မုင်ႈတူၺ်း ၼိူဝ်ၾႃႉ ၵၢင်ႁၢဝ် လပ်းသိင် တၼ်တိၵ်း၊ ဢမ်ႇႁၼ်ငဝ်းလိူၼ်လႅင်းလၢဝ်သင်၊ ၸွမ်းၵိဝ်ႇ ၸွမ်း တၢင်းသမ်ႉ မီးၵူမ်ႇဢုင် ပဵၼ်တီႈပဵၼ်တီႈ၊ မီးၼမ်ႉၶၢင်ႉၼွင်ႇဢွၼ်ႇ လၢႆၼွင်၊ မဵတ်ႉၽူၼ်ယွတ်ႇတူၵ်း သိင်းမႃးယွႆးယွႆး၊ ဢမ်ႇႁႃႇယႂ်ႇ၊ တႄႇတူၵ်းဝၼ်းသဝ်လႄႈ ဢမ်ႇမေႃထၢတ်ႇႁိုဝ်ဢမ်ႇႁူႉ၊ ယူႇယူႇၵတ်းလၢင်ႈ တုမ်ႇၶူၼ်ၼိူဝ်ႉ ပေႃးၵီႈဝႆႉ၊ ယွၼ်ႉမီးလူမ်းၽတ်ႉမႃး ပဵၼ်ၵမ်း၊ ပႃးတင်း ဢၢႆၼမ်ႉၽူၼ် ဢိတ်းဢီႈ။ မိူဝ်ႈၼၼ်ႉ မႅၼ်ႈယၢမ်းႁူဝ်ၶမ်ႈ၊ ၼႃႈၸမ်ၶဝ်ႈၶၢဝ်းၽူၼ်၊ တီႈႁိမ်းသူၼ်မွၵ်ႇ၊ ႁူဝ်မိူင်း။ ငဝ်ႈငုၼ်း တပ်ႉသိုၵ်းမိူင်းတႆး။ ၽွင်းၵၢင်ပီႊ1989။
လႆႈယိၼ်းသဵင် ပၼ်းၸွင်ႇၸွင်ႇ လႆဢွၵ်ႇမႃးတီႈၼႂ်းသႅင်ႇ ပီႈလူဝ်းဝၼ်း၊ ပႃးတင်းသဵင်တူပ်းမိုဝ်း၊ သဵင်ႁူၼ်ႉ ၼူဝ်၊ သဵင်ၶိၵ်းၶူဝ်၊ သဵင်ႁွင်ႉၽဵင်းၵႂၢမ်း၊ သဵင်တွၵ်းတႅၵ်း ဢၼ်မႃးတီႈ ၵွၵ်းၵႅဝ်ႈလေႃႇၵၼ်၊ ၽိူဝ်ႇမုင်းတူၺ်း ၸမ်ၸမ်ၸိုင် လႆႈႁၼ် ၵူၼ်းၶၢဝ်ႉ၊ ၵူၼ်းႁၢတ်ႈႁၢႆး၊ ၵူၼ်းၼုမ်ႇ မွၵ်ႈ (7−8)ၵေႃႉ ၼင်ႇဝႅင်းပၢင်ၵၼ်ယူႇ၊ ႁၼ်မီးပႃး တိင်ႇသွင်ႁူၺ်ႇ၊ ႁူၺ်ႇၼိုင်ႈတေႉ ၵူၼ်းၵေႃႉၼိုင်ႈ တင်းယိပ်းတွႆႇဝႆႉ၊ တင်းႁွင်ႉၵႂၢမ်း၊ ထႅင်ႈႁူၺ်ႇ ၼိုင်ႈသမ်ႉ ၵေႃႉၸၢႆးယွမ်ယွမ်ၵေႃႉၼိုင်ႈ တိုၵ်ႉၶဵင်ႈသၢႆမၼ်းတူၺ်းယူႇ၊ ၼႂ်းၵၢင်ပၢင်သမ်ႉ မီးမေႃႈသူႉၵီႉ ၼိုင်ႈမေႃႈ၊ မီးမေႃႈၼိူဝ်ႉယၢင်ႈၵဝ်ႉလီ (မူၵထႃႉ) ၼိုင်ႈမေႃႈ ဢၼ်တင်ႈဝႆႉၼိူဝ်ၽူဝ်ႇထၢၼ်ႇၾႆးၼၼ်ႉ၊ ႁၼ်မီး လဝ်ႈၶဝ်ႈဢိၵ်ႇတင်း လဝ်ႈလႅင် မႄႈၶူင်လႄႈ ဢုမ်ၼမ်ႉလိပ်းပႃး။
ၵူၼ်းၵေႃႉတွႆႇတိင်ႇၼၼ်ႉ သိုပ်ႇႁွင်ႉၵႂၢမ်းဝႃႈ ”…ယူႇထင်ႁိူၼ်းလဵဝ် …ၵိၼ်ၶဝ်ႈယေးလဵဝ် ၶိင်ႇဢၼ် မႄႈတႆး တူၵ်းၵိၼ်းယူႇ ၶမ်ၶွၵ်ႈလဵၵ်းၼႆႉ ပီႈၼွင်ႉၽိတ်းၵၼ် ပိူၼ်ႈဢႃးလႃးယူဝ်ႉ… ပီႈၼွင်ႉၸင်းၵၼ် ပိူၼ်ႈၶႅၼ်း ၸူမ်းၼႃႇယူဝ်ႉ…”
