Friday, March 29, 2024

ပၢင်လိူၵ်ႈတင်ႈ ၼႂ်းပီ 2023 ဢၼ်ၶွင်ႇသီႇသိုၵ်းမၢၼ်ႈ ယိုတ်းမိူင်း ပိုၼ်ၽၢဝ်ႇဝႆႉၼၼ်ႉ ၸွင်ႇတေပဵၼ်မႃးတႄႉႁိုဝ်?

Must read

ယူႇတီႈမိူင်းႁူမ်ႈတုမ်ႁဝ်းၶႃႈၼႆႉ ပေႃးမႃးယူႇတီႈၸဵင်ႇ Geopolitics  ဢၼ်ဝႃႈ ပၢႆးမိူင်းၼမ်ႉလိၼ်ႁိၼ်ၽႃသေ ဝူၼ်ႉၸိုင် ဢၼ်ႁဝ်းၶႃႈ ဢမ်ႇၵၢင်းလွတ်ႈလႆႈ ပိူင်ယႂ်ႇသုတ်းမၼ်းတႄႉ တေမီး 3 ၸိုင်ႈမိူင်း။ မိူင်းၼိုင်ႈ တေပဵၼ် US ထႅင်ႈမိူင်းၼိုင်ႈၵေႃႈ တေပဵၼ် ရတ်ႉသျိူဝ်ႊလႄႈ မိူင်းၶႄႇ တေမီး 3 ၸိုင်ႈမိူင်းလူင်ၼႆႉ။

Photo by – SHAN/ ႁိုၼ်း ၵႃယၢင်း မွၵ်ႇလၢတ်ႈၶေႃႈၵႂၢမ်း ၼႂ်းဝၼ်းၶွပ်ႈတဵမ် 27 ပီ ၽူႈတွႆႇႁွၵ်ႈ တီႈတူၼ်ႈတီး

ပေႃးမႃးတူၺ်းၵမ်းမိူင်းမိူင်းၼႆၸိုင် မိူၼ်ၸိူင်ႉ မိူင်း US ပိၵ်ႉသမ်ႉဝႃႈ ၵၢၼ်ဝၢၼ်ႈမိူင်းႁဝ်း သုၵ်ႉယုင်ႈတၢၼ်ႇႁိုဝ်ၵေႃႈ ႁႂ်ႈ ပေႃးၵႂႃႇပေႃႉယွၼ်ႈထိုင်တီႈမၼ်း ၵမ်းသိုဝ်ႈတႄႉဢမ်ႇမီး။ ၵူၺ်းၵႃႈ ယူႇတီႈမၼ်းတႄႉၵေႃႈ ၸၢင်ႈႁဵတ်းႁႂ်ႈပေႃႉယွၼ်ႈတီႈ ႁဝ်း သေဢမ်ႇၵႃး ၸၢင်ႈႁဵတ်းႁႂ်ႈတုမ်ႉတိူဝ်ႉႁဝ်းတင်းၼမ် မိူၼ်ၸိူင်ႉဝႃႈ ၵၢၼ်တႃႇတေပၼ်ႁႅင်းတီႈ NUG, CRPH ၶဝ်ႁိုဝ် ဢမ်ႇပၼ်ႁႅင်းႁိုဝ် ဢၼ်ဝႃႈၼၼ်ႉ ယူႇတီႈမၼ်း ၸၢင်ႈတႅပ်းတတ်းလႆႈသေ ႁဵတ်းထိုင်လႆႈတီႈၵမ်းသိုဝ်ႈ။

- Subscription -

ပေႃးထႅင်ႈမိူင်းၼိုင်ႈ မိူၼ်မိူင်းရတ်ႉသျိူဝ်ႊၼႆတႄႉၵေႃႈ မၼ်းတေသၵ်ႈသႃႇလိူဝ်ပိူၼ်ႈ ပုၼ်ႈတႃႇမၼ်း ၵၢၼ်မိူင်း ၼႂ်းမိူင်း ႁဝ်းသုၵ်ႉယုင်ႈတၢၼ်ႇႁိုဝ်ၵေႃႈ ဢမ်ႇပေႃႉယွၼ်ႈမၼ်းၵမ်းသိုဝ်ႈ၊ ၾၢႆႇၼိုင်ႈ မၼ်းတေမီးၽွၼ်းလီၸွမ်း ပေႃးဝႃႈၵၢၼ်မိူင်း သုၵ်ႉယုင်ႈ လွင်ႈၵပ်းသိုပ်ႇ တၢင်းမၼ်းလီၼႆၵေႃႈ ပိူဝ်ႈတႃႇတေ ၶၢႆမၢၵ်ႇမိုဝ်ႉၸိုၼ်းယၢမ်းပၼ်မိူင်းမၢၼ်ႈၼႆႉ မၼ်းၵေႃႈ သၢင်ႇထုၵ်ႇတႃႇမၼ်း ဢၼ်တေၵႂႃႇတုမ်ႉတိူဝ်ႉမၼ်းသမ်ႉ ဢမ်ႇမီးသင်သေဢိတ်း။

ၵမ်းၼႆႉ ပေႃးမႃးတူၺ်းမိူင်းၶႄႇတႄႉၵေႃႈ ဢမ်ႇၸႂ်ႈၸိူင်ႉၼၼ်၊ သင်ၸိူဝ်ႉဝႃႈ ၼႂ်းၵၢၼ်မိူင်းႁဝ်းၼႆႉ ၵၢၼ်မိူင်းယုင်ႈယၢင်ႈ ဢူၼ်ၵဝ်းၼႆၸိုင် မၼ်းတေၵႂႃႇတုမ်ႉတိူဝ်ႉၶွပ်ႇၼမ်ႉလႅၼ်လိၼ်မၼ်း၊ မၼ်းတေၵႂႃႇတုမ်ႉတိူဝ်ႉၵၢၼ်မၢၵ်ႈမီးမၼ်းၵမ်း သိုဝ်ႈ။

