ပၢင်ၵုမ်လူင်ပၢင်လူင်တႄႇဝၼ်းထီႈ 3 – 7 လိူၼ်ၾႅပ်ႉလွငၿိဝ်ႊရီႊ 1947 ၸဝ်ႈၾႃႉ တူဝ်တႅၼ်းၸဝ်ႈၾႃႉ တူဝ်တႅၼ်း ၵူၼ်းမိူင်းတႆး ဢွၼ်ၵၼ်မႃးၶွၼ်ႈတုမ်တီႈပၢင်လူင် ဝဵင်းလၢႆးၶႃႈ ပိူဝ်ႈတႃႇၶဝ်ႈႁူမ်ႈပၢင်ၵုမ်။
ပုၼ်ႈတႃႇၵမ်ၸႃတႃမိူင်းတႆးမိူဝ်းၼႃႈၼၼ်ႉ ၸဝ်ႈၾႃႉလႄႈတူဝ် တႅၼ်းၵူၼ်းမိူင်းတႆး ဢွၼ်ၵၼ်ၽွမ်ႉလႆႈၸႂ်ႁူမ်ႈႁွမ်း ၵၼ်။ ၶွင်ႊသီႊႁူမ်ႈတုမ် (ဢၼ်မၢၼ်ႈႁဵၵ်ႈၶၢၼ်ၸိုဝ်ႈဝႃႈ “ၶွင်ႊသီႊၸဝ်ႈၾႃႉ”) ဢၼ်ဢိင်းၵလဵတ်ႈဢွၼ်တင်ႈဝႆႉ ၸဵမ်မိူဝ်ႈပႆႇပဵၼ်သိုၵ်းလူင်ၼၼ်ႉ ဢွၼ်ၵၼ်ၶိုၼ်းမႄးလႅၵ်ႈလၢႆႈၶွတ်ႇၽွတ်ႈပဵၼ် “ၶွင်ႊသီႊၸိုင်ႈတႆး” SHAN STATES COUNCIL ဢၼ်ပႃးတူဝ်တႅၼ်းၸဝ်ႈၾႃႉ လႄႈ တူဝ်တႅၼ်းၵူၼ်းမိူင်းၶိုင်ႈတေႃႇၶိုင်ႈၶဝ်ႈႁူမ်ႈၵၼ် ၼၼ်ႉယဝ်ႉ။
လိူဝ်ၼၼ်ႉယဝ်ႉ ၸဝ်ႈၾႃႉတင်းတူဝ်တႅၼ်းၵူၼ်းမိူင်းတႆး ယင်းၽွမ်ႉလႆႈၸႂ်ၵၼ် တွၼ်ႈတႃႇဢဝ်မိူင်းတႆး ၸုၵ်းမၼ်ႈ ႁူဝ်ဝႃႇၽဵင်ႇပဵင်းၵၼ်တင်းမိူင်းမၢၼ်ႈ။
ထိုင်မႃးဝၼ်းထီႈ 5 တူဝ်တႅၼ်းသၼ်လွႆၶၢင်ၶဝ်ႁွတ်ႈၽႅဝ်မႃးထိုင်တီႈပၢင်လူင်။ ဝၼ်းထီႈ 6 ၶွမ်ႊမတီႊတူဝ်တႅၼ်း မိူင်းတႆးလႄႈၶွမ်ႊမတီႊၶၢင်ၶဝ် လႆႈမႃးဢုပ်ႇဢူဝ်းၵၼ်လွင်ႈတႃႇတေႁူမ်ႈႁွမ်းတင်းမိူင်းမၢၼ်ႈၼၼ်ႉလႄႈ ဢွၼ်ၵၼ် လႆႈၸႂ်ၸွမ်းၼင်ႇၶေႃႈလႆႈတူၵ်းလူင်းၵၼ်ၼႂ်းဝၼ်းထီႈ 6 ဝၢႆးဝၼ်း ဝၢႆႇ 2 မူင်း ဢိၵ်ႇတင်းၶေႃႈလႆႈၸႂ်မၵ်းမၢႆ 5 ၶေႃႈ။ ဝၢႆးၼၼ်ႉ ယၢမ်းၵၢင်ၶမ်ႈ တူဝ်တႅၼ်းၶျၢင်းၶဝ်ၵေႃႈၽႅဝ်မႃးတီႈပၢင်ၵုမ်ပၢင်လူင်လႄႈပၢင်ၵုမ်ၵေႃႈၸူမ်းႁပ်ႉတွၼ်ႈ။