“ဝၼ်းတႆးႁဝ်းၽွမ်ႉၵၼ် ….ဝၼ်းတႆးၵွၼ်းၶေႃ ….ဝၼ်းတႆးႁၵ်ႉၵၼ် …..ဝၼ်းတႆးႁဝ်းတေလွတ်ႈလႅဝ်း…”
ပေႃးလႆႈယိၼ်း သဵင်ၽဵင်း ႁၢဝ်ႈႁၢၼ်ၸိူင်ႉၼႆၸိုင် တူၺ်းၵူၼ်းၼႂ်းပၢင်ၵေႃႈ ဢွၼ်ၵၼ် ဢွၵ်ႇသဵင်လင် ႁွင်ႉၸွမ်း ပဵၼ်သိူင်းသိူင်း တင်းတူပ်းမိုဝ်း ႁုၼ်ႉၼူဝ်ၸွမ်း ၵေႃႉႁွင်ႉၵႂၢမ်းၼၼ်ႉ။
“ၵၢဝ်ႇထိုင် ၼမ်ႉၶူင်းသေ ဢွၼ်ၵၼ်တႅမ်ႈပိုၼ်းလႄႈ ….. တႃႇလၢၼ်လုၵ်ႈလၢင်းမႃး ဝၢႆးလင်ၼႄပၼ် တၢင်းလႄႈ ….မႄႈမိူင်းတႆးယူႇ တီႈၼႂ်းၶွၵ်ႈသေ မုင်းမွင်းပႂ်ႉယူႇ … ႁႂ်ႈတႆးၽွမ်ႉၽဵင်ႇၵၼ် …”
ၵႂၢမ်း “ဝၼ်းတႆးတေလွတ်ႈလႅဝ်း” သုတ်းၵႂႃႇၵေႃႈ ၵေႃႉၼိုင်ႈ တင်းယွၼ်းၵႂၢမ်း တင်းလၢတ်ႈဝႃႈ “ဢဝ်ၸႂ်ထိုင် မိူင်းပၼ်ႇ ထႅင်ႈၼိုင်ႈပုၵ်ႈလႄႈ၊ မႅၼ်ႈၽွင်းၸႂ်ထိုင် ႁိူၼ်းၽႂ်မၼ်း ၸိူင်ႉၼႆ… ၸၢႆးမူးၶႃႈ …” ပေႃး ၵေႃႉၼၼ်ႉ တုၵ်းယွၼ်းၸိူင်ႉၼၼ်ၵေႃႈ ၵူၼ်းၼႂ်းပၢင် ၸိူဝ်းပဵၼ် ၸဝ်ႈၼုမ်ႇ၊ ပူဝ်ႇလူင်ထုၼ်းလႅင်း၊ ပီႈၶျိတ်ႉသူၺ်ႇ၊ ပီႈဢေး (ပၢၼ်းသေး)၊ ပီႈသၼ်လွႆ ၶဝ်ၵေႃႈ ဢွၼ်ၵၼ် ၵမ်ႉထႅမ်ပၼ်ႁႅင်း။
ၸၢႆးမူးၵေႃႈ ဢိုၵ်ႉထႅင်ႈၼိုင်ႈဢိုၵ်ႉသေ တင်းႁွင်ႉတင်းတွႆႇတိင်ႇ၊ ပီႈဢေးလဵၵ်ႉ ၵေႃႉႁႆႉပၼ်Lead မၼ်းၸွမ်းပၼ် “လီမူၼ်ႈလီသိူဝ်း လီၵျေႃႇ လိၼ်မိူင်းလူင် ၼၢင်းယီႈသဵင်ၵေႃႇႁဝ်း ပဵၼ်ပွႆးပဵၼ်လၢမ်းၵူႈပီႊ … ႁိုဝ်မီးလွင်ႈ တၢင်း လႆႈၶီမႆႈ ၽွင်းမိူဝ်းပၢၼ်ဢွၼ် … ၶိင်ႇသွၼ်လိၵ်ႈလၢႆး ပဵၼ်မၢဝ်ႇႁၢႆး ၸၢႆးလႅပ်ႈ… မီးၸူႉလူဝ်လူဝ်…”
