ဢမ်ႇႁိုင်လၢႆဝၼ်းၼႆႉ တေၸတ်းပၢင်လိူၵ်ႈတင်ႈယဝ်ႉ၊ ပႃႇတီႇလႂ်ၵေႃႈ မွင်းၵူၼ်းမိူင်းသႂ်ႇၶႅပ်းၵၢင်ၸႂ်ပၼ်ၶဝ်။ ၾၢႆႇၵူၼ်းမိူင်း ၽူႈတေလႆႈပၼ်သဵင် ၵူႈၵေႃႉၵေႃႈ တိုၼ်းတေဝူၼ်ႉ – ၶၢဝ်းတၢင်းႁႃႈပီ လူင်ပွင်ၸိုင်ႈၼူၵ်ႉယုင်းႁဵတ်းသင်မႃး၊ ဢၼ်ၶဝ်ႁဵတ်းလႆႈမီးသင်၊ ပိုၼ်ၽၢဝ်ႇဝႆႉဝႃႈ တေၶတ်းၸႂ်မူၼ်ႉမႄး လၵ်းမိူင်းသေ ၵွပ်ႈသင်သမ်ႉဢမ်ႇမႄးလႆႈ၊ ပၢင်တိုၵ်းသိုၵ်းသိူဝ်ၵေႃႈလိူင်ႇ၊ ၵူၼ်းၼုမ်ႇ တၢင်းယၢမ်ႈလူႉၸွမ်းယႃႈမဝ်းၵမ် ၸိူဝ်းၼႆႉ ပဵၼ်ၵွပ်ႈသင် – ၵဵဝ်ႇၶွင်ႈၸွမ်းၵၢၼ်မိူင်းၸိူင်ႉႁိုဝ် ၽူႈတွႆႇႁွၵ်ႈ လႆႈၵပ်းသိုပ်ႇတွင်ႈထၢမ် ၸၢႆးသႅင်တိပ်ႉလူင် ၽွင်းလူင်ၾၢႆႇၾႆးၾႃႉ လူင်ပွင်ၸိုင်ႈမိူင်းတႆး ဝႆႉၼင်ႇၼႆဢေႃႈ။
ထၢမ် – ပၢင်လိူၵ်ႈတင်ႈၸမ်မႃးႁႅင်းၼႃႇယဝ်ႉ ပႃႇတီႇၵေႃႈၶႅင်ႇၵၼ်ႁႃသဵင်ယူႇ – လွၵ်းလီ ၶွင်ပႃႇတီႇ ၼူၵ်ႉယုင်း ႁိုဝ် ငဝ်ႈငုၼ်း ၻီႊမူဝ်ႊၶရေႊသီႊၸိူဝ်ႉၸၢတ်ႈ NLD ၼႆႉ မီးၸိူင်ႉႁိုဝ် မီးသင်ၽွင်ႈၶႃႈ။
တွပ်ႇ – ပႃႇတီၼူၵ်ႉယုၵ်း ႁဝ်းၶႃႈၼႆႉ မၼ်းပဵၼ်ပႃႇတီႇ ၵူၼ်းမိူင်းၸၢဝ်းၶိူဝ်းၵူႈမဵဝ်းမဵဝ်း။ မီးၸၢဝ်းၶိူဝ်းၵူႈမဵဝ်းမဵဝ်းသေ ႁူမ်ႈပွင်းဝႆႉ ဝႃႈ (ပြည်ထောင်စုပါတီ) ၼႆၶႃႈဢေႃႈ။ ဢၼ်တီႈၶဝ်ဝႃႈၵၼ် ပႃႇတီႇမၢၼ်ႈဢၼ်ဝႃႈၼၼ်ႉ မၼ်းၵေႃႈပႆႇမႅၼ်ႈ။ ယိူင်းဢၢၼ်းႁဝ်းၶႃႈတႄႉ တင်ႈတႄႇမိူင်းမၢၼ်ႈပတ်းပိုၼ်ႉ လႆႈလွတ်ႈလႅဝ်းၵွၼ်းၶေႃမႃး တႂ်ႈဢင်းၵိတ်းယဝ်ႉ ထိုင်ယၢမ်းလဵဝ် တိုၵ်ႉယူႇတႂ်ႈဢႃႇၼႃႇသိုၵ်း ၶိုင်ပွင် ဝၢၼ်ႈမိူင်းယူႇလႄႈ ၵူၼ်းမိူင်းႁဝ်းၶႃႈ လႆႈတုၵ်ႉၶၵၼ်မႃး တင်ႈတႄႇလုၵ်ႈႁဵၼ်းႁဝ်း ၶႃႈပေႃးလႆႈလုၵ်ႉႁိုၼ်ႇၼႄၵၢင်ၸႂ်ၶိုၼ်ႈမႃး ယွၼ်ႉ ၼၼ်လႄႈ ၸင်ႇလႆႈၵေႃႇတင်ႈ ပႃႇတီႇၼူၵ်ႉယုင်းၼႆႉ ၶိုၼ်ႈမႃးၶႃႈ။ တင်ႈမႃးမိူဝ်ႈပီ 1988 ဝၼ်းတီႈ 27 လိူၼ်သႅပ်ႊထႅမ်ႊၿိူဝ်ႊၶႃႈဢေႃႈ။
