Tuesday, March 19, 2024

ပႅတ်ႇပီသွႆႈၶမ်းႁိူင်း (သၶႁ)

Must read

7rd year in memory of Soi Kham Hurng (Major Seng-zuen) in 15 SEP., 2019 (from left: Sai Puenkham, Ajan Khuensai, Sai Sengzuen and Sao Pha Mahasarng)

ၵမ်ႈၼမ်တေႁူႉၵႃႈ- သၶႁ- သူမ်ႈၶူမ်ႁိုၼ်း၊ သႅင်ၶဝ်ႈႁႅင်ႈ ၸိူင်ႉၼႆ။ တီႈတႄႉ- သၶႁ- ၼႆႉမႃး တီႈ-သွႆႈၶမ်းႁိူင်း ဢၼ်ၸဝ်ႈတူဝ် (သႅင်ၸိုၼ်ႈ)တင်ႈပဵၼ်ၼၢမ်းသၵုလ်(ၸိုဝ်ႈၶိူဝ်းႁိူၼ်း)မၼ်းၸဝ်ႈ သိုပ်ႇမႃးတီႈၵေႃႉပဵၼ်ပူႇလႄႈယႃႈဢမ်ႇၼၼ် ပူႇမွၼ်ႇ- ယႃႈမွၼ်ႇၸိုဝ်ႈၶိင်းသွႆႈ ႁိူင်း ၼၢႆးၶမ်းႁိူင်း ၽူႈပဵၼ်ၸႃတိမင်းသႅင် ဢိူင်ႇဝဵင်းမင်းသႅင်၊ ၸႄႈဝဵင်းမင်းလိူၼ်း(ၼႂ်းမိူင်းဝႃႉ) မိူဝ်ႈလဵဝ်ၼၼ်ႉၼႆ။ ၸင်ႇဝႃႈ- သၶႁ ယေႃႈမႃးတီႈ-“သွႆႈၶမ်းႁိူင်း”-ၼႆ(ပေႃးၽူႈတႅမ်ႈၸမ်ဢမ်ႇ ၽိတ်း မိူဝ်ႈလႆႈဢုပ်ႇၵၼ်တင်းမၼ်းၸဝ်ႈၼႂ်းပီ 2005 တီႈၸႄႈဝဵင်းမႄႈၾႃႉလူင်၊ ၸႄႈ တွၼ်ႈၸဵင်းႁၢႆး/မိူင်းထႆး)ယူႇ။