ဝၢႆးၸၢႆးမူးႁွင်ႉပၼ် ပွင်ႈၼိုင်ႈယဝ်ႉ ပီႈသၼ်လွႆ သိုပ်ႇႁွင်ႉပၼ်ဝႃႈ “လိၼ်တီႈၽင်ႁူၵ်ႈၽင်ႁႄႇ … ပၢၼ်ၸၢတ်ႈပဵၼ်ၵူၼ်း ၵေႃႉဢၼ်လႄႇမိူင်း… ပီႊယၢဝ်းယဝ်ႉၶၢဝ်းၵေႃႉႁိုင်… လႆႈသွင်ႉပၢႆႈမႃးၸွႆႈၶိုင်လူၺ်ႈ ၽွၼ်းပုၼ်ႈၼိူဝ်မႃႇ… တႃႇၵၢၼ်ဝၢၼ်ႈမိူင်း ပိူင်းပၢင်ႇမႃး… ၵတ်းယဵၼ် … ၽေးပၢႆႈၶဵၼ်ႁၢႆ …”
ထိုင်တီႈၶိုၼ်ႈသဵင်မၼ်းၼၼ်ႉ ၵူၼ်းၼႂ်းပၢင်တင်းသဵင် သႅၼ်ႁူမ်ႈႁွင်ႉၸွမ်းဝႃႈ “ၸႂ်ထိုင်ဝတ်ႉၽြႃး ၵျွင်းလူင်မူၺ်ႇတေႃႇ… ၸႂ်ထိုင်ထႅင်ႈၵွင်းမူး ၼၢင်းယီႈသဵင်ၵေႃႇ … ၸႂ်ထိုင်တီႈ ႁူင်းႁဵၼ်း ႁဝ်းသွၼ်ပၺ်ႇၺႃႇ … ၸႂ်ထိုင်တီႈႁဝ်းႁႃး …ၵႆႉၼင်ႈဢုပ်ႇၵၼ် … တႂ်ႈငဝ်းမႆႉသၢမ်သႃ…. ထူင်ပပ်ႉဝၢင်းယဝ်ႉ … ၼင်ႈသေႃႉႁိမ်းၵၼ်…. လၢတ်ႈၵႂၢမ်းႁၵ်ႉဢွၼ်ႁဝ်း …. ၸူးၵၼ်…”
ပွင်ႈလိုၼ်းသုတ်းၼၼ်ႉ ၸၢႆးမူး မဝ်ဢဝ်ၵေႃႉလဵဝ် တင်းတွႆႇတင်းႁွင်ႉ “တေၵတ်းယဵၼ် ဝၼ်းၼိုင်ႈယူႇ… တေလႆႈၽႅဝ်ၶိုၼ်းႁိမ်းၸမ်ယူႇၼၢင်း.. ထဝ်ႈယဝ်ႉၵေႃႈ ပေႃးၶိုၼ်းႁူပ်ႉသူ … သင်ၸူႉငဝ်ႈႁဝ်းႁၢမ်း ၸဝ်ႈၽူဝ်ၼႆ… ဢၢၼ်းၶႂ်တေႇမႂ်ႇ… ၸွင်ႇၵၢင်ၸႂ်ၼၢင်း မိူၼ်ၼင်ႇၸၢႆး…. ၵေႃႉၶၢမ်ႈ ၶူင်းပႅတ်ႈသူႁိုဝ်…”
ၼႆႉပဵၼ် ပိူင်ပဵၼ် တီႈၽူႈတႅမ်ႈလိၵ်ႈ လႆႈတႄႇႁူပ်ႉ ၺႃး ႁူပ်ႉထူပ်း ႁူႉၸၵ်း ၸၢႆးမူး ပွၵ်ႈဢွၼ်တၢင်းသုတ်း တီႈသႅင်ႇ ပီႈသၢၼ်လွႆ၊ ပီႈၼၢင်းဝၼ်း ၶဝ်ပူႇဢွၵ်ႇ တီႈသူၼ်မွၵ်ႇ၊ ႁူဝ်မိူင်း၊ မိူဝ်ႈပၢၼ်ၼၼ်ႉ။
မိူဝ်ႈၼၼ်ႉ ၽူႈတႅမ်ႈလိၵ်ႈ ႁူႉၸၵ်းမိုတ်ႈၵိုဝ်း “ၸုမ်းလဝ်ႇမူၼ်ႈတူၼ်ႈၸႂ်” ဢၼ်ၸဝ်ႈၸၢမ်မႂ်ႇဢွၼ်ႁူဝ် ဢၼ်မႃးၽႅဝ် ၼႃႈတီႈ ပွတ်းပႃႇၸၢင်ႇ၊ မိူင်းၵၢၼ်း၊ ႁိၼ်တႅၵ်ႇ ၽွင်ႈၶၢဝ်းမႆႈ ပီႊ1989ၼၼ်ႉ၊ ၼႂ်းၸုမ်း “လဝ်ႇမူၼ်ႈတူၼ်ႈၸႂ်” ၼၼ်ႉ ၸဝ်ႈၸၢမ်မႂ်ႇဢွၼ်ႁူဝ်သေ မီးတင်း ပီႈသၼ်လွႆ၊ ပူဝ်ႇလူင် လႅင်းပၢင်ႇၾႃႉ၊ ပူဝ်ႇလူင် ထုၼ်းလႅင်း၊ ၸၢႆးယူၺ်း(ထႆႇထီးဝီး)လႄႈဢိၵ်ႇထႅင်ႈလၢႆၵေႃႉ၊ မိူဝ်ႈၼၼ်ႉ ပီႈသၼ်လွႆ တိုၵ်ႉဢွၵ်ႇၽဵင်းၵႂၢမ်း “ၸဵတ်းမေး”လႄႈ မႅၼ်ႈၽွင်း ပီႈသၼ်လွႆ ၸိုဝ်းသဵင်လိုဝ်းလင် ၸွတ်ႇတူဝ်ႈ ၸိုင်ႈတႆးဝႆႉ။