ၵွပ်ႈပိူဝ်ႈဝႃႈ မိူင်းမၢၼ်ႈၼႆႉၵေႃႈ မၼ်းသမ်ႉပဵၼ်ၼႃႈတီႈမႁႃႇပိဝ်ႇႁႃႇ ပိူဝ်ႈတႃႇမိူင်းၶႄႇ၊ ၼႃႈၵၢၼ်တိတ်းတေႃႇ လၢႆလၢႆ မိူင်းတႃႇမိူင်းၶႄႇၼႆလႄႈ ပေႃးဝႃႈ မိူင်းႁဝ်းၼႆႉ ဢမ်ႇၼိမ်ဢမ်ႇတဵင်ႈ ဢမ်ႇၼိမ်ဢမ်ႇသဝ်းယဝ်ႉၼႆၵေႃႈ ႁူႉၵႃႈတုမ်ႉ တိူဝ်ႉ မၼ်းၵမ်းသိုဝ်ႈယဝ်ႉ။

ၵွပ်ႈပိူဝ်ႈၸိူင်ႉၼၼ် ယူႇတီႈမိူင်းၶႄႇၼႆႉတႄႉ ပုၼ်ႈတႃႇမၼ်းမီးၽွၼ်းလီၼၼ်ႉ တၵ်းလႆႈႁဵတ်းႁႂ်ႈဝၢၼ်ႈမိူင်း ၼႂ်းမိူင်း မၢၼ်ႈၼႆႉ ၵတ်းယဵၼ်သေဢမ်ႇၵႃး ၸွမ်းၶွပ်ႇၼမ်ႉလႅၼ်လိၼ်ၼႆၵေႃႈ ၶိုၼ်းတေၼိမ်တဵင်ႈၼၼ်ႉ မၼ်းၵေႃႈတေၶတ်းၸႂ် ၼႆႉၵွပ်ႈပိူဝ်ႈဝႃႈမီးၽွၼ်းလီတၢင်းသွင်ၾၢႆႇ။

ၾၢႆႇၼိုင်ႈၵေႃႈ ပေႃးဢမ်ႇၸႂ်ႈဝႃႈ မိူင်းၶႄႇၵမ်ႉယၼ်ပၼ်ၼႆ ပိူဝ်ႈတႃႇၵူႈမိူင်းမိူင်း တေၵမ်ႉယၼ်မၼ်းဢမ်ႇမီးၼႆလႄႈ လူင် ပွင်ၸိုင်ႈ ၸိူဝ်းၶဝ်ႈတၢင်းၵၢၼ်ၵေႃႈလီ ၸိူဝ်းပဵၼ်တၢင်းၵၢၼ်ၵေႃႈလီ ဢဝ်ၸဵမ် ၸၵၸ ၶဝ်ၵေႃႈလီ တၵ်းတေလႆႈပိုင်ႈဢိင် မိူင်းၶႄႇ  မၼ်းပဵၼ်ဢၼ် ဢမ်ႇၸၢင်ႈဝႄႈႁူဝ်လႆႈ။

ပွင်ႇဝႃႈ မိူဝ်ႈပူၼ်ႉမႃးလၢႆဝၼ်းၼႆႉ ႁဝ်းၶႃႈလႆႈႁူႉၸွမ်းဝႃႈ ၽူႈတႅၼ်းမိူင်းၶႄႇ ဢၼ်ၵဵဝ်ႇလူၺ်ႈမိူင်းမၢၼ်ႈ မိတ်ႊသတိူဝ်ႊ သုၼ်ႊၵေႃႊသႅင်ႊ မႃးမီးယူႇတီႈမိူင်းမၢၼ်ႈၼႆႉ ပဵၼ် 7 ၶိုၼ်း 8 ဝၼ်း။ ၼႂ်းမၼ်းမႃးယူႇၵႂႃႇ တီႈၼေႇပျီႇတေႃႇ 8 ဝၼ်းၼႆႉ ႁူပ်ႉထူပ်းၾၢႆႇၵူၼ်းလူင် ၼႂ်းၸၵၸၶဝ် 3 ၵေႃႉၵူၺ်း ဢၼ်ဝႃႈၼၼ်ႉ ၸွင်ႇသမ်ႉတေၸၢင်ႈပဵၼ်လႆႈႁိုဝ်ၼႆ။

ဢၼ်ဝႃႈမၼ်းမႃးႁူပ်ႉထူပ်းၶဝ် 3 ၵေႃႉသေ မႃးယူႇၵႂႃႇ 8 ဝၼ်းၼႆႉ ယူႇတီႈမိူင်းၶႄႇဢွၵ်ႇၶၢဝ်ႇယႂ်ႇ လႄႈ ႁဝ်း ၶႃႈ လႆႈႁူႉငိၼ်းၸွမ်း၊ ၸၵၸၶဝ်တႄႉ တိုၼ်းဢမ်ႇပိုတ်ႇၽုၺ်ႇသေဢိတ်း။

ပေႃးၼႆ ၼႂ်းၶၢဝ်းတၢင်း 8 ဝၼ်း ဢၼ်မၼ်းယူႇၵႂႃႇၼၼ်ႉ  ၸွင်ႇမၼ်းႁူပ်ႉထူပ်းတင်းဢွင်ႇသၢၼ်းသူႉၵျီႇႁိုဝ်ၼႆ ၼႆႉၵေႃႈလႆႈဝူၼ်ႉ။ ဢမ်ႇၼၼ်ၵေႃႈ တီႈၵေႇသုတ်းမၼ်း သင်ၸိူဝ်ႉဝႃႈ တူဝ်တႅၼ်းၶိုၵ်ႉတွၼ်း ဢႃႊသီႊယၼ်ႊ Erywan Yusof   ၶဝ်ဝႃႈတေမႃး မိူင်းမၢၼ်ႈၼၼ်ႉ သင်ၸိူဝ်ႉမၼ်းမႃးသေလႄႈ ၼင်ႇႁိုဝ်ပေႃးတေလႆႈႁူပ်ႉထူပ်းၵၼ် တင်းဢွင်ႇသၢၼ်းသူႉၵျီႇ မၼ်းမႃးၶိုင်ၵၢၼ်ၵႂႃႇဢိူဝ်ႈ ၼႆၵေႃႈ  ၸၢင်ႈပဵၼ်လႆႈ။

