼ်။

Photo SHRF-ၵူၼ်းမိူင်းတႆးပၢႆႈၽေးသိုၵ်း ႁႃတီႈၵတ်းယဵၼ်

လူၺ်ႈႁဵတ်ႇၼႆႉသေလႄႈၸီးဝတ်ႉသၢႆၸႂ်ၵူၼ်းမိူင်းတႆးဢၼ်လူႉတၢႆယွၼ်ႉၽေးရူၶ်ႈႁုၵ်းႁၢႆႉလူင်တၢင်းပဵၼ်ၶူဝ်ႊဝိၻ်ႉ19 ၵွႆးၵေႃႈ တႄႇပီဢွၼ်ပူၼ်ႉမႃးတေႃႇပီ 2022 ၼႆႉၵွႆး ၽူႈယႂ်ႇၵူၼ်းလူင် ၽူႈမီးၼမ်ႉၵတ်ႉ ၽူႈႁွင်ႉၽဵင်းၵႂၢမ်း ၽူႈတႅမ်ႈၽဵင်းၵႂၢမ်းလႄႈ သင်ၶၸဝ်ႈယႂ်ႇၸဝ်ႈလူင်ႁဝ်းလႆႈလူႉႁၢႆတၢႆၽၢတ်ႇၵႂႃႇတင်းၼမ်။

- Subscription -

လိူဝ်ၼၼ်ႉ ၵၢၼ်ႁႃၵိၼ်လဵင်ႉတွင်ႉလဵင်ႉပၢၵ်ႇၵေႃႈပဵၼ်ပၼ်ႁႃလူင်ယႂ်ႇ ယွၼ်ႉရူၶ်ႈတၢင်းပဵၼ်ၶူဝ်ႊဝိၻ်ႉ 19 သေ ဢမ်ႇထၢင်ႇႁၢင်ႈဢွၵ်ႇႁိူၼ်းဢွၵ်ႇယေးႁဵတ်းႁႃၵိၼ်လႆႈလွတ်ႈလႅဝ်း။ ၼၼ်ႉၵွႆးပႆႇပေႃးယင်းမီးၽေးပၢင်တိုၵ်းယိုတ်ႈ ယၢဝ်းမႃးဢမ်ႇၵိုတ်းဢမ်ႇလိုဝ်ႈ လႆႈပၢႆႈလႆႈၼီ လႆႈလူႉသေႁၢႆ ၶူဝ်းၶွင်ငိုၼ်းၶမ်းလႄႈၵၢၼ်မၢၵ်ႈမီးလူႉႁၢႆႁူတ်းႁဵဝ်ႇၼပ်ႉ လၢႆသႅၼ်လၢၼ်ႉ ႁၢမ်းႁႅၵ်းတီႈယူႇတၼ်းသဝ်း ဝၢၼ်ႈႁၢမ်းမိူင်းႁၢမ်းလၢႆဝၢၼ်ႈလၢႆဝဵင်း ႁူဝ်ၵူၼ်းလၢႆသႅၼ်ၸိူဝ်းၼႆႉ လႆႈဢွၼ်ၵၼ်ပၢႆႈၶဝ်ႈထိူၼ်ႇၶဝ်ႈၶိူဝ်း ပၢႆႈၶၢႆႉၶဝ်ႈဝဵင်း ပၢႆႈၶဝ်ႈမိူင်းၶႄႇ မိူင်းထႆး ၵမ်ႈၼမ် ၵေႃႈၶၢမ်ႈလႅၼ်လိၼ်ဢမ်ႇလႆႈ ၸိူဝ်းၶၢမ်ႈလႆႈၵေႃႈထုၵ်ႇၸဝ်ႈၼႃႈတီႈဝၢၼ်ႈမိူင်းပိူၼ်ႈတိၺွပ်းဝႆႉယူႇတင်းၼမ်။