ၸွမ်းလၵ်းပိူင်လူဝ်းၵထမ်းဢၼ်မီးဝႃႈ- ပေႃးပဵၼ်ၵေႃႈႁူႉလူႉ၊ ပေႃးၵိူတ်ႇၵေႃႈႁူႉတၢႆ တိုၼ်းဝႃႈဢမ်ႇမီးၽူႈလႂ်ဝႄႈလွတ်ႈလႆႈ ဢဝ်ၸဵမ်မႅင်းလႅင်တေႃႇတူဝ်ၸၢင်ႉ၊ ဢဝ်ၸဵမ်ၵူၼ်းယူဝ်း ယူဝ်းတေႃႇထိုင်ၽဢရႁၼ်တႃ ႁူႉတၢႆၵူႈၵေႃႉ၊ ပရိၼိပ်ႉပၢၼ်းၵူႈၸဝ်ႈ။ ၼႆႉပဵၼ်လၵ်းပိူင် ဢၼိၸ်ႉၸ(ဢမ်ႇယူႇမိူၼ်ၵဝ်ႇလႆႈ)၊ တုၵ်ႉၶ(ႁၢမ်ႈဝႆႉဢမ်ႇလႆႈ)၊ ဢၼၸ်ႉတ(ဢမ်ႇပဵၼ်မိူၼ် ၼင်ႇၸႂ်ဢၢင်ႈလႆႈ)ၼၼ်ႉသေ ၸၢႆးသွႆႈၶမ်းႁိူင်း (သၶႁ) ၼႂ်းၼၢမ်းၸဝ်ႈႁၢၼ်သႅင်ၸိုၼ်ႈ ဢၼ်ပဵၼ်သိုၵ်းငၢၼ်လုၵ်ႉၾိုၼ်ႉ ယိပ်းၵွင်ႈၵၢင်ႇ လုၵ်ႉႁိုဝ်ႉတေႃႇသူႈ ပိူဝ်ႈတႃႇၵၢၼ်လွတ်ႈ လႅဝ်းၵွၼ်းၶေႃမိူင်းတႆး လူၺ်ႈၵၢႆၽၢၼ်ႇၼႂ်းယူင်ႉ ၶၢပ်ႈၸုမ်းႁတ်းႁၢၼ်တပ်ႉသိုၵ်းၸိုင်ႈ တႆး(Shan State Army-SSA) ဢၼ်ၸဝ်ႈမႄႈၼၢင်းႁိူၼ်းၶမ်း မႁႃႇတေႇဝီႇဝဵင်းယွင်ႁူၺ်ႈ ၼမ်းႁူဝ်၊ တပ်ႉသိုၵ်းၸိုင်ႈတႆးလုၵ်ႉၾိုၼ်ႉ(Tai Revolutionary Army-TRA) ဢၼ်ၸဝ်ႈ ၵွၼ်းၸိူင်းၼမ်းႁူဝ်၊ တပ်ႉသိုၵ်းမိူင်းတႆး(Mong Tai Army-MTA) ဢၼ်ၸဝ်ႈၶုၼ်သႃႇ ၼမ်းႁူဝ်၊ ႁူမ်ႈထိုင်တပ်ႉသိုၵ်းၸိုင်ႈတႆးပွတ်းၸၢၼ်း(Shan State Army – SSA) ဢၼ် ၸဝ်ႈယွတ်ႈသိုၵ်းၼမ်းႁူဝ်ၼၼ်ႉမႃးပဵၼ်ပီယၢဝ်းၶၢဝ်းႁိုင်ယဝ်ႉ လႆႈလူႉသုမ်းၵႂႃႇလူၺ်ႈ တၢင်းပဵၼ်မၢၵ်ႇႁႅင်းတပ်း တီႈႁူင်းယႃသူၼ်လွၵ်ႇ ဝဵင်းၵဵင်းမႆႇ (မိူင်းထႆး) မိူဝ်ႈဝၼ်းတီႈ 15/0
9/2012 ၽွင်းတိုၵ်ႉႁၢပ်ႇၼႃႈၵၢၼ်(Adviser of RCSS, SHAN., SDU, TCC, SEC and SSC) ၼၼ်ႉ ဢဝ်သုတ်းၵႂႃႇၸူဝ်ႈပၢၼ်ၵူၼ်းၼိုင်ႈၽဝ။ ထိုင်မႃးပီ 2019 ၼႆႉမၼ်း ၸဝ်ႈလႆႈၽၢတ်ႇယၢၼ်ၸိူဝ်းႁဝ်းၵႂႃႇတဵမ် 7 ပီၼႂ်းဝၼ်းတီႈ 15 ၼႂ်းလိူၼ်သႅပ်ႉထႅမ်ႊပိူဝ်ႊၼႆႉ။

