ႁေႃလူင်ၵဵင်းတုင် ဢၼ်ၺႃးလူင်ပွင်ၸိုင်ႈသိုၵ်းမၢၼ်ႈယိုတ်း/ယႃႉ ႁဵတ်း ႁူင်းႁႅမ်း ဝႆႉ ၼၼ်ႉ ၽူႈတႅၼ်းၵဵင်းတုင် ၶိုၼ်ႈတုၵ်း ၼႂ်းသၽႃး – ၽူႈမီးပုၼ်ႈၽွၼ်းၼႄႇပျီႇတေႃႇလၢတ်ႈဝႃႈ ၶၢဝ်းတၢင်း 70 ပီၼႆႉ ပႆႇၸၢင်ႈမွပ်ႈၸူးမိုဝ်းၽူႈၵဵဝ်ႇၶွင်ႈၶိုၼ်း ဝႃႈၼႆ။
ဝၼ်းတီႈ 3/2/2020 ပၢင်ၵုမ်သၽႃးၸိူဝ်ႉၸၢတ်ႈ ၼေႇပျီႇတေႃႇၼၼ်ႉ ၽူႈတႅၼ်းသၽႃးၸိူဝ်ႉၸၢတ်ႈ ၸႄႈတွၼ်ႈၵဵင်းတုင် တွၵ်ႊတိူဝ်ႊၸၢႆးသႆႇၵႅဝ်ႈသၢမ် တွင်ႈထၢမ်ဝႃႈ – “ ၸွင်ႇမီးၶပ်းမၢႆတႃႇ ပၼ်ၶိုၼ်း တီႈလိၼ်/ႁေႃလူင်ၵဵင်းတုင်” – ဝႃႈၼႆ ။
ၵဵဝ်ႇၵပ်းလွင်ႈ ႁေႃလူင်ၵဵင်းတုင်လႄႈတီႈလိၼ်ဝၢင်းႁေႃၼၼ်ႉသေ ၽူႈမီးပုၼ်ႈၽွၼ်း ႁွင်ႈၵၢၼ်လူင် ၾၢႆႇႁူင်းႁႅမ်း လႄႈ ၵၢၼ်တွင်ႈတဵဝ်း – ၵႅမ်ၽွင်းလူင် ဢူးတိၼ်ႇလၢတ်ႉ တွပ်ႇလၢတ်ႈၼႂ်းသၽႃးဝႃႈ- “ယၢမ်းလဵဝ် ႁေႃလူင်ၵဵင်းတုင် ႁဵတ်းႁူင်းႁႅမ်းဝႆႉသေ ၶၢတ်ႈပၼ်ၶွမ်ႊပၼီႊ ႁဵတ်းၵၢၼ်ပၢႆးမၢၵ်ႈမီးဝႆႉ တႃႇ ၶၢဝ်းတၢင်း 70 ပီ။ ပေႃးဢႃယုလိၵ်ႈၵိၼ်ၵႅၼ်ႇမူတ်းယဝ်ႉ သင်ဝႃႈယိုၼ်ႈယွၼ်း ၸွမ်းၶွပ်ႇၸွမ်းပိူင် မႅၼ်ႈဝွင်ႇမၼ်းၸိုင် တေၸၢင်ႈႁပ်ႉဝူၼ်ႉ တႃႇ မွပ်ႈပၼ် ၶိုၼ်း ၸဝ်ႈၶွင်ယူႇ” – ဝႃႈၼႆ။
ၶွမ်ႊမတီႊ တႃႇတေလႆႈၶိုၼ်းတီႈလိၼ် ႁေႃလူင်ၵဵင်းတုင်လႄႈ တႃႇတေၵေႃႇသၢင်ႈၶိုၼ်း ႁေႃ လူင်ၵဵင်းတုင် (ႁၢင်ႈမိူၼ်) လႆႈ သူင်ႇလိၵ်ႈတုၵ်းယွၼ်း ထိုင် တေႃႇဢွင်ႇသၢၼ်းၸုၵျီႇ ၽူႈၵိူဝ်းၵုမ် ၸိုင်ႈမိူင်း၊ သူင်ႇၸူးၸွမ်ၸိုင်ႈမိူင်းႁူမ်ႈတုမ်၊ ၸွမ်ၽွင်းလူင်ၸိုင်ႈတႆး၊ ႁွင်ႈၵၢၼ်ၽွင်းလူင်ၾၢႆႇ ၾိင်ႈငႄႈ၊ ႁွင်ႈၵၢၼ်ၽွင်းလူင်ၾၢႆႇ ႁူင်းႁႅမ်းလႄႈၵၢၼ်တွင်ႈတဵဝ်း မိူဝ်ႈႁူဝ်လိူၼ်ဢေႃးၵတ်ႉသ်ပီ 2019။