Photo: SWAN/ ၵူၼ်းမိူင်းတႆး ဢၼ်ထုၵ်ႇတီႉၺွပ်းတီႈမိူင်းၾၢင် ၸိုင်ႈထႆး

ၸိူင်ႉၼင်ႇၼႂ်းမိူင်းထႆး ယၢမ်းလဵဝ်ၵူၼ်းပၢႆးၽေးမႃးထုၵ်ႇတိၺွပ်းၶင်ယူႇၼႂ်းၶွၵ်ႈ ဝဵင်းမႄႈႁွင်ႈသွၼ် ဝဵင်းမိူင်းၾၢင် လႄႈ ၸွမ်းဝဵင်းဢၼ်တိတ်းၸပ်းလႅၼ်လိၼ်ၸိူဝ်းၼႆႉ ၼပ်ႉႁူဝ်ပၢၵ်ႇ။ ၵမ်ႈၽွင်ႈၵေႃႈပၢႆႈမႃးႁႃလုၵ်ႈႁႃလၢၼ် ဢၼ်ႁဵတ်းၵၢၼ်ဝႆႉယူႇၼႂ်းမိူင်းထႆး ၵမ်ႈၽွင်ႈပၢႆႈၽေးဢၢၼ်းၶဝ်ႈႁဵတ်းၵၢၼ်လဵင်ႉတူဝ်လဵင်ႉၸႂ် ယွမ်းသဵင်ႈငိုၼ်းပၼ် ႁႂ်းပိူၼ်ႈဢွၼ်ၶဝ်ႈမိူင်းထႆးၼၼ်ႉ ငိုၼ်းၵေႃႈသဵင်ႈပႅတ်ႈလၢႆ ပၢႆထုၵ်ႇလႆႈမႃးယူႇၼႂ်းၶွၵ်ႈထႅင်ႈ ၸိူင်ႉၼင်ႇပိူၼ်ႈဝႃႈ “ပၢႆႈသိူဝ်ၺႃးမီ”ၼႆၼၼ်ႉယဝ်ႉ။

တႆးပၢႆႈၶဝ်ႈမိူင်းထႆးၼႆႉ တင်ႈတႄႇဝၢႆးၵၢၼ်လုၵ်ႉၾိုၼ်ႉ 1958 ယဝ်ႉ ၶၢဝ်းတၢင်း 60 ပီပၢႆတႆးပၢႆႈၶဝ်ႈမိူင်းထႆး ႁုၼ်ႈႁႅၵ်ႈ သုတ်းၵူၼ်းၵဝ်ႇလၢႆးလုၵ်ႉၾိုၼ်ႉလႄႈလုၵ်ႈလၢင်းၼၢင်းမေး။ လင်သိုပ်ႇၼၼ်ႉၵေႃႈတၢမ်းၵၼ်မႃး ယွတ်းယွတ်း ယႅတ်းယႅတ်း။ ထိုင်မႃး 1996 ဝၢႆးတပ်ႉသိုၵ်းမိူင်းတႆးၵူၼ်ႇပင်းလူမ်ႉလႅဝ် သိုၵ်းမၢၼ်ႈတမ်းဝၢင်းၽႅၼ်ပၢႆးတိုၵ်း လၢႆးတိုၵ်းတႅပ်းသီႇတႅပ်း ၽဝ်ႁိူၼ်းၽဝ်ယေးၽဝ်ဝၢၼ်ႈ ၽဝ်ၶူင်ႇ လိုပ်ႈႁေႃႈၸႂ်ႉပၢႆႈ ၶီႇၼဵၵ်းတဵၵ်းတဵင် ၶႃႈၽဝ်ဢဝ်တၢႆ လူလၢႆၵၼ်ႉၸၼ်မႄႈယႃႈၼၢင်းယိင်း ၽဵဝ်ႈႁုပ်ႈယိုတ်းဢဝ်လၢႆ ၸူၼ်ဢဝ်ၶူဝ်းၶွင်ငိုၼ်းၶမ်း ႁၢႆႉမႂ်ႈသုတ်းပူၼ်ႉသုတ်း လိူဝ်လႄႈၵူၼ်းမိူင်းယူႇဢမ်ႇလႆႈ လိူတ်ႇမႆႈၵူႈယွမ်ႇယႃႈ ဢွၼ်ၵၼ်ပၢႆႈဢိုပ်းပၢႆႈတၢႆ ၶဝ်ႈမိူင်းထႆးၼပ်ႉႁူဝ်ႁဵင်ႁူဝ်မိုၼ်ႇ။

