လွႆလဵင်း ထုင်ႉႁၢင်ႈလီၵိုၵ်းမိူင်းတႆး တေပဵၼ်မႃး တီႈဢႅဝ်ႇယဵမ်ႈယဝ်ႉႁိုဝ်

ၶမ်ႈဝႃး မဝ်းမိူၼ်ႁၢင်ႈပႆႇပေႃးႁၢႆလီ သမ်ႉပဵၼ်ၽွင်းလပ်းၶႅမ်ႉ မွႆႈဝၢၼ် သဵင်ၾူၼ်း ၵိုင်ႉၵၢင်ႉလင်ႁူၼ်ႈမႃးလႄႈ ႁူဝ်ၸႂ် တွတ်ႇလႅၼ်ႈ ဝႆးၵႂႃႇလိူဝ်ၵဝ်ႇလၢႆလၢႆပုၼ်ႈ။ ႁူႉယူႇယဝ်ႉ ပဵၼ်ၽႂ်ၵပ်းမႃး – ပဵၼ်ၸၢႆးပႃႉဢေး ၸဝ်ႈၶွင် ဢွင်ႈမႄးရူတ်ႉ ၵႃး ပၢၼ်မႂ်ႇၵူႈသႅၼ်း ၾၢႆႇတူၵ်းၵၢတ်ႇ (ပွၵ်ႉ – 3 ) ဝဵင်းတၢင်ႉယၢၼ်းၼၼ်ႉ တေမႃးႁပ်ႉၵႂႃႇဢႅဝ်ႇ လွႆလဵင်း။ ၼႅတ်ႈလုၵ်ႉသုၵ်ႈၼႃႈ ႁၢင်ႈႁႅၼ်း ၶိူင်ႈၶူဝ်း ၽူႈသိုဝ်ႇၶၢဝ်ႇ တေဢွၵ်ႇတၢင်းၼၼ်ႉ တူဝ်ႈတၼ်း ပႂ်ႉထႃႈ။

မိူဝ်ႈတႄႇ ထၢင်ႇဝႃႈ တေမီး ၵူၼ်းႁိူၼ်းၵူၼ်းယေးၶဝ်လႄႈ ၸုမ်းႁဝ်းၵေႃႉသွင်ၵေႃႉၵူၺ်း။ ၽိူဝ်ႇဢွၵ်ႇဝဵင်းတၢင်ႉယၢၼ်းၵႂႃႇထိုင် မၢၼ်ႈၵၢတ်ႈ ထႅဝ်ၵႃးၵူၼ်းၸုမ်းႁဝ်း မီးၵႂႃႇ 4-5 လမ်း။ လွမ်ယုမ်ႉသေ ဝူၼ်ႉဝႃႈပၢင်ႁဝ်းမူၼ်းဝႆႉ လူးမိူဝ်ႈၼႆႉ … ၼႆ။ ၸုမ်းႁဝ်းလုၵ်ႉတီႈမၢၼ်ႈၵၢတ်ႈသေ ၽႄၵႂႃႇတၢင်းၶႂႃ (ၾၢႆႇသၢႆႉမိုဝ်း တၢင်းၵႃး လႃႈသဵဝ်ႈ – မိူင်းယႆ – တၢင်ႉယၢၼ်း) ဢွၵ်ႇၵႂႃႇတီႈႁိမ်းတပ်ႉ ၽိုၵ်းသွၼ်ၵၢၼ်သိုၵ်းတပ်ႉမၢၼ်ႈၵၢတ်ႈ ၵႂႃႇတၢင်းၽႄ ဝၢၼ်ႈလွႆၶဵဝ် – သိုပ်ႇၵႂႃႇ တၢင်းဝၢၼ်ႈလူင် ဝၢၼ်ႈၵွင်းမူး ဝၢၼ်ႈႁူဝ်တွမ်း။

လွႆယႂ်ႇလွႆလူင် ၶႅပ်ႇၼၢင်ၶၢင်ႈတၢင်း သဵၼ်ႈတၢင်းၵေႃႈ ပေႃးတၢၼ်ႇ ငူးလိူမ်လူင် လိူၼ်ႈၸွမ်းသၢပ်ႇႁူၺ်ႈႁၢဝ်းလွႆ တူၺ်း ပေႃးဢမ်ႇသုတ်းသၢႆတႃ ။ ထိူၼ်ႇၶိူဝ်းၽိူဝ်မႆႉတႄႉ ၵွႆၵွႆလူႉလူႉ လိူမ်ႈတင်းႁူၺ်ႈတင်းၵုင်း။ မိူဝ်ႈပူၼ်ႉမႃး 4-5 ပီ ၵူၼ်းၼုမ်ႇတႆး ပႆၶိုၼ်ႈလွႆလဵင်း လႆႈႁၼ်ၶႅပ်းႁၢင်ႈၶဝ်တၢင်ႇ ဝႃႈမီးမွၵ်ႇႁၢင်ႈလီၸေးသီ။ ပီၼႆႉတႄႉသိုၵ်းၵူၼ်းမိူင်း ၵုမ်းၵမ် ဢမ်ႇပၼ်ၽႂ်ၽုၵ်ႇၼႆလႄႈ လႆႈႁၼ်ၵူၼ်းဝၢၼ်ႈ ႁၢင်ႈႁႅၼ်း တႃႇၽုၵ်ႇၶဝ်ႈၵၢပ်ႇ ဝႆႉလွၼ်ႉလွၼ်ႉ။ ၶၼ်ၶဝ်ႈၵၢပ်ႇ ပီၼႆႉသမ်ႉဢမ်ႇပေႃးလီ၊ သူင်ႇၶၢႆ မိူင်းၶႄႇဢမ်ႇၶၢတ်ႇလႄႈ လွမ်ၶီၸႂ်ၸွမ်း ၽဝ ၵူၼ်းႁႆႈ ၵူၼ်းသူၼ်ယူႇ။ ၸႂ်ဢမ်ႇလီၸွမ်းထိူၼ်ႇမူၺ်ႉ ၸႂ်ၶီၸွမ်းၽဝ ၵူၼ်းမိူင်း ယူႇသေတႃႉ လိူဝ်သေမုင်ႈၸူးလွႆလဵင်း ယုၵ်ႉမိုဝ်းၵၢဝ်ႇထိုင် ႁိုဝ်ၸၢင်ႈႁဵတ်းႁိုဝ်။

