တၢင်းပဵၼ်ၶူဝ်ႊဝိတ်ႉ 19 ၽႄႈလၢမ်းၶိုၼ်းၼႂ်းမိူင်းမၢၼ်ႈ လႄႈ လူင်ပွင်ၸိုင်ႈထႆး ပိၵ်ႉဢိုတ်း ၽၵ်းတူမိူင်း ဢၼ်ပိုတ်ႇ ပဵၼ်တၢင်းၵၢၼ် ဢၼ်ဢမ်ႇပိုတ်ႇပဵၼ်တၢင်းၵၢၼ် သဵင်ႈသဵင်ႈ၊ ႁဵတ်းႁႂ်ႈတုမ်ႉယွၼ်ႈ တႆး 6000 ပၢႆ ၸိူဝ်းပၢႆႈၽႄးသိုၵ်း ယူႇသဝ်းႁိမ်းလႅၼ်လိၼ်ထႆး ႁူပ်ႉတၢင်းယၢပ်ႇ။
ၵူၼ်းပၢႆၽေးသိုၵ်း 6000 ပၢႆ ဢၼ်ယူႇသဝ်းဝႆႉ ၸွမ်းလႅၼ်လိၼ်တႆး – ထႆး ပၢင်သဝ်းၵူၼ်းပၢႆႈၽႄး တီႈလွႆၵေႃႇဝၼ်း၊ လွႆသၢမ်သိပ်း၊ လွႆလမ်၊ ၵုင်းၵျေႃႇ၊ ၵွင်းမုင်ႈမိူင်းလႄႈ လွႆတႆးလႅင်း ၸိူဝ်းၼႆႉ ႁူပ်ႉတၢင်းယၢပ်ႇ တႃႇလဵင်ႉတွင်ႉ ယွၼ်ႉ ထႆး ပိၵ်ႉလႅၼ်လိၼ်ၵူႈႁူးၵူႈတၢင်း၊ ၾၢႆၼိုင်ႈ ၸဝ်ႈတႃႇၼႃႉ ၸွႆႈထႅမ် ၶဝ်ႈၼမ်ႉတၢင်းၵိၼ်ၵေႃႈဢေႇလူင်း၊ ႁဵတ်းၵၢၼ်ႁႃ ၵိၼ် လဵင်ႉတွင်ႉႁင်းၵူၺ်းၵေႃႈ ဢမ်ႇၵုမ်ႇထူၼ်ႈ ယၢပ်ႇၵိၼ်းတႃႇ ပၢၵ်ႇတွင်ႉႁွင်ႈသႆႈ မႃးလိူဝ်ႇၵဝ်ႇ – ဝႃႈၼႆ။
ၼၢင်းငိုၼ်းႁွမ် ၽူႈၵပ်းသၢၼ် ၵေႃႇမတီႇၸွႆႈထႅမ် ၵူၼ်းမိူင်းတႆးပၢႆႈၽေးသိုၵ်း လႅၼ်တႆး- ထႆး SSRC – TB လၢတ်ႈဝႃႈ – “ၵူၼ်းပၢႆႈၽေးၵပ်ႉၵိၼ်းလိူဝ်ႁႅင်းမႃး တင်ႈတႄႇ လိူၼ်မၢတ်ႊၶျ်ပူၼ်ႉမႃးယဝ်ႉၶႃႈ။ ယၢမ်းလဵဝ်သမ်ႉ မိူင်းမၢၼ်ႈ ပဵၼ်ၶူဝ်ႊဝိတ်ႉ ထႅင်ႈ လွပ်ႈသွင်၊ ၸွမ်းလၢၼ်ႇၵဵတ်ႉလႅၼ်လိၼ်တႆး – ထႆး ၵူႈတီႈၼႆႉ တၢင်းၾင်ႇမိူင်းထႆးၶဝ် ၶဵင်ႈၶႅင်လွင်ႈႁူမ်ႇလူမ်ႈ မႃးလိူဝ်ၵဝ်ႇထႅင်ႈ ယွၼ်ႉၼၼ်လႄႈ တႃႇတေသူင်ႇၶဝ်ႈၼမ်ႉတၢင်းၵိၼ်ၸူးၵူၼ်းပၢႆႈၽေးႁဝ်းၶႃႈၵေႃႈ ပဵၼ်ဢၼ် ယၢပ်ႇၽိုတ်ႇဝႆႉ ယူႇၶႃႈ ။ ၵူၺ်းၵႃႈ ႁဝ်းၶႃႈ ၶတ်းၸႂ်ႁႃလၢႆးတၢင်းသေ သူင်ႇၸူးပၼ်ယူႇၶႃႈ” – ဝႃႈၼႆ။