တေႃႈၼင်ႇၼၼ်ၵေႃႈပႆႇယဝ်ႉပႆႇဝၢႆး ပၢင်တိုၵ်းလႄႈၵၢၼ်ၶီႇၼဵၵ်းတဵင်းတဵင်ယင်းတိုၵ်ႉမီးယူႇတူဝ်ႈပတ်းပိုၼ်ႉတီႈၼိုင်ႈ ယဝ်ႉတီႈၼိုင်ႈ ၵၢၼ်ႁႃၵိၼ်လဵင်ႉတွင်ႉဢမ်ႇမၼ်ႈၵိုမ်း ဢမ်ႇမီးဢၼႃးၶူတ်းလႄႈလင်ႇလႆၶဝ်ႈႁဵတ်းၵၢၼ် မိူဝ်ႈလူင်ပွင် ၸိုင်ႈထႆးပိုတ်ႇႁပ်ႉၵူၼ်းမိူင်းမၢၼ်ႈ မိူင်းလၢဝ်း မိူင်းၶမဵၼ် (ၵမ်းၿူးၶျႃး) ၶဝ်ႈႁဵတ်းၵၢၼ်ပဵၼ်တၢင်းၵၢၼ် ႁူမ်ႈၵၼ် တင်းၸိူဝ်းပၢႆႈၶဝ်ႈမႃးယူႇၼႂ်းမိူင်းထႆးဢွၼ်ၼႃႈၼႆႉလႄႈၶဝ်ႈမႃးထႅင်ႈပႃႈလင် တၵ်းဢမ်ႇယွမ်း 7-8 သႅၼ်။ ႁူမ်ႈၸိူဝ်း မႃးၵိူတ်ႇမႄႈၽႄႈလုၵ်ႈမီးယူႇၼႂ်းမိူင်းထႆးၼႆႉ ႁူမ်ႈတင်းမူတ်းမွၵ်ႈလၢၼ်ႉပၢႆပၢႆ။ ၵွပ်ႈၼႆ ႁူဝ်ၵူၼ်းတႆးဢၼ်မီးယူႇ ၼႂ်းမိူင်းတႆးၵေႃႈဢေႇယွမ်းလူင်း။ လိူဝ်ၼၼ်ႉ ၵမ်ႈၽွင်ႈပၢႆႈၶဝ်ႈမိူင်းၶႄႇ ၵမ်ႈၽွင်ႈပၢႆႈလူင်းႁႃၵိၼ်ၼႂ်းမိူင်းမၢၼ်ႈ။

ႁႅင်းၵၢၼ်မိူင်းႁူမ်ႈတုမ်လၵ်ႉၶဝ်ႈမိူင်းထႆး ၺႃးတီႉပွတ်းမႄႈသၢႆ – ၵဵင်းႁၢႆး

ယွၼ်ႉဝၢၼ်ႈမိူင်း(ၼႂ်းမိူင်းတႆး)ဢမ်ႇၵတ်းယဵၼ် ၾၢႆႇၼိုင်ႈၵေႃႈယွၼ်ႉၵၢၼ်ႁႃၵိၼ်လဵင်ႉတွင်ႉယၢပ်ႇၾိုတ်ႇလႄႈ ၵၢၼ် ဢဝ်လုၵ်ႈၽႄႈလၢင်းၵေႃႈဢေႇယွမ်းလူင်း တၢင်ႇၶိူဝ်းသမ်ႉ ၵၢၼ်ပၢႆႈဢွၵ်ႇၼွၵ်ႈမိူင်းဢေႇ ႁူမ်ႈဝႃႈဢွၵ်ႇၵႂႃႇႁဵတ်းၵၢၼ် ႁႃၵိၼ်လဵင်ႉတွင်ႉၵေႃႈလီ ၵႂႃႇႁဵၼ်းလိၵ်ႈႁဵၼ်းလၢႆးၵေႃႈယဝ်ႉ ဝၢႆးယဝ်ႉၵၢၼ်ယဝ်ႉငၢၼ်းၵေႃႈ ပွၵ်ႈမႃးယူႇႁေႃယူႇႁိူၼ်း ၶိုၼ်း မႃးပူၵ်းပွင်ဝၢၼ်ႈၶူင်ႇၶိုၼ်း မိူဝ်ႈမီးလုၵ်ႈမီးလၢင်းမႃးၵေႃႈ ၼႂ်းတူင်ႇဝူင်းၵူၼ်းၶိူဝ်းလဵဝ်ၵၼ်ၸွႆႈၵၼ် ဢမ်ႇၼၼ် မုၵ်ႉမူႇၽုင်ၸုမ်းၶဝ်ၵေႃႈၸွမ်းၸွႆႈၵၼ်။