ၵႃးဢၼ်ၵႂႃႇၸွမ်းၵၼ် လႅၼ်ႈယူႇဢမ်ႇႁိူဝ်ႉဢမ်ႇမွႆႈ ၵူၼ်းၶီႇၸွမ်းတၢင်းလင် ဢမ်ႇမီးဢၼ်မုင်းဢၼ်ၵင်ႈ ။ ၽိူဝ်ႇထိုင် ဝၢၼ်ႈႁူဝ်တွမ်း ၵေႃႈ မိူၼ်လိင်းလႅင်ဢွၼ်ႇဝႆႉႁင်းၽႂ် ႁင်းမၼ်း၊ ၶူၼ်တႃဢွၼ်ႇ ၶွၼ်ႇၶွၼ်ႇယူႇ ၶူၼ်ၶူၼ်။ ၵိုတ်းရူတ်ႉၵႃးယဝ်ႉလႅၼ်ႈသုၵ်ႈၼႃႈ ပေႃႈလူင်ပူႇၸရေးသမ်ႉ ႁႅၼ်းၶဝ်ႈ ပႂ်ႉထႃႈ ပႃးၼိူဝ်ႉမူႇထိူၼ်ႇယွင်း ၶူဝ်ႈႁႅင်ႈ၊ ၽၵ်းႁႃႈ ၽၵ်းဝႃႈၵႅင် ၊ ၼမ်ႉၽိတ်ႉ မၢၵ်ႇၽႃႈဢွၼ်ႇ ဢႅမ်ႉၸွမ်းပဵၼ်ၵမ်းပဵၼ်ၵမ်း ၊ ၽဵတ်းႁိူဝ်ႇၸီႈယမ်းသေတႃႉ ဢမ်ႇတၼ်းငွၵ်ႈသၢႆႉငွၵ်ႈၶႂႃ။ ၸႂ်ဢႅဝ်ႇငွၵ်ႈႁႃ ၸိၵ်းလွႆ လဵင်းယူႇတိၵ်းတိၵ်းၼၼ်ႉၵေႃႈ လိုမ်းၵႂႃႇၸူဝ်ႈၵႅပ်ႉ။

ၶၢဝ်းတၢင်းလုၵ်ႉမၢၼ်ႈၵၢတ်ႈၵႂႃႇ ႁူဝ်တွမ်း ဢမ်ႇၶႂ်ႈယွမ်း 30 လၵ်းသေတႃႉ ၶီႇၵႃးသမ်ႉမႃးမႃးလိုဝ်ႈလိုဝ်ႈလႄႈ ၽိူဝ်ႇၵိၼ်ၶဝ်ႈဝၼ်းယဝ်ႉသေ တေႃႇၶၢဝ်းတၢင်း ဝၼ်းၵေႃႈပေႃးတဵင်ႈၼင်ႇၵဝ်ႇ။ တီႈဝၢၼ်ႈႁူဝ်တွမ်း ၼႆႉပဵၼ် တီႈဝၢၼ်ႈပီႈၼွင်ႉတဢၢင်း(လွႆ) မေႃၵႂၢမ်းတႆးၵူႈၵေႃႉ။ ၵမ်ႈၼမ်ႁဵတ်းသူၼ်ၼဵင်ႈ ။ တူၺ်းတူၼ်ႈၼဵင်ႈ တူၼ်ႈယႂ်ႇတူၼ်ႈလူင် လႄႈ ပီႈၼွင်ႉၵျွၵ်ႉမႄး(မိူင်းၽုၵ်ႇၼဵင်ႈ) ဢၼ်ပဵၼ်မိုဝ်းၵွင်ႈၸုမ်းၶၢဝ်ႇၽူႈတွႆႇႁွၵ်ႈဝႃႈ ဢႃႇယုတူၼ်ႈၼဵင်ႈ တေလိူဝ်ပၢၵ်ႇပီယူႇ ဝႃႈၼႆ။

