ၸၢတ်ႈၸိုင်ႈလုမ်ႈၾႃႉမၵ်းမၼ်ႈဝႆ့ဝႃႈၵူၼ်းၵူႈၵေႃႉ တၵ်းတေလႆႈၶဝ်ႈထိုင်ပၢႆးပၺ်ၺႃ။ သုၼ်ႇလႆႈပၢႆးပၺ်ၺႃၼႆ့ တၵ်းတေလႆႈႁပ်ႉႁွင်းပၼ် လူၺ်ႈဢမ်ႇၸႅၵ်ႇယႅၵ်ႈၸိူဝ်ႉၶိူဝ်း၊ သီၽိဝ်၊ ၽႃႇသႃႇ၊ သႃႇသၼႃႇ လႄႈ ၸၢႆးယိင်း။ ၵူႈၸိုင်ႈမိူင်းမီးပုၼ်ႈၽွၼ်းႁႄႉၵင်ႈ၊ ၼပ်ႉယမ် လႄႈ ပူၵ်းပွင်တႃႇႁႂ်ႈၵူႈၵေႃႉၼႂ်းၸိုင်ႈမိူင်းမီးပၢႆးပၺ်ၺႃ။ သင်ဝႃႈလူင်ပွင်ၸိုင်ႈ ၸိုင်ႈမိူင်းၼၼ်ႉၼၼ်ႉ ပူၼ်ႉပႅၼ်သုၼ်ႇလႆႈၼႆ့ၸိုင် တၵ်းတေလႆႈၺႃးတူတ်ႈတၢမ်ႇ ၼႆယဝ်ႉ။
ၵူၺ်းၵႃႈမိူင်းႁူမ်ႈတုမ်မၢၼ်ႈၼႆ့သမ်ႉ ပဵၼ်မိူင်းဢၼ်လုၵ်ႈဢွၼ်ႇဢွၵ်ႇႁူင်းႁဵၼ်းၼမ်လိူဝ်ပိူၼ်ႈမိူင်းၼိုင်း ၼႂ်းလုမ်ႈၾႃႉဝႃႈၼႆယဝ်ႉ။ လုၵ်ႈဢွၼ်ႇဢၼ်ဢွၵ်ႇႁူင်းႁဵၼ်းၼမ်လိူဝ်ပိူၼ်ႈၼၼ်ႉ ပဵၼ်လုၵ်ႈဢွၼ်ႇဢၼ်ယူႇၼႂ်းၸႄႈမိူင်းၸၢဝ်းၶိူဝ်း။ မိူင်းမွၼ်း၊ မိူင်းယၢင်းလႅင် ၸိူဝ်းၼႆ့ ပဵၼ်မိူင်းဢၼ်လုၵ်ႈဢွၼ်ႇဢွၵ်ႇႁူင်းႁဵၼ်းၼမ်သေပိူၼ်ႈ ဝႃႈၼႆယဝ်ႉ။
ယူႇတီႈၶေႃႈမုလ်းႁူဝ်ၼပ်ႉၵူၼ်း ဢၼ်ၵဵပ်းၼႂ်းပီ 2014 သေမီးလုၵ်ႈဢွၼ်ႇ 2 လၢၼ်ႉ 7 သႅၼ်ၵေႃႉ ဢၼ်ဢႃယု 5-16 ပီ ၼၼ်ႉဢမ်ႇလႆႈၶိုၼ်ႈႁူင်းႁဵၼ်း ဢမ်ႇၼၼ်ၵေႃႈ ဢွၵ်ႇႁူင်းႁဵၼ်းမိူဝ်ႈပႆႇယဝ်ႉၸၼ်ႉငဝ်ႈ။ လိူဝ်သေၼၼ်ႉ ၵူၼ်းမိူင်းႁူမ်ႈတုမ်မၢၼ်ႈ မွၵ်ႈ 3 လၢၼ်ႉ 5 သႅၼ်ၵေႃႉ ဢၼ်ဢႃယု 15 ပီၶိုၼ်ႈၼိူဝ်ၼၼ်ႉဢမ်ႇႁူႉလိၵ်ႈ။
1 ၼႂ်း 5 ၶွင်လုၵ်ႈဢွၼ်ႇၼႂ်းမိူင်းႁူမ်ႈတုမ်မၢၼ်ႈ ဢၼ်မီးဢႃယု 10-17 ပီၼၼ်ႉ လိူၵ်ႈႁဵတ်းၵၢၼ်လိူဝ်သေၶဝ်ႈႁူင်းႁဵၼ်း။ ၵူႈပီၵူႈပီ ၼႂ်းလုၵ်ႈဢွၼ်ႇ မွၵ်ႈ 9 လၢၼ်ႉၵေႃႉ ဢၼ်ႁဵၼ်းထိုင်ၸၼ်ႉ 11၊ ၵူၺ်းၵႃႈၼႂ်း 9 လၢၼ်ႉၵေႃႉၼၼ်ႉ လုၵ်ႈဢွၼ်ႇမွၵ်ႈ 3 သႅၼ်ၵေႃႉ ဢမ်ႇတွပ်ႇယဝ်ႉၸၼ်ႉ 11။ ၵွပ်ႈၼၼ်လႄႈၶဝ်ၸင်ႇဢွၵ်ႇႁူင်းႁဵၼ်း။
ႁူဝ်ၼပ်ႉဢၼ်လၢတ်ႈယင်းပႆႇပႃးလုၵ်ႈဢွၼ်ႇ ဢၼ်ယူႇၼႂ်းဢွင်ႈတီႈဢၼ်ပဵၼ်ပၢင်တိုၵ်းၸိူဝ်းၼၼ်ႉလူးၵွၼ်ႇ။ ပိုၼ်ႉတီႈဢၼ်ပဵၼ်ပၢင်တိုၵ်းၶိူဝ်းၶိူဝ်းယႂ်းယႂ်းၼၼ်ႉ လုၵ်ႈဢွၼ်ႇၶဝ်တိုၼ်းဝႃႈဢမ်ႇမီး တိုဝ်ႉတၢင်းလႆႈႁဵၼ်းလိၵ်ႈလၢႆးသင်ယဝ်ႉ။ ၵမ်ႈၼမ်ပဵၼ်ၼႂ်းပိုၼ်ႉတီႈၸၢဝ်းၶိူဝ်း ၼၼ်ႉယဝ်ႉ။
ၵွပ်ႈၼၼ်ယွၼ်ႉသင် ၵွပ်ႈသင် ပၼ်ႁႃသင် ဢၼ်ႁဵတ်းႁႂ်ႈလုၵ်ႈဢွၼ်ႇ ၼႂ်းမိူင်းႁဝ်းလႆႈဢွၵ်ႇႁူင်းႁဵၼ်း ယူႇၶိူဝ်းၶိူဝ်းယႂ်းယႂ်း ၸိူင်ႉၼႆ။ လွင်ႈယၢပ်ႇၽိုတ်ႇ လႄႈလွင်ႈၶဵင်ႇတႃ့ၼၼ်ႉ မိူၼ်ၼင်ႇပႃႈတႂ်ႈၼႆ့ၼၼ်ႉယဝ်ႉ-
– လွင်ႈယၢပ်ႇၽိုတ်ႇတၢင်းၵၢၼ်ငိုၼ်း၊ ပေႃႈမႄႈဢမ်ႇမီးငိုၼ်းတွင်းတႃႇၸၢႆႇလွင်ႈၵၢၼ်ႁဵၼ်း ပၼ်လုၵ်ႈလၢင်းၶဝ် မိူၼ်ၼင်ႇ- ၵႃႈပပ်ႉႁဵၼ်း၊ ၵမ်၊ သိူဝ်ႈၶူဝ်း လႄႈ ငိုၼ်းတႃႇၵမ်ႉထႅမ်တွၼ်ႈတႃႇပူၵ်းပွင်ႁူင်းႁဵၼ်း ၸဵမ်ၸိူဝ်းၼႆ့ယဝ်ႉ။
– ယွၼ်ႉၶဝ်လူဝ်ႇၸွႆႈၼႃႈၵၢၼ်တီႈႁိူၼ်း တႃႇႁႃၵိၼ်လဵင်ႉတွင်ႉ။
– ၼႂ်းတူင်ႇဝူင်း၊ ပေႃႈမႄႈၶဝ်ၸိူဝ်းၼၼ်ႉ ဢမ်ႇပွင်ႇၸႂ်ၵႃႈၶၼ်ပၢႆးပၺ်ၺႃ၊ ၶဝ်ဢမ်ႇသူၼ်ၸႂ် ဢမ်ႇၶဝ်ႈၸႂ် တႃႇႁႂ်ႈလုၵ်ႈလၢင်းၶဝ်ၶဝ်ႈႁူင်းႁဵၼ်း။
– ဢမ်ႇမီးၶူးသွၼ်တဵမ်ထူၼ်ႈ လုၵ်ႈဢွၼ်ႇၼမ်လူၼ်ႉလိူဝ်တႃႇၶူးသွၼ် ၼိုင်ႈၵေႃ့(ၽတ်ႉၽဵင်ႇ ၶူးသွၼ် 1 ၵေႃႉ သွၼ်လုၵ်ႈႁဵၼ်း 50 ၵေႃႉပၢႆ) လိူဝ်သေၼၼ်ႉ ဢမ်ႇမီးၶူင်ႇ တင်ႇၼင်ႈတဵမ်ထူၼ်ႈတႃႇလုၵ်ႈႁဵၼ်း။
