ၸုမ်းတူင်ႇဝူင်းၵူၼ်းတႆး ၼႄငဝ်းတူင်ႉ တႅပ်း 4 တႅပ်း ပိူင်းၼႄလွင်ႈ တၢင်းမိူၵ်ႈမႂ်ႈၸုမ်းသိုၵ်းမၢၼ်ႈ ၽွင်းၽဵဝ်ႈလၢင်ႉ (ၵႂၢတ်ႇလၢင်ႉ) ပိုၼ်ႉတီႈ ၼႂ်းမိူင်းတႆး မိူဝ်ႈပီ 1996 – 1999 ၼၼ်ႉ။ ၵူၼ်းမိူင်းတႆး ၼပ်ႉႁူဝ်သႅၼ် လႆႈထုၵ်ႇသိုၵ်းမၢၼ်ႈ ၵႂၢင်ႇလၢင်ႉၽဵဝ်ႈမူၺ်ႉသေ ထုၵ်ႉၺႃးပူၼ်ႉပႅၼ်၊ ၶႃႈႁႅမ်၊ ၶႃၸႂ်လႄႈ ၵၼ်ႉၸၼ် မႃးၸိူဝ်းၼႆႉ။ လွင်ႈပိုၼ်းတႆးလႆႈတုၵ်ႉ ယၢၵ်ႈမႃးၼႆႉ ၼင်ႇႁိုဝ် တႆးတေဢမ်ႇလႆႈလိုမ်း တွင်းၵိုမ်းဝႆႉသွၼ်ၸႂ်ၼႆသေ ၸုမ်းတူင်ႇဝူင်းၵူၼ်းတႆးလၢႆလၢႆၸုမ်း ႁူမ်ႈ ၵၼ်လူင်းပိုၼ်ႉတီႈ ၵဵပ်းၶေႃႈမုလ်း ႁဵတ်းဢွၵ်ႇမႃး ငဝ်းတူင်ႉ တႅပ်း 4 တႅပ်းသေ လႆႈပိူင်းၼႄၵႂႃႇ မိူဝ်ႈဝၼ်းတီႈ 21/1/2020 တီႈဝဵင်း ၵဵင်းမႆႇ ၸိုင်ႈထႆး။ ယူႇတီႈၸုမ်းၶၢဝ်ႇၽူႈတွႆႇႁွၵ်ႈ လႆႈတွင်ႈထၢမ် ၸၢႆးၶူမ်ၶၢႆး ၽူႈၶပ်းၶိုင်ႁဵတ်းဢွၵ်ႇ ငဝ်းတူင်ႉ တႅပ်း 4 တႅပ်းၼႆႉ မီးဝႆႉၼင်ႇၼႆ။
ထၢမ် – တႃႇတေပဵၼ်မႃး ငဝ်းတူင်ႉ တႅပ်း 4 တႅပ်းၼႆႉ ယူႇတီႈၸၢႆးၶူမ်ၶၢႆး လႆႈၶပ်းၶိုင်ႁၢင်ႈႁႅၼ်းမႃးၸိူင်ႉႁိုဝ်။
တွပ်ႇ – မိူဝ်ႈဢွၼ်တၢင်းၼၼ်ႉ ႁဝ်းၶႃႈ လႆႈမီးတိုဝ်ႉတၢင်းလႆႈၵႂႃႇႁဵၼ်း လွင်ႈငဝ်းတူင်ႉပိူင်ပဵၼ်လွၼ်ႉမွၼ်း (Documentary) တီႈ Thai PBS ၼၼ်ႉ ၽိူဝ်ႇလႆႈၵႂႃႇႁဵၼ်းမႃးယဝ်ႉ ၵွပ်ႈပိူဝ်ႈဝႃႈ ၸွမ်းၼင်ႇ ဢၼ်လႆႈႁဵၼ်းမႃး၊ ဢၼ်လႆႈႁူႉမႃးသေ ႁဝ်း ၶိုၼ်း မႃးတူၺ်းတီႈဢၼ်ၼႂ်းတူင်ႇဝူင်းတႆးႁဝ်း ၼႂ်းဝၢၼ်ႈၼႂ်းမိူင်းႁဝ်းၼႆႉ ၵူၼ်းမိူင်းႁဝ်းၶၢတ်ႇဢီႈသင်ယူႇ ဝၼ်းမိူဝ်ႈၼႆႉ ၵူၼ်း မိူင်းႁဝ်းလူဝ်ႇႁူႉဢီႈသင်ၼႆ ယူႇတီႈႁဝ်းၵူၼ်းႁဵတ်းၵၢၼ်သိုဝ်ႇၶၢဝ်ႇၼႆႉ ႁဝ်းၵေႃႈဝူၼ်ႉဝႃႈ ၼင်ႇႁိုဝ်ဝၢၼ်ႈမိူင်းႁဝ်း ပေႃးတေ ၶိုၼ်ႈယႂ်ႇၼၼ်ႉ ဢၼ်လၢၵ်ႇမၼ်း လူဝ်ႇပဵၼ်ပၢႆးပၺ်ၺႃ။
ၵွပ်ႈၼၼ်လႄႈ တီႈဢၼ်ႁဝ်း ႁဵတ်းၶေႃႈမုလ်း၊ ႁႃၶေႃႈမုလ်းမႃးၸိူဝ်းၼႆႉ ဢၼ်ႁဝ်းႁဵတ်းယူႇဝၼ်းမိူဝ်ႈၼႆႉ ပုၼ်ႈတႃႇတေ သႂၢင်းပၼ်ဢွၵ်းဢေႃၵူၼ်းမိူင်းႁဝ်း ပုၼ်ႈတႃႇပၼ်ပၢႆးပၺ်ၺႃ ၵူၼ်းမိူင်းႁဝ်း။ ပေႃးဝႃႈ ၵူၼ်းမိူင်းႁဝ်းႁူႉ၊ ႁူႉၼမ်ၼႆ မၼ်း ပဵၼ်ပၢႆးပၺ်ၺႃဢၼ်ၼိုင်ႈ။ ယွၼ်ႉၼၼ်ႉလႄႈ ႁဝ်းဝူၼ်ႉဝႃႈ ၶႂ်ႈႁႂ်ႈၵူၼ်းမိူင်းတႆးႁဝ်းႁူႉ။ ဢၼ်ႁဝ်းယၢမ်ႈႁဵတ်းဢွၵ်ႇ မႃး ထီႉၼိုင်ႈၼၼ်ႉ မၼ်းပဵၼ်တွၼ်ႈသွၼ်တႃႇၵူၼ်းမိူင်းတႆး။ မိူဝ်ႈၽွင်းၼင်ႇၼၼ် ႁဝ်းလႆႈတွင်ႈထၢမ်ဝႆႉ မႄႈၶူးၶိူဝ်းသႅၼ်။ ၵဵဝ်းၵပ်းလူၺ်ႈလွင်ႈသိုၵ်းမၢၼ်ႈမႃးၶီႇၼဵၵ်းတဵၵ်းတဵင်ၵူၼ်းမိူင်းႁဝ်း ၶဝ်ႁဵတ်းႁိုဝ်မႃးလၢႆလၢႆ ပၢၼ်တေႃႇပၢၼ်ၼၼ်ႉ။ ႁဝ်း တၢင်ႇ ၸိုဝ်ႈမၼ်းဝႃႈ တွၼ်ႈသွၼ်ပုၼ်ႈတႃႇၵူၼ်းမိူင်းတႆး ပဵၼ်ထီႉၼိုင်ႈ။