လုၵ်ႉတီႈဝၢၼ်ႈႁူဝ်တွမ်းသေ ၶီႇၵႃးၵႂႃႇထႅင်ႈ မွၵ်ႈၸူဝ်ႈမူင်းပၢႆပၢႆ ၵႂႃႇထိုင်တီႈလွႆလဵင်း၊ ႁၼ်ဝိႁၢရ်ဢွၼ်ႇ ဢၼ်ႁဵတ်းဝႆႉ တႃႇၸူဝ်ႈၶၢဝ်းလင်ၼိုင်ႈ၊ မုင်းလဵၵ်း ႁဵတ်းႁၢၼ်ႉ သိူဝ်ႇၽၢၵ်ႈ မီးၸဝ်ႈတူၼ်ၶူးတူၼ်ၼိုင်ႈ ပုတ်ႈတိၼ်တၢင်မိုဝ်း သိလ်ထမ်းၸဝ်ႈၶူးဝႃးဝုၼ်းၸုမ်ႉသေ ပူၵ်းပွင်သႃသၼႃ ယူႇ။ ႁဝ်းၶႃႈ တင်းမူႇတင်းၸုမ်း ဝႃႈဢေႃးၵႃသ ႁူမ်ႈၶေႃႈ ႁပ်ႉဢဝ်သိလ်သီႇလႁႃႈသဵၼ်ႈသေ သူင်ႇမဵတ်ႉတႃႇပၼ် ၽီသၢင်သတ်းၵူၼ်း ၼႂ်းၽုင်ႇၾႃႉ သၢမ်သိပ်းဢဵတ်းၶူင်း ႁႂ်ႈလႆႈၽဵင်ႇပဵင်းၵၼ်။ သဵင် သႃထု သႃထု သႃထု ပေႃးဢူၼ်ၼၼ်း ပၢၼ်းတၢပ်ႈလွႆလဵင်းၵႂႃႇ။

ႁဝ်းၶႃႈ ႁူမ်ႈၵၼ်ဝႆႈသႃၵၼ်ႇတေႃးယဝ်ႉ ၼႂ်းၸႂ်ထၢင်ႇဝႃႈ “တေပႆၶိုၼ်ႈဢဝ်ၵႂႃႈၵမ်းၼႆႉ” ၼႆသေ လွမ်ဝူၼ်ႉယူႇ။

ၽူႈၼမ်းတၢင်းႁဝ်းၶႃႈ သမ်ႉဝႃႈ ၶိုၼ်ႈၵႃးလႄႈ ၶိုၼ်ႈၵႃးလႄႈ ၼႆထႅင်ႈၵမ်းၼိုင်ႈလႄႈ ဢွၼ်ၵၼ်ၵျွၵ်းၶိုၼ်ႈၵႃး ႁင်းၽႂ်ႁင်းမၼ်း။ ၶီႇၵႃးၶိုၼ်ႈၵႂႃႇထႅင်ႈ မွၵ်ႈ 10 မိၼိတ်ႉ။ ၵႃးၵိုတ်းယဝ်ႉလႄႈ တူၺ်းၽႂ်ၵေႃႈ လႅၼ်ႈၶဝ်ႈယုမ်းၵႂႃႇ ၽိူဝ်ႇငွၵ်ႈတူၺ်း မၢၵ်ႇႁူႈသၼ်လွႆလဵင်း ပေႃးလိူင်တဵမ်မိူင်းဝႆႉ ။ ဢွၼ်ၵၼ်ၵႂႃႇ ပိတ်းပိတ်း ၵိၼ်ၵိၼ် ဢုပ်ႇဢုပ်ႇယူႇ။

လုၵ်ႉတီႈၼၼ်ႈသေ ပႆၶိုၼ်ႈၵွင်းလွႆၵႂႃႇထႅင်ႈမွၵ်ႈ 15 – 20 မိၼိတ်ႉ ။ ၵႂႃႇထိုင်တီႈဝႆႉႁိၼ်ဝႆႉဢုတ်ႇ ဝႆႉသၢႆးဝႆႉလိၼ်ပုၼ် တီႈပဵၼ် တႃႈလေႃႉၽႅၼ် steel cable (တႃႇသိုပ်ႇလၢၵ်ႈၶိုၼ်ႈၵႂႃႇ ထိုင်ၸိၵ်းလွႆလဵင်း)။ တၢင်းယၢဝ်း လွႆ တေႃႇ လွႆ 2,500 ထတ်းပၢႆပၢႆ(ၸိၵ်းလွႆလဵင်း) ၊ တႃႈလေႃႉၽႅၼ် ၾၢႆႇတႅမ်ႇ သုင်လိူဝ်ၼႃႈၼမ်ႉပၢင်ႇလၢႆႇ 7,300 ပေႇ၊ တႃႈလေႃႉၽႅၼ်ၾၢႆႇသုင် သုင်လိူဝ်ၼႃႈၼမ်ႉပၢင်ႇလၢႆႇ 8,550ထတ်းပၢႆပၢႆ ဝႃႈၼႆ။