ပၢင်သဝ်းၵူၼ်းပၢႆႈၽေး ၸွမ်းလႅၼ်လိၼ်တႆး – ထႆး မီး 6 တီႈ၊ ၼႂ်းၼၼ်ႉၵမ်ႈၼမ် တိတ်းတေႃႇၵႂႃႇမႃး ၶဝ်ႈဢွၵ်ႇၸူး တၢင်းမိူင်းထႆးၵူၺ်း၊ ၼႂ်းတူဝ်မိူင်းတႆးတႄႉ ယွၼ်ႉပဵၼ်ႁူၺ်ႈပဵၼ်လွႆ ပဵၼ်သိုၵ်းပဵၼ်သိူဝ် လႄႈ ဢမ်ႇၸၢင်ႈၵႂႃႇမႃး။
“ၵူႈပွၵ်ႈၼႆႉ ၵူၼ်းလူင်ၼိုင်ႈၵေႃႉ လႆႈၶဝ်ႈသၢၼ် 16 ၵီႊလူဝ်ႊ၊ လုၵ်ႈဢွၼ်ႇ 8 ၵီႊလူဝ်ႊ၊ တေႃႈလဵဝ်ထႆးသမ်ႉပိၵ်ႉထႅင်ႈသေ ၼႆ ယၢပ်ႇတႄႉဢေႃႈ၊ ၵူႈပွၵ်ႈ ၼိုင်ႈဝၼ်းၵိၼ် 3 တႃႇ တေႃႈလဵဝ်တေႉ ၶဝ်ႈသၢၼ် ၼမ်ႉမီႇ ၼမ်ႉမၼ်း ဢမ်ႇလႆႈမွၵ်ႈၼၼ်ႉ ယဝ်ႉၶႃႈၼႃႇ ၵူၼ်းလူင်တႄႉ ၵိၼ်ၽွင်ႈလူတ်းၽွင်ႈ တႃႇၶဝ်ႈတႄႉဢမ်ႇမၢၼ်ႇယဝ်ႉၶႃႈၼႃး” – ၵူၼ်းပၢႆႈၽေးသိုၵ်း ဢၼ်မီးလုၵ်ႈ 4 ၵေႃႉ ယူႇပၢင်သဝ်း လွႆလမ်ၼၼ်ႉလၢတ်ႈၼႄၼင်ႇၼႆ။
တၢင်းပဵၼ်ၶူဝ်ႊဝိတ်ႉၽႄႈၼႂ်းမိူင်းမၢၼ်ႈ တုမ်ႉယွၼ်ႈထိုင်မိူင်းတႆး ႁဵတ်းႁႂ်ႈ ထႆးႁႅတ်ႉသၢပ်ႇၼမ်ႉလႅၼ်လိၼ် ၸိူဝ်းၼႆႉ တုမ်ႉယွၼ်ႈ ၵူၼ်းမိူင်းတႆး ၸိူဝ်းလႆႈပၢႆႈၽေးသိုၵ်းသိူဝ်၊ ဢမ်ႇၵွမ်ႉၵႃႈ ယၢပ်ႇၽိုတ်ႇယွၼ်ႉပၢၵ်ႇတွင်ႉႁွင်ႈသႆႈၵူၺ်း၊ ၵၢၼ်ယူႇသဝ်း လဵင်ႉလုၵ်ႈလဵင်ႉလၢင်းၵေႃႈတိူဝ်ႉပႃး ၼႆ ၼၢင်းငိုၼ်းႁွမ်လၢတ်ႈထႅင်ႈၼင်ႇၼႆ။