ႁဝ်းၶႃႈ မီးယိူင်းဢၢၼ်း/ ပဝ်ႉမၢႆဝႆႉဝႃႈ ၼင်ႇႁိုဝ် ၵူၼ်းမိူင်းႁဝ်းၶႃႈ ၵူႈၸၢဝ်းၶိူဝ်းပေႃး တေလႆႈမီးလွင်ႈလွတ်ႈလႅဝ်းၵွၼ်းၶေႃ မီးသုၼ်ႇလႆႈသုၼ်ႇပဵၼ်ႁင်းၶေႃ တင်ႈတႄႇၼၼ်ႉမႃး လႆႈတေႃႇသူႈၸွမ်းၸဝ်ႈဢႃႇၼႃႇၶဝ်ၶိုၼ်ႈမႃးၶႃႈယဝ်ႉ။
မိူဝ်ႈတႄႇမၼ်း ႁဝ်းယိူင်းဢၢၼ်းဝႆႉတႄႉ ႁဝ်းၶႃႈ တေၵႂႃႇတီႊမူဝ်ႊၶရေႊသီႊ၊ ၵမ်းၼႆႉ ႁဝ်းၶႃႈ ထိုင်ပိုၼ်ၽၢဝ်ႇမိူဝ်ႈပီ 2015 ၼၼ်ႉမႃး တေႃႇထိုင်ယၢမ်းလဵဝ် ႁဝ်းတေ ဢဝ်ၾႅတ်ႊၻရႄႊတီႊမူဝ်ႊၶရႄႊသီႊသေ တင်ႈယိူင်းဢၢၼ်း/ ပဝ်ႉမၢႆ ၶိုၼ်ႈမႃးၶႃႈ။
ၾႅတ်ႊၻရႄႊဢၼ်ဝႃႈၼႆႉ ႁႂ်ႈၶဝ်ႈပႃးၵူႈၸၢဝ်းၶိူဝ်း ၵူႈၶိူဝ်းၶိူဝ်း ၼင်ႇႁိုဝ်မၼ်းပေႃး လႆႈမီးသုၼ်ႇလႆႈသုၼ်ႇပဵၼ် ႁႂ်ႈလႆႈ ၽဵင်ႇပဵင်းၵၼ်ၵႂႃႇ ၵူႈၵေႃႉ ၵူးၵူၼ်း ၵူႈၸၢဝ်းၶိူဝ်းၼၼ်ႉ ႁဝ်းလူဝ်ႇလႆႈမီးၶေႃႈယိူင်းဢၢၼ်းဢၼ်ၼႆႉၼႆသေ ႁဝ်းၸင်ႇၵေႃႇ တင်ႈ ဢၼ်ၼႆႉၶိုၼ်ႈမႃး တွၼ်ႈတႃႇၸၢဝ်းၶိူဝ်းႁဝ်း ၵူႈၶိူဝ်းၶိူဝ်းၶႃႈယဝ်ႉ။
ၶေႃႈယိူင်းဢၢၼ်းဢၼ်ယႂ်ႇလူင်တႄႉ (1) လွင်ႈငဝ်ႈႁၢၵ်ႈတၢင်းလူဝ်ႇၵူၼ်းႁဝ်းၶႃႈၵူႈမဵဝ်းမဵဝ်း (အခြေခံလိုအပ်ချက်) ၼၼ်ႉ မိူင်းလႂ် မိူင်းၼၼ်ႉ ႁဝ်းဝႃႈ လူဝ်ႇႁဵတ်းသဵၼ်ႈတၢင်းႁႃႉ၊ ၾႆးၾႃႉႁႃႉ၊ ၼမ်ႉတႃတေၵိၼ် တႃႇၸႂ်ႉႁႃႉ ႁဝ်းၶႃႈ မီးယိူင်းဢၢၼ်း တႃႇတေႁဵတ်းသၢင်ႈၼႆႉ ၶိုၼ်ႈမႃးယဝ်ႉ။ (2) ၼႂ်းပီ 2020 ၼႆႉသမ်ႉ ႁႂ်ႈမၼ်းလႆႈလွင်ႈငမ်းယဵၼ်တင်းၼႂ်းႁဝ်းၶႃႈ တင်းသဵင်ႈ ႁဝ်းလူဝ်ႇၶတ်းၸႂ် ယိူင်းဢၢၼ်းႁဝ်း ဢၼ်ၼႆႉ ဢၼ်ၼိုင်ႈ။ ယဝ်ႉၵေႃႈ (3) သမ်ႉ ၼင်ႇႁိုဝ် တေလႆႈတီႊမူဝ်ႊၶရေႊသီႊၾႅတ်ႊၻရႄႊ ဢၼ်ၸႅတ်ႈ ဢၼ်မၢၼ်ႇ ႁဝ်းလူဝ်ႇပဵၼ်ႇ ပိူင်ငဝ်ႈပိုင်းမိူင်း ဢၼ်ၶဝ်ႁဵတ်းဝႆႉ 2008 ၼၼ်ႉ ၼႆႉပဵၼ် ၶေႃႈ ယိူင်းဢၢၼ်းႁဝ်း ထီႉသွင်။ တွၼ်ႈတႃႇၶၢဝ်းယၢဝ်းတၢင်းၼႃႈ ၼင်ႇႁိုဝ် တေလီၵႂႃႇႁႂ်ႈမီးလွင်ႈႁူမ်ႇလူမ်ႈမုၼ်းလႅင်းၼၼ်ႉ ႁဝ်းၶႃႈ မီးယိူင်းဢၢၼ်းဝႆႉ ၸိူင်ႉၼႆ။ လၵ်းလၵ်းႁဝ်းၶႃႈ မီး 3 ၶေႃႈၼႆႉ ဢေႃႈ။