ၸၢႆးထီးၶွင်ႇ ၽူႈဢွၼ်ႁူဝ်ႁဵတ်းလေႃႉၽႅၼ် လၢတ်ႈဝႃႈ – “ႁဝ်းၶႃႈႁဵတ်း လေႃႉၽႅၼ်မႃးၼႆႉ ႁိုင်သၢမ်လိူၼ်ပၢႆယဝ်ႉ (လၢတ်ႈမိူဝ်ႈ 19/4/2019) ။ ႁႅင်းပီႈၼွင်ႉ ၵူၼ်းဝၢၼ်ႈ ႁိမ်းႁွမ်းၸိူဝ်းၼႆႉဢေႃႈ။ တိုၼ်းဝႃႈတေႁဵတ်းႁႂ်ႈမၼ်းပဵၼ် ၼႆလႄႈ ႁဝ်းၶႃႈဢူၺ်းၵေႃႉ ဢူၺ်းသႄႈႁူမ်ႈၵၼ်သႂ်ႇငိုၼ်း၊ သႂ်ႇႁႅင်းသေ ႁဵတ်းမႃးဢေႃႈ။ ဢၢၼ်းႁဵတ်း သိၵ်ႈၶူဝ်လႆ လဵပ်ႈၶိုၼ်ႈၸွမ်းထႅင်ႈၵွၼ်ႇဢေႃႈ။ ၼိုင်ႈသိၵ်ႈၼႆႉ ယိူင်းဝႆႉ 10,000 ၵျၢပ်ႈ။ ဢၢၼ်းႁဵတ်းမွၵ်ႈ 8,500 သိၵ်ႈ ၸိူဝ်းၼႆႉဢေႃႈ။ ဢၼ်ႁဵတ်းလေႃႉၽႅၼ် ၼႆႉ တေႃႈလဵဝ်တႄႉ ဢၢၼ်းလၢၵ်ႈႁိၼ် လၢၵ်ႈသၢႆးၶိုၼ်ႈ။ ၵူၼ်းတႄႉ ပႆႇပၼ်ၶိုၼ်ႈ” – ဝႃႈၼႆ။

ၶူင်းၵၢၼ် ႁဵတ်းလေႃႉၽႅၼ် ၶိုၼ်ႈၼၼ်ႉ လၢမ်းဝႆႉဝႃႈ တေသဵင်ႈငိုၼ်း 350 သႅၼ်ပျႃးပၢႆ။ ယၢမ်းလဵဝ် ၽူႈဢွၼ်တူင်ႉၼိုင် ၸိူဝ်းပဵၼ်ဢူၺ်းၵေႃႉၵၼ်ႁူမ်ႈသႂ်ႇငိုၼ်း မီး 200 သႅၼ်ပၢႆ ။ ၵေႃႉသႂ်ႇႁႅင်းဢွၼ်ႁဵတ်းပဵၼ် ၸၢႆးထီးၶွင်ႇ။ ၸဝ်ႈတႃႇၼ ငဝ်ႈ ပဵၼ် ၸၢႆးၵေႃႇၶမ်း ဝဵင်းလိူဝ်ႇ။ ယၢမ်းလဵဝ် ၶူင်းၵၢၼ် လေႃႉၽႅၼ်ၼၼ်ႉ လႆႈဝႃႈယဝ်ႉၵႂႃႇ 4 ပုၼ်ႈ 3 ပုၼ်ႈ။ မိူဝ်ႈၵူႈပွၵ်ႈ ပႆႇႁဵတ်းလေႃႉၽႅၼ် မိူၼ်ၼင်ႇ လိၼ်ယၢင်(လိၼ်ပုၼ်/ၽိလၢတ်ႉမျေႇ) ၼိုင်ႈထူင် လႆႈၽႄၵၼ်တဵင်ႇၶိုၼ်ႈ 4 ၵေႃႉ။ လေႃႉၽႅၼ်ၼႆႉသမ်ႉ ၼိုင်ႈၵမ်းလၢၵ်ႈၶိုၼ်ႈလႆႈ 4 ထူင်- ဝႃႈၼႆ။

ပီ 2018 သိလ်ထမ်းၸဝ်ႈဝုၼ်းၸုမ်ႉ တင်း ၸဝ်ႈသြႃႇသုၶမ်း ဢွၼ်တႄႇၵွင်းမူးတၢင်ႇထီးယဝ်ႉၵႂႃႇသူႇၼိုင်ႈ။ ဢၢၼ်းႁဵတ်းထႅင်ႈ 8 သူႇ။ ၼိုင်ႈပီ တေႁႂ်ႈယဝ်ႉမွၵ်ႈ 2 သူႇ – ဝႃႈၼႆ။ တႃႇၵေႃႇၵွင်းမူးႁႂ်ႈယဝ်ႉဝႆး လူဝ်ႇၼမ်ႉႁႂ်ႈလႆႈၼမ်ႉ၊ လူဝ်ႇသၢႆးႁႂ်ႈလႆႈသၢႆး ၼႆသေ ၸင်ႇႁူမ်ႈၵၼ်ဝၢင်းၽႅၼ် ႁဵတ်းလေႃႉၽႅၼ်ၼႆႉ ဢဝ်ၶိူင်ႈၸၢၵ်ႈသေ လၢၵ်ႈၶိုၼ်ႈလၢၵ်ႈလူင်း။ ၵႃႈၼမ်ႉမၼ်းၼိုင်ႈဝၼ်း ၵူၺ်းဢမ်ႇငၢႆႈငၢႆႈ။ ၵၢၼ်ဢဝ်ၵုသူလ် ၼမ်မႃးလႄႈ ယၢမ်းလဵဝ်လႆႈပၼ်ပႃးၵႃႈၸၢင်ႈ ၼိုင်ႈၵေႃႉ 3,000 ၵျၢပ်ႈ၊ ပေႃးမေႃၵၢၼ် 5,000 ၵျၢပ်ႈ။ ၼိုင်ႈဝၼ်းၵူၼ်းႁဵတ်းၵၢၼ် ထိုင် 50-60 ၵေႃႉ။ ၸိူၵ်ႈလၢၵ်ႈလေႃႉတႃႇဢမ်ႇႁေႃ ၵေႃႈ လႆႈတႃးၼမ်ႉမဵၼ်ဝႆႉတႃႇသေႇ ႁႂ်ႈပေႃးၶၢမ်ႇၼမ်ႉၶၢမ်ႇၾူၼ်။