ထိုင်ႁွတ်ႈမႃးဝၼ်းထီႈ 7 ၾႅပ်ႉၿိဝ်ႊရီႊ ၶိုၼ်းဢုပ်ႇၵၼ်တင်းၸုမ်းတူဝ်တႅၼ်းၶျၢင်းသေတူၵ်းလူင်းလႆႈၸႂ်ၵၼ် ၶိုၼ်းမၵ်းမၼ်ႈထႅင်ႈၵမ်းၼိုင်ႈ မိူဝ်ႈၶၢဝ်းယၢမ်း 9 မူင်းၵၢင်ၼႂ်။
ၸွမ်းၼင်ႇၶေႃႈလႆႈၸႂ်ၸိူဝ်းၼႆႉ ပုၼ်ႈတႃႇၵမ်ၸႃတႃၵူၼ်းမိူင်းတွၼ်ႈလႅၼ်လိၼ်ၶဝ်တေမီးလွင်ႈၽွမ်ႉႁူမ်ႈၵၼ်လႄႈ မီးသူၼ်ႇႁူဝ်ဝႃႇၽဵင်ႇပဵင်းၵၼ်တင်းမၢၼ်ႈၶဝ်ၼၼ်ႉ ၵူၼ်းမိူင်းတႆး မိူင်းၶၢင် မိူင်းၶျၢင်း ၽွမ်ႉလႆႈၸႂ်ၵၼ် ပူၵ်းတင်ႈ ၶွတ်ႇၽွတ်ႈ ”ၶွမ်ႊမတီႊ ၵူၼ်းမိူင်း သၼ်လွႆၽွမ်ႉႁူမ်ႈသုင်သုတ်း” THE SUPREME COUNCIL OF THE UNITED HILL PEOPLES (S.C.O.U.H.P) ၼၼ်ႉလႄႈၶတ်းလိူၵ်ႈတူဝ်တႅၼ်း တႆး ၶၢင်း ၶျၢင်း ဢၼ်ဢုပ်ႇဢူဝ်းလႆႈၸႂ်ၵၼ် ၼႂ်းဝၼ်းထီႈ 6 လႄႈ 7 ၼၼ်ႉ တႃႇဢဝ်ပုၼ်းၽွၼ်းဢုပ်ႇၵၼ်တင်းတူဝ်တႅၼ်းမၢၼ်ႈၼၼ်ႉၵေႃႈတႅင်ႇတင်ႈဝႆႉ သပ်ႉၶွမ်ႊမတီႊ 6 ၵေႃႉ။
ၼွၵ်ႈသေၶေႃႈတႅပ်းတတ်းၼၼ်ႉယဝ်ႉ ၸဝ်ႈၾႃႉတင်းတူဝ်တႅၼ်းၵူၼ်းမိူင်းတႆးၶဝ် ၽွမ်ႉလႆႈၸႂ်ၵၼ်မၵ်းမၼ်ႈဢဝ် ဝၼ်းထီႈ 7 လိူၼ်ၾႅပ်ႉၿိဝ်ႊရီႊၼႆႉ ပဵၼ် “ဝၼ်းၶိူဝ်းတႆး” တင်း တုင်းၸၢတ်ႈႁူမ်ႈပႃးၽဵင်းၵႂၢမ်းၶိုၼ်ႈတုင်းၸၢတ်ႈ ၵွပ်ႈပဵၼ်ဝၼ်းဢၼ် ၸဝ်ႈၾႃႉလႄႈတူဝ်တႅၼ်းၵူၼ်းမိူင်းတႆး