ထၢမ် – ၼႂ်းၶၢဝ်းတၢင်း 5 ပီၼႆႉ ၵွပ်ႈသင် သမ်ႉ ဢမ်ႇမူၼ်ႉမႄးလႆႈ (လၵ်းမိူင်း) ပိူင်ငဝ်ႈပိုင်းမိူင်း 2008 ၶႃႈ။
တွပ်ႇ – 2008 ဢၼ်ဝႃႈ ႁဵတ်းသင်လႄႈ ပဵၼ်ႇဢမ်ႇလႆႈဢၼ်ဝႃႈၼၼ်ႉ မၼ်းမီး မတ်ႉတႃဝႆႉ ၶေႃႈၼိုင်ႈ ပဵၼ်မတ်ႉတႃ 436 ၼၼ်ႉ ပေႃးဝႃႈၼႂ်းသၽႃးမီးယူႇ75 % ပၢႆ ၵမ်ႉထႅမ်ၵွၼ်ႇ ၸင်ႇတေပဵၼ်ႇလႆႈ။ ပေႃးဝႃႈမီး 75% ပၢႆၼႆၵေႃႈ မိူဝ်ႈလဵဝ် ဢၼ် ၵူၼ်း မိူင်းႁဝ်းၶႃႈ လိူၵ်ႈတင်ႈၼႆႉမီးယူႇ 75 % တဵမ်တဵမ်ၵူၺ်းၶႃႈ။ တႃႇ 25% ၼႆႉ သိုၵ်းပေႃး ဢဝ်တီႈယူႇ (သူင်ႇၽူႈတႅၼ်းသိုၵ်း) ၶဝ်ႈမႃးမီးဝႆႉ ၼႂ်းသၽႃး တဵမ်တဵမ်ယဝ်ႉ။
မိူဝ်ႈလဵဝ်ၼႆႉ ႁဝ်းပဵၼ်ႇဢမ်ႇလႆႈၼႆႉ ၵွပ်ႈပိူဝ်ႈဝႃႈ 75 % ၼႆၼၼ်ႉ ၵူၼ်းမိူင်းႁဝ်းၶႃႈ ၼႆႉ မၼ်းဢမ်ႇၸႂ်ႈ ပႃႇတီႇဢၼ်လဵဝ်လူး။ ၵူၼ်းၵေႃႉ ၼိုင်ႈလႄႈ ၵေႃႉ ၼိုင်ႈႁႂ်ႈၵၢင်ၸႂ်မိူၼ်ၵၼ်တင်းမူတ်းၼႆႉ မၼ်းၵေႃႈယၢပ်ႇၼႃႇ ပေႃးဝႃႈ 75% ပၢႆလႄႈ ၵမ်ႉထႅမ်ၵွၼ်ႇ ၸင်ႇတေၸၢင်ႈ မႄးလႆႈလႄႈ မၼ်းၵေႃႈပဵၼ်ၵႂႃႇဢမ်ႇလႆႈ။ ပေႃးဝႃႈ ၽူႈတႅၼ်းသိုၵ်းၶဝ် ၵေႃႉၼိုင်ႈဢမ်ႇၵမ်ႉထႅမ်ၼႆ ႁဝ်းပဵၼ်ႇဢမ်ႇလႆႈ ၵူတ်းမၢႆ (မၢႆမီႈ) ဢၼ်ၶဝ်ႁဵတ်းဝႆႉၼၼ်ႉ။
ထၢမ် – ပေႃးၼႆ ၼႂ်းၶၢဝ်းတၢင်း 5 ပီ ဢၼ်လတ်းၽၢၼ်ႇမႃးတင်ႈတႄႇ ပီ 2015 မႃး တေႃႇထိုင်ယၢမ်းလဵဝ်ၼႆႉ ပေႃးႁဝ်းၶႃႈ ၸီႉၼႄဝႃႈ ဢၼ်လူင်ပွင်ၸိုင်ႈ NLD ႁဵတ်း လႆႈ ၼႄၼမ်ႉၼႄတူဝ်မၼ်းလႄႈၼႆ မီးသင်ၽွင်ႈၶႃႈ။