ၽူႈတႅမ်ႈလိၵ်ႈယိပ်းတူၺ်း၊ ထွမ်ႇတူၺ်းၸိူၵ်ႈလဵၵ်းလူင် ဢၼ်ၼၢင် တေႃႇၸိၵ်းလွႆလဵင်းၼၼ်ႉ မိူၼ်ႁၢင်ႈလေႃႈလူင်းမႃး။ ဢဝ်တႃမုင်ႈတူၺ်းတႄႉ ဢမ်ႇပေႃးႁၼ်ၸႅင်ႈ။

ပဵၼ်ႁိုဝ်ၵေႃႈယဝ်ႉ ပဵၼ်ၵဝ်ႉၵေႃႈယႃႇ ၾႃႉၽႃႇၵေႃႈဢမ်ႇသုတ်ႈ ယဝ်ႉ ၼမ်ႉလၢႆးဢွၵ်ႇပၢၵ်ႇၵေႃႉၸၢႆး တိုၼ်းဢမ်ႇပၼ်ၶဝ်ႈပၢၵ်ႇဢိုၼ်ၶိုၼ်းလႆႈယဝ်ႉ (လွမ်ပၼ်ႁႅင်းၸႂ်ၸဝ်ႈၵဝ်ႇၶိုၼ်း -) ၼႂ်းၸႂ်ၽူႈတႅမ်ႈလိၵ်ႈဝူၼ်ႉဝႃႈ တေဢၢၼ်းၶိုၼ်ႈၸွမ်းလေႃႉၽႅၼ် ဢၢၼ်းပၼ်ႁႅင်းတၢင်းမၼ်ႈၸႂ် ၸုမ်းၽူႈႁဵတ်း ၽူႈသၢင်ႈလေႃႉၽႅၼ် တီႈလွႆလဵင်း ၼႆ – -ၶလိူၵ်း!

ၽိူဝ်ႇႁၼ်လေႃႉၽႅၼ်လႄႈ ၸိၵ်းလွႆလူင် ဢၼ်လေႃႉၽႅၼ် ၵွင်ႉၶိုၼ်ႈလူင်းလွႆတေႃႇလွႆ ၼၼ်ႉၶွင် ယင်းပႆႇၶိုၼ်ႈ ႁူဝ်ၸႂ်ပေႃးတွတ်ႇယူႇၽိုၵ်ႈၽိုၵ်ႈ။ ဢႅင်ႈၵႅင်ႈႁဵတ်း ၵဝ်ႉၼႄးၵႃ ၵႃၼႄးၵဝ်ႉ တဵၵ်းၸႂ်ႉၵၼ်ၵႂႃႇဢွၼ်တၢင်း။ တီႈတႄႉ လႅပ်ႈၵူဝ်ၼင်ႇၵၼ်။

ၽူႈတႅမ်ႈလိၵ်ႈ ငွၵ်ႈၶေႃးယိုၼ်းၵႂႃႇတၢင်းၼႃႈသေ လွမ်ထၢမ် ၸၢႆးမဵဝ်းဢူး မိုဝ်းၵွင်ႈၸုမ်းၶၢဝ်ႇၽူႈတွႆႇႁွၵ်ႈဝႃႈ – “တေၶိုၼ်ႈတႄႉယူႇႁႃႉ” — ၼႆ ။ မၼ်းၸၢႆးမၼ်ႈၸႂ်တွပ်ႇၵမ်းလဵဝ်ဝႃႈ “ၶိုၼ်ႈၵႂႃႈ”– ဢမ်ႇၶျေႃႉတႄႉၼင်ႇဝႃႈယဝ်ႉ ႁေး။“ပေႃးၼႆ ၶိုၼ်ႈဢွၼ်တၢင်းလႄႈ” ၼႆ။

