ႁူမ်ႈၵၼ်ၽွင်းငမ်းသေ ပၢၼ်ႇပွင်ၸိုင်ႈမိူင်းႁူမ်ႈတုမ်

တီႈပိူင်မိူင်းႁူမ်ႈတုမ်ၾႅတ်ႊၻရႄႊၼႆႉ မိူင်းၼိုင်ႈတင်းမိူင်းၼိုင်ႈ လၢႆးၸတ်းပွင်ၸႂ်ႉတိုဝ်းဢႃႇၼႃႇၾၢႆႇၽွင်းငမ်းဢမ်ႇမိူၼ် ၵၼ်။ တီႈၸိုင်ႈမိူင်းဢၼ်မီးၵူၼ်းၶိူဝ်းလဵဝ်ၵူၺ်းၼၼ်ႉ ၾိုၵ်းၸႂ်ႉပိူင်ၸွမ်းၸိုင်ႈၼႆႉ တၢမ်တူဝ်ၵူၼ်းမိူင်းလိူၵ်ႈတင်ႈဢဝ် ၸွမ်ၸိုင်ႈ ဢၼ်ပဵၼ်ၸိၵ်းၸွမ်ၸိုင်ႈမိူင်းၼၼ်ႉ ၵမ်းသိုဝ်ႈယဝ်ႉ။ ၵူၺ်းၵႃႈ တီႈၸိုင်ႈမိူင်း ဢၼ်ၸၢဝ်းၶိူဝ်းၼမ်လၢႆၶဝ် ယူႇ သၢင်ႈသဝ်းႁွမ်းၵၼ်သေ ၾိုၵ်းၸႂ်ႉပိူင်ပႃႇလီႇမၢၼ်ႇၼၼ်ႉသမ်ႉ ၾိုၵ်းၸႂ်ႉပိူင်ဢၼ်ၸွမ်ၸိုင်ႈလႄႈ ၸွမ်ၽွင်းလူင်ၶဝ်ၽႄ မႅင်ႇၵၼ်ၸႂ်ႉတိုဝ်း ဢႃႇၼႃႇၾၢႆႇၽွင်းငမ်း ၸိူင်ႉၼၼ်ယဝ်ႉ။ တီႈၼႆႈသမ်ႉ တႅၼ်းၽွင်းၸိူဝ်ႉၸၢတ်ႈ(ႁိုဝ်) တႅၼ်ႈၽွင်းၼိူဝ် ဢၼ်တၢင်တူဝ်ၸႄႈမိူင်းၶဝ် လႆႈလိူၵ်ႈတင်ႈဢဝ်ၸွမ်ၸိုင်ႈ ဢၼ်ပဵၼ်ၸိၵ်းပဵၼ်ၸွမ်ဝၢၼ်ႈမိူင်းသေ၊ တႅၼ်းၽွင်းၵူၼ်းမိူင်း (ႁိုဝ်) တႅၼ်းၽွင်းတႂ်ႈ ဢၼ်တၢင်တူဝ်ၵူၼ်းမိူင်းၼၼ်ႉသမ်ႉ လႆႈလိူၵ်ႈတင်ႈဢဝ်ၸွမ်ၽွင်းလူင် ဢၼ်တေတၢမ်တူဝ်ၸတ်း ပွင်ၸႂ်ႉတိုဝ်း ယူင်ႉၵၢၼ်ၾၢႆႇၽွင်းငမ်း ၸိူင်ႉၼၼ်ယဝ်ႉ။

မိူၼ်ၼႆၼင်ႇၵဝ်ႇ၊ တီႈပိူင်မိူင်းႁူမ်ႈတုမ်ၾႅတ်ႊၻရႄႊၼႆႉ လၢႆးယိပ်းၸႂ်ႉဢႃႇၼႃႇၾၢႆႇတွၼ်ႇၾိင်ႈ(ၾၢႆႇလုမ်းတြႃး) ၶွင်ၸိုင်ႈ မိူင်းဢၼ်မီးၵူၼ်းၶိူဝ်းလဵဝ်လႄႈ ၶွင်ၸိုင်ႈမိူင်းဢၼ်မီးၸၢဝ်းၶိူဝ်းၼမ်လၢႆၶဝ် ယူႇသၢင်ႈသဝ်းႁွမ်းၵၼ်ၼၼ်ႉ ဢမ်ႇမိူၼ် ၵၼ်။ မိူင်းႁူမ်ႈတုမ်မျႅၼ်ႇမႃႇၼႆႉ ယွၼ်ႉပိူဝ်ႈပဵၼ်ၸိုင်ႈမိူင်းဢၼ်ၸၢဝ်းၶိူဝ်းၼမ်လၢႆၶဝ်ယူႇသၢင်ႈသဝ်းႁူမ်ႈၵၼ်ဝႆႉလႄႈ တီႈဢၼ်လိူၵ်ႈတင်ႈၽူႈတွၼ်ႇၾိင်ႈၶဝ် တႃႇလုမ်းတွၼ်ႈၾိင်ႈမိူင်းႁူမ်ႈတုမ် (Supreme Court Judges) ၸိူဝ်းဢၼ်တေ ယိပ်းၸႂ်ႉဢႃႇၼႃႇ ၾၢႆႇတွၼ်ႇၾိင်ႈမိူင်းႁူမ်ႈတုမ်ၼၼ်ႉ ထုၵ်ႇလီဝႆႉလွင်ႈပႅၵ်ႇပိူင်ႈၸၢဝ်းၶိူဝ်းၶဝ် ပဵၼ်လွင်ႈယႂ်ႇသေ ဝႆႉၼၵ်းဝူၼ်ႉသွၼ်ႇၼပ်ႉၸင်ႈယဝ်ႉ။ ၾၢႆႇၼိုင်ႈၵေႃႈ ယွၼ်ႉပိူဝ်ႈဝႃႈၾိင်ႈမိူင်း (မၢႆမီႈ) ၼႆႉ ဢမ်ႇလိူၵ်ႈၼႃႈလဵၵ်ႉၼႃႈယႂ်ႇ၊ ဢမ်ႇတူၺ်းၼႃႈပီႈၼႃႈၼွင်ႉ၊ ၵူၺ်းတေလႆႈဝူၼ်ႉတေႃႇ လွင်ႈၽဵင်ႇပဵင်းၸွမ်းၾိင်ႈၸွမ်းထမ်းၼၼ်ႉၵူၺ်းလႄႈ ထုၵ်ႇလီ ဝူၼ်ႉသွၼ်ႇၼပ်ႉၸင်ႈတေႃႇလွင်ႈၽႃႇၵၢင်ဝၢင်းၶိုင်ႈ ၸွမ်ၽူႈတွၼ်ႇၾိင်ႈၶဝ်ၽွင်းၵွၼ်ႇယဝ်ႉ။ ယွၼ်ႉပိူဝ်ႈၼႆလႄႈ တီႈဢၼ်လိူၵ်ႈတင်ႈၽူႈတွၼ်ႇၾိင်ႈၶဝ် တႃႇလုမ်းတွၼ်ႇၾိင်ႈမိူင်းႁူမ်ႈတုမ်ၼၼ်ႉ (2) ပုၼ်ႈၼႂ်း (3) ပုၼ်ႈၼႆႉ ထုၵ်ႇလီဢိင်တီႈၵူၼ်းမိူင်းလႄႈ ၸႄႈမိူင်းၶဝ်သေလိူၵ်ႈတင်ႈယဝ်ႉ။ ဢၼ်ၵိုတ်းထႅင်ႈၼိုင်ႈပုၼ်ႈၼႆႉသမ်ႉ ထုၵ်ႇလီဢိင်တီႈ ၼမ်ႉၵတ်ႉတၢင်းၶၼ်လႄႈ လွင်ႈၽႃႇၵၢင်ဝၢင်းၶိုင်ႈၽူႈတွၼ်ႇၾိင်ႈၸိူဝ်းၼၼ်ႉသေ လိူၵ်ႈၶၢၼ်းယဝ်ႉ။

တီႈဢၼ်လိူၵ်ႈတင်ႈ ၽူႈတွၼ်ႇၾိင်ႈ ၸိူဝ်းတေတၢင်တူဝ်ၵူၼ်းၶိူဝ်းလႄႈ ၸႄႈမိူင်းၶဝ်ၼႆၵေႃႈ ထုၵ်ႇလီဝူၼ်ႉသွၼ်ႇၼပ်ႉၸင်ႈၼမ်ႉၵတ်ႉတၢင်းၶၼ်၊ လွင်ႈၵတ်ႉလႅၼ်ႇၾၢႆႇၾိင်ႈမိူင်းလႄႈ သိၵ်ႈၶႃႇဢူဢၢႆလွင်ႈၽႃႇၵၢင်ဝၢင်းၶိုင်ႈ ၶွင်ၽူႈတွၼ်ႇၾိင်ႈၶဝ်သေ လိူၵ်ႈတင်ႈဢဝ်ၼႂ်းၵူၼ်းၶိူဝ်း(ႁိုဝ်) ၸႄႈမိူင်း ဢၼ်ၽူႈတွၼ်ႇၾိင်ႈၵေႃႉၼၼ်ႉ တၢင်တူဝ်ဝႆႉၼႆႉ ၸွမ်းလွၵ်းၸွမ်းပိူင်ႁင်းၽႂ်မၼ်းယဝ်ႉ။

ပေႃးတေႁုပ်ႈသေ ဢုပ်ႇၶႆႈလွင်ႈလၢႆးတၢင်းၸႄႈမိူင်းၶဝ်ႁူမ်ႈၵၼ်ပၢၼ်ႇပွင် ၸိုင်ႈမိူင်းႁူမ်ႈတုမ်ၾႅတ်ႊၻရႄႊၼႆၸိုင် –

(ၵ) တီႈတႅၼ်းၽွင်းမိူင်းႁူမ်ႈတုမ်ၼႆႉ တေလႆႈၽွတ်ႈတင်ႈဝႆႉ တႅၼ်းၽွင်းသွင်ၾၢႆႇ ဢၼ်မီးဢႃႇၼႃႇပဵင်းၵၼ်။ ၼၼ်ႉၸမ်းပဵၼ်တႅၼ်းၽွင်းၸိူဝ်ႉၸၢတ်ႈ(ႁိုဝ်) တႅၼ်းၽွၼ်းၼိူဝ် ဢၼ်တၢင်တူဝ်ၸႄႈမိူင်းၶဝ်လႄႈ တႅၼ်ႈၽွင်းၵူၼ်းမိူင်း (ႁိုဝ်) တႅၼ်းၽွင်းတႂ်ႈဢၼ်တၢင်တူဝ်ၵူၼ်းမိူင်း ၸွမ်းလူၺ်ႈပိူင်တီႇမူဝ်ႇၶရေႇၸီႇၼႆယဝ်ႉ။ ၸႄႈမိူင်းၶဝ် တေလႆႈဢဝ်တၢင်းၼမ်ၼပ်ႉႁူဝ်ၵူၼ်းဝႃႈသေ သူင်ႇၸူးၽူႈတႅၼ်းၽွင်းၶဝ်ဝႆႉတီႈတႅၼ်းၽွင်းၸိူဝ်ႉၸၢတ်ႈ(ႁိုဝ်) တႅၼ်းၽွင်းၼိူဝ်ယဝ်ႉ။