တွပ်ႇ – မၼ်းမိူၼ်ၶႃႈဝႃႈၼၼ်ႉၼႃႇ တူၺ်းသဵၼ်ႈတႃႈသၢႆတၢင်းၶႃႈလႄႈ ပေႃးပဵၼ်သီႇသဵၼ်ႈ (4-လဵၼ်း) မႃးမူတ်းယဝ်ႉ ၸွမ်းသဵၼ်ႈ တၢင်းလူင်ၼႆႉ။ မိူၼ်ၼင်ႇ မိူင်းတႆးႁဝ်းၵေႃႈ လုၵ်ႉ ဢဝ်တီႈဢွင်ႇပၢၼ်း၊ ၵၢတ်ႇလေႃႉ ၵႂႃႇတၢင်းမိူင်းမၢၼ်ႈၼႆႉ ပဵၼ်သဵၼ်ႈတၢင်း 4 သဵၼ်ႈမူတ်းယဝ်ႉ သိူဝ်ႇယၢင်ၵႂႃႇ မူတ်းၶႃႈဢေႃႈ။ ၼႂ်းမိူင်းတႆးႁဝ်းၵေႃႈ ပေႃးပဵၼ်ဝဵင်းၼႆ ပဵၼ်သဵၼ်ႈတၢင်းသိူဝ်ႇယၢင်ၵႂႃႇမူတ်းယဝ်ႉၶႃႈ။ မိူၼ်ၼင်ႇ ဝဵင်းလိူဝ်ႇ/ မၼ်းတလေး ၸိူဝ်းၼၼ်ႉၵေႃႈ ၼႂ်းဝဵင်းၸိူဝ်းၼႆ လွင်ႈမုၼ်းလႅင်းၶိုၼ်ႈယႂ်ႇ မၼ်းၵေႃႈၶႅမ်ႉမႃးလိူဝ်ၵဝ်ႇသဵင်ႈ မူတ်းယဝ်ႉ ႁဝ်းလူဝ်ႇလွမ်တူၺ်းၸိူင်ႉၼႆၶႃႈဢေႃႈ ဢၼ်တီႈႁဵတ်းလႆႈမႃးၼႆႉ။
ထၢမ် – ပေႃးၼႆ ၼႂ်းၶၢဝ်းတၢင်း 5 ပီ ဢၼ်တေၵႂႃႇတၢင်းၼႃႈၼႆႉသမ်ႉ သင်ၸိူဝ်ႉဝႃႈ NLD ၼႆႉ ဢွင်ႇပေႉပၢင်လိူၵ်ႈတင်ႈမႃးၼႆႉ ၽႅၼ်ၵၢၼ် ဢၼ်တေႁဵတ်းၵႂႃႇတင်းၼႃႈၼႆႉ တေမီးသင်ၽွင်ႈၶႃႈ။
တွပ်ႇ – လွင်ႈၽႅၼ်ၵၢၼ်ၼႆႉ ဢၼ်ၼိုင်ႈလႄႈ ဢၼ်ၼိုင်ႈ ၶႃႈၶဝ်ဢွၵ်ႇမႃး ၽိုၼ်လိၵ်ႈယူႇ တႃႇတေမႄးပိူင်ငဝ်ႈပိုင်းမိူင်းႁႃႉ ဢၼ်ၼႆႉမီးယူႇ 6 ၶေႃႈ။ ၾၢႆႇဢုပ်ႇပိူင်ႇၵေႃႈ မီး 7 ၶေႃႈ၊ လိူင်ႈတြႃး(တရားစစ်ရင်ရေး) မီး 5 ၶေႃႈ။ လွင်ႈငမ်းယဵၼ် ၼႂ်းၸၢဝ်း ၶိူဝ်းႁဝ်းၶႃႈ မီး 7 ၶေႃႈ။ ၾၢႆႇၵပ်းသိုပ်ႇၼွၵ်ႈမိူင်း 3 ၶေႃႈ။ ၾၢႆႇၵႅတ်ႇၶႄႁႄႉၵင်ႈတၢင်းဝၢၼ်ႈမိူင်း 8 ၶေႃႈ။ ၾၢႆႇပၢႆးမၢၵ်ႈ 12 ၶေႃႈ။ ၾၢႆႇၽုၵ်ႈသွမ်ႈ 13 ၶေႃႈ၊ ပၢႆးပၺ်ႇ ၺႃႇ 10 ၶေႃႈ။ ပၢႆးယူႇလီ 12 ၶေႃႈ၊ ၶူဝ်းႁႄႈသၽႃႇဝ ၼႂ်းလိၼ် 12 ၶေႃႈ၊ ၾႆးၾႃႉ 6 ၶေႃႈ၊ ၾၢႆႇတေႃႉၶွင်ႇသူင် 5 ၶေႃႈ၊ ၾၢႆႇၵပ်းသိုပ်ႇ 10 ၶေႃႈ၊ ၾၢႆႇၸဝ်ႈႁႆႈ/ ၼႃး 14 ၶေႃႈ၊ ၾၢႆႇၼၢင်းယိင်း 5 ၶေႃႈ၊ ၵူၼ်းၼုမ်ႇ 7 ၶေႃႈလႄႈ လုၵ်ႇဢွၼ်ႇ ၸိူဝ်းၼႆႉ ယိူင်းဢၢၼ်းဢၼ်လူဝ်ႇႁဵတ်း ၵႂႃႇ တေႃႇထိုင်ပီ 2025 ၶႃႈဢေႃႈ။
ထၢမ် – ၼႂ်းမိူင်းတႆးႁဝ်းၼႆႉ ပၼ်ႁႃဢၼ်ယႂ်ႇတီႈသုတ်းသမ်ႉ ပဵၼ်ပၼ်ႁႃယႃႈမဝ်းၵမ် တင်း ပၢင်တိုၵ်းသိုၵ်းသိူဝ် ၼႂ်းၶၢဝ်းတၢင်း 5 ပီ ဢၼ်ယဝ်ႉမႃးၼႆႉ ၵွပ်ႈသင်သမ်ႉဢမ်ႇၵႄႈလိတ်ႈလႆႈၶႃႈ။