ၾၢႆႇၼိုင်ႈ တၢင်းၸၵၶၶဝ်ၵေႃႈ သမ်ႉမီး  သၢႆႊဝႃႊ ဢၼ်ၼိုင်ႈ ၊ ၶဝ်ႁဵတ်းၶၢဝ်ႇ ၽၢဝ်ႇဢွၵ်ႇမႃးဝႃႈ ၼင်ႇႁိုဝ် ၵူၼ်းၼႂ်းတပ်ႉၶဝ် ပေႃးတေၸႂ်ၼိမ်သေယဝ်ႉ ၼင်ႇႁိုဝ် ပေႃးတေဢမ်ႇႁဵတ်း CDM  ၼၼ်ႉ ၶဝ်ပိုၼ်ၽၢဝ်ႇဝႆႉဝႃႈ မိူဝ်ႈလဵဝ်ၶဝ်မီး  ၽႅၼ်ၵၢၼ် ႁူပ်ႉဢုပ်ႇတၢင်း ဢွင်ႇသၢၼ်းသူႉၵျီႇ ။ ဢမ်ႇပေႃးႁိုင် တေပွႆႇပၼ်ဢွင်ႇသၢၼ်းသူႉၵျီႇသေယဝ်ႉ ပေႃး ထိုင် 2023 မႃး တေႁဵတ်းပၢင်လိူၵ်ႈတင်ႈ ။ မိူဝ်ႈၼၼ်ႉမႃး ပေႃးဝႃႈ ဢွင်ႇသၢၼ်းသူႉၵျီႇၶဝ်ႈလိူၵ်ႈတင်ႈယဝ်ႉၼႆၵေႃႈ ၵၢၼ် ဝၢၼ်ႈမိူင်းၼႆႉ တေၶိုၼ်းၼိမ်တဵင်ႈမိူၼ်ၵဝ်ႇၵႂႃႇယူႇၼႆ လႆႈႁၼ်ၶဝ်ၽၢဝ်ႇၶၢဝ်ႇၼႂ်းတပ်ႉ ၶဝ်ၵေႃႈမီး။

ဢၼ်ၼႆႉ ၸွင်ႇတေပဵၼ်လႆႈတႄႉႁႃႉ ဢမ်ႇပဵၼ်လႆႈ။ ၼႂ်းၶၢဝ်းတၢင်း 2 ပီပၢႆ 6 လိူၼ် ပီ 2023 လိူၼ်ဢေႃႊ ၵတ်ႊသ်မႃး ၶဝ်တေႁဵတ်းပၢင်လိူၵ်ႈတင်ႈ ၼႆၼၼ်ႉ ၸွင်ႇသမ်ႉတေၸၢင်ႈပဵၼ်လႆႈ။ ဢဝ်ငဝ်း လၢႆးယၢမ်းလဵဝ်ဝႃႈတႄႉ ႁၼ်ထိုင်ဝႃႈ တေဢမ်ႇၸၢင်ႈပဵၼ်လႆႈ ။ ႁဵတ်းသင်လႄႈၼႆ ၼိုင်ႈတႄႉ ပေႃႈမႄႈၵူၼ်းမိူင်းတိုၼ်း ဢမ်ႇယုမ်ႇၼိူဝ်ၸၵၸ၊ သွင်ၵေႃႈ ပေႃႈမႄႈၵူၼ်းမိူင်းၼႆႉ တိုၼ်းဢိမ်ႇမိူဝ်ႇၸၢၼ်ႈလၢႆးၵၢၼ် 2008 ယဝ်ႉ ။  လုၵ်ႉတီႈ 2008 သေ ၵိူတ်ႇဢွၵ်ႇမႃး ၵၢၼ်သၢင်ႈလွင်ႈငမ်းယဵၼ် NCA ၼၼ်ႉၵေႃႈ ၵႆႉပဵၼ်ဢၼ်ပွမ်မၼ်းၵူၺ်း ၊ မၼ်းဢမ်ႇၸႂ်ႈၵၢၼ်ငမ်းယဵၼ် ဢၼ်ၵူၼ်းမိူင်းၶႂ်ႈလႆႈ ၶႂ်ႈပဵၼ်တႄႉတႄႉ။ ပေႃးဝႃႈ ယူႇတႂ်ႈ လၵ်းမိူင်း 2008 ၼႆႉ မၼ်းဢမ်ႇၸၢင်ႈပဵၼ်မႃးလႆႈ မိူင်းၾႅတ်ႊၻရႄႊတီႊမူဝ်ႊၶရေႊသီႊၸႅတ်ႈၸၢင်ႇ။ ၵူၺ်းတေပဵၼ်ပိူဝ်ႈတႃႇ ၸဝ်ႈဢႃႇၼႃႇၶဝ် ၵုမ်းၵမ် ဢႃႇၼႃႇ ၸိုင်ႈမိူင်းၵႂႃႇၵူၺ်းၼႆသေ ၵူၼ်းမိူင်းၵေႃႈ ဢမ်ႇယွမ်းႁပ်ႉ  ။

ၾၢႆႇၼိုင်ႈ ပေႃးမႃးတူၺ်းမိူဝ်ႈလဵဝ် ဢၼ်ယူႇတီႈၼႂ်းတပ်ႉသိုၵ်းမၢၼ်ႈၶဝ် လႆႈႁူပ်ႉထူပ်းယူႇၼႆႉ ၵူၼ်းပၢႆႈတပ်ႉၶဝ်ၼမ် ၼႃႇဢႃးလႃး။ ၵူၼ်းပၢႆႈၵူၺ်းဢမ်ႇၵႃး ပႃးၸဵမ်ၶိူင်ႈၵွင်ႈၵၢင်ႇလၢၵ်ႈၼၢၵ်ႈသေ ဢဝ်ပၢႆႈၵႂႃႇၼၼ်ႉ ၶႂ်ႈမီးယူႇၵူႈဝၼ်းဝၼ်း ။