- Subscription -

ၽူႈတႅမ်ႈႁတ်းတႃႉ(Challenge)ဝႃႈ- ပေႃးၵူၼ်းၸၢဝ်းတႆးႁဝ်းၵူႈၵေႃႉ ႁဵတ်းၵၢၼ်မိူၼ်ၸၢႆး သႅင်ၸိုၼ်ႈၵၼ်ၼႆ ၵၢၼ်တႃႇမိူင်းတႆး၊ ၵူၼ်းတႆး၊ ၵူၼ်းမိူင်းတႆးပႃႈတႂ်ႈတုင်းၸိူဝ်ႉၸၢတ်ႈၸိုင်ႈ တႆးလိူင်ၶဵဝ်လႅင် ဝူင်းလိူၼ်ၶၢဝ်ၼၼ်ႉ တေပုင်ႈၶိုၼ်ၼႃႈ(Forward)၊ တေပိၼ်ႇပႅင်လႆႈသဵၼ်ႈ တၢင်းဢၼ်ၶိုတ်းတၼ်းပိူၼ်ႈ(Change)ၼၼ်ႉ ဢမ်ႇႁၢင်ႉၼႆယူႇ။ မၼ်းၸဝ်ႈၼႆႉ ဢဝ်ပုၼ်ႈ ၽွၼ်းၾၢႆႇပိုၼ်ၽၢဝ်ႇသေ ႁဵတ်းၵၢၼ်တင်းဝၼ်းတင်းၶိုၼ်း၊ ယၢမ်းလိုဝ်ႈမီးမိူဝ်ႈၵိၼ်ၶဝ်ႈ၊ မိူဝ်ႈ ဢၢပ်ႇၼမ်ႉလႄႈမိူဝ်ႈၼွၼ်းလပ်းၵွႆးယူႇ။ သမ်ႉဢမ်ႇမီးဝၼ်းတိတ်ႉဝၼ်းသဝ် ဢမ်ႇၼၼ် ဝၼ်းလိုဝ်ႈၵၢၼ်(မိူၼ်တၢင်ႇၵေႃႉ)ဢဝ်ၵမ်းလဵဝ်။ ၵႂႃႇတၢင်းၵေႃႈတႅမ်ႈလိၵ်ႈ/ထတ်းလိၵ်ႈ၊ ၶဝ်ႈႁွင်ႈၼမ်ႉၵေႃႈထတ်းလိၵ်ႈ/မႄးလိၵ်ႈ၊ ဢုပ်ႇၶႅၵ်ႇၵေႃႈတင်း ဢုပ်ႇတင်းထတ်းလိၵ်ႈ/မႄး လိၵ်ႈႁဵတ်းၼႆ။

မိူဝ်ႈပီ 1989 ၼႂ်းတပ်ႉသိုၵ်းမိူင်းတႆး(MTA) ၽူႈတႅမ်ႈတင်းသၶႁ လႆႈႁပ်ႉဢဝ်ၶေႃႈၸီႉ သင်ႇတီႈၸဝ်ႈၶုၼ်သႃႇ(ၽွင်းၼၼ်ႉမၼ်းၸဝ်ႈပဵၼ်ၸွမ်ပွင်သိုၵ်း)သေ ဢွၼ်ဢဝ်သိုၵ်းႁၢၼ် 60 ၵေႃႉ ၼႂ်းပႃႈတႂ်ႈၸဝ်ႈသိုၵ်းသုရၢႆး ၽူႈၵွၼ်းၼႃႈလိၼ်သိုၵ်းၵဵင်းတုင်၊ လုၵ်ႉတီႈတပ်ႉလွႆ လမ် ၼႂ်းဢိူင်ႇလွႆတေႃႇၶမ်း ၸႄႈဝဵင်းတႃႈၶီႈလဵၵ်း ဢွၵ်ႇတၢင်းၵႂႃႇၸူးတပ်ႉၸုမ်း 768 တီႈ ဢိူင်ႇသလိုဝ်း(ၸႄႈဝဵင်းမိူင်းယၢင်း) ပိူဝ်ႈတႃႇၵပ်းသိုပ်ႇၸုမ်းတႆးၼင်ႇၵၼ်။ ၸုမ်းၼိုင်ႈတင်း ၸုမ်းၼိုင်ႈ ႁႂ်ႈႁူႉလွင်ႈငဝ်းလၢႆးၵၼ်သေ ႁႂ်ႈၸၢင်ႈလႆႈပိၼ်ႇပႆႇၸွႆႈထႅမ်ၵၼ် ၼႂ်းဝၼ်းမိူဝ်း ၼႃႈ။ ၽူႈတႅမ်ႈပဵၼ်ၽူႈဢွၼ်ႁူဝ်၊ သၶႁ ပဵၼ်ၵႅမ်လႄႈၶုၼ်သိုၵ်းသေႃးၸိင်ႇ ပဵၼ်ၽူႈယိပ်း သိုၵ်း၊ ၶုၼ်သိုၵ်းၸၢႆးဢွင်ႇ ပဵၼ်ၵႅမ်ႁဵတ်းၼႆသေဢွၵ်ႇတၢင်းၵႂႃႇၶၢဝ်းတၢင်း 2 လိူၼ်ပၢႆ။