ၵွပ်ႈၼၼ်လႄႈ ပေႃးမီးဢၼ်ထီႉၼိုင်ႈၵေႃႈ လူဝ်ႇလႆႈမီးဢၼ်ထီႉသွင်ဢိူဝ်ႈ။ ၵွပ်ႈၼႆ ႁဝ်းယိူင်းဢၢၼ်း ပုၼ်ႈတႃႇႁဵတ်း ဢွၵ်ႇဢၼ်ထီႉသွင်ၼႆႉ မၼ်းပဵၼ် တႅပ်း 4 တႅပ်းၼႆႉယဝ်ႉ။ မိူဝ်ႈၽွင်းၼၼ်ႉ တႅပ်း 4 တႅပ်းၼႆႉ ႁဝ်းဢမ်ႇလႆႈတၢင်ႇၸိုဝ်ႈ မၼ်းဝႆႉ။ တႅပ်း 4 တႅပ်းၼႆႉ ႁဝ်းတႄႇႁဵတ်းမႃး ၼႂ်းပီ 2014။
ႁဝ်းၵေႃႈ ဝူၼ်ႉဝႃႈ လွင်ႈဢၼ်သိုၵ်းမၢၼ်ႈၶဝ် မႃးၽဵဝ်ႈမူၺ်ႉႁဝ်း၊ ၶီႇၼဵၵ်းတဵၵ်းတဵင်ႁဝ်း၊ လူလၢႆၵူၼ်းမိူင်းတႆးႁဝ်းၼႆႉ ႁဝ်း ၵေႃႈ ၶႂ်ႈႁႂ်ႈၵူၼ်းမိူင်းတႆးႁဝ်းႁူႉ၊ ဢၼ်ႁဝ်းႁူႉမိူဝ်ႈပူၼ်ႉမႃးၼၼ်ႉ ႁူႉတီႈၽႂ် တီႈမၼ်းၵူၺ်း မၼ်းဢမ်ႇၸွတ်ႇတူဝ်ႈၵၼ် မူတ်း ။တီႈတႄႉမၼ်းၼႆႉ ဢၼ်သိုၵ်းမၢၼ်ႈၶဝ် ယိူင်းဢၢၼ်းမႃးၼႆႉ ႁဝ်းၵေႃႈ ဢမ်ႇလႆႈတူၵ်းလူင်းၵၼ်ဝႃႈ ႁဝ်းတေယူႇ ၾၢႆႇတႂ်ႈၶဝ်၊ သိုၵ်းတႆးႁဝ်းၵေႃႈ ဢမ်ႇတွၼ်ႉသုမ်းၶဝ်မႃးသေပွၵ်ႈ ယွၼ်ႉပိူဝ်ႈဝႃႈ ၶဝ်ဢဝ်ၶႄႇၽိူၵ်ႇဢၢင်ႈသေယဝ်ႉ ၶဝ်လိင်ႉ ၶဝ်လႅၼ်သေ သူင်ႇသိုၵ်းၶဝ်ႈမႃးမိူင်းတႆး မႃးပေႉၵိၼ်လူလၢႆၵူၼ်းမိူင်းတႆးႁဝ်း။
ၵူၺ်းၵႃႈ မိူဝ်ႈၽွင်းၼၼ်ႉ ပၢၼ်ၸဝ်ႈၾႃႉႁဝ်း မီးသိုၵ်းၽႂ် သိုၵ်းမၼ်း ဢမ်ႇပႆႇမီးတပ်ႉသိုၵ်းမိူင်းတႆး။ မိူဝ်ႈၼၼ်ႉ သိုၵ်း မၢၼ်ႈၶဝ် ဢၢင်ႈလွင်ႈၶႄႇၽိူၵ်ႇသေ ဢိင်ၼိူဝ် လွင်ႈတၢင်းၸိူဝ်းၼၼ်ႉသေ ၶဝ်မႃးပူၼ်ႉပႅၼ်လူလၢႆႁဝ်းမွၵ်ႈၼႆႉ ႁဝ်းၵေႃႈ ၶႂ်ႈႁႂ်ႈၵူၼ်းမိူင်းႁဝ်းႁူႉဢိူဝ်ႈ လွင်ႈၼႆႉ။
ထၢမ် – ၵဵဝ်ႇလူၺ်ႈလွင်ႈ ဢၼ်တီႈလႆႈႁဵတ်းဢွၵ်ႇမႃး ငဝ်းတူင်ႉ တႅပ်း 4 တႅပ်းၼႆႉ ၵႂၢမ်းၼႂ်းဢူၵ်းၼႂ်းၸႂ် မီးဝႆႉၸိူင်ႉႁိုဝ်။
တွပ်ႇ – ငဝ်းတူင်ႉဢၼ်ၼႆႉ လႆႈၸႂ်ႉၶၢဝ်းယၢမ်းႁဵတ်းမႃး ၶၢဝ်းတၢင်း 5 ပီ ၸဵမ်မိူဝ်ႈ 2014 တေႃႇထိုင်မႃး 2020 ၼႆႉ ဢမ်ႇဝႃႈ ၵၢၼ်တႅမ်ႈၶူင်းသၢင်ႈမၼ်းႁႃႉ၊ သၶရိပ်ႉမၼ်းႁႃႉ ၸႃႉၵႂႃႇၸိူဝ်းၼႆႉ လႆႈၸႂ်ႉၶၢဝ်းယၢမ်းတႄႉတႄႉဝႃႈဝႃႈ။ ယဝ်ႉၵေႃႈ ႁဝ်းလႆႈ ၶဝ်ႈထိုင် ၽူႈယႂ်ႇၵူၼ်းလူင် လၢႆလၢႆၸဝ်ႈ၊ လႆႈႁူမ်ႈမိုဝ်းၸွမ်းၸုမ်းၶၢဝ်ႇသေ ဢုပ်ႇဢူဝ်းၵၼ်၊ ႁဵတ်းၵၢၼ်ၸွမ်းၵၼ် ႁဝ်းထုၵ်ႇ လီသႂ်ႇၸိူင်ႉႁိုဝ်၊ ႁဵတ်းၸိူင်ႉႁိုဝ်၊ ၼင်ႇႁိုဝ် မၼ်းပေႃးတေဢွၵ်ႇမႃး ႁႂ်ႈမၼ်းပေႃးလီၼႆႉ ငဝ်းတူင်ႉဢၼ်ၼႆႉ မၼ်းဢမ်ႇၸႂ်ႈ ဝႃႈ ပဵၼ်ၼမ်ႉၵတ်ႉႁဝ်းၵေႃႉလဵဝ် ႁဵတ်းဢွၵ်ႇမႃး။ ပေႃးၵေႃႉလဵဝ်ႁဵတ်းတႄႉ မၼ်းၵေႃႈဢမ်ႇဢွၵ်ႇမႃးလႆႈမွၵ်ႈၵႃႈၼႆႉ။ ၵွပ်ႈ ပိူဝ်ႈၼၼ် မီးဢူၺ်းၵေႃႉ ႁူမ်ႈၵၢၼ်ႁူမ်ႈငၢၼ်းၵၼ်သေယဝ်ႉ မႃးၸွႆႈၵၼ်။ ဢိင်ၼိူဝ်ၸိူဝ်းၼႆႉသေ မၼ်းၸင်ႇဢွၵ်ႇမႃးလီ၊ ဢမ်ႇၸႂ်ႈဝႃႈ ပဵၼ်ၼမ်ႉၵတ်ႉႁဝ်းၵေႃႉလဵဝ် လွင်ႈၼႆႉတႄႉ ႁဝ်းယွမ်းႁပ်ႉဢေႃႈ။ ယဝ်ႉၵေႃႈ မၼ်းဢမ်ႇပဵၼ်ၵႂႃႇလႆႈ ၵူၼ်းၵူႈ ၵေႃႉၼႆႉ ႁႂ်ႈပေႃးၵတ်ႉၶႅၼ်ႇလႆႈၵူႈဢၼ်။