ၾၢႆႇၼိုင်ႈတၢင်းၼိုင်ႈ ဢၼ်ၶဝ်လႆႈႁူပ်ႉထူပ်းတေႃႇသူႈ တိုၵ်းတေႃးလူၺ်ႈတၢင်း ပေႃႈမႄႈပီႈၼွင်ႉၵူၼ်းမိူင်း ၵူႈဝဵင်းၵမ်း သိုဝ်ႈၼၼ်ႉၵေႃႈ ယူႇၾၢႆႇတပ်ႉသိုၵ်းၶဝ် မီးလွင်ႈလႆႈလူႉလႆႈသုမ်းဝႆႉတင်းၼမ် တၢႆယူႇၵူႈဝၼ်း။

ၵွပ်ႈပိူဝ်ႈၸိူင်ႉၼႆ ယူႇတီႈ တပ်ႉသိုၵ်းၶဝ်လႄႈသင်၊ ယူႇတီႈပလိၵ်ႈၶဝ်လႄႈသင် ၵွပ်ႈပိူဝ်ႈလႆႈတေႃႇသူႈ လႆႈႁဵတ်းမိူၵ်ႈတီႈ ၵၼ် တင်းပေႃႈမႄႈၵူၼ်းမိူင်းၵမ်းသိုဝ်ႈၼႆ ၼမ်ႉၸႂ်ၼႆႉၵေႃႈ ဢဝ်ဝင်ႇဝိူဝ်ႈမႃး တုမ်ႉတိူဝ်ႉၼမ်ႉၸႂ် ၶွင်တပ်ႉသိုၵ်းလႄႈ  ပလိၵ်ႈၶဝ်မႃးလွႆးလွႆး။

ထႅင်ႈၾၢႆႇၼိုင်ႈ ပိူဝ်ႈတႃႇ ၵူႈမိူင်းမိူင်းပေႃးတေမၵ်းမၼ်ႈႁႂ်ႈပေႃးပဵၼ်လူင်ပွင်ၸိုင်ႈ တၢင်းၵၢၼ်ၼၼ်ႉ ၼွၵ်ႈသေ ၶႄႇလႄႈ ရတ်ႉသျိူဝ်ႊ ဢမ်ႇပေႃးမီးၽႂ်  ပိူဝ်ႈတႃႇတေ ၵမ်ႉထႅမ်ၶဝ် ။ ၶဝ်ၵေႃႈလၢမ်းႁၼ်မႃး ငဝ်းလၢႆးၸိူင်ႉၼင်ႇၼႆ ၵိုင်ႉၵၢင်ႉၶၢဝ်း တၢင်း 5-6 လိူၼ်လႆႈယူႇသေတႃႉၵေႃႈ ဢၢၼ်ႇပီမၼ်းမႃးတေယၢပ်ႇၽိုတ်ႇၵႂႃႇ။

ၾၢႆႇၼိုင်ႈသမ်ႉ မၼ်းတေမီးတၢင်းယၢပ်ႇၽိုတ်ႇၶဝ် ဢၼ်တေၵႂႃႇတေႃႇသူႈတီႈလုမ်းတြႃး ၸၢတ်ႈၸိုင်ႈလုမ်ႈၾႃႉ တီႈ ICJ တႃႇတေၵႂႃႇၵႄႈလိတ်ႈပၼ်ႁႃၼၼ်ႉ။ ၼႂ်းၶၢဝ်းမိူဝ်ႈလဵဝ်ၼႆႉသမ်ႉ ဢၼ်လႆႈတုၵ်ႉၶယၢပ်ႇၽိုတ်ႇၼႃႇဢႃးလႃးၼႆႉ ၶၼ် ၼမ်ႉငိုၼ်းမၢၼ်ႈတူၵ်းသေယဝ်ႉ။ ၵၢၼ်မၢၵ်ႈမီးတိုၼ်းယူပ်ႈလူင်းၵႂႃႇ ဢမ်ႇမီးလွင်ႈပၼ်ႇႁွၼ်ႈ၊ ၾၢႆႇၵၢၼ်မၢၵ်ႈမီးၼၼ်ႉ ပဵၼ်ဢၼ်တိူဝ်ႉသၢင်ႈလိူဝ်ႁႅင်းသေပိူၼ်ႈယဝ်ႉ။

ၽိူဝ်ႇဝႃႈ ၵၢၼ်မၢၵ်ႈမီးၼႆႉ တိူဝ်ႉသၢင်ႈမႃး ၾၢႆႇပၢႆးယူႇလီၵေႃႈသမ်ႉၶိုၼ်း လွင်ႈၶူဝ်ႊဝိတ်ႉၼႆႉ ဢမ်ႇမေႃၵုမ်းထိင်းသေယဝ်ႉ ႁဵတ်းႁႂ်ႈၵၢဝ်ႉၵူင်း ၵၢၼ်ဢုပ်ႉပိူင်ႇ ဢမ်ႇၸၢင်ႈပၼ်ႇႁွၼ်ႈၵႂႃႇသေ ယၢပ်ႇၽိုတ်ႇၵိုတ်းၶၢင်ႉၵႂႃႇလွႆးလွႆးယဝ်ႉ။

ဢိင်ၼိူဝ် ငဝ်းလၢႆးၸိူဝ်းၼႆႉ ပဵၼ်မႃးယဝ်ႉၼႆလႄႈ ၼႂ်းၶၢဝ်းတၢင်း ထႅင်ႈ 2 ပီ  – ပီ 2023 လိူၼ်ဢေႃႊၵတ်ႊသ်ၼၼ်ႉ ၶဝ် တေႁဵတ်းပၢင်လိူၵ်ႈတင်ႈဢၼ်ဝႃႈၼၼ်ႉ ဢမ်ႇပဵၼ်လႆႈ ႁဝ်းၶႃႈတႄႉ ထတ်းႁၼ်ၸိူင်ႉၼၼ်။