လုၵ်ႉတီႈႁိၼ်တႅၵ်ႇသေ ၽူႈတႅမ်ႈလိၵ်ႈ လႆႈၸပ်းပႃးၸွမ်း “ၸုမ်းလဝ်ႇမူၼ်ႈတူၼ်ႈၸႂ်” ၵႂႃႇထိုင် မိူင်းၵၢၼ်းလႄႈ တပ်ႉပႃႇၸၢင်ႇ ဢၼ်ၸဝ်ႈသူးလၢႆး ၵုမ်းထိင်းဝႆႉၼၼ်ႉ၊ လႆႈလဝ်ႇမူၼ်ႈပၼ် ၵေႃႉႁၢၼ်ဢိၵ်ႇ ၵူၼ်းမိူင်း တီႈတပ်ႉပႃႇၸၢင်ႇတင်း မိူင်းၵၢၼ်းသေ ၽူႈတႅမ်ႈလိၵ်ႈ ၸင်ႇလႆႈၸွမ်းၵႂႃႇထိုင် ႁူဝ်မိူင်းလႄႈ ထင်သဝ်းတီႈ ႁိူၼ်း ပီႈသၼ်လွႆ ႁိုင်မွၵ်ႈ (5−6)လိူၼ် မိူဝ်ႈၼႂ်းပီႊ1989ၼၼ်ႉ။
တီႈပၢင်ၵိၼ်သူႉၵီႉ၊ ၵိၼ်ၼိူဝ်ႉယၢင်ႈၵဝ်ႉလီ တီႈသႅင် ပီႈသၼ်လွႆ၊ ပီႈလူဝ်းဝၼ်းၶဝ် မိူဝ်ႈၼၼ်ႉၼၼ်ႉ ဢၼ်လႆႈ ၸဝ်ႈၼုမ်ႇလၢတ်ႈၵႂၢမ်းၶေႃႈၼိုင်ႈ ပၼ်ၸၢႆးမူးၼၼ်ႉ ၶႃႈႁဝ်း တိုၵ်ႉတွင်းဝႆႉၼႂ်းၸႂ် တေႃႇထိုင်မိူဝ်ႈလဵဝ်၊
ၵဵဝ်ႇလူၺ်ႈ ၶေႃႈၶိုၵ်ႉၶႅမ်ႉ ၼိူဝ်ႉႁႃ ၵႂၢမ်းၸၢႆးမူးသေ ၸဝ်ႈၼုမ်ႇ တူင်ႉတၵ်ႉပၼ်တၢင်းႁၼ်ထိုင်ဝႃႈ “ၸၢႆးမူး၊ ၵႂၢမ်းသူၼႆႉ ႁႃးၵျိုၵ်ႈတေႉ၊ ၼိူဝ်ႉၵႂၢမ်းလႄႈ ၵျုၼ်းမၼ်းၵေႃႉ လႅပ်ႈၵၼ်၊ ၼိူဝ်ႉၵႂၢမ်းလႄႈ ၵျုၼ်းမၼ်း ဢမ်ႇတွၼ်ႉသွၼ်ႉၵၼ်သေပွၵ်ႈ၊ ဢၼ်ၼႆႉ ပဵၼ်လွင်ႈလီ၊ ပဵၼ်ၸုတ်ႇၶႅင်သူ၊ ၵူၺ်းၵႃႈ မီးလွင်ႈၼိုင်ႈ ဢၼ် ႁႃး ဢမ်ႇႁၼ်လီၸွမ်းသူၼႆႉ၊ ႁႃးထွမ်ႇတူၺ်းၵႂၢမ်းသူၼႆႉ ၵမ်ႈၼမ် သူတႅမ်ႈၵႂၢမ်းၼႆႉ သူဢဝ်ၵႃႇယၢၼ်ႇ (သဵင်ၵွင်ႉၵၼ်)သေ တႅမ်ႈလႄႈ တူင်ႇမၼ်းတေၵႅပ်ႈ၊ မိူၼ်သူ ႁတ်ႉၶွပ်ႇတူဝ်ၵဝ်ႇဝႆႉ၊ သူတူၺ်း ၸၢႆးၶမ်းလဵၵ်း လႄႈမၼ်း ဢမ်ႇဢဝ် ၵႃႇယၢၼ်ႇပဵၼ်လၵ်းသေတႅမ်ႈၵႂၢမ်းလူး၊ ၵွပ်ႈၼၼ် ၵႂၢမ်းမၼ်း ၵႂႃႇလိုၵ်ႉၵႂႃႇၵႆလႆႈ၊ သူၵေႃႈ လီၸႂ်ႉလၢႆးၸၢႆးၶမ်းလဵၵ်း တႅမ်ႈၽွင်ႈ။ ၼႆႉပဵၼ်တၢင်းႁၼ်ထိုင် ႁႃးၵူၺ်း…” ပေႃးလႆႈငိၼ်း ၸဝ်ႈၼုမ်ႇ လၢတ်ႈၸိူင်ႉၼႆၸိုင် ၸၢႆးမူးၵေႃႈ ငွၵ်းႁူဝ် ယွမ်းႁပ်ႉဝႃႈ “တေၶတ်းၸႂ် မူၼ်ႉမႄး ႁဵတ်းယူႇၶႃႈ” ၼႆၵႂႃႇ။