ၽိူဝ်ႇငိၼ်းၵႂၢမ်းႁႃး ဢုပ်ႇၵၼ် ပီႈထီးၶွင်ႇ ပတ်ႉလူင်မႃးဝႃႈ သွင်ၵေႃႉၶိုၼ်ႈၸွမ်းၵၼ်ၶႃႈလႃႈ ၼႆဝႃႈ။ ၼႂ်းၸႂ်ၵၼ်ႈတၼ်ၵႂႃႇၵမ်းၼိုင်ႈ — “တၢႆလႃႈၵမ်းၼႆႉ ႁႃးဢမ်ႇႁတ်းၼင်ႇၵၼ် သမ်ႉတေၶိုၼ်ႈၸွမ်းၵၼ် ၽႂ်တေပဵၼ်ၵေႃႉပၼ်ႁႅင်းၸႂ်ၽႂ်လႃႇ”- ၵုမ်ႇဝူၼ်ႉသေ ႁူဝ်ၸႂ်ၶႅၼ်းတွတ်ႇႁႅင်းထႅင်ႈ။

ၸင်ႇငွၵ်ႈၵႂႃႇၸူး ႁူဝ်ၼႃႈၵူၼ်းၼုမ်ႇဝဵင်းတၢင်ႉယၢၼ်း ပီႈၸၢႆးဢွင်ႇပႃႉသေ ထၢမ်မၼ်းၸၢႆး ဝႃႈ – “ႁတ်းၶိုၼ်ႈယူႇႁႃႉ” –မၼ်းဝႃႈ “ႁတ်းဢေႃႈ” ၼႆ ။ “ပေႃးၼႆ တင်း မိုဝ်းၵွင်ႈႁဝ်းသေ ၶိုၼ်ႈၸွမ်းၵၼ်လႄႈ။ ၶႃႈတေၶိုၼ်ႈမႃးၸွမ်းတၢင်းလင် ထႅင်ႈၵမ်း”။ ႁဵတ်းၼႆသေ သူၼ်းဢီးၶႃသွင်ၵေႃႉ ၶီႇလေႃႉၽႅၼ် မုင်ႈၸူးၸိၵ်းလွႆလဵင်းၵႂႃႇယူႇၵမ်းလွႆးလွႆး။ ၽူႈတႅမ်ႈလိၵ်ႈတႄႉ ၸုၵ်းသေ သၼ်ႇၶႃတူၺ်းၶဝ်ယူႇ။ ( တီႈတႄႉၵေႃႈ ႁူဝ်ၶဝ်ႇသၼ်ႇ “ယၼ်ႈပေႃးၶႂ်ႈလဵဝ်” ဢမ်ႇၸႂ်ႈသၼ်ႇၶႃ ဢီႈသင်။)

ယူႇဢမ်ႇႁိုင်ထိုင်ၵမ်းႁဝ်းမႃးၶိုၼ်းယဝ်ႉ။ လေႃႉၽႅၼ် ဢၼ်ၶိုၼ်ႈၵႂႃႇၼၼ်ႉ တင်းၶိုၼ်ႈတင်းလူင်း ႁိုင် မွၵ်ႈ 20 မိၼိတ်ႉ။ သဵင်ၵူၼ်း ၸုမ်းဢၼ်ပႆၶိုၼ်ႈၵႂႃႇ ၵေႃႈၼၼ်းႁူၼ်ႈလူင်ၵႂႃႇၸွမ်းပၢၼ်းတၢပ်ႈလွႆပုၼ်ႉ။ ဢၼ်ၵိုတ်းဝႆႉယူႇ ၼိူဝ်ၵွင်း တႃႇၶီႇလေႃႉၽႅၼ်ၶိုၼ်ႈၵႂႃႇ ၵိုတ်းႁႃး ပူႇၵႄႇ ဝၢၼ်ႈႁူဝ်တွမ်း။ ၽူႈတႅမ်ႈလိၵ်ႈ တုၵ်းယွၼ်းႁႂ်ႈႁဵတ်းၵေႃႉၶီႇၸွမ်း လႄႈ မၼ်းၸဝ်ႈၵေႃႈ ယူႇၵိုတ်းဝႆႉၸွမ်း။ “တင်ႈတႄႇ ဝၼ်းလၢၵ်ႈလေႃႉၶိုၼ်ႈၵႂႃႇသေ ၶီႇၸၢမ်းတူၺ်း ၶၢဝ်းတၢင်း သၢမ်လိူၼ်ၼၼ်ႉမၼ်းၵေႃႈ ဝႃႈတိုၵ်ႉတေလႆႈၶီႇတူၺ်းၶိုၼ်းၵမ်းၼႆႉ ”- ဝႃႈၼႆ။