ပေႃးဢမ်ႇပဵၼ်ၸိူင်ႉၼၼ် ၵမ်းၼႆႉသမ်ႉ ယူႇတီႈတၢင်းမိူင်းတႆး ယူႇတီႈၸၢဝ်းၶိူဝ်းတႆး ဝူၼ်ႉသမ်ႉ တေပဵၼ်ၸိူင်ႉႁိုဝ် တီႈၼႆႈ မၼ်းတေမီးမႃးၶေႃႈထၢမ် မိူၼ်ၸိူင်ႉဝႃႈ ယူႇတီႈ EAO ၸုမ်းမႅၵ်ႇၵွင်ႈလုၵ်ႉၽိုၼ်ႉၼႂ်းတႆးႁဝ်း တေမီးယူႇ 2 ၸုမ်း။ ၸုမ်း ပွတ်းၸၢၼ်းလႄႈ ၸုမ်းပွတ်းႁွင်ႇ။ သွင်ၸုမ်းဢၼ်ၼႆႉ တေၵႂႃႇၸွမ်းလၢႆးၵၢၼ် ၸၵၸ မိူၼ်ၸိူင်ႉလၢႆး NCA လႄႈ လၢႆး ဢၼ်ၵိုတ်းတိုၵ်းဝႆႉၼၼ်ႉၼႄႇ ၊ ဢမ်ႇၼၼ် တေၵႂႃႇၸွမ်းၾၢႆႇ NUG ၶဝ် CRPH ၶဝ်ႁိုဝ်ႉ ၊ တေႃႇထိုင်ဝၼ်းမိူဝ်ႈၼႆႉ ၾၢႆႇလႂ် ၵေႃႈ ဢမ်ႇႁၼ်ၵိူင်းၸွမ်း။

ပေႃးၼၼ် မႃးၶေႃႈထၢမ်ထႅင်ႈဢၼ်ၼိုင်ႈ ဢဝ်တၢင်းလၢႆးတၢင်း ဢဝ်တၢင်းၽႅၼ်ၵၢၼ် ၸဝ်ႈၵဝ်ႇသေ ႁဵတ်းဝႆႉ တႅၵ်ႇတႅၵ်ႇ လႅင်းလႅင်းၸိုၼ်ႈၸိုၼ်ႈၸၢင်ႇၸၢင်ႇယဝ်ႉၼႄႇၼႆ   ၼင်ႇႁဝ်းၶႃႈ ႁူႉတႄႉ ဢမ်ႇႁၼ်မီးသင်ဝႆႉတႄႉတႄႉမီးမီး။

ၵွပ်ႈပိူဝ်ႈပဵၼ်ၸိူင်ႉၼၼ်မႃးလႄႈ ပေႃးမႃးယူႇတူၺ်း ၵူၼ်းၼုမ်ႇၼႂ်းမိူင်း ဢိၵ်ႇလူၺ်ႈပႃးတင်း ၵူၼ်းၼုမ်ႇဢၼ်မီးယူႇ တၢင်းမိူင်းၼွၵ်ႈၵမ်ႈၼမ်ၼႆႉ ဢမ်ႇပေႃးၸႂ်တီႈလၢႆးၸုၵ်းမၼ်ႈၶွင်တပ်ႉသိုၵ်းတႆးမႃး။  တေဝႃႈ ပႃႇတီႇပၢႆးမိူင်းတႆး ၼႆၵေႃႈ ၵူၺ်းၵုမ်ႇလႆႈဢဝ်ပုၼ်ႈၽွၼ်းပိူဝ်ႈတႃႇတေၵႅတ်ႇၶႄ ၵွပ်ႇၵူႈၸွႆႈထႅမ်ပၼ် ပေႃႈမႄႈပီႈၼွင်ႉၵူၼ်းမိူင်း ၸိူဝ်းဢၼ်ပၢႆႈၽေး ယူႇၼၼ်ႉၵူၺ်းၼႆ ႁဝ်းၶႃႈတေလႆႈႁၼ်ယူႇ။

ၾၢႆႇၼိုင်ႈတၢင်းၼိုင်ႈ ယူႇတီႈတပ်ႉသိုၵ်းတႆး ၸုမ်းသွင်ၼၼ်ႉလႄႈသင် ယူႇတီႈပႃႇတီႇပၢႆးမိူင်းတႆး ဢၼ်ၸွႆႈထႅမ်ၵူၼ်းပၢႆႈ ၽေးယူႇၸိူဝ်းၼႆႉလႄႈသင် ၶေႃႈၸုၵ်းမၼ်ႈၶဝ်တႄႉ မၼ်းမီးဢၼ်ဝႃႈ ပိူဝ်ႈတႃႇတေၵေႃႇသၢင်ႈမိူင်းႁူမ်ႈတုမ် ၾႅတ်ႊတ ရႄႊဢၼ်ဝႃႈၼၼ်ႉ တိုၼ်းမီးဝႆႉ ပဵၼ်တႃႈမုင်ႈၶဝ်ၵမ်းသိုဝ်ႈ။ ၵူၺ်းတႃႇတေ ၽႅဝ်တႃႈမုင်ႈဢၼ်ၼၼ်ႉ ၸွင်ႇမၼ်းသမ်ႉ တေၽႅဝ်လႆႈယဝ်ႉၶႃႈၼႄႇ ၶေႃႈမုင်ႈမွင်းၾႅတ်ႊၻရႄႊဢၼ်ဝႃႈၼၼ်ႉ ၸွင်ႇမၼ်းတိုၵ်ႉမီးယူႇႁိုဝ်။  ၸိူဝ်းဢၼ်တူင်ႉတိုၼ်ႇပိူဝ်ႈတႃႇ ၼႃႈၵၢၼ်ၾႅတ်ႊၻရႄႊ တေၵိူတ်ႇပဵၼ်မႃးၼၼ်ႉ ၵူၼ်းၵၢၼ်မိူင်း ၸိူင်ႉၼင်ႇၼၼ် ၼႂ်းမိူင်းႁူမ်ႈတုမ်ၼႆႉ ၸွင်ႇမၼ်းသမ်ႉတိုၵ်ႉၵိုတ်း / မီးဝႆႉၵႃႈႁိုဝ်ဢၼ်ဝႃႈၼၼ်ႉ ႁဝ်းၶႃႈ ထုၵ်ႇလီမႃးထတ်း တူၺ်းၵၼ်။