ယွၼ်ႉၼၼ်လႄႈ တႄႇမိူဝ်ႈလူင်းပိုၼ်ႉတီႈ ၵႂႃႇႁႃတွင်ႈထၢမ်ၵူၼ်းမိူင်းတႆးႁဝ်း ၸိူဝ်းဢၼ်ထုၵ်ႇၶီႈၼဵၵ်းတဵၵ်းတဵင် လူလၢႆ ၵၼ်ႉၸၼ်ၸိူဝ်းၼၼ်ႉ ၼႂ်း 15 ၸႄႈဝဵင်းၼၼ်ႉ ၵႂႃႇတင်းမူတ်းယဝ်ႉ။ ၵူၺ်းၵႃႈ မၢင်ဝဵင်းၵေႃႈ တေမီးၵူၼ်းဢၼ်တေပၼ် တွင်ႈထၢမ်၊ မၢင်ဝဵင်းၵေႃႈ ဢမ်ႇမီး။ ဢၼ်လႆႈတွင်ႈထၢမ်မႃးၵူၼ်းမိူင်းၸိူဝ်းဢၼ်လႆႈထုၵ်ႇ သိုၵ်းမၢၼ်ႈလူလၢႆၼႆႉ ၵမ်ႈၼမ် တေမီးမွၵ်ႈ 21 ၵေႃႉၸိူဝ်းၼႆႉ။ ၼႂ်း 21 ၵေႃႉၼၼ်ႉ လိူၵ်ႈဢၼ်ၺႃး ၵၼ်ႉၸၼ်ၼမ်တီႈသုတ်းၼၼ်ႉယဝ်ႉ။ ယဝ်ႉၵေႃႈ ႁႂ်ႈ ဢူၺ်းၵေႃႉ ဢူၺ်းသေႈ လုၵ်ႈႁဵၼ်း ပေႃႉပၼ်လိၵ်ႈ။ လိူဝ်ၼၼ်ႉ ႁဝ်းမႃးလိူၵ်ႈတေသႂ်ႇဢီႈသင်လၢႆလၢႆ ၸႃႉၵႂႃႇၸိူဝ်းၼႆႉ မႃးတႅမ်ႈသႂ်ႇ။
တႄႇဢဝ်ၼႂ်းၶၢဝ်းတၢင်း 4 လိူၼ် 5 လိူၼ်ၼႆႉ လူမ်းထူၺ်ႈၸႂ်ၶႃႈ ၶဝ်ႈဢွၵ်ႇယူႇၵူႈဝၼ်းၼႆႉ ပဵၼ်လိူင်ႈငဝ်းတူင်ႉၼႆႉယူႇတႃႇ သေႇယဝ်ႉ။ ႁဝ်းၶတ်းၸႂ်ယူႇၸွမ်းမၼ်းမႃး၊ မႆႈၸႂ်ၼႃႇ ပေႃးႁဵတ်းၵႂႃႇယဝ်ႉ ၵူဝ်မၼ်းဢမ်ႇထိုင်တီႈ၊ ၵူဝ်လမ်ၼမ်ႉ ဢမ်ႇထိုင် သၢႆး ၸႃႉၵႂႃႇၸိူဝ်းၼႆႉ။ ႁဝ်းမႆႈၸႂ်သေဢမ်ႇၵႃး ဢူၺ်းၵေႃႉဢူၺ်းသေႈႁဝ်း ၸိူဝ်းဢၼ်ႁဵတ်းၵၢၼ်ၸွႆႈႁဝ်း မႆႈၸႂ်ၵူဝ်ဢမ်ႇ ထိုင်တီႈမၼ်း။
ပေႃးမႃးတူၺ်းၶိုၼ်း ၵႂၢမ်းၼႂ်းၸႂ်ႁဝ်းတႄႉ ဢမ်ႇဝႃႈတႅမ်ႈၽိုၼ်လိၵ်ႈ(သၶရိပ်ႉ) ဢမ်ႇဝႃႈ မိူဝ်ႈႁဝ်းတတ်းတေႃႇမၼ်းၸိူဝ်း ၼႆႉ။ တေႃႈၼင်ႇႁဝ်းပဵၼ်ၵူၼ်းႁဵတ်းမၼ်းၼႆႉ ဢမ်ႇယိူၼ်ႉလႆႈ ၼမ်ႉတႃႁဝ်းတူၵ်း ႁႆႈလၢႆပွၵ်ႈဢိူဝ်ႈ။ ႁဝ်းၵေႃႈ ဝူၼ်ႉဝႃႈ ပေႃးဢမ်ႇၸႂ်ႈၵူၼ်းႁဵတ်းမၼ်းလူး တေပဵၼ်ႁိုဝ်။ မိူဝ်ႈဝၼ်းဢၼ်လႆႈသၢႆၼႄၵႂႃႇၼၼ်ႉ လႆႈ ႁၼ်ၵၼ်ယူႇ ပဵၼ် ႁိုဝ်ၼႆ။ ယဝ်ႉၵေႃႈ တၢင်းႁၼ်ထိုင် ၼိူဝ်ဢွၼ်ႊလၢႆႊၵေႃႈ လႆႈႁၼ်တင်းၼမ်။ ပီႈၼွင်ႉႁဝ်း ပၼ်မႃးၸိူင်ႉ ႁိုဝ်ၸဵမ်ၸိူဝ်းၼႆႉ။
ႁဝ်းၵေႃႈ လႆႈဝႃႈမီးလွင်ႈႁၢၼ်ႉၸႂ်ယူႇၵူၺ်း ၸွမ်းၼင်ႇဢၼ်ၼမ်ႉၵတ်ႉမီး ဢၼ်ႁဝ်းႁဵတ်းလႆႈမွၵ်ႈၵႃႈၼႆႉ။ ၵူၺ်းၵႃႈ တၢင်း ၶႂ်ႈလႆႈၶႂ်ႈပဵၼ်တႄႉၵေႃႈ ႁႂ်ႈမၼ်းၶိုၵ်ႉလိူဝ်ၼႆႉ။ ဢၼ်ၼႆႉၼႆႉ တေလႆႈဝႃႈ ဢွင်ႇမၢၼ်ယဝ်ႉႁႃႉၼႆၵေႃႈ မၼ်းပႆႇထိုင်တီႈ။ ယွၼ်ႉသင်လႄႈဝႃႈ ပႆႇထိုင်တီႈၼႆ မၼ်းတိုၵ်ႉမီးလွင်ႈလႅၵ်ႈလၢႆႈၼႂ်းပၢႆးဝူၼ်ႉလႄႈ တၢင်းႁူႉ ဢိတ်းဢွတ်းၵူၺ်း။ ယိူင်း ဢၢၼ်းသုင်သုတ်းႁဝ်း မၼ်းလူဝ်ႇလႅၵ်ႈလၢႆႈ ၵၢၼ်မိူင်း ၼႂ်းမိူင်းႁဝ်း။ ပေႃးၵၢၼ်မိူင်းလႅၵ်ႈလၢႆႈတႄႉ မၼ်းပွင်ႇဝႃႈငဝ်းတူင်ႉ ၼႆႉ မၼ်းဢွင်ႇယဝ်ႉ။ ၵွပ်ႈပိူဝ်ႈၼႆ မိူဝ်ႈလဵဝ်ၼႆႉ မၼ်းဢမ်ႇဢွင်ႇႁႃႉၼႆၵေႃႈ ဢမ်ႇၸႂ်ႈ၊ မၼ်းပႆႇထိုင်တီႈ တီႈဢၼ်ႁဝ်းယိူင်း ဢၢၼ်း၊ တီႈဢၼ်ႁဝ်းၶႂ်ႈပဵၼ်ၼၼ်ႉ ၵူၺ်းၵႃႈ ၶႅၼ်းလိူဝ်သေဢမ်ႇႁဵတ်းဢွၵ်ႇၼၼ်ႉယဝ်ႉ။