ဢၢႆႈႁႃးၵေႃႈ လွမ်ထၢမ်တူၺ်းဝႃႈ “ၸွင်ႇၵူဝ်ၼႄႇ ပေႃႈလူင်” –“ဢိုဝ်း မႃႇၵူဝ်”။ ၶႅၼ်းယူႇပေႃးၼႆ။ ၵမ်းၼႆႉ ၺႃးၵမ်းႁႃး ၶိုၼ်ႈတႄႉယဝ်ႉ ပေႃႈလူင်ၵေႃႈ ၵပ်းၸၢၵ်ႈလၢတ်ႈၶိုၼ်ႈၵႂႃႇ ယဝ်ႉ။ လေႃႉၽႅၼ်ၵေႃႈ ၶိုၼ်ႈၵႂႃႇယိုၵ်ႉယိုၵ်ႉ ဢဝ်ၸႂ် ႁတ်းတႃႉ ၸႂ်ၵူဝ်သေ လွမ်ငွၵ်ႈတူၺ်း လူင်းၵႂႃႇတၢင်းတႂ်ႈ သုင်ယဝ်ႉသုင်ထႅင်ႈယူႇတိၵ်းတိၵ်းယဝ်ႉမႂ်း။ တူၺ်းၸိူၵ်ႈဢၼ်ႁွႆႈဝႆႉ ယႂ်ႇမွၵ်ႈၶႅၼ်လုၵ်ႈဢွၼ်ႇ။ ဢၼ်လၢၵ်ႈၶိုၼ်ႈတႄႉ မွၵ်ႈၼိဝ်ႉၵွႆႈလုၵ်ႈသၢဝ် ပူႇၵႄႇ ႁူဝ်တွမ်းၵႂႃႈ။ လူမ်းၵေႃႈၽတ်ႉႁႅင်းလိူဝ်ၵဝ်ႇ။ ဢၼ်တွတ်ႇ ဢၼ်သၼ်ႇၵေႃႈ ၵႃႈလႂ်တွတ်ႇ ၵႃႈလႂ်သၼ်ႇပေႃးဢမ်ႇႁူႉ ဢမ်ႇႁႃႉ။ တူၺ်းၸိူၵ်ႈလဵၵ်းလူင်ၼၼ်ႉသေ လွမ်ၶၢင်းဝႃႈ သၢႆၸႂ် မႂ်းၾၢၵ်ႇဝႆႉ တီႈၸိူၵ်ႈယဝ်ႉ လုၵ်ႈၸၢႆးၼၢႆးဢွင်ႇပီးဢူၺ်ႊ (ၼၢႆးဢွင်ႇပီး = မႄႈၽူႈတႅမ်ႈလိၵ်ႈ) ဢႅင်ႈၵႅင်ႈႁတ်းႁၢၼ် ႁႄမႃးႁွင်ႉၵႂၢမ်း ၸၢႆးထီးသႅင် လွႆလူင်မိူင်းတႆးႁဝ်းၵေႃႈသုင်ပဵင်းပိူၼ်ႈယူႇဢိူဝ်ႈ ၼႆႁႄယဝ်ႉယိုင် – ၶလိူၵ်း။

တၼ်းႁိုင် 15 မိၼိတ်ႉ ပၢႆ 20 ၸၵၢၼ်ႉ ၊ ၵွပ်ႈၽူႈႁေႃႈၸၢၵ်ႈ – လၢၵ်ႈသၢႆၸႂ်ၽူႈတႅမ်ႈလိၵ်ႈၶိုၼ်ႈလႄႈ လွမ်ႁေႃႈဢဝ်လွႆးလွႆး လႄႈႁိုဝ်။ ထိုင်ၵႂႃႇၼိူဝ်လွႆ လဵင်းတႄႉယဝ်ႉၵမ်းၼႆႉ။ လုၵ်ႉတီႈ တႃႈလေႃႉၽႅၼ် တၢင်းၼိူဝ်ၼၼ်ႉ သိုပ်ႇၵႂႃႇတီႈ ၽရထၢတ်ႈ ၸဝ်ႈသိလ်ထမ်းၵေႃႇဝႆႉၼၼ်ႉ ႁိုင် ထႅင်ႈမွၵ်ႈၶိုင်ႈၸူဝ်ႈမူင်း (ယွၼ်ႉၵႂႃႇၵႂႃႇလိုဝ်ႈလိုဝ်ႈ၊ ထၢႆႇႁၢင်ႈ) ။ လူမ်းၵေႃႈထူဝ်းႁိဝ်ႉႁိဝ်ႉ ။ ႁၼ်ၽရထၢတ်ႈဢၼ်ၵေႃႇယဝ်ႉ တၢင်ႇထီးယဝ်ႉ ဝႆႉၼၼ်ႉႁိူဝ်ႉပေႃးႁၢႆၵႂႃႇသဵင်ႈ။ တီႈတေႁဵတ်းၵွင်းမူးထႅင်ႈ ပႅတ်ႇသူႇ ဢၼ်ဝႃႈၼၼ်ႉၵေႃႈ ၵႆၵၼ်တႄႉတႄႉဝႃႈဝႃႈ သၼ်လွႆ ၸိၵ်းလွႆလွၼ်ႉလွၼ်ႉ။

လွႆလူင်သုင်သုတ်းမိူင်းတႆး 8,777 ထတ်း ၵေႃႈ ပႆထိုင်တႄႉယဝ်ႉဝၼ်းမိူဝ်ႈၼႆႉ။ ၽရထတ်ႈၵွင်းမူးဢၼ်သုင်သုတ်း ၼႂ်းမိူင်းတႆးၵေႃႈ ဝၼ်းမိူဝ်ႈၼႆႉ လႆႈဝႆႈယဝ်ႉ။ (ၵုသူလ် တၢင်းလီ ႁႂ်ႈလႆႈၽဵင်ႇပဵင်းၵၼ်သေၶႃႈလႄႈၼႃႈ )