ပေႃးဢဝ်မိူင်းႁူမ်ႈတုမ်ပတ်းပိုၼ်ႉဝႃႈ ဢဝ်ၸႄႈမိူင်းမၼ်းဝႃႈၼႆ AA မိူင်းရၶႅင်ႇၶဝ် ဢၼ် AA ၵုမ်းၵမ်ၼၼ်ႉလႄႈသင်၊ တီႈ တၢင်းထုင်ႉ ပီႈၼွင်ႉဝႃႉၶဝ်ယူႇ ဢၼ် UWSA ၵုမ်းၵမ်ၼၼ်ႉလႄႈသင်၊ တီႈတၢင်းထုင်ႉလွႆႁူဝ်ၵဵဝ် ဢၼ် KIO ၶဝ်ၵုမ်းၵမ် ၼၼ်ႉ လႄႈသင်ၼႆ ဢၼ်ႁၼ်ၶဝ်ၼႆႉ မၼ်းပဵၼ် Federal  ၾႅတ်ႊၻရႄႊဢမ်ႇၸႂ်ႈယဝ်ႉ ပူၼ်ႉသေၶၵ်ႉၼၼ်ႉ ပဵၼ်ၵႂႃႇ Confederation  ယဝ်ႉ။

မိူၼ်တင်းဝႃႈ ဢဝ်ၸိုင်ႈမိူင်းၼင်ႇၵၼ် ၸၼ်ႉၸိုင်ႈမိူင်းၼင်ႇၵၼ် မႃးႁူမ်ႈၵၼ် ၸိူင်ႉၼၼ်ၵူၺ်းယဝ်ႉ။ လၢတ်ႈသိုဝ်ႈသိုဝ်ႈ ၵေႃႈ AA ၵေႃႈလီ၊ ဝႃႉၵေႃႈလီ၊ KIO ၵေႃႈလီ ၶေႃႈဝူၼ်ႉလႄႈ လွင်ႈၾၼ်ၶဝ်ၼၼ်ႉ တိုၼ်းပဵၼ်ပိူဝ်ႈတႃႇ လွတ်ႈလႅဝ်းသဝ်း ၶေႃႁင်းၽႂ်မၼ်း။ ၵူၺ်းၵႃႈ ဢမ်ႇၽၢတ်ႇဢွၵ်ႇၼႂ်းမိူင်းႁူမ်ႈတုမ်သေ ႁႂ်ႈယူႇတီႈလွတ်ႈလႅဝ်းသဝ်းၶေႃၽႂ်မၼ်း ၸၼ်ႉထၢၼ်ႈ ၽဵင်ႇပဵင်းၵၼ် မႃးႁူမ်ႈၵၼ် ပဵၼ်ဢၼ်ၼၼ်ႉၵႂႃႇယဝ်ႉ။

ၼႂ်းငဝ်းလၢႆးၼင်ႇၼၼ် မိူၼ်ၸိူင်ႉပီႈၼွင်ႉဝႃႉၼႆၵေႃႈ ပိူၼ်ႈဢမ်ႇယူႇသဝ်း မီးသၢႆသိုပ်ႇၵၼ် ၊ မိူၼ်ၸိူင်ႉႁဝ်းၶႃႈ တေလႆႈ ငိၼ်းၸွမ်းၼႂ်းၶၢဝ်ႇယူႇ ပီႈၼွင်ႉမွၼ်း ပီႈၼွင်ႉပလွင်ႈလႄႈ ပီႈၼွင်ႉဝႃႉ ၵွပ်ႈပိူဝ်ႈၶဝ်ပဵၼ် ၸိူဝ်ႉၶိူဝ်းငိူၼ်ႈငဝ်ႈဢၼ်လဵဝ်ၵၼ် ဝႃႈၼႆသေယဝ်ႉ မီးလွင်ႈသၢႆသိုပ်ႇၵၼ်သေ ၼင်ႈပၢင်ၵုမ်ၵၼ်မႃးၸိူဝ်းၼႆႉၵေႃႈ ႁဝ်းၶႃႈတေလႆႈငိၼ်းၸွမ်း။

ပေႃးၼႆ ယူႇတီႈ ၸၢဝ်းၶိူဝ်းတႆးၼၼ်ႉလူး ၸွင်ႇမၼ်းတႆႇၸွမ်းၸိူဝ်ႉငိူၼ်ႈသၢႆၶိူဝ်းမၼ်းသေယဝ်ႉ ႁဵတ်းသၢင်ႈဝႆႉတၢင်းၾၢႆႇ တၢင်ႇၶိူဝ်းၼၼ်ႉ မီးဢီႈသင် တေမီးၶေႃႈထၢမ်မႃး။

ပိၵ်ႉသမ်ႉဝႃႈ ပႆႇမီးၼႆၵေႃႈ ၼႂ်းတႆးႁဝ်းၼင်ႇၵၼ် တပ်ႉသိုၵ်းတႆးႁဝ်းၼင်ႇၵၼ်သမ်ႉ တေႃႇထိုင်မိူဝ်ႈလဵဝ် ပႆႇႁၼ်တႃႇတေ ၵိုတ်းတိုၵ်းၵၼ်လႆႈ ႁဝ်းတူၺ်းၽိဝ်မၼ်းၶၢဝ်ႉၶၢဝ်ႉတႄႉၵေႃႈ တေဝႃႈ ၵွပ်ႈပိူဝ်ႈၼႃႈတီႈလႄႈ ပဵၼ်ပၢင်တိုၵ်းသိုၵ်းသိူဝ်ဝႃႈ ၼၼ်သေတႃႉၵေႃႈ မၼ်းပႃးလူၺ်ႈတၢင်း ၽီမိုဝ်းထီႉသၢမ်ႁိုဝ် ဢၼ်ဝႃႈၼၼ်ႉ ႁဝ်းၶႃႈ တေလႆႈဝူၼ်ႉမႃးယဝ်ႉ။