ထၢမ် – ငဝ်းတူင်ႉၼႆႉ လႆႈသၢႆၼႄ မိူဝ်ႈဝၼ်းတီႈ 21 ၼႆႉ ယိူင်းၸူးၸိူင်ႉႁိုဝ်သေ သၢႆၼႄ။
တွပ်ႇ – မိူဝ်ႈတႄႇမၼ်းတႄႉ ႁဝ်းၵေႃႈယိူင်းဢၢၼ်းဝႃႈ ပုၼ်ႈတႃႇတေပၼ် တၢင်းႁူႉၵူၼ်းမိူင်းတႆးႁဝ်း ၼင်ႇႁိုဝ်ၵူၼ်းမိူင်း တႆး ႁဝ်းပေႃးတေႁူႉဝႃႈ လွင်ႈဢၼ်သိုၵ်းမၢၼ်ႈၶဝ်ၼၼ်ႉ ႁဵတ်းပေႃႇလသီႇယႂ်ႇလူင်သေ မႃးၶီႇၼဵၵ်းတဵၵ်းတဵင် လူလၢႆၵူၼ်း မိူင်း တႆးႁဝ်း။ မိူၼ်ၼင်ႇၵူၼ်းလူင်ႁဝ်း ၶူးဝႃးဢႃးၵျၢၼ်ႁဝ်းၶဝ်လၢတ်ႈၼႄၼၼ်ႉယဝ်ႉ။ ပေႃႇလသီႇသိုၵ်းမၢၼ်ႈၼႆႉ မီးဝႆႉ ဝႃႈ ပေႃးပဵၼ်တႆးၼႆႉ ဢၼ်မီးယူႇၼႂ်းတွင်ႈမႄႈၼၼ်ႉၵူၺ်းၵေႃႈ တိုၼ်းတေဢမ်ႇလႆႈဝႆႉ – ၼႆၼၼ်ႉ။ လွင်ႈၼႆႉ ႁဝ်းဢမ်ႇ လႆႈ သႂ်ႇပႃးၼႂ်းငဝ်းတူင်ႉႁဝ်းၼၼ်ႉ။ ယွၼ်ႉၼၼ်လႄႈ ပေႃးထႅင်ႈပွၵ်ႈတေမႃးၼႆႉ တေသႂ်ႇပႃးယူႇ။ လွင်ႈၸိူဝ်းၼႆႉ ပိူၼ်ႈ ႁဵတ်း ပၼ်ႁဝ်းမွၵ်ႈၼႆႉ ႁဝ်းၵေႃႈၶႂ်ႈႁႂ်ႈၵူၼ်းမိူင်းႁဝ်းႁူႉဢိူဝ်ႈ။
လွင်ႈဢၼ်ႁဝ်းၶႃႈ သၢႆၼႄ ၼႂ်းဝၼ်းတီႈ 21 လိူၼ်ၼႆႉ ၵွပ်ႈပိူဝ်ႈဝႃႈ ဝၼ်းတီႈ 23 ၼႆႉ ICJ ၶဝ် ပိူၼ်ႈတေတႅပ်း တတ်းတြႃး တေပၼ်တူတ်ႈတၢမ်ႇမိူင်းမၢၼ်ႈၸိူင်ႉႁိုဝ်၊ တေဢွၵ်ႇမႃးၸိူင်ႉႁိုဝ်ၼၼ်ႉတႄႉ ႁဝ်းၵေႃႈဢမ်ႇႁူႉ ယွၼ်ႉပိူဝ်ႈ ၼၼ်လႄႈ ၸင်ႇလႆႈပိုၼ်ၽႄႈသၢႆၼႄငဝ်းတူင်ႉ တႅပ်း 4 တႅပ်း ၼႂ်းဝၼ်းတီႈ 21 ၼႆႉ။ ပေႃးဢွၵ်ႇ ဝၼ်းတီႈ 21 ၼႆၵေႃႈ ပေႃးဝၼ်းတီႈ 22 မႃးၼႆ ၸုမ်းဢၼ်ႁဵတ်းၵၢၼ်ၶေႃႈမုလ်းၵၢၼ်ၶၢဝ်ႇယူႇၸိူဝ်းၼႆႉ မၼ်းတေၸၢင်ႈပိုၼ်ၽႄႈၼႄလႆႈ တၢင်းလုမ်ႈၾႃႉ။ ၵၢၼ်ၽဵဝ်ႈမူၺ်ႉ ၶိူဝ်းၵူၼ်းၼႆႉ မၼ်းဢမ်ႇၸႂ်ႈမီးတီႈရူဝ်ႊႁိၼ်ႊၵျုႊ။ မိူင်းတႆး၊ မိူင်းၶၢင်၊ မိူင်းၶျၢင်း၊ မိူင်းယၢင်း မိူင်းၸၢဝ်းၶိူဝ်း ၸိူဝ်းၼႆႉ မၼ်းၵေႃႈမီးဢိူဝ်ႈ ႁဝ်းၶႂ်ႈလၢတ်ႈဝႃႈၼႆ။ ဢၼ်ၼႆႉ မၼ်းပဵၼ်သၢၵ်ႈသေမၼ်းဢိူဝ်ႈ။ ဢမ်ႇၸႂ်ႈဝႃႈ ၼွၼ်းၾၼ် ၵၢင်ဝၼ်းသေ ႁဵတ်းပဵၼ်မႃး။ လွင်ႈၼႆႉ ႁဝ်းလူဝ်ႇလႆႈၼႄတင်းလုမ်ႈၾႃႉ။
ယွၼ်ႉၼၼ်လႄႈ ပေႃးၼႄလႆႈလုမ်ႈၾႃႉ ပေႃးလုမ်ႈၾႃႉႁၼ်ၵေႃႈ မၼ်းၸၢင်ႈပဵၼ်ႁႅင်းဢီးၸွႆႈႁဝ်းၽွင်ႈ။ ၵူၺ်းၵႃႈ တီႈတႄႉတႄႉမၼ်းၼႆႉ ငဝ်းတူင်ႉဢၼ်ၼႆႉ မၼ်းပဵၼ်ၽႅၼ် ထီႉသွင် ယိူင်းဢၢၼ်းထီႉသွင်ၵူၺ်း ဢမ်ႇၸႂ်ႈယိူင်း ဢၢၼ်းထီႉၼိုင်ႈ။ ယိူင်းဢၢၼ်းထီႉၼိုင်ႈတႄႉ ပုၼ်ႈတႃႇၵူၼ်းမိူင်းတႆးႁဝ်း တေႁူႉတူဝ်ၸဝ်ႈၵဝ်ႇ၊ ၼင်ႇႁိုဝ် တူဝ်ၵဝ်ႇ တေမီးၼမ်ႉၸႂ်ႁၵ်ႉၸိူဝ်ႉၸၢတ်ႈသေ ႁႂ်ႈပွင်ၶိုၼ်းဝၢၼ်ႈမိူင်းႁဝ်း ဢၼ်ၼႆႉ ပဵၼ်တီႈၼိုင်ႈယဝ်ႉ။
ထၢမ် – ငဝ်းတူင်ႉ တႅပ်း 4 တႅပ်း ဢၼ်လႆႈႁဵတ်းဢွၵ်ႇမႃး တၢင်းယၢဝ်းမၼ်း တေမီး ၸူဝ်ႈမူင်းပၢႆၼၼ်ႉ ၼႂ်းတွၼ်ႈလႂ် ဢၼ်ၸဝ်ႈၵဝ်ႇ ႁၢၼ်ႉၸႂ်တီႈသုတ်းလႄႈ ဢမ်ႇပႆႇပေႃးႁၢၼ်ႉၸႂ် ၸိူဝ်းၼႆႉ။