“ မိူဝ်ႈလိူၼ်ပူၼ်ႉမႃးၼႆႉ တီႈပၢင်သဝ်းၵူၼ်းပၢႆႈၽေး ၵွင်းမုင်ႈမိူင်း ၵိူတ်ႇလုၵ်ႈဢွၼ်ႇ 2 ၵေႃႉ ၶႃႈဢေႃႈ။ ၵိူတ်ႇႁင်းၵူၺ်း လႆႈလုမ်းလႃးႁင်းၵူၺ်းဢေႃႈ။ ဢမ်ႇၸၢင်ႈဢဝ်ၶဝ်ႈမႃးၵိူတ်ႇတၢင်းမိူင်းထႆးၼၼ်ႉၼႃႇ။ ယဝ်ႉၵေႃႈ ယႃႈယႃတႃႇတေၵိၼ်၊ တႃႇတေယူတ်းယႃၵေႃႈ ၶၢတ်ႇဝႆႉၶႃႈဢေႃႈ ပၢင်သဝ်းၵူႈတီႈတီႈၶႃႈယဝ်ႉ။ လွင်ႈၵူၼ်းပဵၼ် ႁဝ်းၶႃႈ တေၵႂႃႇႁႃမေႃယႃ ၸွမ်းၼင်ႇမေႃယႃၼတ်ႉဝႆႉၼၼ်ႉလႄႈသင်၊ တေၵႂႃႇဢဝ်ယႃမႃးၵိၼ်ၸိူဝ်းၼႆႉၵေႃႈ ဢမ်ႇၸၢင်ႈ ၵႂႃႇၶႃႈ ၶၢတ်ႇယႃႈယႃ ၵိၼ်ၵၼ်ၶႃႈဢေႃႈၼႆႉ” – ၼၢင်းငိုၼ်းႁွမ် သိုပ်ႇလၢတ်ႈၼင်ႇၼင်ႇၼႆ။
ၵူၼ်းပၢႆႈၽေး 6 ႁဵင်ပၢႆၼႆႉ ယူႇတီႈပၢင်သဝ်း ၵူၼ်းပၢႆႈၽေး လွႆၵေႃႇဝၼ်း 2,555 ၵေႃႉ၊ လွႆတႆးလႅင်း 2,381 ၵေႃႉ၊ လွႆသၢမ်သိပ်း 390 ၵေႃႉ၊ ၵုင်းၵျေႃႇ 303 ၵေႃႉ၊ လွႆလမ် 253 ၵေႃႉလႄႈ ၵွင်းမုင်ႈမိူင်း 221 ၵေႃႉ ။
ၵူၼ်းပၢႆႈၽေး 6 ႁဵင်ပၢႆၼႆႉ မိူဝ်ႈပီ 1996-98 ၼၼ်ႉ လူင်ပွင်ၸိုင်ႈသိုၵ်းမၢၼ်ႈ ၽႅၼ်ၵၢၼ်တႅပ်း 4 တႅပ်းသေ လိုပ်ႈႁေႃႈ တဵၵ်းႁႂ်ႈၶၢႆႉယၢၼ်ႁိူၼ်းယေးတီႈယူႇ မူႇဝၢၼ်ႈ ၼႂ်း 11 ၸႄႈဝဵင်း၊ မူႇဝၢၼ်ႈ 1400 ပၢႆ ႁူဝ်ၵူၼ်း 3 သႅၼ်ပၢႆ ။ ၵမ်ႈၽွင်ႈပၢႆႈၶဝ်ႈဝဵင်း၊ ၵမ်ႈၽွင်ႈပၢႆႈၵႂႃႇလႅၼ်လိၼ်၊ ၵမ်ႈၽွင်ႈပၢႆႈၶဝ်ႈမိူင်းထႆး – ဢၼ်ၵိုတ်းသဵၼ်ႈမၢႆ သေ ယူႇၼႂ်းပၢင် သဝ်းၵူၼ်းပၢႆႈၽေးၸွမ်းလႅၼ်လိၼ်တႆး – ထႆး မီး 6 တီႈ၊ UNHCR ၵေႃႈ ဢမ်ႇမၵ်းမၼ်ႈပဵၼ်ၵူၼ်းတုၵ်ႉ/ပၢႆႈၽေးသိုၵ်း၊ မိူင်းထႆးၵေႃႈ ဢမ်ႇႁပ်ႉပၼ်ပိုတ်ႇပၢင်သဝ်းၵူၼ်းပၢႆႈၽေးပဵၼ်တၢင်းၵၢၼ်။