လၢတ်ႈသိုဝ်ႈသိုဝ်ႈမၼ်းပဵၼ်လူၺ်ႈပၢႆးမိူင်းၼမ်ႉလိၼ်ႁိၼ်ၽႃ Geopolitics  ပေႃႉယွၼ်ႈမႃးလႄႈ ၸင်ႇတေၵိူတ်ႇပဵၼ်ပၢင်တိုၵ်းသိုၵ်းသိူဝ် ႁိုင်ၼၢၼ်းၶၢဝ်းႁီးၵၼ်ဢိူဝ်ႈ ၼႆၵေႃႈ ၸၢင်ႈဝႃႈလႆႈယဝ်ႉ။

ၾၢႆႇၼိုင်ႈတၢင်းၼိုင်ႈ ပေႃးမႃးတူၺ်းထႅင်ႈ ပၢႆးမိူင်းၼမ်ႉလိၼ်ႁိၼ်ၽႃ Geopolitics ဝႃႈၼႆၸိုင် မိူင်းဢမေႊရိၵၼ်ႊၵေႃႈလီ မိူင်းၶႄႇၵေႃႈ လီ ဢဝ်ၸဵမ်ဢႃႊသီႊယၼ်ႊ ပႃးၸဵမ်တၢင်းမိူင်းဢိၼ်ႊတီႊယိူဝ်ႊ ဢၼ်ယူႇၸမ်ႁဝ်းတင်းမူတ်းတင်းသဵင်ႈၼႆႉ။ ပိူင်ယႂ်ႇ သုတ်းၶဝ်ပႂ်ႉတူၺ်းပိူဝ်ႈတႃႇ ဝၢၼ်ႈမိူင်းၼိမ်တဵင်ႈသေ ၶႂ်ႈလႆႈလူင်ပွင်ၸိုင်ႈ ဢၼ်ၵူၼ်းမိူင်းယုၵ်ႉတၢင်ႇၼၼ်ႉ ၵိူတ်ႇၶိုၼ်ႈ မႃးၶိုၼ်းၵူၺ်း။

လၢတ်ႈသိုဝ်ႈသိုဝ်ႈ ပေႃးမႃးတူၺ်း ပုၼ်ႈတႃႇ NLD လႄႈ တပ်ႉသိုၵ်းလီၵၼ်ၼၼ်ႉၵူၺ်း။ ပေႃးဝႃႈ NLD လႄႈ တပ်ႉသိုၵ်း ဢမ်ႇမီးလွင်ႈပၼ်ႁႃၵၼ်ယဝ်ႉၼႆ ပၼ်ႁႃလွင်ႈၸၢဝ်းၶိူဝ်း ၶႂ်ႈလႆႈလွင်ႈၽဵင်ႇပဵင်းလႄႈ ၶႂ်ႈလႆႈသုၼ်ႇၸတ်းသၢင်ႈ သုၼ်ႇႁင်း ၵူၺ်းဢၼ်ဝႃႈၼၼ်ႉ ယူႇတီႈမိူင်းလူင် ၸိူဝ်းၼၼ်ႉ ဢမ်ႇပေႃးသူၼ်ၸႂ် ၶဝ်ႈၸႂ်ၼႆ ႁဝ်းၶႃႈ တေလႆႈၸႅင်ႈလႅင်းၵၼ်ဝႆႉ။

ၵူၺ်းၵႃႈ တီႈၼႆႈတေမီးမႃးၶေႃႈထၢမ်ဢၼ်ၼိုင်ႈ ၵွၼ်ႇပႆႇဢုပ်ႇၵုမ်ၵၼ်လႆႈ လွင်ႈထုၵ်ႇမေႃပေႃးၵႂၢမ်းၵၼ် ၼႂ်းၵႄႈဢွင်ႇ သၢၼ်းသူႉၵျီႇလႄႈ တပ်ႉသိုၵ်းၼၼ်ႉ သင်ၸိူဝ်ႉဝႃႈ ၸိုင်ႈမိူင်းလူင်ၼႆႉသမ်ႉ ၵူၼ်ႇပင်းၵႂႃႇလူး တေပဵၼ်ႁိုဝ် မိူၼ်ႁဝ်းၶႃႈ ဝႃႈမႃး AA, KIA, ဝႃႉ ၸိူဝ်းၼၼ်ႉ သင်တၢင်းမီးလွင်ႈႁၢင်ႈႁႅၼ်းတူဝ်ႈတၼ်းသေ မီးလွင်ႈတႅၵ်ႇယႅၵ်ႈၵၼ်မႃးယဝ်ႉၼႆၸိုင် ၶေႃႈမုင်ႈမွင်း ၶေႃႈၼွၼ်းၾၼ်ဢၼ်ဝႃႈ တေၵေႃႇတင်ႈမိူင်းႁူမ်ႈတုမ်ၾႅတ်ႊၻရႄႊၼၼ်ႉ ၸွင်ႇတေတၼ်းၶိုတ်းမိုဝ်ႉ ၶိုတ်းတၼ်းယဝ်ႉႁိုဝ်ၼႆ ႁဝ်းၶႃႈ တေလႆႈဝူၼ်ႉယဝ်ႉ။