ၵူၼ်းၶိူဝ်းမၢၼ်ႈ ဢၼ်လုၵ်ႉမိူင်းမၢၼ်ႈမႃးႁိမ်ၵိၼ်ႁိမ်ယူႇႁႃၵိၼ်ယူႇၼႂ်းမိူင်းတႆးၵွႆး ပေႃးၼမ်လိူဝ်တႆးယဝ်ႉ။ ၵူၼ်း ၶိူဝ်းမၢၼ်ႈၸိူဝ်းၼႆႉ ပဵၼ်သိုၵ်းသေမႃး ပဵၼ်ၶုၼ်ႁၢပ်ႇၵၢၼ်သေၶဝ်ႈမႃး မၢင်ၸိူဝ်းတိုၼ်းတင်ႈၸႂ်ၶဝ်ႈမႃးႁႃၵိၼ် ၼႂ်းမိူင်းတႆး တိုၼ်းဢမ်ႇဢၢၼ်းၶိုၼ်းမိူဝ်းမိူင်းမၢၼ်ႈ မိူၼ်ၵၼ်တင်းတႆးၸိူဝ်းမႃးယူႇၼႂ်းမိူင်းထႆးသေဢမ်ႇၶႂ်ႈမိူဝ်း ယူႇၶိုၼ်းမိူင်းတႆးၼၼ်ႉယဝ်ႉ။ လုၵ်ႈဢွၼ်ႇတႆးၸိူဝ်းမႃးၵိူတ်ႇယႂ်ႇၼႂ်းမိူင်းထႆး လႆႈမီးလွင်ႈထၢင်ႇႁၢင်ႈမိူၼ်ၵူၼ်းထႆး မီးသူၼ်ႇလႆႈပဵၼ်ၵူၼ်းၵိုၵ်းမိူင်းထႆး မီးသူၼ်ႇလႆးမိူၼ်ၵူၼ်းထႆးၵူႈလွင်ႈၵူႈပိူင်။ လိူဝ်သေၵူၼ်းယိပ်းဝႂ်ၽၢသ်းပွတ်ႇ ဝီႊသႃႊႁဵတ်းၵၢၼ်ၵွႆး ယူႇဢမ်ႇပူၼ်ႉလိူဝ်ၸွမ်းၶေႃႈတတ်းမၵ်းၵိၼ်ၵႅၼ်ႇ။ ၼၼ်သေတႃ မၢင်ၸိူဝ်းၵေႃႈယင်းႁႃႁဵတ်း ႁိုဝ် မီးဝႂ်သိပ်းပီ ႁိုဝ် ဝႂ်ႁူဝ်သုၼ်ၼႆၼၼ်ႉယူႇ။

တႆးလႆႈၶဝ်ႈႁဵတ်းၵၢၼ်ၼႂ်းမိူင်းထႆးၼႆႉ ၸိူဝ်းၶႂ်ႈပွၵ်ႈၶိုၼ်းဝၢၼ်ႈၵဝ်ႇမိူင်းလင်ဢေႇတႄႉတႄႉ။ မၢင်ၸိူဝ်းၵေႃႈ ဢဝ်ၽူဝ် ဢဝ်မေးၵူပ်ႉၵူႈၸွမ်းၵူၼ်းထႆးယဝ်ႉပိၼ်ႇလၢႆႈသၼ်ၸၢတ်ႈ(ၵူၼ်းၵိုၵ်းမိူင်း)သေ ပဵၼ်ၵူၼ်းထႆးၵႂႃႇ။ မိူဝ်းမိူင်းတႆးၶိုၼ်း ၵေႃႈ တေႃႉတႄႉဝႃႈပွၵ်ႈမိူဝ်းဢႅဝ်ႇမိူဝ်းၸႂ်းပေႃႈမႄႈပီႈၼွင်ႉ ၼမ်သုတ်းယူႇၽၢၵ်ႇလိူၼ်သၢဝ်းဝၼ်းၵႃႈၼၼ်ႉၵွႆး ယွၼ်ႉၼႆႉႁူဝ်ၵူၼ်းတႆးၼႂ်းမိူင်းတႆးဢေႇလူင်းၼႆႉၵေႃႈဢမ်ႇလီဢၢမ်း။ ၸိူဝ်းၶဝ်ႈမႃးယူႇၼႂ်းမိူင်းထႆးႁုၼ်ႈႁႅၵ်ႈသႅၼ်း ဢွၼ်တၢင်းလုၵ်ႈလၢၼ်ၼုမ်ႇသိုၵ်းႁၢၼ်ပဵၼ်ၵူၼ်းထႆးမူတ်းယဝ်ႉ။