ၸၢႆးသၢမ်တိပ်ႉသိူဝ် ၽူႈၼမ်းၼႂ်းၶွမ်ႊမတီႊ တႃႇယွၼ်းၶိုၼ်းႁေႃၸဝ်ႈၾႃႉၼႂ်းမိူင်းတႆးလႄႈ တႃႇၶိုၼ်းၽေႃႇၼမ်ႉၼႄတူဝ်ၶိုၼ်းႁေႃလူင်ၵဵင်းတုင် လၢတ်ႈတီႈၽူႈတွႆႇႁွၵ်ႈဝႃႈ-“ယူႇတီႈလူင် ပွင်ၸိုင်ႈသေ ပေႃးၶဝ်မီးၵၢင်ၸႂ် ၶႂ်ႈသၢင်ႈလွင်ႈၸမ်ၸႂ်/လွင်ႈၽွမ်ႉႁူမ်ႈၸၢဝ်းၶိူဝ်း၊ ႁႂ်ႈမီးလွင်ႈၽဵင်ႇပဵင်း ပဵၼ်ထမ်းတႄႉၸိုင် ဢဝ်ငိုၼ်း ႁူင်းႁႅမ်း 200 လၢၼ်ႉပျႃး သေ ၶၢတ်ႈပၼ် ၶွမ်ႊပၼီႊ ၶၢဝ်းတၢင်း 70 ပီၼၼ်ႉ မၼ်းဢမ်ႇၶႃႇလႃႇတႃႇၶဝ်သင်လေႃႇ။ ယူႇတီႈႁဝ်းၶႃႈၵူၼ်းမိူင်းတႄႉ တိုၼ်းတေသိုပ်ႇတုၵ်းယွၼ်းၵႂႃႇတေႃႇထိုင်ပေႃးလႆႈ”ဝႃႈၼႆ။
ၼႂ်းပပ်ႉမၢႆပိုၼ်းၵဵင်းတုင် ၼႃႈလိၵ်ႈ 281 ဢၼ် ဢူးမွင်ႇမွင်ႇၸူဝ်းတႅမ်ႈဝႆႉၼၼ်ႉပႃးဝႆႉဝႃႈ – သင်ၸိူဝ်ႉယႃႉႁေႃၶမ်းဝဵင်းလိူဝ်ႇ သေ ၵေႃႇသၢင်ႈႁူင်းႁႅမ်း ၸိုင် မိူၼ်ၼင်ႇၵူၼ်းၶိူဝ်းမၢၼ်ႈ တေဢမ်ႇယွမ်းႁပ်ႉလႆႈၼၼ်ႉယဝ်ႉ။ ဢၼ်ၶဝ်ယႃႉ ႁေႃလူင်ၸဝ်ႈၾႃႉတႆးသေ တႆးဢမ်ႇယွမ်းလႆႈၼၼ်ႉ မၼ်းဢမ်ႇလၢၵ်ႇလၢႆးသင် …- ဝႃႈၼႆဝႆႉ။
ၽွင်းလူင်ပွင်ၸိုင်ႈသိုၵ်းမၢၼ်ႈယႃႉႁေႃလူင်ၵဵင်းတုင်သေ ၶိုၼ်းၵေႃႇသၢင်ႈႁူင်းႁႅမ်း တႅၼ်းတၢင်သႂ်ႇၼၼ်ႉ တီႈဝဵင်းလိူဝ်ႇသမ်ႉ ႁေႃၶမ်းၵဝ်ႇဝဵင်းလိူဝ်ႇၺႃးၾႆးမႆႈ၊ ၼၼ်ႉသမ်ႉ ၶိုၼ်းၵေႃႇသၢင်ႈႁေႃမႂ်ႇ (ႁေႃမၼ်းတလေး) ၶိုၼ်းမိူၼ်ၵဝ်ႇသေ ယုၵ်ႉယွင်ႈဢဝ်ၵုင်ႇ ဢဝ်မုၼ်တွၼ်ႈတႃႇၸိူဝ်ႉၸၢတ်ႈမၢၼ်ႈ ဝႆႉ။
ႁေႃလူင်ၵဵင်းတုင် ဢၼ် ၸဝ်ႈၾႃႉလူင် ၸဝ်ႈၵွၼ်းၵႅဝ်ႈဢိၼ်းထလႅင်ၵေႃႇသၢင်ႈဝႆႉမိူဝ်ႈပီ 1906 ၼၼ်ႉ ၸုမ်းသိုၵ်းလူင်ပွင်ၸိုင်ႈမၢၼ်ႈ ဢၼ်ၸွမ်ၸိၵ်းသိုၵ်းလူင်တၢၼ်းသူၺ်ႇဢွၼ်ႁူဝ် ၽွင်းၼၼ်ႉ ယႃႉလႅဝ်ပႅတ်ႈ (မိူဝ်ႈပီ 1991 လိူၼ်ၼိူဝ်ႊဝႅမ်ႊပိူဝ်ႊ ဝၼ်းတီႈ 9 ယၢမ်းၵၢင်ၼႂ် 7 မူင်း 41 မိၼိတ်ႉ) သေ ႁဵတ်းႁူင်းႁႅမ်း(ႁူင်းႁႅမ်းၵဵင်းတုင်/ Amazing Kengtong Hotel) တဵင်ႇတႅၼ်းဝႆႉ တေႃႇဝၼ်းမိူဝ်ႈၼႆႉ။ ႁူင်းႁႅမ်းၼၼ်ႉ ၶၢတ်ႈပၼ်ၶွမ်ႊပၼီႊ ဝႆႉ တႃႇၶၢဝ်းတၢင်း 70 ပီ ၊ ၵႃႈၶၢတ်ႈငိုၼ်းမၢၼ်ႈ သႅၼ် 2000 သႅၼ် ( 200 လၢၼ်ႉပျႃး)။