ၼိူဝ်လွႆၼၼ်ႉ မီးထမ်ႈၸဝ်ႈရသေး ၼၼ်ႉတႄႉ ၵႂႃႇၽႅဝ်ထိုင်မႃး၊ ထမ်ႈၽႃ ႁူးလၢင်းတႃႉ တႄႉ လႅပ်ႈၵႂႃႈဢမ်ႇလႆႈ ၽူႈသူင်ႇတၢင်းတႄႉဝႃႈ လုၵ်ႉတၢင်းပုၼ်ႉၶိုၼ်ႈမႃးတႄႉ ထိုင်လႆႈယူႇဝႃႈၼႆ။ လွႆလဵင်းၼႆႉ ၾၢႆႇတၢင်းၶိုၼ်ႈတင်းမူတ်း ၶဝ်ႈပႃးၼႂ်းၸႄႈဝဵင်းတၢင်ႉယၢၼ်း၊ သၼ်လွႆ ၸိၵ်းလွႆသမ်ႉၶဝ်ႈပႃးၼႂ်းမိူင်းယႆ ဝႃႈၼႆ။

မိူဝ်ႈၶိုၼ်ႈမႃး ၸိၵ်းလွႆ ၼၼ်ႉ ပေႃႈလူင်ႁူဝ်တွမ်းလၢတ်ႈဝႃႈ “ၼိူဝ်လွႆၼႆႉ လၢၵ်ႇလၢႆးၼႃႇ ပေႃးၾႆးမႆႈပႃႇ မႃးမိူဝ်ႈလႂ်ၵေႃႈ ၾူၼ်တူၵ်းႁၢတ်ႇမွတ်ႇမိူဝ်ႈၼၼ်ႉယဝ်ႉ ” ၼႆဝႃႈ။ ၽူႈတႅမ်ႈလိၵ်ႈၵေႃႈ ဢမ်ႇတၼ်းၾၢင်ႉမႅၼ်ႈ။ ၽိူဝ်ႇယူႇလိုဝ်ႈႁိူဝ်ႉ မွႆႈႁၢႆ တၢၼ်ႇတၢၼ်ႇယဝ်ႉ မုင်ႈႁၼ်ၾႆးမႆႈပႃႇ ၽူႈတႅမ်ႈလိၵ်ႈၵေႃႈ ဢမ်ႇသႂ်ႇၸႂ်။ ၽိူဝ်ႇႁႃတေလူင်းလွႆ ၾူၼ်ႁၢတ်ႇသႂ်ႇ ႁႃႇယႂ်ႇႁႃႇလူင် ၾႆးမႆႈပႃႇမွတ်ႇၵႂႃႇယဝ်ႉ ၸင်ႇၶုၵ်းၸႂ်ႈလႆႈၵႂၢမ်းပေႃႈလူင်။ ၸိုင်ပေႉ မႃးႁိုၵ်ႉၺႃးၵၼ်။

ၵမ်းလူင်းတႄႉ ၽူႈတႅမ်ႈလိၵ်ႈ ဢမ်ႇၶီႇလေႃႉၽႅၼ်လူင်းယဝ်ႉ။ ပႆလူင်းဢဝ်။ တူၼ်ႈမႆႉတူၼ်ႈတွၵ်ႇ တႄႉ ပဵၼ်မွၵ်ႇမၢၵ်ႇတူၼ်ႈတေႃ ၶၢဝ်းၵတ်း တီႈဢၼ်ဢမ်ႇဢွၵ်ႇ တၢင်ႇတီႈၼၼ်ႉလွၼ်ႉလွၼ်ႉ။ ၾူၼ်ၵေႃႈ သိုပ်ႇတူၵ်းယူႇယွႆးယွႆး ၸုမ်းၽူႈတႅမ်ႈလိၵ်ႈၵေႃႈ လူင်းလွႆမႃးၶိုၼ်းလွႆးလွႆး ၽိူဝ်ႇထိုင်ဝၢၼ်ႈႁူဝ်တွမ်းၶိုၼ်းၵေႃႈ လပ်းသိင်ႇယဝ်ႉ။ ၶမ်ႈၼႆႉတႄႉ မႄးတႃႇၶဝ်ႈထႅင်ႈ တီႈႁိူၼ်းပီႈၸရေးဝၢၼ်ႈႁူဝ်တွမ်းသေ ထွႆၶိုၼ်းဝဵင်းတၢင်ႉယၢၼ်း ၼႂ်းၵႄႈလပ်းသိင်ႇ ၶူၼ်းၶဝ်းလေႃးၾုၼ်ႇမုၵ်ႉပဵၼ်ၵဵၼ်ၼၼ်ႉသေ ….. ။

ယိၼ်းၸူမ်းၶွပ်ႈၸႂ်ယႂ်ႇၼမ်ထိုင် ပီႈၼွင်ႉမိူင်းတိုတ်ႉၸၼ်ဢမ်ႇၶဵင်ႈ ၸိူဝ်းလဵင်ႉၶဝ်ႈ လႄႈ ၸူဝ်းဢႅဝ်ႇတွင်ႈတဵဝ်းတင်းသဵင်ႈယူႇၶႃႈဢေႃႈ။

ၸၢႆးယီႈၽူင်း

ၶေႃႈမုလ်း – ပပ်ႉမႅၵ်ႉၵသိၼ်းၽူႈတွႆႇႁွၵ်ႈမၢႆ 18, June 2019