တွပ်ႇ – ငဝ်းတူင်ႉဢၼ်ႁဵတ်းဢွၵ်ႇမႃးၼႆႉ ဢၼ်ၶႃႈႁဝ်း ဢမ်ႇႁၢၼ်ႉၸႂ်ၼႆႉ ၼႂ်းငဝ်းတူင်ႉၼႆႉ မၼ်းမီးဝႆႉယူႇ လၢႆ တွၼ်ႈ၊ တေမီးယူႇ မွၵ်ႈ 12 တွၼ်ႈၼႆႉ ၵွပ်ႈၼၼ်လႄႈ တွၼ်ႈထီႉၼိုင်ႈၼႆႉ ဢမ်ႇပေႃးမိူၼ်ၸႂ်၊ ယွၼ်ႉသင်လႄႈ ဢမ်ႇမိူၼ် ၸႂ်ၼႆ မၼ်းပဵၼ်ႁၢင်ႈ မိူဝ်ႈပၢၼ်ၸဝ်ႈသိူဝ်ၶၢၼ်ႇၾႃႉၼၼ်ႉ တႃႇတေဢဝ်ႁၢင်ႈမႃးၼႄၵၼ်ၼႆႉ မၼ်းယၢပ်ႇ။ ယဝ်ႉၵေႃႈ တႅပ်း 4 တႅပ်းၼႆႉ လိူင်ႈတၢင်းမၼ်းယၢပ်ႇၽိုတ်ႇဢိူဝ်ႈ။ ယွၼ်ႉဝႃႈ မၼ်းပူၼ်ႉမႃး ၼႂ်းၶၢဝ်းတၢင်း 23 ပီယဝ်ႉ။ 23 ပီ မိူဝ်ႈ ၽွင်းၼၼ်ႉ ၵၢၼ်ဢဝ်ၶေႃႈမၢတ်ႈမၢႆ၊ ၶေႃႈမုလ်း၊ ၵၢၼ်ထၢႆႇၶႅပ်းႁၢင်ႈ၊ ဝီႊတီႊဢူဝ်ႊ ၸိူဝ်းၼႆႉ မၼ်းဢေႇႁႅင်းၼႃႇ မိူဝ်ႈ ၼၼ်ႉ။
ယွၼ်ႉၼၼ်လႄႈ လွင်ႈၸိူဝ်းၼႆႉ မၼ်းယၢပ်ႇ၊ ၶေႃႈမုလ်းတႄႉ ႁဝ်းလၢတ်ႈလႆႈ တႅမ်ႈလႆႈ ပိူၼ်ႈၵေႃႈလၢတ်ႈၼႄႁဝ်းလႆႈ။ ဢၼ်မၼ်းယၢပ်ႇၼႆႉ မၼ်းမႃးယၢပ်ႇတီႈႁၢင်ႈမၼ်း၊ ဝီႊတီႊဢူဝ်ႊမၼ်း တႃႇတေမႃးၼႄပီႈၼွင်ႉၵူၼ်းမိူင်းႁဝ်းၼႆႉ မၼ်း ယၢပ်ႇတီႈၼႆႈ။
ၵူၺ်းၵႃႈ ဢၼ်ႁၢၼ်ႉၸႂ်လႄႈ လီၸႂ်တႄႉ လွင်ႈဢၼ်ႁဝ်းၶႃႈႁဵတ်းဢွၵ်ႇမႃးလႆႈ ငဝ်းတူင်ႉၼႆႉ ၸွမ်းၼင်ႇဢၼ်တီႈ တၢတ်ႇ ၾႃႉႁူဝ်ႈၼၼ်ႉ ဝၼ်းတီႈ 16 လိူၼ်ၵျုၼ်ႊ မိူဝ်ႈ 1996 ၼၼ်ႉ သိုၵ်းမၢၼ်ႈဢဝ်တၢႆၵူၼ်းမိူင်း 2 တီႈၼၼ်ႉ ႁဝ်းၵေႃႈ လူင်းပိုၼ်ႉ တီႈ ၽႅဝ်ၼႂ်းပိုၼ်ႉတီႈၼၼ်ႉမူတ်းယဝ်ႉ။ ၵူၼ်းမိူင်းၵေႃႈလႆႈႁူပ်ႉမူတ်းယဝ်ႉ ၵူၼ်းဢၼ်ယၢမ်ႈၵႂႃႇႁၼ်ၸိူဝ်း ၼၼ်ႉၵေႃႈ လၢတ်ႈၼႄ၊ ၶႆႈၼႄႁဝ်းမူတ်း ယွၼ်ႉပိူဝ်ႈၼၼ်လႄႈ ၸွမ်းၼင်ႇဢၼ်ႁဝ်းယိူင်းဢၢၼ်း ဢၼ်ႁဝ်းၶႂ်ႈလႆႈ၊ ဢၼ်ႁဝ်းၶႂ်ႈၼႄ ၵူၼ်းမိူင်းတီႈၼၼ်ႈၼၼ်ႉ ႁဝ်းၵေႃႈလႆႈၼႄ တဵမ်တီႈ။
ၵူၺ်းၵႃႈ တႃႇတေလႆႈႁၢင်ႈထႅမ်ၵႅမ် Insert မၼ်းမႃးၼႆႉ မၼ်းလႆႈၸႂ်ႉၶၢဝ်းယၢမ်းတႄႉတႄႉဝႃႈဝႃႈ၊ သုၵ်ႉသၵ်ႉတႄႉတႄႉ ဝႃႈဝႃႈ ၼၼ်ႉယဝ်ႉ။ တႃႇတေလႆႈမႃးႁၢင်ႈၸိူဝ်းၼၼ်ႉ လႆႈဢဝ်တူဝ်လႄႈသၢႆၸႂ် လႅၵ်ႈဢဝ်မႃးၼၼ်ႉယဝ်ႉ။ ပေႃးဝႃႈ လွင်ႈ ယၢပ်ႇၽိုတ်ႇၼႆၼၼ်ႉ တင်ႈတႄႇပူၼ်ႉမႃးၼၼ်ႉယဝ်ႉ။ မိူဝ်ႈၸၼ်ၶူင်းသၢင်ႈမၼ်းတႄႉ ဢမ်ႇပေႃးၵႃႈႁိုဝ် မိူဝ်ႈၸၼ် ၶူင်းသၢင်ႈ မၼ်းၼၼ်ႉတႄႉ ႁဝ်းၵေႃႈမႆႈၸႂ် ၵူဝ်မၼ်းဢမ်ႇၵွင်ႉၵၼ်၊ ၵူဝ်မၼ်းဢမ်ႇၶဝ်ႈထိုင်ႁူဝ်ၸႂ်ၵူၼ်းတူၺ်းမၼ်း ၸိူဝ်းၼႆႉ ႁဝ်း ၵေႃႈလႆႈဝူၼ်ႉ ႁဵတ်းၵၢၼ်ၼၵ်းတႄႉတႄႉဝႃႈဝႃႈဢိူဝ်ႈ။
ထၢမ် – လွင်ႈသၢႆၼႄငဝ်းတူင်ႉ တႅပ်း 4 တႅပ်းၼႆႉ ယိူင်းဢၢၼ်းသၢႆၼႄ ႁႂ်ႈတင်းလုမ်ႈၾႃႉ လႆႈႁူႉ လွင်ႈမိူၵ်ႈမႂ်ႈ သိုၵ်းမၢၼ်ႈ ႁဵတ်းတေႃႇၵူၼ်းမိူင်းႁဝ်း။ ၵူၺ်းၵႃႈ သိုၵ်းၸၢဝ်းၶိူဝ်း (ၸုမ်းယိပ်းၵွင်ႈၵၢင်ႇ) ဢၼ်မီးယူႇၼႂ်းမိူင်းတႆးႁဝ်းၼၼ်ႉလူး ၶဝ်ဢမ်ႇ ႁဵတ်း ဢမ်ႇပူၼ်ႉပႅၼ် ဢမ်ႇၵၼ်ႉၸၼ်လူလၢႆ မိူၼ်သိုၵ်းမၢၼ်ႈႁဵတ်းတႃႇ ၵူၼ်းမိူင်းႁဝ်းၼၼ်ႉၼႆ ၸွင်ႇတေလၢတ်ႈလႆႈႁႃႉ။