မႃးၽွမ့်ၵၼ် မႃးႁူမ်ႈႁွမ်းၵၼ် ၶွတ်ႇမၼ်ႈပၼ်ႈၸႂ်ၵၼ် လႄႈလႆႈၶဝ်ႈမႃးႁူမ်ႈၵၼ်ႁဵတ်းသၢင်ႈပိူဝ်ႈတႃႇၵမ်ၸႃတႃ တႆး လႄႈတႃႇဢၼႃၵၢတ်ႈမိူင်းတႆးၼၼ်ႉယဝ်ႉ။
ထိုင်မႃးဝၼ်းထီႈ 9 ၽူႈဢွၼ်ႁူဝ်မၢၼ်ႈ ဢွင်ႇသၢၼ်းလႄႈတူဝ်တႅၼ်းလူင်ပွင်ၸိုင်ႈဢိင်းၵလဵတ်ႈ မိသ်ႉတိူဝ်ႊ ၿွတ်ႉထွမ်ႊလီႊ တူဝ်တႅၼ်းပႃႊတီႊ လေႊၿိူဝ်ႊ (LABOUR PARTY) မိူင်းဢိင်းၵလဵတ်ႈ (ဢၼ်ပဵၼ်လူင်ပွင်ၸိုင်ႈဝႆႉ) – ၸဝ်ႈသိုၵ်းလူင် ရီႊလ်ဝီႊလျႅမ်ႊ ၶဝ်မႃးႁွတ်ႈတီႈပၢင်လူင်ယဝ်ႉ ၸုမ်းတူဝ်တႅၼ်း သပ်ႉၶွမ်ႊမတီႊ တႆး ၶၢင် ၶျၢင်း ဢၼ်လုင်းၶုၼ်ၵျႃႇပု တင်းၸဝ်ႈၸၢမ်ထုၼ်းၶဝ်ဢွၼ်ႁူဝ်ဝႆႉလႄႈၸုမ်းတူဝ်တႅၼ်းမိူင်းမၢၼ်ႈ ဢၼ်ဢွင်ႇသၢၼ်း ဢွၼ်ႁူဝ်ၼၼ်ႉ မႃးႁူပ်ႉထူပ်းဢုပ်ႇဢူဝ်းၵၼ်ထႅင်ႈ။
လူၺ်ႈၶွင်ႊသီႊသုင်သုတ်း ဢၼ်ပဵၼ်တူဝ်တႅၼ်းမိူင်းသၼ်လွႆၽွမ်ႉႁူမ်ႈ SCOUHP တင်းၸုမ်းတူဝ်တႅၼ်းမၢၼ်ႈၶဝ် ဢုပ်ႇဢူဝ်းၵၼ်သေလႆႈၸႂ်ၵၼ်မႃးၼၼ်ႉ ၸင်ႇပဵၼ်မႃးလိၵ်ႈႁူမ်ႈမၢႆပၢင်လူင် ႁိုဝ် လိၵ်ႈၵိၼ်ၵႅၼ်ႇပၢင်လူင် ၼၼ်ႉ ယဝ်ႉ။
ၼႂ်းၶေႃႈလႆႈၸႂ်ဢၼ်လူင်းလၢႆမိုဝ်းၵႂႃႇတင်းမူတ်း 9 ၶေႃႈၼၼ်ႉ ပဵၼ်ၶေႃႈလႆႈၸႂ်ႁူဝ်တီးၵွႆး ပႆႇပႃးႁူဝ်ယွႆႈမၼ်း ၸိူင်ႉ ၼင်ႇ မိူင်းႁူမ်ႈတုမ်ဢၼ်တေႁူမ်ႈၵၼ် 10 ပီ။ ဝၢႆး 10 ယဝ်ႉသင်ဝႃႈၽႂ်ၶႂ်ႈၽၢတ်ႇဢွၵ်ႇၵေႃႈၽၢတ်ႇဢွၵ်ႇလႆႈ ဢၼ်ဝႃႈ ၼၼ်ႉ ဢမ်ႇပႃးၼႂ်း 9 ၶေႃႈၼႂ်းလိၵ်ႈၵိၼ်ၵႅၼ်ႇပၢင်လူင်။ လွင်ႈၼႆႉ ဢွင်ႇသၢၼ်းဝႃႈ တေဢဝ်ၵႂႃႇသႂ်ႇပႃးၼႂ်း ပိူင်ပိုင်း ၸိုင်ႈမိူင်း ဢိၵ်ႇတင်းထႅင်ႈလၢႆလွင်ႈလၢႆႁူဝ်ၶေႃႈၵေႃႈ တေသိုပ်ႇဢုပ်ႇဢူဝ်းၵၼ်ၵႂႃႇ – ဝႃႈၼႆယူႇ။
ၵဵဝ်ႇလူၺ်ႈၶေႃႈလႆႈၸႂ်တွၼ်ႈတႃႇႁူမ်ႈႁွမ်းတင်းမိူင်းမၢၼ်ႈသေဢဝ်လွတ်ႈလႅဝ်းၵွၼ်းၶေႃၼႆႉၽူႈဢွၼ်ႁူဝ်ဢၼ်ၸိုဝ်ႈ သဵင်ယႂ်ႇၼႂ်းမိူင်းတႆးၵမ်ႈၽွင်ႈ ၸိူင်ႉၼင်ႇၸဝ်ႈမိူင်းသထူင်ႇ ၸဝ်ႈၶုၼ်ၵျီႇ လႄႈ တူဝ်တႅၼ်းၸဝ်ႈၾႃႉၵဵင်းတုင် ၸဝ်ႈၶုၼ်သိုၵ်း ၸဝ်ႈၵိၼ်မိူင်းၼွင်ဝွၼ် ၸဝ်ႈထုၼ်းယီႇၶဝ်ၸဝ်ႈၸိူဝ်းၼႆႉ ဢမ်ႇႁၼ်လီၸွမ်းလႄႈႁၼ်ထိုင်ဝႃႈ မိူင်းတႆးႁဝ်းတႅပ်းတတ်းႁဵတ်းၽိတ်းပႅတ်ႈၼႆယဝ်ႉ။
ၾၢႆႇၼိုင်ႈ ၼင်ႇႁိုဝ်တေပဵၼ်မႃးလိၵ်ႈႁူမ်ႈမၢႆပၢင်လူင်လႄႈဢဝ်လွတ်ႈလႅဝ်းၵွၼ်းၶေႃၸွမ်းမၢၼ်ႈၼၼ်ႉ ၸုမ်း SSPFL (ရပလ) သူၼ်းတုမ်ဢဝ်ၵူၼ်းမိူင်းမႃးႁဵတ်းပၢင်ၼႄၵၢင်ၸႂ်တီႈပၢင်လူင်သေ ႁဵၵ်ႈႁွင်ႉႁႂ်ႈဢဝ်လွတ်ႈလႅဝ်းၵွၼ်းၶေႃ ၸွမ်း မိူင်းမၢၼ်ႉၼႆယဝ်ႉ။ ၸုမ်း SSPFL ၶဝ်ၼႆႉ ယုမ်ႇယမ်ၸႂ် ၽူႈဢွၼ်ႁူဝ်မၢၼ်ႈ ဢွင်ႇသၢၼ်း ဢူးၼု တင်း မုၵ်ႉၸုမ်း (ဖဆပလ) ၶဝ်တႄႉတႄႉ တႃႇတေႁွမ်းမိုဝ်းဢဝ်ၵွၼ်းၶေႃ ၸွမ်းမၢၼ်ႈၼၼ်ႉႁၼ်လီၵမ်ႉထႅမ်တႄႉတႄႉၼႆယဝ်ႉ။
ဝၼ်းၶိူဝ်းတႆး ဢမ်ႇၼၼ် ဝၼ်းၸိူဝ်ႉၸၢတ်ႈၸိုင်ႈတႆး