သိုပ်ႇမႃးထႅင်ႈႁုၼ်ႈသႅၼ်းၼိုင်ႈၵေႃႈ မႃးၵိူတ်ႇယႂ်ႇၼႂ်းမိူင်းထႆးသေ ပဵၼ်ၵူၼ်းၵိုၵ်းမိူင်းထႆးယဝ်ႉ ႁူမ်ႈဝႃႈၵမ်ႈၽွင်ႈ ဢမ်ႇလႆႈတိုဝ်ႉတၢင်းပဵၼ်ၵူၼ်းၵိုၵ်းမိူင်းထႆးၵေႃႈ ပဵၼ်ၵူၼ်းယူႇလႆႈၼႂ်းမိူင်းထႆးထၢင်ႇႁၢင်ႈ ၸိူင်ႉၼင်ႇၸိူဝ်းယိပ်းဝႂ် ၵပ်းတူဝ် သီၶျူမ်းၽူး (သီၶွင်ႇ) သီၾႃႉ သီၶဵဝ်ၶွပ်ႇလႅင် သီမူင်ႈ(သီမၢၵ်ႇၶိူဝ်) ႁူဝ်သုၼ်(ဝႂ်သိပ်းပီ) လႂ်ၸိူဝ်းၼႆႉ ပဵၼ်ၵူၼ်းဢၼ်မီးသူၼ်ႇ ယူႇလႆႈၼႂ်းမိူင်းထႆးၼၼ်ႉယူႇယဝ်ႉ။ သူၼ်ႇလီမၼ်းတွၼ်ႈၼိုင်ႈၵေႃႈ ၵူၼ်းၸိူဝ်းမႃးမီးယူႇ ၼႂ်းမိူင်းထႆးၼႆႉ တိုၵ်ႉၸႂ်ႉတိုဝ်းၽႃးသႃတႅမ်ႈလၢတ်ႈလိၵ်ႈတႆးၵႂၢမ်းတႆးၶူဝ်းတႆးၾိင်ႈႁိတ်ႈႁွႆးလွင်ႈၵိူဝ်းယမ်တႆးယူႇ ႁူမ်ႈ ဝႃႈလေႃးလေးႁူမ်ႈထွႆႈၵႂၢမ်းထႆးသေတႃႉ။ ၵွႆးၵႃႈၵႂၢမ်းတႆးၵႂၢမ်းထႆးၵေႃႈၸႂ်ႉတိုဝ်းထွႆႈၵႂၢမ်းလဵဝ်မိူၼ်ၵၼ်တင်းၼမ်တင်း လၢႆယူႇ။ ဢၼ်လီမႆႈၸႂ်လူင်လၢင်ၼၼ်ႉ ႁူဝ်ၵူၼ်းတႆး ၽႃးသႃလိၵ်ႈလၢႆးတႆး ၵႂၢမ်းလၢတ်ႈတႆး ၼႂ်းမိူင်းတႆးၼၼ်ႉ ပေႃးထႅင်ႈ 50 ပီ ပၢၵ်ႇပီၼႆၸိုင်တေၸၢင်ႈယဵၼ်းႁၢႆၵႂႃႇယူႇ ပေႃးႁဝ်းဢမ်ႇမႅတ်ႇပႅင်းပႂ်ႉပႃးၸွႆႈၵၼ်ႁၵ်ႉသႃ။

ဢၢၼ်ႇယဝ်ႉႁူမ်ႈပၼ်တၢင်းႁၼ်ထိုင်တီႈၼႆႈ

- Subscription -
- SHAN's Apps -spot_img

ၶၢဝ်ႇလိုၼ်းသုတ်း