ပိူင်ယႂ်ႇသုတ်းမၼ်းၼႂ်းမိူင်းတႆးၼႆႉ ၵွပ်ႈပိူဝ်ႈဝႃႈ ၸုမ်းယိပ်းၵွင်ႈၵၢင်ႇလၢၵ်ႈၼၢၵ်ႈသေ ဢၼ်ႁဵတ်းၵၢၼ်လုၵ်ႉၽိုၼ်ႉယူႇၵေႃႈ ၼမ် ပိူဝ်ႇလိူဝ်ႉ  ပိူဝ်ႇထိူဝ်သေဢမ်ႇၵႃး ၸုမ်းပျီႇတူႉၸိတ်ႉ မိူၼ်ၸိူင်ႉ ဢၼ်ယူႇတီႈမၢၼ်ႈၶဝ် ပၼ်ၵွင်ႈၵၢင်ႇလၢၵ်ႈ ၼၢၵ်ႈသေ ၸႂ်ႉဝႆႉၸိူဝ်းၼၼ်ႉ မီးပဵၼ် 200 ပၢႆ ၼႆႉပဵၼ်ၼႂ်းၸိုင်ႈတႆးပွတ်းႁွင်ႇၵူၺ်း ပႆႇၼပ်ႉပႃး မိူင်းတႆးပွတ်းၸၢၼ်း။

ၼႂ်းၼင်ႇၼၼ် ဢၼ်ယွၼ်းၽၢတ်ႇဢွၵ်ႇ ဢၼ်ၶႂ်ႈၽၢတ်ႇဢွၵ်ႇၼႂ်းမိူင်းတႆးၵေႃႈသမ်ႉ မီးပဵၼ်လၢႆၸၢဝ်းၶိူဝ်း ပဵၼ်လၢႆၸုမ်း ၊ ၸၢမ်းႁႂ်ႈဝႃႈ ယူႇတီႈမိူင်း AA မိူင်းရၶႅင်ႇၶဝ်ႁိုဝ်ႉ ယူႇတီႈတၢင်းပွတ်းတွၼ်ႈဝႃႉလႄႈ ထုင်ႉႁူဝ်ၵဵဝ်ၸိူဝ်းၼၼ်ႉ တႅၵ်ႇယႅၵ်ႈ ၽိတ်းမေႃး ပဵၼ်လွင်ႈၽၢတ်ႇဢွၵ်ႇၵၼ်မႃးယဝ်ႉၼႆၸိုင်  မိူင်းတႆးၼႆႉ ယိုင်ႈၶႅၼ်းတေပဵၼ် ၼႃႈတီႈလႅဝ်ၽႅဝ်ႉလူင်ၵႂႃႇ ဢၼ်ၼိုင်ႈ ႁဝ်းၶႃႈ ၸၢင်ႈလၢမ်းလႆႈယဝ်ႉ။

ၼႂ်းငဝ်းလၢႆးၼင်ႇၼၼ် ပႃႇတီႇၵၢၼ်မိူင်းလႄႈသင် တပ်ႉသိုၵ်းလႄႈသင် ႁဝ်းၶႃႈ တေႁဵတ်းႁိုဝ် ႁၢင်ႈႁႅၼ်း ၵူၼ်းၵၢၼ်မိူင်း ဢၼ်ယုမ်ႇယမ်ၼိူဝ်ၾႅတ်ႊၻရႄႊ ၶတ်းသၢင်ႈႁၢင်ႈပွင်ၸုၵ်ႈမၼ်ႈၼိူဝ်ၾႅတ်ႊၻရႄႊ ဢၼ်ဝႃႈ ၾႅတ်ႊၻရႄႊၶျမ်ႊပီႊ ယၼ်ႊၸိူဝ်းၼၼ်ႉ ႁဝ်းၶႃႈတေႁဵတ်းႁိုဝ် ၵိူတ်ႇလဵင်ႉၶိုၼ်း ဢဝ်ၼႂ်းတႆးဢမ်ႇၵႃး ၼႂ်းၵူၼ်းမိူင်းၸၢဝ်း ၶိူဝ်းၸိူဝ်းယူႇၼႂ်းမိူင်း တႆးတင်းသဵင်ႈၼႆႉ ၼင်ႇႁိုဝ် တေၶိုၼ်းဝၢႆႇၼႃႈၸူး ၵၢၼ်မိူင်းၾႅတ်ႊၻရႄႊၼၼ်ႉ ႁဝ်းၶႃႈတေႁဵတ်းႁိုဝ် ၶိုင်ပွင်ဢၼ်ဝႃႈ ၼၼ်ႉ။

ပေႃးတင်းဝႃႈ ႁဝ်းၶႃႈ ဢမ်ႇၸဵဝ်းၶတ်းၸႂ် ဝူၼ်ႉဝႆးဝႆး ၼႂ်းၶၢဝ်းတၢင်းပီသွင်ပီၼႆႉၼႆၸိုင် ထိုင်ယၢမ်းတႅၵ်ႇယႅၵ်ႈမႃးယဝ်ႉ ၸင်ႇၶိုၼ်းတေမႃးငူပ်ႉငီႉ ႁႂ်ႈမၼ်းၵပ်းသိုပ်ႇၵၼ်ၶိုၼ်းဢၼ်ဝႃႈၼၼ်ႉ ၶႅၼ်းတေယၢပ်ႇတႄႉတႄႉယဝ်ႉ ဢၼ်ဝႃႈၼၼ်ႉ ႁဝ်းၶႃႈ ယွၼ်းတေႃႉတႆႇ ၶႆႈၼႄမွၵ်ႈၼႆႉသေ ႁႂ်ႈလႆႈၶွတ်ႇယွတ်ႈပၢႆၵႂၢမ်းဝႆႉတီႈၼႆႈၶႃႈ။

ႁိုၼ်း ၵႃယၢင်း

5/9/2021

ဢၢၼ်ႇယဝ်ႉႁူမ်ႈပၼ်တၢင်းႁၼ်ထိုင်တီႈၼႆႈ

- Subscription -
- SHAN's Apps -spot_img

ၶၢဝ်ႇလိုၼ်းသုတ်း