– ၶူးသွၼ်ဢမ်ႇသူၼ်ၸႂ်ဝႃႈ လုၵ်ႈဢွၼ်ႇဢွၵ်ႇႁူင်းႁဵၼ်းယွၼ်ႉသင်၊ ဢမ်ႇမီးလွင်ႈထတ်းသၢင်ငဝ်းလၢႆး လုၵ်ႈႁဵၼ်း။
– ၶူးသွၼ်ဢမ်ႇမီးတူဝ်ထူပ်း ဢမ်ႇမေႃသွၼ်၊ ပိူင်သွၼ်ၼၼ်ႉဢဝ်ၶူးပဵၼ်ယႂ်ႇ၊ သွၼ်ႁႂ်ႈလႆႈဢူမ်သူပ်း ဢမ်ႇသွၼ်ႁႂ်ႈမေႃဝူၼ်ႉ မေႃထတ်းသၢင်။
– ဢမ်ႇမီးၶိူင်ႈၵမ်ႉၵႅမ်ၵၢၼ်ႁဵၼ်းတဵမ်ထူၼ်ႈ ၸဵမ်ၸိူဝ်းၼႆ့ယဝ်ႉ။
ၼင်ႇႁိုဝ်တေလူတ်းယွမ်း လွင်ႈဢၼ်လုၵ်ႈဢွၼ်ႇဢွၵ်ႇႁူင်းႁဵၼ်းၼၼ်ႉ ယူႇတီႈလူင်ပွင်ၸိုင်ႈသေ လႆႈၸတ်းတင်ႈၶူင်းၵၢၼ် ဢၼ်ႁွင်ႉၸိုဝ်ႈဝႃႈ The Non Formal Primary Education (NFPE)Programme ၼင်ႇႁိုဝ်လုၵ်ႈဢွၼ်ႇဢၼ်ဢမ်ႇလႆႈၶိုၼ်ႈႁူင်းႁဵၼ်း ဢမ်ႇၼၼ် ဢၼ်ဢွၵ်ႇႁူင်းႁဵၼ်းၸဵမ်လဵၵ်ႉၼၼ်ႉ မီးတိုဝ်ႉတၢင်း လႆႈၶိုၼ်ႈႁူင်းႁဵၼ်းၶိုၼ်းၼႆယဝ်ႉ။ ၼႂ်းၶၢဝ်းတၢင်း 10 ပီပူၼ်ႉမႃးၼႆ့ မီးလုၵ်ႈႁဵၼ်းဢၼ်လႆႈၶိုၼ်ႈႁူင်းႁဵၼ်းၶိုၼ်းယဝ်ႉ 75,000 ၵေႃ့။
ပဵၵ်ႉသမ်ႉဝႃႈမီးၶူင်းၵၢၼ်ၸိူင်ႉၼႆယူႇၼႆသေတႃ့ၵေႃႈ ပေႃးမႃးတူၺ်းႁူဝ်ၵူၼ်း ဢၼ်လႆႈၶိုၼ်ႈႁူင်းႁဵၼ်းၶိုၼ်းၼႆ ယင်းတိုၵ်ႉႁၼ်ဢေႇဝႆ့ယူႇတႄ့တႄ့။ ယုမ်ႇယမ်ဝႃႈလူင်ပွင်ၸိုင်ႈယၢမ်းလဵဝ် လႄႈမိူဝ်းၼႃႈ တေၶတ်းၸႂ် ၼင်ႇႁိုဝ်ၵူၼ်းၵူႈၵေႃႉၼႂ်းမိူင်းႁူမ်ႈတုမ်ပေႃးႁူႉလိၵ်ႈႁူႉလၢႆးယူႇ ၼႆယဝ်ႉ။
တႅမ်ႈ- သၢႆၼမ်ႉၶူင်း
ၶေႃႈမုလ်း – ပပ်ႉမႅၵ်ႉၵသိၼ်း ၽူႈတွႆႇႁွၵ်ႈမၢႆ 013, January 2019