(ၶ) တီႈဢၼ်လိူၵ်ႈတင်ႈ ၸုမ်းလူင်ပွင်ၸိုင်ႈမိူင်းႁူမ်ႈတုမ် ဢၼ်တေယိပ်းၸႂ်ႉဢႃႇၼႃႇၾၢႆႇၽွင်းငမ်းၼႆႉ တေလႆႈလိူၵ်ႈတင်ႈဝႆႉ ၸွမ်ၸိုင်ႈၵေႃႉဢၼ်ပဵၼ်ၸိၵ်းပဵၼ်ၸွမ်ဝၢၼ်ႈမိူင်းလႄႈ ၸွမ်ၽွင်းလူင် ၵေႃႉဢၼ်တၢမ်တူဝ်ၸတ်းပွင် ယူင်ႉၵၢၼ်ၾၢႆႇၽွင်းငမ်းၵမ်းသိုဝ်ႈၼၼ်ႉၼႆယဝ်ႉ။ တႅၼ်ႈၽွင်းၸိူဝ်ႉၸၢတ်ႈ(ႁိုဝ်) တႅၼ်းၽွင်းၼိူဝ် ဢၼ်တၢင်တူဝ်ၸႄႈမိူင်းၶဝ်ဝႆႉ ၸွမ်းလူၺ်ႈပိူင်ၾႅတ်ႊၻရႄႊၼႆႉ တေလႆႈလိူၵ်ႈတင်ႈၸွမ်ၸိုင်ႈယဝ်ႉ။ ၸွမ်ၽွင်းလူင်ၼႆႉသမ်ႉယူႇတီႈတႅၼ်းၽွင်းၵူၼ်းမိူင်း(ႁိုဝ်) တႅၼ်းၽွၼ်းတႂ်ႈဢၼ်တၢင်တူဝ်ၵူၼ်းမိူင်းဝႆႉၸွမ်းလူၺ်ႈပိူင် တီႇမူဝ်ႇၶရေႇၸီႇၼၼ်ႉသေ လိူၵ်ႈတင်ႈဢဝ်ယဝ်ႉ။

(င) ၽူႈတွၼ်ႇၾိင်ႈ လုမ်းတွၼ်ႇၾိင်ႈ (ၽူႈၶဵၼ်ႇတႅမ်ႈမၢႆမီႈ၊ လုမ်းတြႃး) မိူင်းႁူမ်ႈတုမ် ၸိူဝ်းဢၼ်တေဢွၼ်ႁူဝ်ယိပ်းၸႂ်ႉ ဢႃႇၼႃႇၾၢႆႇတွၼ်ႇၾိင်ႈ မိူင်းႁူမ်ႈတုမ်ၼၼ်ႉ (2) ပုၼ်ႈၼႂ်း (3) ပုၼ်ႈၼႆႉ တေလႆႈလိူၵ်ႈတင်ႈဢဝ် ၽူႈလူင်ႉလႅၼ်ႇၾၢႆႇ ၾိင်ႈမိူင်း ၼႂ်းၸႄႈမိူင်း (ႁိုဝ်) ၸၢဝ်းၶိူဝ်းၶဝ်ယဝ်ႉ။ ထႅင်ႈၼိုင်ႈပုၼ်ႈသမ်ႉ တေလႆႈၼပ်ႉၸင်ႈဢိင်ဢၢင်ႈတီႈလွင်ႈၵတ်ႉၶႅၼ်ႇ ၾၢႆႇၾိင်ႈမိူင်းလႄႈ လွင်ႈမေႃၽႃႇၵၢင်ဝၢင်းၶိုင်ႈၼၼ်ႉသေ လိူၵ်ႈတင်ႈဢဝ် ၽူႈၵူၼ်းလဵဝ်သုၼ်ႇလဵဝ်ၶဝ်ယဝ်ႉ။

ၶေႃႈမုလ်း ဢဝ်မႃးတီႈပပ်ႉ “ ပိူင်ၾၢင်မိူင်းႁူမ်ႈတုမ်ၾႅတ်ႊၻရႄႊၸိုဝ်ႈၸႂ်ႈ” ဢၼ်သလၢႆးလျႅင်ႇမူင်း သၶူင်းတႅမ်ႈ။ ၵၢၼ်ႈသႅင်ဢၢႆႈၽွင်း ပိၼ်ႇတႅမ်ႈၾၢႆႇတႆး။

ပပ်ႉမႅၵ်ႉၵသိၼ်း ၽူႈတွႆႇႁွၵ်ႈ မၢႆ 016, April 2019