တွပ်ႇ – ပေႃးတေဝူၼ်ႉတူၺ်းၶိုၼ်း မိူၼ်ၸိူင်ႉၼင်ႇဝႃႈ လွင်ႈဢၼ်သိုၵ်းမၢၼ်ႈမႃးၽဵဝ်ႈမူၺ်ႉၵူၼ်းမိူင်းႁဝ်းၼႆႉ မႃးၶီႇၼဵၵ်း တဵၵ်းတဵင်၊ မႃးလူလၢႆ ၼၢင်းယိင်းၼႂ်းမိူင်းတႆး မႃးၽဵဝ်ႈမူၺ်ႉၵူၼ်းမိူင်းတႆးႁဝ်း ၸိူဝ်းၼႆႉ ၶဝ်တမ်းဝၢင်းပေႃႇလသီႇ ပဵၼ်ၶၵ်ႉ ပဵၼ်တွၼ်ႈ သၢင်ႉလူင်းမႃးထိုင်ပိုၼ်ႉတီႈ ႁႂ်ႈသိုၵ်းၶဝ်ႁဵတ်းၸွမ်း ဢၼ်ၼၼ်ႉ မၼ်းပဵၼ်ပေႃႇလသီႇၶွင်သိုၵ်းမၢၼ်ႈၶဝ်။
ယွၼ်ႉပိူဝ်ႈၼၼ် ၼႂ်းသိုၵ်းၸၢဝ်းၶိူဝ်းႁဝ်းၼႆႉ လွင်ႈၶီႇၼဵၵ်းတဵၵ်းတဵင်၊ လွင်ႈလူလၢႆဢဝ်တၢႆၵူၼ်းမိူင်းတႆးႁဝ်းၸိူဝ်းၼႆ ဢမ်ႇ မီးႁႃႉ မီးဢိူဝ်ႈ။ ၵူၺ်းၵႃႈ လွင်ႈၸိူဝ်းၼႆႉ မၼ်းဢမ်ႇၸႂ်ႈပေႃႇလသီႇ မူႇၸုမ်းဝၢင်းလူင်းမႃးသေ ၸႂ်ႉႁဵတ်းဢမ်ႇၸႂ်ႈ မၼ်းယူႇ တီႈ သုၼ်ႇတူဝ်ၶဝ်သေ ပူၼ်ႉပႅၼ်ပၵ်းပိူင်ၵူၺ်း။
ထၢမ် – တႄႇဢဝ် လႆႈၼႄမႃး ငဝ်းတူင်ႉ တႅပ်း 4 တႅပ်း မိူဝ်ႈဝၼ်းတီႈ 21 ၼၼ်ႉသေ လႆႈႁၼ်တၢင်းႁၼ်ထိုင် ပီႈၼွင်ႉ ၵူၼ်းမိူင်းႁဝ်းလႄႈ သိုၵ်းမၢၼ်ႈ၊ လူင်ပွင်ၸိုင်ႈမၢၼ်ႈၶဝ် တုမ်ႉတွပ်ႇလၢတ်ႈသင်မႃးၽွင်ႈ။
တွပ်ႇ – ငဝ်းတူင်ႉ တႅပ်း 4 တႅပ်းဢၼ်ၼႆႉ လူဝ်ႇလႆႈတူၺ်းၶႃႈဢေႃႈ။ ပေႃးပဵၼ်တႆး တိုၼ်းလူဝ်ႇလႆႈတူၺ်းၵူႈၵေႃႉ။ လိူဝ်ၼၼ်ႉ ၸိူဝ်းပဵၼ်ၸၢဝ်းၶိူဝ်းမိူင်းႁဝ်းၵေႃႈ လူဝ်ႇလႆႈတူၺ်းၶႃႈဢေႃႈ။ ၵမ်ႈၽွင်ႈၵေႃႈဝႃႈ ၼိုင်ႈတူၺ်းတၢၼ်ႇႁိုဝ်ၵေႃႈ ႁဵတ်း ႁႂ်ႈ ၼမ်ႉတႃတူၵ်း မူၵ်းတႃယွႆႉၸွမ်း။ လွင်ႈၼႆႉႁဝ်းၶႃႈ လႆႈႁၼ်တၢင်းႁၼ်ထိုင် ဢၼ်ပီႈၼွင်ႉႁဝ်းၶဝ်ပၼ်မႃး။ ယဝ်ႉၵေႃႈ သမ်ႉထႅင်ႈၵၢၼ်ပိုၼ်ၽႄႈ (Share) လႆႈဝႃႈၼမ်တႄႉတႄႉ။ တၢင်းႁၼ်ထိုင်မၢင်ဢၼ် ႁဝ်းၵေႃႈဢမ်ႇၸွမ်းလႆႈ ဢၢၼ်ႇ လူတူၺ်းလႆႈမူတ်း။ လွင်ႈတုမ်ႉတွပ်ႇ feedback တၢင်းတပ်ႉသိုၵ်းမၢၼ်ႈ၊ လူင်ပွင်ၸိုင်ႈၶဝ်တႄႉ ႁဝ်းၵေႃႈ ပႆႇလႆႈႁူႉ ပႆႇလႆႈငိၼ်း။
ပေႃးမႃးတူၺ်းၶိုၼ်း ငဝ်းတူင်ႉ တႅပ်း 4 တႅပ်းၼႆႉ ၵမ်ႈၼမ်ၼႆႉပဵၼ်သိုဝ်ႇၶၢဝ်ႇတႆးႁဝ်း ၶဝ်ႈၸွႆႈပၼ်တဵမ်တီႈ ပေႃးမႃးတူၺ်း ၶိုၼ်း မိူဝ်ႈဝၼ်းပၢင်သပ်းလႅင်းၸႅင်ႈၶၢဝ်ႇၼၼ်ႉ သိုဝ်ႇၶၢဝ်ႇၾၢႆႇမၢၼ်ႈၵေႃႈ ႁဝ်းလႆႈမွၵ်ႇမႃးၶဝ်ႈႁူမ်ႈယူႇ ၵူၺ်းၵႃႈ ႁဝ်းဢမ်ႇ လႆႈႁၼ်မႅၼ်ႈ ယွၼ်ႉသင်လႄႈ ၶဝ်ဢမ်ႇမႃးဢၼ်ဝႃႈၼၼ်ႉ ႁဝ်းၵေႃႈဢမ်ႇႁူႉ။
ထၢမ် – လွင်ႈတေႁဵတ်းဢွၵ်ႇမႃး ဝီႊၻီႊဢူဝ်ႊထႅင်ႈ တႅပ်း 4 တႅပ်းၼႆႉ ၸွင်ႇမီးၽႅၼ်ဝႆႉၶႃႈႁႃႉ။