တွပ်ႇ – ႁဝ်းလူဝ်ႇလူတူၺ်း ၼႂ်းပိူင်ငဝ်ႈပိုင်းမိူင်း 2008 ၼႆႉ။ ၼႂ်းၼၼ်ႉ ၾၢႆႇသိုၵ်း ယိပ်းၵွင်ႈၵၢင်ႇတင်းမူတ်းၼႆႉ မၼ်းယူႇ တီႈၸိၵ်းၸွမ် သိုၵ်းတပ်ႉမတေႃႇယိပ်းဝႆႉၵေႃႉလဵဝ် မၼ်းမီးသုၼ်ႇတႃႇတေတတ်းသဵင်ႈၸႂ်လႆႈၵေႃႉလဵဝ် ၾၢႆႇလူင်ပွင်ၸိုင်ႈသင်ႇသင်ၵေႃႈ ဢမ်ႇလႆႈ မၼ်းမီးဝႆႉၶေႃႈၼိုင်ႈ။
တီႈၼႂ်း 2008 ၼၼ်ႉ ၶဝ်တႅမ်ႈဝႆႉၸိူင်ႉၼၼ် ၵွပ်ႈၼႆလႄႈ ၽၢႆးတင်းၼႂ်းႁဝ်းၼႆႉ ဢမ်ႇငမ်းယဵၼ်လႆႈသေပွၵ်ႈ ၵွပ်ႈပိူဝ်ႈ ၸိူင်ႉ ၼႆယဝ်ႉ။ ၵွပ်ႈပိူဝ်ႈၾၢႆႇသိုၵ်းၾၢႆႇသိူဝ်ၼႆႉ လူင်ပွင်ၸိုင်ႈၸီႉသင်ႇဢမ်ႇလႆႈသေၶေႃႈ လွင်ႈယိပ်းၵွင်ႈၵၢင်ႇ ၵူႈမဵဝ်းမဵဝ်း ၼႆႉ ၽူႈၵွၼ်းသိုၵ်းသုင် သုတ်းၵူၺ်း မၼ်းတေလႆႈမီးသုၼ်ႇတႅပ်းတတ်း မၼ်းႁဵတ်းသင်ၵေႃႈ လႆႈတင်းမူတ်း မၼ်းပဵၼ်ဝႆႉၸိူင်ႉ ၼၼ်။ ယွၼ်ႉၼၼ်လႄႈ ႁဝ်းၶႃႈလူဝ်ႇမူၼ်ႉမႄး ပိူင်ငဝ်ႈပိုင်းမိူင်းၼၼ်ႉၼႃႇ။
လွင်ႈယႃႈမဝ်းၵမ်ၼႆႉ မၼ်းၵဵဝ်ႇၶွင်ႈၸွမ်း ၸုမ်းယိပ်းၵွင်ႈၵၢင်ႇ လေႃးၵၼ်ဝႆႉ ၶႃႈယဝ်ႉ။ ၾၢႆႇဢၼ်ယူႇၼႂ်းထိူၼ်ႈသေ ၶဝ်ႈမႃးဢဝ်ငမ်းယဵၼ် ၸွမ်းသိုၵ်းမၢၼ်ႈၶဝ် မၼ်းတိုၼ်းၵပ်းသိုပ်ႇၼႂ်းတူဝ်မၼ်း ဝႆႉယူႇယဝ်ႉ ယႃႈမဝ်းၵမ်ၼႆႉ။ လမ်ႇလွင်ႈမၼ်းတႄႉ ႁဝ်းလူဝ်ႇလႆႈ မူၼ်ႉမႄးပိူင် ငဝ်ႈပိုင်းမိူင်းၼၼ်ႉယဝ်ႉ။ ပေႃးႁဝ်းမႄးပိူင်ငဝ်ႈပိုင်းမိူင်းလႆႈၵေႃႈ လွင်ႈယႃႈမဝ်းၵမ်ၸိူဝ်းၼႆႉၵေႃႈ မၼ်းတေယွမ်းလူင်းၵႂႃႇ ၼႂ်းတူဝ် မၼ်းယဝ်ႉ။
ထၢမ် – ၼႂ်းပီ 2020 – 2025 ၼႆႉလူး ၸွင်ႇတေလႅပ်ႈမူၼ်ႉမႄးလႆႈယူႇၶႃႈႁႃႉ ပိူင်ငဝ်ႈပိုင်းမိူင်း 2008 ၼႆႉ။
တွပ်ႇ – 2020-2025 ၼႆႉ တႃႇတေမူၼ်ႉမႄး 2008 ၼႆႉ ၸွင်ႇတေလႅပ်ႈမူၼ်းမႄးလႆႈ ဢၼ်ဝႃႈၼၼ်ႉ မၼ်းၵေႃႈယၢပ်ႇ တေ လႆႈဝႃႈ ၸိူင်ႉၼႆၶႃႈ။ ၶႃႈၶဝ်ၵေႃႈႁဵတ်းၼႄယဝ်ႉ တႄႇဢဝ် 2015-2020 ၼႆႉ ၽႂ်ၵေႃႈႁၼ်ယဝ်ႉ ၼႂ်းသၽႃး ႁဵတ်းဢမ်ႇလႆႈ။ ပေႃးဝႃႈၼႂ်း သၽႃးႁဵတ်းဢမ်ႇလႆႈ မၼ်းတေမႃးၸိူင်ႉႁိုဝ်ထႅင်ႈ မၼ်းတေမီးလွၵ်ႈလၢႆးမၼ်းၶႃႈဢေႃႈ။