ၸဵမ်မိူဝ်ႈထူပ်းၵၼ် တီႈႁူဝ်မိူင်း ပီႊ1989ၼၼ်ႉယဝ်ႉ ၶႃႈႁဝ်း ဢမ်ႇလႆႈထူပ်းၸၢႆးမူးထႅင်ႈ တေႃႇ မၼ်းၸဝ်ႈ ပေႃးသဵင်ႈၵၢမ်ႇသုတ်းမုၼ် ၵႂႃႇမိူဝ်ႈ ပီႊ1994၊ လႆႈႁူႉဝႃႈ ၸၢႆးမူး လႆႈတႅမ်ႈတႅင်းၵႂၢမ်းဝႆႉ ၽဵင်းၵႂၢမ်း ၸိူဝ်း ဢတ်းသေ ပိုၼ်ၽႄႈလႄႈ တႅမ်ႈဝႆႉ ဢမ်ႇပႆႇလႆႈပိုၼ်ၽႄႈၼၼ်ႉ ပေႃးမႃးႁုပ်ႈၵၼ် တင်းသဵင်ႈၸိုင် ၵႂၢမ်း တႆး တေမီးမွၵ်ႈ ႁဵင်ပၢႆလႄႈ ၵႂၢမ်းမၢၼ်ႈ တေမီးမွၵ်ႈ ပၢၵ်ႇပၢႆ ႁူဝ်ဝႃႈၼႆ။ တေမီးၵႃႈႁိုဝ် လၢႆႁူဝ်တေႉတေႉ ၼႆၼၼ်ႉ ႁဝ်းၶႃႈ လီသိုပ်ႇႁႃ ၶူၼ်ႉၶႂႃႉ သွၵ်ႈ တႅမ်ႈမၢႆ ၵိုၵ်းပိုၼ်းဝႆႉယူႇ။
လွင်ႈၸၢႆးမူးၼႆႉ သၶႁ ယၢမ်ႈလၢတ်ႈဝႃႈ “..ဢၼ်ၸၢႆးမူးတင်းသၼ်လွႆ လူႉသဵင်ႈၵႂႃႇၼႆႉ ငိၼ်းသေလၢႆၶဝ်၊ ယုၵ်ႉယွင်ႈၶဝ်၊ ဢဝ်ၵုင်ႇမုၼ်ႇၶဝ် ၵိုၵ်းပိုၼ်း၊ မၢင်ပွၵ်ႈမၢင်လႂ်ၼႆႉ ၶႃသွင်ၵေႃႉၼႆႉ ၶႃၸွမ်းၸႂ် လိူဝ်သေ ၶႃ ၶတ်းၸႂ်ၶဝ်၊ ၸၢႆးမူးၼႆႉ ၸွမ်းၼင်ႇမၼ်းမီး တၢင်းသူင်၊ ပႃႇရမီႇ၊ ၼမ်ႉၵတ်ႉ၊ ႁဵတ်းလႆႈဝႃႈလႆႈ၊ ဢဝ်တၢင်းသူင်၊ ဢဝ်တၢင်းဝႃႇသၼႃႇ၊ ၽဵင်းၵႂၢမ်းၼႆႉ ပဵၼ်ယႂ်ႇယဝ်ႉ ၼႂ်းၽဝၸူဝ်ႈပၢၼ်ၸိဝိတ်ႉ မၼ်းၼႆႉလႄႈ လွင်ႈ ၵၢၼ်မၢၵ်ႈမီး၊ တႃႇၼႃႈႁိူၼ်းသုၼ်ႇတူဝ်၊ လွင်ႈတႃႇတေႁဵတ်းတေႁႃ ႁႂ်ႈပေႃးလႆႈယူႇ ငၢႆႈ လူမ်ၸႂ် မီးငိုၼ်းၼမ်ၶမ်းလိူင်ႇ မိူၼ်ပိူၼ်ႈၼႆႉတေႉ လႆႈဝႃႈ မၼ်းယူပ်ႈယွမ်းတေႉတေႉ ၊ မၼ်းဢမ်ႇပေႃး ဝူၼ်ႉ၊ မၼ်းၵႂႃႇၸွမ်း တၢင်းသူင်မၼ်း၊ ပၢႆးဝူၼ်ႉမၼ်း၊ မၼ်းၼႆႉဝႆႉၼမ်ႉၼၵ်းၽဵင်းၵႂၢမ်းၼၼ်ႉ ပဵၼ်ယႂ်ႇ၊ ဢၼ်ၼႆႉၵေႃႈ ႁႃယၢပ်ႇတေႉတေႉ၊ ႁဵတ်းသင်ၵေႃႈ ႁဵတ်းႁႂ်ႈထိုင်တီႈထိုင်လႅၼ်ၼၼ်ႉယဝ်ႉ၊ ၸၢႆးမူးၼႆႉ လွင်ႈပၢႆး ပၺ်ႇၺႃႇ၊ လွင်ႈသွၼ်ပၼ် လုၵ်ႈဢွၼ်ႇႁဵၼ်းၼႆႉ ၶႅၼ်ႇတေႉတေႉ၊ မေႃၸၼ်ၸႂ်လႆႈ လုၵ်ႈႁဵၼ်းၶဝ်တေႉတေႉ၊ ၸၢႆးမူးၼႆႉ ၼႂ်းႁူင်းႁဵၼ်းၽူႈမီးၸၼ်ႉၵေႃႈ မၼ်းယၢမ်ႈပဵၼ် ၶူးသွၼ်မႃး၊ လႆႈသွၼ်ပၼ် ၵၢၼ်လုမ်း၊ ၵၢၼ်ဢုပ်ႉပိူင်ႇ၊ ပၵ်းပိူင်းလၵ်းမၢႆ၊ ပၢႆးဝူၼ်ႉၵၢၼ်မိူင်း၊ ပိုၼ်းၸိူဝ်းၼႆႉမႃး၊ ၸၢႆးမူးၼႆႉ မေႃသွၼ်ပၼ်ပိူၼ်ႈ ႁႂ်ႈပွင်ႇၸႂ်၊ ပေႃးမၼ်းမႃးသွၼ်ၼႆ ဢမ်ႇမီးၽႂ်ငဝ်ၼွၼ်း၊ တွင်ႈငၢႆႈ ႁူႉငၢႆႈ၊ ၽၢႆႇသူၼ်းတုမ်၊ ၽၢႆႇသပ်းလႅင်း၊ ၽၢႆႇတေႃႉတႆႇၶႆႈႄၼ၊ ၽၢႆႇပိုၼ်းလႄႈ ၽၢႆးပၢႆးဝူၼ်ႉၼႆႉ မၼ်းၶႅၼ်တေႉ တေႉ…” ၼႆလႄႈလွင်ႈဝႃႈ ၸၢႆးမူးၼႆႉ ပဵၼ် ၵူၼ်းသႅၼ်းလႂ်ၼႆၼၼ်ႉ တေႁၼ်ၸႅင်ႈလႅင်းလီ။
ၵဵဝ်ႇလွင်ႈ ၸၢႆးမူး မေႃပူင်သွၼ်ပၼ် လုၵ်ႈႁဵၼ်းၶဝ်ၸိူင်ႉႁိုဝ်၊ မေႃပၼ်ႁႅင်းၸႂ်ၸိူင်ႉႁိုဝ် ၼႆၼၼ်ႉ ၵေႃႉပဵၼ်လုၵ်ႈႁဵၼ်းၵဝ်ႇ ၶူးမူး ၸိုဝ်ႈပၢႆၵမ်ႁွင်ႉဝႃႈ လုၵ်ႈႁဵၼ်းမႅၼ်းႁႅၼ်ႇ(လွႆၵၢၼ်ႈၾႆး)၊ ၵေႃႉပဵၼ် ၽူႈမီးၸၼ်ႉၸဝ်ႈၼိုင်ႈ တိုၵ်ႉႁၢပ်ႇၵၢၼ် ၼႂ်းၶွင်ႇသီႇဢဝ်ၶိုၼ်းၸိုင်ႈတႆးယူႇၼၼ်ႉ တႅမ်ႈဝွၵ်းသေ ၵွၵ်းၼေ လွင်ႈၶူးၶဝ်ဝႃႈ –
“..ၶူးၵႆႉယၵ်းလိမ်ႇပုမ် ..မိူဝ်ႈႁဝ်းၵႆႉဢုပ်ႇၵုမ် ..ဢူၼ်ဢၢၼ်သဵင်ပၼ်း ၶိင်ႇမိူဝ်ႈႁဵၼ်းလိၵ်ႈ…
ၶူးၵႆႉသွႆးသႂ်ႇပၼ်.. ႁၢင်ႈၵူၼ်းလူၼ်ႉၼင်ႇၼၼ် …ၸုင်ၸၼ်ႁႂ်ႈႁဝ်း သႂ်ႇၸႂ်ႁဵၼ်းလိၵ်ႈ …
ၶူးၵႆႉၵျွၵ်းပၼ်ႇဝႅၼ်…ၵႃႈလၢႆးသႅၼ်ႉထိပ်ႇမင် …သွၼ်ပၼ်ၾိင်းတႆး ယဵၼ်ႇငေးၶိူဝ်းႁၢၼ် …
ၶူးၵႆႉလဵတ်းတိင်ႇၼႄ ..ၶေႃႈၵႂၢမ်းႁွင်ႉဝၢၵ်ႇထိုင်… ပိုၼ်ၽႄၼမ်ႉၵႂၢမ်းၽၢၵ်ႇၸိုဝ်ႈလိုဝ်းလင်…
ၶူးၵႆႉဝွၵ်းဝၢၵ်ႇထိုင် …ၵၢပ်ႈတႆးဢုပ်ႉၽႅၼ်လိၼ် …ၽႅဝ်ပၢၼ်ၸူဝ်ႈႁဝ်း လူဝ်ႇၶိုၼ်ႈႁဵတ်းၶုၼ် ….