တွပ်ႇ – တၢင်းၼႃႈၼႆႉ ဝူၼ်ႉဝႆႉဝႃႈ ၶႂ်ႈမီးထႅင်ႈယူႇ မၼ်းတေဢွၵ်ႇထႅင်ႈႁႃႉ ဢမ်ႇဢွၵ်ႇထႅင်ႈႁႃႉဢၼ်ဝႃႈၼၼ်ႉ မၼ်းဢိင် ၼိူဝ် ၽူႈယႂ်ႇၵူၼ်းလူင်ႁဝ်း တီႈၼႂ်းမုၵ်ႉၸုမ်း ယွၼ်ႉပိူဝ်ႈဝႃႈ မၼ်းပဵၼ်ၵၢၼ်တင်းမိူင်း၊ ယွၼ်ႉၼၼ်လႄႈ ပေႃးဝႃႈ ၽူႈယႂ်ႇ ၵူၼ်းလူင်ႁဝ်း ဢၼ်ၸိူဝ်းႁဵတ်းၵၢၼ်ၼႂ်းမုၵ်ႉၸုမ်းယူႇၸိူဝ်းၼႆႉ ပေႃးၶဝ်ဢမ်ႇပၼ်တၢင်းႁူမ်ႈမႆႉ ႁူမ်ႈမိုဝ်းဢမ်ႇပၼ်ႁႅင်း၊ ဢမ်ႇၸွႆႈထႅမ် ႁဝ်းၶႃႈၸိုင် တႃႇ တေထိုင်ယိူင်းမၢႆတႄႉ မၼ်းတေယၢပ်ႇ။ သင်ဝႃႈ ၶဝ်ၸဝ်ႈ ပၼ်တၢင်းႁူမ်ႈမႆႉ ႁူမ်ႈမိုဝ်းယူႇ တႄႉ တေပဵၼ်ဢွၵ်ႇထႅင်ႈယူႇ ၵူၺ်း။
ငဝ်းတူင်ႉဢၼ်ၼႆႉ ဢၼ်ႁဝ်းလၢတ်ႈလႆႈ တဵမ်ပၢၵ်ႇတဵမ်ၵႂၢမ်းၼႆႉ ၸွမ်းၼင်ႇၼႂ်း 15 ၸႄႈဝဵင်း ဝၢၼ်ႈဢိူင်ႇ ဢၼ်လႆႈၶၢႆႉပၢႆႈ ၸိူဝ်းၼၼ်ႉၼႆႉ တူဝ်ၼပ်ႉတႄႉ တိုၼ်းတၢႆ မႅၼ်ႈၼႄႉၼွၼ်းယဝ်ႉ။ ၼႂ်းၶၢဝ်ႇၵမ်ႈၼမ် ၶဝ်တႅမ်ႈ 1800 ၵူၺ်း တီႈတႄႉမၼ်း မၼ်းပဵၼ် 1885 ဝၢၼ်ႈ ဢၼ်လႆႈၶၢႆႉၼၼ်ႉ။ ၼႂ်းၸိူဝ်းၼၼ်ႉ ၵမ်ႈၼမ် ၼႂ်း 15 ၸႄႈဝဵင်းၼၼ်ႉ ဢၼ်လႆႈပွၵ်ႈသၢႆႇဝၢႆႇ မိူဝ်း ယူႇ ၶိုၼ်းဝၢၼ်ႈၵဝ်ႇၼႆႉ ၸႄႈဝဵင်းၵမ်ႈပႃႈၼမ်ၼႆႉ 5 % ၵေႃႈ ဢမ်ႇမီး။ ဢၼ်မိူဝ်းတႄႉ မိူဝ်းယူႇ မၢင်ဝၢၼ်ႈတႄႉ မိူၼ်ၸိူင်ႉ ၼင်ႇ တင်းလၢႆးၶႃႈၼႆႉ ဢိူင်ႇၼႆႉ ႁၢမ်းပဵၼ်ဢိူင်ႇဢိူဝ်ႈ။ ဢမ်ႇၸၢင်ႈႁဵတ်းႁိုဝ် ပွၵ်ႈမိူဝ်းယူႇၶိုၼ်းလႆႈ။
ၵွပ်ႈပိူဝ်ႈၼႆလႄႈ လွင်ႈၸိူဝ်းၼႆႉ ဢၼ်ပွၵ်ႈဝၢႆႇမိူဝ်းၶိုၼ်းၵေႃႈ ဢမ်ႇမီးယဝ်ႉ။ မိူၼ်ၼင်ႇ တၢင်းဝၢၼ်ႈႁူၺ်ႈၸွႆး မိူဝ်ႈၵူႈပွၵ်ႈ ၼၼ်ႉ လင်ႁိူၼ်းမီး ပဵၼ်ပၢၵ်ႇပၢႆ မိူဝ်ႈႁဝ်းၵႂႃႇလူင်းပိုၼ်ႉတီႈၼၼ်ႉ ၵဵပ်းၶေႃႈမုလ်း ထၢႆႇဝီႊတီႊဢူဝ်ႊမႃးၼႆႉ မီးလင်ႁိူၼ်း 5 လင်ၵူၺ်း၊ လင်ႁိူၼ်း 5 လင်ၼၼ်ႉ မိူဝ်းၶၢမ်းႁဵတ်းႁႆႈႁဵတ်းၼႃးၵူၺ်း။ ပေႃးမႃးတူၺ်းၶိုၼ်း ၸႄႈဝဵင်းမိူင်းပၼ်ႇ၊ ၸႄႈဝဵင်း မိူင်းၼၢႆး ၸွမ်းၶွပ်ႇဝဵင်းၸိူဝ်းၼၼ်ႉ လုၵ်ႉတီႈဝဵင်းသေ မုင်ႈတူၺ်းၵႂႃႇႁၼ်ဝၢၼ်ႈၸိူဝ်းၼၼ်ႉ။ မိူဝ်ႈလဵဝ်ၼႆႉ ဢမ်ႇမီးသေ ဢိတ်းယဝ်ႉ။
ထၢမ် – ပိုၼ်းပဵၼ်မႃးတႅပ်း 4 တႅပ်းၼႆႉ လႆႈႁပ်ႉႁူႉၶေႃႈမုလ်းၵူၼ်းၼႂ်းပိုၼ်ႉတီႈၶဝ် မွၵ်ႇလၢတ်ႈၶႆႈၼႄၸိူင်ႉႁိုဝ်ၽွင်ႈ။
တွပ်ႇ – လွင်ႈဢၼ်လႆႈႁဵတ်းဢွၵ်ႇမႃး တႅပ်း 4 တႅပ်းၼႆႉ ယွၼ်ႉပိူဝ်ႈဝႃႈႁဝ်းမီးၸုမ်းလုၵ်ႉၽိုၼ်ႉ။ ယွၼ်ႉသင်လႄႈ ႁဝ်းလုၵ်ႉ ၽိုၼ်ႇလႃႇ။ ၵွပ်ႈပိူဝ်ႈဝႃႈ ပိူၼ်ႈမႃး တဵၵ်းတဵင်လူလၢႆႁဝ်း ၸင်ႇလႆႈလုၵ်ႉၽိုၼ်ႉမႃး။ ပေႃးဢမ်ႇမီးလွင်ႈတၢင်းမၼ်း ၸုမ်း လုၵ်ႉၽိုၼ်ႉဢၼ်ဝႃႈၼႆႉ မၼ်းဢမ်ႇမီးမႃး ပဵၼ်မႃးလႆႈ။ ယွၼ်ႉပိူဝ်ႈဝႃႈ မၼ်းမီးၸုမ်းလုၵ်ႉၽိုၼ်ႉလႄႈ သိုၵ်းမၢၼ်ႈၶဝ် ၸင်ႇတေမႃး ႁဵတ်းၵၢၼ် တႅပ်း 4 တႅပ်း။ တႅပ်း 4 တႅပ်းၼႆႉ တႅပ်းၶဝ်ႈၼမ်ႉတၢင်းၵိၼ်၊ ၵၢၼ်ၵပ်းသိုပ်ႇတိတ်းတေႃႇ၊ ၵၢၼ် ၶေႃႈမုလ်းလႄႈ ၵၢၼ်ၸူႉဢဵၼ်ႁႅင်းသိုၵ်း။