(ၵဵဝ်ႇလူၺ်ႈၸဝ်ႈၾႃႉလႄႈၵူၼ်းတႆးတႅပ်းတတ်းမၵ်းမၼ်ႈဢဝ်ဝၼ်းထီႈ 7 လိူၼ်ၾႅပ်ႉၿိဝ်ႊရီႊ ပဵၼ် ဝၼ်းၶိူဝ်းတႆး ၼႆ ၼၼ်ႉ ယွၼ်ႉၵွပ်ႈပၢင်ၵုမ်လူင်ပၢင်လူင်ပွၵ်ႈၵမ်း 2 ၼႆႉ ပဵၼ်ဝၼ်းဢၼ်ၸဝ်ႈၾႃႉလႄႈၵူၼ်းၶိူဝ်းတႆး မႃးၽွမ်ႉႁူမ်ႈ ၵၼ် လႆႈမႃးၶွတ်ႇမၼ်ႈပၼ်ႈၸႂ်ၵၼ် ႁူမ်ႈမႆႉႁူမ်ႈမိုဝ်းၵၼ် ပဵၼ်ဢၼ်ၼိုင်ႈဢၼ်လဵဝ်ၵၼ်လႄႈ ထွႆႈၵႂၢမ်းဢၼ် မၢႆတီႈပွင်ႇမၼ်းဝႃႈ “ဝၼ်းၽွမ်ႉႁူမ်ႈ” ၵၼ် “ၸဝ်ႈၾႃႉတႆးလႄႈၵူၼ်းၶိူဝ်းတႆး” ၽွမ်ႉႁူမ်ႈၵၼ် ၸင်ႇဝႃႈ “ဝၼ်းၶိူဝ်းတႆး” ၵွပ်ႈပဵၼ်ဝၼ်းဢၼ်တႆး မႃးၽွမ်ႉၵၼ် ၼႆၼၼ်ႉၵွႆး။ ပႆႇလႆႈမၢႆထိုင်ၼႂ်းတူင်ႇၵၢၼ်ဝၢၼ်ႈၵၢၼ်မိူင်း ဢၼ်တိုၵ်ႉ ႁၢင်ႈႁႅၼ်းတႃႇမိူင်းတႆးလႆႈလွတ်ႈလႅဝ်းၵွၼ်းၶေႃ ယွၼ်ႉၵွပ်ႈမၼ်းမႃးၵိုၵ်းႁွမ်းၵၼ် တင်းၵၢၼ်ၸိူဝ်ႉၸၢတ်ႈဝၢၼ်ႈမိူင်း သေ သမ်ႉမႅၼ်ႈၽွင်းတေဢဝ်လွတ်ႈလႅဝ်း ၵွၼ်ၶေႃလႄႈ ၶဝ်ႈၸႂ်ၵၼ်ဢွၵ်ႇတူင်ႇၵႂၢင်ႈၶႂၢင်ၵႂႃႇၸွမ်း ႁဵတ်ႇဝၢၼ်ႈ ၵၢၼ်မိူင်း ၼၼ်ႉယဝ်ႉ။)
ႁူမ်ႈဝႃႈၼႂ်းမိူင်းတႆးမီးၵူၼ်းၶိူဝ်းတႆးၼမ်လိူဝ်ပိူၼ်ႈၼႆၵေႃႈလၢႆၶိူဝ်း ၵူၼ်းၸိူဝ်းပဵၼ် ၵူၼ်းၵိုၵ်းမိူင်းယူႇႁူမ်ႈၵၼ်မႃး ၸဵမ်ပၢၼ်ပူႇမွၼ်ၼၢႆးယႃႈၵေႃႈမီးလၢႆၶိူဝ်းၵူၼ်းယူႇၼႆလႄႈ ႁႂ်ႈပေႃးသၢင်ႇထုၵ်ႇၸင်ႇမႄးထွႆႈၵႂၢမ်းႁႂ်ႈႁၢင်ႈလီၵိုင်ႇလႅပ်ႈ ထမ်းထၸၢတ်ႈ(သၽႃဝ)သေဝႃႈ ဝၼ်းၸိူဝ်ႉၸၢတ်ႈၸိုင်ႈတႆးၼႆမႃး။ (ပၢႆးဝူၼ်ႉ ၽူတႅမ်ႈႁၼ်ထိုင်ၼင်ႇၼႆ)