ၶူးၵႆႉသႂၢင်းသႂ်ႇပၼ် …လိူတ်ႈတႆးၼႆႉၵႅၼ်ႇၶႅင်… ႁိုဝ်ပၼ်သဝ်ႈဝဝ်း လူဝ်ႇလႆႈႁတ်းႁၢၼ် ….” ၼႆလႄႈ လွင်ႈဝႃႈ ၸၢႆးမူးၼၼ်ႉ ပဵၼ်ၵူၼ်းၸိူင်ႉႁိုဝ်ၼႆၼႆႉ တေတိုဝ်း ႁူႉႁၼ်လီ။
ၵေႃႉပဵၼ်လုၵ်ႈႁဵၼ်းၵဝ်ႇ ၶူးမူး ၸၢႆးယႃႉဝူင်းၵေႃႈ ၶႆႈၼႄၼမ်ႉၸႂ် ၼမ်ႉၵတ်ႉၶူးမူးဝႃႈ “..လႆႈႁၼ်ၼႃႈၶူးမူးႁဝ်း ၵူၺ်းၵေႃႈ လႆႈၸႂ်ယႂ်ႇ ၸႂ်ဢုၼ်ႇမႃးၵမ်းလဵဝ်၊ ယွၼ်ႉၶူးႁဝ်းၼႆႉ မၼ်းမေႃသင်ႇမေႃသွၼ် ၊ ႁႂ်ႈႁဝ်းၶႃႈ မီးႁႅင်းၸႂ် တႃႇတေႃႇသူႈၵႂႃႇ မိူဝ်းၼႃႈ ၼၼ်ႉၶႃႈ” ၼႆလႄႈလႆႈႁၼ် လွင်ႈၸၢႆးမူးၼႆႉ မေႃသွၼ်ပၼ် လိၵ်ႈၵူၺ်းဢမ်ႇၵႃး ႁႅင်းၸႂ် ပၢႆးၸႂ်ၸိူဝ်းၼႆႉၵေႃႈ မေႃယူင်း မေႃတိုတ်ႉၸၼ်ပၼ် ႁႂ်ႈမီးႁႅင်းတေႃႇသူႈတႃႇ ၸူဝ်ႈပၢၼ်တႃႇသေႇၼႆယူႇ။
ပေႃးၼၼ် ပိုၼ်းၸၢႆးမူး မီးၸိူင်ႉႁိုဝ်ၽွင်ႈၼႆၼၼ်ႉ ႁဝ်းၶႃႈ ဢွၼ်ၵၼ် မႃးလဵပ်ႈႁဵၼ်းတူၺ်း လိုၵ်ႉထႅင်ႈဢိတ်း ၼိုင်ႈၶႃႈလူး။
ၸိုဝ်ႈ – ၸၢႆးမူး
ဢူႈမႄႈ – လုင်းၸၢႆး + ပႃႈဢူင်းၺုၼ်ႉ
ပီႈၼွင်ႉ – ၸၢႆးမူး၊ ၸၢႆးၼိ၊ ၸၢႆးမျႃႉဢွင်ႇ
ပီၵိူတ်ႇ – 15/01/1960 ပီတႆး 2054 ၼီႈ (1321) လိူၼ်ၵမ်လွင်ႈ (3) ၶမ်ႈ၊ ဝၼ်းသုၵ်း
တီႈၵိူတ်ႇ – ပွၵ်ႉတူၵ်း၊ တႅၼ်ႈၼိူဝ်၊ ဝဵင်းမိူင်းပၼ်ႇ
ၼႃႈႁိူၼ်း – ၵူပ်ႉၵူႈပဵၼ်ႁိူၼ်းတင်းၼၢင်းပႅင်း (လုၵ်ႈယိင်းလုင်းယၼ်ႇၼႃႉ + ပႃႈလဵၵ်ႉ) မိူင်းပၼ်ႇ
လုၵ်ႈလၢင်း – ၼၢင်းၸၢမ်ၶမ်း (ၵိူတ်ႇပီ 1984)။ ၸၢႆးၸိူင်းမၢႆ (ၵိူတ်ႇပီ 1990)၊ ၼၢင်းသႅင်ဢိုၼ်မိူင်း (ၵိူတ်ႇပီ 1993)။
ပၢႆးပၺႃႇ – ဢွင်ႇပူၼ်ႉၸၼ်ႉ (8) တီႈႁူင်းႁဵၼ်းၸၼ်ႉၵၢင်မိူင်းပၼ်ႇ မိူဝ်ႈ 1975 သေၵႂႃႇသိုပ်ႇၶိုၼ်ႈ ႁူင်းမုၼ်လႅင်း တီႈသၵႅင်း (ၸႄႈၵႅင်ႇ) မိူင်းမၢၼ်ႈ။
ၶၢဝ်းတၢင်းၸူဝ်ႈပၢၼ် လႄႈ ၵၢၼ်ၸိူဝ်ႉၸၢတ်ႈ
1979-80 – မႃးႁဵတ်းၶူးသွၼ်ႁူင်းႁဵၼ်းၶူးသွၼ်ၸၼ်ႉငဝ်ႈ တင်းၸွႆႈၵၢၼ်ၸိူဝ်ႉၸၢတ်ႈတီႈဝၢၼ်ႈႁူၺ်ႈၸွႆး ဢိူင်ႇၼႃးဝွၼ် ၸႄႈဝဵင်းမိူင်းပၼ်ႇ။
1980 – တႄႇတႅမ်ႈၵႂၢမ်း ဢၢႆႈသူႇယႃႈၵွၼ်းပျွင်း သေ ၸိုဝ်ႈယႂ်ႇလိုဝ်းလင်မႃး။