ၼင်ႇႁိုဝ်တေမူၼ်းမႄးလႆႈၼၼ်ႉ ၶႃႈၶဝ်ႁွင်ႉၵုမ်လူင် ပၢင်လူင်ၸူဝ်ႈပၢၵ်ႇပီ 21 ၼႆႉမႃး။ ယူႇတီႈၼႆႈသေ ႁႂ်ႈဢွၵ်ႇၵႂၢမ်းတွပ်ႇတီႈၼႆႈ၊ ဢဝ်ႁူဝ်ၶေႃႈတီႈပၢင်လူင် 21 ၼႆႉသေ တေၸၼ်ၶဝ်ႈၵႂႃႇၼႂ်းသၽႃး ႁဵတ်းႁႂ်ႈမၼ်းၵႂႃႇမႄးလႆႈတီႈၼႆ ၶႃႈၶဝ်တႄႉ မီးယိူင်းဢၢၼ်းၸိူင်ႉၼႆဝႆႉ။
21 ပၢင်လူင်ၼႆႉ ယူႇတီႈၶႃႈၶဝ်ထၢင်ႇသေ ဢၼ်မၼ်းပဵၼ်မႃးသမ်ႉ ယွၼ်ႉလွင်ႈတၢင်းသေလွင်ႈလွင်ႈလႄႈ လႆႈဢဝ်ထိူင်းၵႂႃႇၶႃႈဢေႃႈ။ ၶႃႈၶဝ် တေၶတ်းၸႂ်ၵႂႃႇထႅင်ႈတီႈၼႆႈ ႁႂ်ႈမၼ်းဢွၵ်ႇမႃး ၶေႃႈၵႂၢမ်းၸၢဝ်းၶိူဝ်း ၵူႈၾၢႆႇ ယွမ်းႁပ်ႉလႆႈသေလႄႈ ႁဝ်းတေဢဝ်ၵႂႃႇမူၼ်းမႄး ပိုင်ငဝ်ႈပိူင်းမိူင်း 2008 တေႁဵတ်းၸိူင်ႉ ႁိုဝ် ႁဝ်းၶႃႈႁႃသဵၼ်ႈတၢင်းမႂ်ႇ ၼၼ်ႉၼႃႇ ႁဵတ်းလႆႈႁႃႉ ဢမ်ႇႁဵတ်းလႆႈႁႃႉ ပဵၼ်လႆႈ ဢမ်ႇပဵၼ်လႆႈ ဢၼ်ဝႃႈၼၼ်ႉ မၼ်းယူႇၸွမ်းပိူင်ပဵၼ် တႃႇတေပဵၼ် မႃးၼၼ်ႉၶႃႈယဝ်ႉ။ မီးယိူင်းဢၢၼ်းတႃႇတေပဵၼ်ႇမႃးယူႇယဝ်ႉၶႃႈ။
ထၢမ် – ယူႇတီႈ ၽွင်းလူင်ႁဝ်း ယူႇၼႂ်းပႃႇတီႇၼူၵ်ႉယုင်းသေ ၶဝ်ႈၶႅင်ႇပၢင်လိူၵ်ႈတင်ႈၵမ်းၼႆႉ ၶႂ်ႈလၢတ်ႈသင်ထႅင်ႈၶႃႈ။
တွပ်ႇ – ၶႃႈႁဝ်းပဵၼ်ၵူၼ်းၶိူဝ်းတႆး ၸႅတ်ႈၸႅတ်ႈ ပေႃႈတႆးမႄႈတႆး ပီႈၼွင်ႉၸၢဝ်းၶိူဝ်း ႁဝ်းၵူႈၶိူဝ်းၶိူဝ်း ႁၼ်ဝႃႈ ႁဝ်းၶႃႈၶဝ် ၼႆႉမႃးႁူမ်ႈၸွမ်းမၢၼ်ႈ ႁဝ်းဢမ်ႇမီးၶေႃႈၸီႇ သင်ႇၼိူဝ်ပီႈၼွင်ႉၸၢဝ်းၶိူဝ်းႁဝ်း ၸိူင်ႉၼႆၼႆႉ မၼ်းဢမ်ႇမႅၼ်ႈ ႁဝ်းမႃးလွမ်တူၺ်း ၼႂ်းမိူင်းမၢၼ်ႈႁဝ်း ဢၼ်မီးပႃႇတီႇယႂ်ႇယႂ်ႇလႄႈ ဢိင်ၼိူဝ် 2008 သေ တႃႇတေပဵၼ်လူင်ပွင်ၸိုင်ႈၵႂႃႇလႆႈၼႆႉ မၼ်း ဢမ်ႇမီးလၢႆပႃႇတီႇ မၼ်းမီး 2 ပႃႇတီႇ ၵူၺ်း မီးသီလႅင်လႄႈ သီၶဵဝ် သွင်ဢၼ်ၼႆႉၵူၺ်း။ ႁဝ်းတေလိူၵ်ႈသီလႅင်ႁႃႉ သီၶဵဝ်ႁႃႉ ပေႃးႁဝ်းလိူၵ်ႈသီၶဵဝ်ၼႆၵေႃႈ ၽႂ်ပဵၼ်ႁူဝ်ၼႃႈမၼ်း ႁဝ်းၵေႃႈႁၼ်ၵၼ်ယူႇ ပေႃးႁဝ်းၶႃႈ တေလိူၵ်ႈသီလႅင် ၽႂ်ပဵၼ်ႁူဝ်ၼႃႈ မၼ်း ႁဝ်းၵေႃႈ ႁၼ်ယူႇ ပေႃႇလသီႇမၼ်းၵေႃႈ ၼႃႈမိုဝ်းတင်း လင်မိုဝ်းၼႆႉ မၼ်းၵေႃႈ ဢမ်ႇမိူၼ်ၵၼ်။
မိူၼ်ႁဝ်းၼႆႉ လၢတ်ႈသိုဝ်ႈသိုဝ်ႈၵေႃႈမီးၼႃႈတီႈ လူဝ်ႇလႆႈမႃးၵႅတ်ႇၶႄႁႄႉၵင်ႈမႃးၸွႆႈလိူဝ် ၵူၼ်းမိူင်းႁဝ်း။ မိူၼ်မိူဝ်ႈလဵဝ် တၢင်းပဵၼ်ၶူဝ်ႊဝိတ်ႉ 19 ၼႆႉ တင်ႈတႄႇပဵၼ်မႃးၵေႃႈ ႁဝ်းၸွႆႈလိူဝ်ၵူၼ်းမိူင်းမႃး တေႃႇထိုင်ယၢမ်းလဵဝ် ၸဵမ်ၶဝ်ႈၼမ်ႉတၢင်းၵိၼ် ႁဝ်းၶႃႈႁၢင်ႈႁႅၼ်းဝႆႉ ၶႅမ်ႉလႅပ်ႈသေ ၸိူဝ်းဢမ်ႇမီးၸိူဝ်းၼၼ်ႉၵေႃႈ ႁဝ်းၶႃႈလႆႈသူင်ႇထိုင်ၵူႈတီႈ ၵူႈမိူင်း မိူင်းတႆး ႁဝ်းသေဢမ်ႇၵႃး ပႃးမိူင်းမၢၼ်ႈၵူႈတီႈၶႃႈယဝ်ႉ။ တႄႇတီႈမိူင်းတႆး ႁဝ်းၶႃႈ ႁဵတ်းမႃးဢွၼ်တၢင်းၶႃႈဢေႃႈ လွင်ႈၵမ်ႉထႅမ်ၼႆႉ။
ယဝ်ႉၵေႃႈ ႁဝ်းလူဝ်ႇမႃးတူၺ်းလိူင်ႈပၢႆးယူႇလီ ၵူၼ်းပႃးတွင်ႉမႄႈမၼ်းလႄႈ လုၵ်ႈ ဢွၼ်ႇ၊ ၵူၼ်းထဝ်ႈ ၸိူဝ်းၼႆႉ ၶႃႈၶဝ်ၼႆႉ တႄႇႁဵတ်းမႃး မီးၶၢဝ်းတၢင်း 1-2 ပီၼႆႉယဝ်ႉ လႆႈၵမ်ႉထႅမ်မႃး။ ၸွမ်းၵမ်ႉထႅမ်ၸိူဝ်းၼႆႉ တိုၵ်ႉလႆႈႁၼ်မႃးလူင်ပွင်ၸိုင်ႈ ၼႆႉ ၵူၺ်းၶႃႈ မိူဝ်ႈပူၼ်ႉမႃးၶၢဝ်းတၢင်း 50-60 သိပ်းပီၼၼ်ႉ ႁဝ်းၶႃႈ ဢမ်ႇယၢမ်ႈႁၼ်လူး။ မီးလွင်ႈတဵၵ်းတဵင်ၵၼ် ပေႉၵိၼ် ၵူၼ်းမိူင်းႁဝ်းၶႃႈ တင်းသဵင်ႈၵူၺ်း ႁဝ်းလူဝ်ႇမႃး လွမ် တူၺ်းၸိူင်ႉၼႆ ႁဝ်းၶႃႈ ၸင်ႇတေႁၼ်ၶႃႈဢေႃႈ။
မိူဝ်ႈလဵဝ်ၶႃႈမႃးယိပ်းဝႆႉ ၵၢၼ်ၾႆးၾႃႉ ပီ 2019 ၼႆႉၵူၺ်း ၵွၼ်ႇၶႃႈတေမႃးယိပ်း ၼၼ်ႉ မီးၽႅၼ်ၵၢၼ်ဝႆႉ တႃႇတေၸၼ် ၾႆးၵႂႃႇတၢင်းပွတ်းဢွၵ်ႇၶူင်းၼၼ်ႉ ပွတ်းဢွၵ်ႇၶူင်းႁဝ်းၶႃႈၼႆႉဢမ်ႇယၢမ်ႈလႆႈၾႆးၾႃႉသေပွၵ်ႈၶႃႈ ၶႃႈမႃးႁၼ် ၽႅၼ်ၼႆႉ သေယဝ်ႉ ၶဝ်သမ်ႉဢမ်ႇႁဵတ်း ၶဝ်လူင်းတူၺ်းဢမ်ႇဢၢပ်ႈႁဵတ်းတႄႉ ၵမ်းၼႆႉၶႃႈၵေႃႈမႆႈၸႂ်သေၵႂႃႇဢုပ်ႇၸွမ်းလူင်ပွင် ၸိုင်ႈတင်းၼိူဝ် ႁွင်ႈၵၢၼ်လူင်ပွင် ၸိုင်ႈတင်းၼိူဝ် တၼ်ႇပွင်ႉ တၼ်ႇလႃႇၵေႃႈ ပွင်ႉသေ လႃႇသေႇ ၸင်ႇတေၸႂ်ႉၶဝ်ႁဵတ်းၵမ်းလဵဝ် ႁဵတ်းႁႂ်ႈမၼ်း ပဵၼ်ၵမ်းလဵဝ် ပေႃးဝႃႈႁဵတ်းဢမ်ႇလႆႈ ၼႆၵေႃႈ တၼ်ႇတေဢဝ်လိူင်ႈၸိူင်ႉႁိုဝ်ၵေႃႈဢဝ်။ ၶႃႈႁဝ်းသမ်ႉ ပေႃးႁဵတ်းၼႆၵေႃႈ ႁဵတ်းႁႂ်ႈမၼ်းထိုင်တီႈ ႁဵတ်းႁႂ်ႈမၼ်းယဝ်ႉ ၶႃႈသမ်ႉပဵၼ်ၵူၼ်းၸႂ်ႁၢဝ်ႈသေ ထိုင်တီႈၵႂႃႇပွင်ႉ ထိုင်တီႈၼေႇပျီႇတေႃႇပူၼ်ႉၶႃႈဢေႃႈ။ ႁဵတ်းၼၼ်သေ တၢင်းပွတ်းဢွၵ်ႇၶူင်းႁဝ်း ၸင်ႇတေလႆႈၾႆးၾႃႉမႃး 24 ၸူဝ်ႈမူင်း တေႃႇထိုင်မိူဝ်ႈလဵဝ်ၼႆႉၶႃႈဢေႃႈ။
မိူဝ်ႈလဵဝ် 2020 ၼႆႉ ၼႂ်းမိူင်းမၢၼ်ႈ 50 % ၼႆႉ ၶဝ်ၸႅၵ်ႇၾႆးၾႃႉယဝ်ႉ မိူဝ်ႈဢွၼ်တၢင်းၼၼ်ႉတႄႉ လႆႈ 30% ပၢႆၵူၺ်းၶႃႈ မိူဝ်ႈလဵဝ် 50 % ယဝ်ႉ ၼႂ်းမိူင်းမၢၼ်ႈ ပတ်းပိုၼ်ႉႁဝ်း။ ၵမ်းၼႆႉ ပီ 2025 မႃးၶႃႈၶဝ် ႁႂ်ႈလႆႈ 75 % ၼႂ်းမိူင်းမၢၼ်ႈတင်းမူတ်း ပေႃးဝႃႈ 2025 ထိုင် 2030 ၼင်ႇႁိုဝ် မိူင်းမၢၼ်ႈပတ်း ပိုၼ်ႉ ပေႃးတေလႆႈၸႂ်ႉတိုဝ်းၾႆးၾႃႉတင်းမူတ်း ႁဝ်းၶႃႈၽႅၼ်ၵၢၼ်ဝႆႉၼႆၶႃႈ။
ၽႅၼ်ၵၢၼ်ႁဝ်းၶႃႈၼႆႉ ၼႂ်းႁွင်ႈၵၢၼ်လူင်ပွင်ၸိုင်ႈၶဝ် မီးဝႆႉၵူႈမဵဝ်းယူႇလႄႈ ႁဝ်းၶႃႈ တေႁဵတ်းၵၢၼ်သိုပ်ႇတေႃႇၵႂႃႇမိူဝ်းၼႃႈ။ ယၢမ်းလဵဝ် ၶႂ်ႈႁႂ်ႈၸၢဝ်းၶိူဝ်းႁဝ်းၶႃႈ ၵူႈၶိူဝ်းၶိူဝ်း ႁဝ်းႁူမ်ႈၵၼ် တေႃႇသူႈၸဝ်ႈဢႃႇၼႃႇ၊ ၸွႆႈပဵၼ်ႁႅင်းၼူၵ်ႉယုင်းသေ ႁဝ်းတေသၢၼ်မိုဝ်းၵၼ် ၼင်ႇႁိုဝ် ဝၢၼ်ႈမိူင်းႁဝ်းၶႃႈတေၶိုၼ်ႈယႂ်ႇ မိူဝ်ႈၼႃႈႁႂ်ႈမၼ်းၶိုတ်းတၼ်းလူၵ်ႈ ႁဝ်းၶႃႈလူဝ်ႇၶတ်းၸႂ်ၵႂႃႇ ၸိူင်ႉၼႆၶႃႈဢေႃႈ။ ႁဝ်းၶႃႈမီးယိူင်းဢၢၼ်းဝႆႉ ၸိူင်ႉၼႆၶႃႈဢေႃႈ။ ယိၼ်းၸူမ်းၶႃႈ။
ဢေႃႈၶႃႈ ၽွင်းလူင်ႁဝ်းပၼ်ၶၢဝ်းယၢမ်းလႄႈ ယိၼ်းၸူမ်းၶွပ်ႈၸႂ်မိူၼ်ၵၼ်ၶႃႈ။