လႆႈၵႂႃႇတူၵ်းလူင်းၵၼ်တင်းၸဝ်ႈလၢဝ်ၶမ်း၊ ၸဝ်ႈဝုၼ်းသႃ ၽူႈၵွၼ်းလႄႈၵႅမ်ၽူႈၵွၼ်း တပ်ႉၸုမ်း 768 တႃႇတပ်ႉတႆးၼင်ႇၵၼ်တူင်ႉၼိုင်ၵၢၼ်သိုၵ်းလႄႈ ၶဝ်ႈပွႆးတိုၵ်းၸွမ်းၵၼ် ၼႂ်းၼႃႈတီႈပွတ်းဢွၵ်ႇၶူင်း။ လႆႈတူၵ်းလူင်းၵၼ်ပႃႈၼႃႈပႃႈတႃယႄးပေႃႇသူဝ်းတဵင်း ၽူႈၵွၼ်း ပၢႆးမိူင်းတိူင်းပွတ်းၸဵင်ႇၸၢၼ်းဝၼ်းဢွၵ်ႇသၢမ်တပ်ႉၸုမ်း (မီးတပ်ႉၸုမ်း 768 သလိုဝ်း၊ တပ်ႉၸုမ်း 815 မိူင်းလႃးလႄႈတပ်ႉၸုမ်း 911 ၼမ်ႉပၢၼ်း) ဢၼ်ယူႇပႃႈတႂ်ႈပႃႊတီႊၶွမ်ႊ မိဝ်ႊၼိသ်ႉတ်မိူင်းမၢၼ်ႈ(CPB) ဢၼ်မီးတၶိၼ်ႇပတဵင်းတိၼ်ႇၼမ်းႁူဝ်ယူႇ။ ၽွင်းဢုပ်ႇၵၼ် ၼၼ်ႉမၼ်းၸဝ်ႈ(သၶႁ) ႁတ်းလၢတ်ႈတီးယႄးပေႃႇသူဝ်းတဵင်းဝႃႈ-“ ဢမ်ႇမီးၵူၼ်းမိူင်းတႆး CPB ဢမ်ႇယူႇလႆႈ၊ ဢမ်ႇမီး CPB ၵူၼ်းမိူင်းတႆးယူႇလႆႈ။ ၵူၼ်းမိူင်းတႆး ဢမ်ႇပိုင်ႈ CPB, CPB ၵွႆး ဢၼ်ပိုင်ႈၵူၼ်းမိူင်းတႆး ”- ၼႆၼၼ်ႉ။ ဝၢႆးသေဢုပ်ႇၵၼ်ယဝ်ႉ ၸဝ်ႈလၢဝ်ၶမ်းယင်းမႃးလၢတ်ႈ ယွင်ႈမၼ်းၸဝ်ႈဝႃႈ-“ မီးၸဝ်ႈၵွႆးႁတ်းလၢတ်ႈၸိူင်ႉၼႆ၊ ၼႂ်းႁဝ်းဢမ်ႇမီးၽႂ်ႁတ်းလၢတ်ႈ”-ၼႆ။

(ၵ)ၶေႃႈလီဢၼ်တႆးႁဝ်းလီယိူင်ႈမၼ်းၸၢႆးၼႆႉ- 1) ဢမ်ႇမေႃဝႆႉၼီႈၵၢၼ်(ႁဵတ်းႁႂ်ႈ ယဝ်ႉၵမ်းလႂ်ၵမ်းၼၼ်ႉ)၊ 2) ႁပ်ႉဢဝ်ပုၼ်ႈၽွၼ်းယဝ်ႉ ႁဵတ်းႁႂ်ႈထိုင်တီႈ(ဢမ်ႇတွၼ်ႉဢၢင်ႈ ယိူင်ႈၼိုင်ႈယဝ်ႈယိူင်ႈၼိုင်ႈသေ ဝႄႈႁူဝ်ပတ်းၵူၼ်ႈပႅတ်ႈၼႃႈၵၢၼ်၊ 3) ၼွၼ်းၸဝ်ႉလုၵ်ႉၸဝ်ႉ ဢမ်ႇပႂ်ႉၶၢဝ်းယၢမ်းသေ ႁဵတ်းၵၢၼ်ၵမ်းလဵဝ်၊ 4) ထတ်းထြွင်ၶိုၼ်းၼႃႈၵၢၼ်ၵူႈဝၼ်း(ႁဵတ်း ယဝ်ႉဢီႈသင်၊ ၵိုတ်းဢီႈသင်ၸဵမ်ၸိူဝ်းၼႆႉ)၊ 5) တႅမ်ႈမၢႆတွင်းၸွမ်းဝၼ်း(နေ့စဉ်မှတ်တမ်း) ၵူႈဝၼ်း(ဝၼ်းၼိုင်ႈၵွႆးၵေႃႈ ဢမ်ႇႁွၼ်ႇတွၼ်ႉဝဵၼ်ႉ) ၸိူဝ်းၼႆႉ။