1980 ၵႂႃႇဢတ်းၵႂၢမ်းတီႈဝဵင်းတွင်ႈၵျီး (တွင်ၵီႈ) ၶႅပ်း ယုမ်ႉႁၢင်ႈလီ ဢွၼ်တၢင်းသုတ်း။
1983 မႃးၶဝ်ႈႁူမ်ႈႁွမ်းလၢႆးလုၵ်ႉၽိုၼ်ႉတိုၵ်းဢဝ်ၶိုၼ်းမိူင်း “ပၢၼ် SURA တီႈပၢင်မႂ်ႇသုင် ပၢင်ၵမ်ႉၵေႃႇ” ၶိုၼ်းပွၵ်ႈမိူဝ်းသိုပ်ႇ ႁဵတ်းၶူးသွၼ်ထႅင်ႈ။
1984 ၵႂႃႇဢတ်းၵႂၢမ်းၶႅပ်း ထိုင်ၽူႈလၵ်ႉၵႂၢမ်း သေ ပွၵ်ႈမႃးၸွႆႈထႅမ်ၵၢၼ်ၽွမ်ႉႁူမ်ႈ ပၢၼ် TRC ၸွႆႈတႅမ်ႈႁၢင်ႈပပ်ႉ ၸိူင်းလႅဝ်း မၢႆ 1 ၼမ်းၼႃႈၸုမ်းၸိူဝ်းလႅဝ်းသေ ၵႂႃႇဢတ်းၵႂၢမ်း ၶႅပ်းမၢႆ 1ဝၼ်းတႆးတေလွတ်ႈလႅဝ်ႈ တီႈၵဵင်းမႆႇ။
1984-91 ႁဵတ်းၶူးသွၼ်ၽူႈၵွၼ်းႁူင်းႁဵၼ်းၸိူဝ်ႉၸၢတ်ႈၸၼ်ႉငဝ်ႈ/ ၸၼ်ႉၵၢင်/ ၸၼ်ႉသုင် တီႈပၢင်ၵမ်ႉၵေႃႇမႃးသေ ဢတ်းၵႂၢမ်းၶႅပ်း ၸိူင်းလႅဝ်း မၢႆ (2) ၼေႇဝိၼ်းၸူၼ်ၶႅပ်းၸွႆႉ ပီ 1985၊ မၢႆ (3) ၶဝ်ႈသၢၼ်ၵႃႈ ဢိၵ်ႇ ၶႅပ်း 75 ပီ 1986၊ မၢႆ (4) ငွႆးတင်ႈလမ် ပီ 1987၊ မၢႆ (5) ၸၢႆးမူး ၵွပ်ႈၽႂ် ပီ 1988၊ မၢႆ (6) ၵၢင်ၸႂ်ၵေႃႉလုၵ်ႉၽိုၼ်ႉ ပီ 1989၊ မၢႆ (7)တီႇမူဝ်ႇၶရေႇသီႇႁၢင် ၼူၵ်ႉယုင်း ပီ 1990။
1991 ၽၢတ်ႇယၢၼ်မုၵ်ႉၸုမ်း SSRC သေၶဝ်ႈမိူဝ်း ၼႂ်းမိူင်းတႆးၶိုၼ်း၊ ၵႂႃႇၸွႆႈၵၢၼ်ယူႇၸွမ်း SSA တီႈၸဝ်ႈၵၢႆႇၾႃႉ ၸုမ်း 7 ဢတ်းဢွၵ်ႇၶႅပ်းၵႂၢမ်း ၵႅပ်ႉၼိုင်ႈတူၼ်ႈတီး တၢင်ႇယွၼ်းတႃႇဢတ်းဢွၵ်ႇထႅင်ႈ (4) ၶႅပ်း တီႈၸုမ်းသိုၵ်းမၢၼ်ႈၵေႃႈ ဢမ်ႇလႆႈဢၶႂၢင်ႉ။
1994 ပွၵ်ႈမႃးၸူးၶိုၼ်းႁိူၼ်းၵဝ်ႇ ဝၢၼ်ႈတိၼ်ထၢတ်ႈလၵ်းတႅင်ႇ ဢိူင်ႇပဵင်းလူင် မိူင်းထႆး။
26/12/1994 ၵိုင်ႉၵၢင်ႉလႆႈသဵင်ႈၵၢမ်ႇၵႂႃႇတီႈႁိူၼ်း တီႈယူႇၵဝ်ႇ (ဝၢၼ်ႈလၵ်းတႅင်ႇ) မိူဝ်ႈသဵင်ႈၵၢမ်ႇဢႃယု လႆႈ 34 ပီ။
ယွၼ်းဢဝ်ပွင်ႈၵႂၢမ်းႁူဝ်ၼႆႉသေ ၼပ်ႉယမ်ယုၵ်ႉယွင်ႈ မၵ်းမၼ်ႈ ၸၢႆးမူး ႁိုဝ် ၵေႃႉတူပ်း ႁႂ်ႈၶႃႈႁဝ်း တိုၼ်ႇ ၼၼ်ႉသေၵမ်း။
မႂ်ႇသုင်
ၸၢႆးငိုၼ်း (ပၢႆးပိုၼ်း)
26 Dec 2019
ၶေႃႈမုၼ်း− ဝႅပ်ႉပၢင်လူင်၊ clip video ၵမ်ႈၽွင်ႈ၊ ဝွၵ်း Tai Sprit Shan State