ပဵၼ်ႁိုဝ်ၵေႃႈယဝ်ႉ ယွၼ်ႉႁဝ်းၶႃႈ မီးၸုမ်းလုၵ်ႉၽိုၼ်ႉလႄႈ ၵူၼ်းမိူင်းႁဝ်းလႆႈၺႃးၵိၼ်မွၵ်ႈၵႃႈၼႆႉ ၵွပ်ႈၼႆလႄႈ ဢမ်ႇဝႃႈ ပႃႇတီႇၵၢၼ်မိူင်း၊ ၸုမ်းသိုၵ်းယိပ်းၵွင်ႈၵၢင်ႇ ဢၼ်မီးယူႇၼႂ်းမိူင်းတႆးႁဝ်းၼႆႉ ဢၼ်မီးပေႃႇလသီႇဝႃႈ တေဢၢၼ်းပူၵ်းပွင် ၵႅတ်ႇၶႄတူၺ်းထိုင်ၵူၼ်းမိူင်းတႆးၼႆၼၼ်ႉ ယႃႇပေလိုမ်းၸိူဝ်းၶဝ်။ ယွၼ်ႉဢၼ်ႁဝ်းၶႃႈမီးမႃးၸုမ်းလုၵ်ႉၽိုၼ်ႉလႄႈ ၵူၼ်း မိူင်းႁဝ်းၸိူဝ်းၼႆႉ ၸင်ႇၺႃးၵိၼ်ဢၼ်ဝႃႈၼၼ်ႉ ယႃႇပေလိုမ်း တေႁဵတ်းသင်ၵေႃႈယဝ်ႉ ဝၼ်းမိူဝ်ႈၼႆႉၼႆႉ။ မိူဝ်ႈလဵဝ်ၼႆႉ ႁဝ်းပဵၼ်သိူဝ် သိူဝ်ၼႆႉ မဵဝ်းယူႇၼႂ်းထိူၼ်ႇ ၼႂ်းပႃႇ။ ယႃႇပေတီႇပႅတ်ႈပႃႇတူဝ်ၵဝ်ႇ၊ ထိူၼ်ႇတူဝ်ၵဝ်ႇ ဢၼ်ၼႆႉႁႂ်ႈဝူၼ်ႉ ၶိုၼ်း ၸွမ်းၼင်ႇယိူင်းဢၢၼ်းဢၼ်ၵေႃႇတင်ႈမႃးမုၵ်ႉၸုမ်း၊ ယွၼ်ႉသင်လႄႈႁဝ်းတႄႇတင်ႈမႃး ႁဝ်းသမ်ႉလူဝ်ႇႁဵတ်းသင် မၼ်း ၵေႃႈလူဝ်ႇလႆႈၼပ်ႉသွၼ်ႇပႃးလွင်ႈၼႆႉတႄႉ ပဵၼ်တၢင်းႁၼ်ထိုင်ႁဝ်း။
ၵွပ်ႈပိူဝ်ႈၼႆလႄႈ ၶႂ်ႈႁႂ်ႈႁၼ်ထိုင် ၵူၼ်းမိူင်းႁဝ်းၶဝ် ၸိူဝ်းၼႆႉဢိတ်းၼိုင်ႈ။ ဝၼ်းမိူဝ်ႈၼႆႉ ဢမ်ႇဝႃႈဢဵၼ်ႁႅင်းၵူၼ်း ၶဝ်ႈၼမ်ႉ တၢင်းၵိၼ် ၸိူဝ်းၼႆႉ ႁဝ်းလႆႈပိုင်ႈဢိင်ၽႂ် လွင်ႈၸိူဝ်းၼႆႉ ၶႂ်ႈႁႂ်ႈသႂ်ႇၸႂ်သေ ဝူၼ်ႉထိုင်ၵူၼ်းမိူင်းဢိတ်းၼိုင်ႈ။
ထၢမ် – ၵမ်းလိုၼ်းသုတ်း ၶႂ်ႈၾၢၵ်ႇၵႂၢမ်းတွၼ်ႈပၼ်ၵူၼ်းမိူင်းတႆးႁဝ်းၸိူင်ႉႁိုဝ်ၽွင်ႈၶႃႈ။
တွပ်ႇ – ၵဵဝ်ႇလူၺ်ႈလွင်ႈ ငဝ်းတူင်ႉ တႅပ်း 4 တႅပ်းၼႆႉ ၶႂ်ႈတိုၵ်းသူၼ်းထိုင် ပေႃႈမႄႈၵူၼ်းမိူင်းႁဝ်းၶႃႈ ၶႂ်ႈႁႂ်ႈဢွၼ်ၵၼ်တူၺ်း ငဝ်းတူင်ႉၼႆႉၼမ်ၼမ်။ တူၺ်းယဝ်ႉၵေႃႈႁႂ်ႈဝူၼ်ႉၸွမ်း၊ ထၢမ်ၸွမ်း ၸွင်ႇမၼ်းၸႂ်ႈတႄႉႁႃႉ ဢမ်ႇၸႂ်ႈတႄႉ။ ယဝ်ႉၵေႃႈ မိူဝ်း ၼႃႈထႃႇပၢႆလုၵ်ႈလၢၼ်ႁဝ်းၸိူဝ်းဢၼ်မႃးတၢင်းလင်ၼႆႉ ႁႂ်ႈၶဝ်လႆႈႁူႉဝႃႈ လွင်ႈဢၼ်သိုၵ်းမၢၼ်ႈၶဝ် မႃးၽဵဝ်ႈမူၺ်ႉၵူၼ်း မိူင်းတႆး ပူႇယႃႈတႃယၢႆးႁဝ်းၵႂႃႇၼၼ်ႉ ၸွင်ႇမၼ်းၸႂ်ႈတႄႉႁႃႉ၊ ဢမ်ႇၸႂ်ႈတႄႉႁႃႉၼႆ ၶႂ်ႈႁႂ်ႈတူၺ်းသေယဝ်ႉ ဝူၼ်ႉၸွမ်း။ ဢမ်ႇၸႂ်ႈဝႃႈတူၺ်းလၢႆလၢႆ၊ ဝူၼ်ႉၸွမ်းလၢႆလၢႆၵူၺ်း မၼ်းဢမ်ႇလႆႈ ပေႃးႁဝ်းတူၺ်းယဝ်ႉ ႁူႉယဝ်ႉၼႆ ႁဝ်းထုၵ်ႇလီႁဵတ်း သင်၊ လူဝ်ႇလၢတ်ႈသင် တီႈလုၵ်ႈလၢၼ်ႁဝ်း။ ၶႂ်ႈတိုၵ်းသူၼ်းဝႃႈ ၵူၼ်းမိူင်းတႆးႁဝ်း ၵူႈၵေႃႉၼႆႉ ႁႂ်ႈလႆႈတူၺ်း ပေႃးဝႃႈတူဝ် ၵဝ်ႇပဵၼ်တႆး ပဵၼ်ၵူၼ်းမိူင်းတႆးယူႇတႄႉ ဢမ်ႇလႆႈတူၺ်း ငဝ်းတူင်ႉ တႅပ်း 4 တႅပ်းၼႆႉ ယႃႇႁႂ်ႈလႆႈပဵၼ်။
ငဝ်းတူင်ႉတႅပ်း 4 တႅပ်းဢၼ်ႁဝ်းၶႃႈလႆႈႁဵတ်းမႃးၼႆႉ တူဝ်လႄႈႁူဝ်ၸႂ်ႁဝ်းၶႃႈ ပႃးလူၺ်ႈဢွၵ်းဢေႃ ႁူမ်ႈၵၼ်တင်းမူတ်း ပႃးတင်းၸုမ်းတူင်ႇဝူင်းၵူၼ်းတႆး ႁဝ်းၶႃႈ တင်းမူတ်းသေ ႁူမ်ႈၵၼ်ႁဵတ်းဢွၵ်ႇမႃးၶႃႈဢေႃႈ။
မႂ်ႇသုင်ၶႃႈ။