(ၶ) ၶေႃႈၸႃႉဢၼ်ဢမ်ႇလီယိူင်ႈသမ်ႉ- 1) လၢတ်ႈသိုဝ်ႈ၊ ၶေႃႈၸိုဝ်ႈသဵင်ဢမ်ႇၸိုဝ်ႈ (ပၢၵ်ႇၸႃႉသဵင်ၸၢင်)၊ 2) ၸႂ်လမ်ငၢႆႈ(လိုမ်းလွင်ႈၸႂ်လမ်ငၢႆႈသေတႃႉ ႁဵတ်းႁႂ်ႈပိူၼ်ႈမၢင်ၵေႃႉ ဢမ်ႇပေႃးၸႂ်)၊ 3) ၸႂ်ၵိုမ်ႉ(ပေႃးႁၼ်ၽိတ်းၼိူဝ်ၽႂ်ၵေႃႈ ဢမ်ႇၸၢင်ႈပိၼ်ႇပႅင်ၶိုၼ်း မိူၼ်ႁွႆး ၽႃႉၾၼ်းမၢၵ်ႇႁိၼ်) ၸိူဝ်းၼႆႉ။

မႃးၼႂ်ႈပၢၼ်ငမ်းယဵၼ်၊ ပၢၼ်တူၵ်းလူင်းၵိုတ်းတိုၵ်းၸိူဝ်ႉၸၢတ်ႈ NCA ၼႆႉၽႂ်ၽူႈလႂ် ၸုမ်းလႂ်ၵေႃႈ ၶုၵ်းၸႂ်လႆႈမၼ်းၸဝ်ႈၵမ်းယႂ်ႇၵမ်းလူင်။ ဢွၼ်ၵၼ်ဝႃႈ သင်မီးမၼ်းၸဝ်ႈတႄႉ ၵၢၼ်တႆးတေပိၼ်ႇပႅင်း၊ တေၶိုၼ်ႈၼႃႈလႆႈလိူဝ်မိူဝ်ႈလဵဝ်လၢႆလၢႆတူပ်ႉယူႇၼႆ။ ပဵၵ်ႉဝႃႈတူဝ် ၸႂ်မၼ်းၸဝ်ႈလႆႈၽၢတ်ႇယၢၼ်ၸိူဝ်းၵႂႃႇယဝ်ႉၵေႃႈယႃႇလႄႈ သဵင်ၵႂၢမ်းပူၵ်းတိုၼ်ႇမၼ်းၸဝ်ႈ ၼႂ်းၶႅပ်းၵႂၢမ်းၸိူင်းလႅဝ်း၊ ထွႆႈၵႂၢမ်းၸုင်ၸၼ်မၼ်းၸဝ်ႈ ၼႂ်းပပ်ႉၵွၼ်းၶေႃ ၸိူင်းလႅဝ်းလႄႈ တွႆႇႁွၵ်ႈ၊ ဢိၵ်ႇတင်းၼိူဝ်ဢွၼ်ႊလၢႆႊ ယင်းတိုၵ်ႉပၼ်သတိၸိူဝ်းႁဝ်းၵူၼ်းႁုၼ်ႈလင်မၼ်း ၸဝ်ႈယူႇတေႃႇဝၼ်းမိူဝ်ႈၼႆႉ တင်းဝၼ်းၶၢင်ႈၼႃႈယူႇဢမ်ႇထၢတ်ႇဢမ်ႇဝၢႆး။

တႅမ်ႈ – ပိုၼ်ၶမ်း ၽယၵ်ႉဝူင်း

ဢၢၼ်ႇယဝ်ႉႁူမ်ႈပၼ်တၢင်းႁၼ်ထိုင်တီႈၼႆႈ

- Subscription -
- SHAN's Apps -spot_img

ၶၢဝ်ႇလိုၼ်းသုတ်း