ပီႈၼွင်ႉတႆးၼႂ်းၵဵင်းမႆႇ ႁူမ်ႈၵၼ် တုၵ်းယွၼ်းသိုဝ်ႇၶၢဝ်ႇထႆး ႁႂ်ႈဝႄႈၶေႃႈၵႂၢမ်းဢၼ်တေပႅင်းၸင်းၵၼ်

ပီႈၼွင်ႉၸၢဝ်းၶိူဝ်း ပွတ်းႁွင်ႇ ၼႂ်းၸိုင်ႈထႆး လႄႈ တႆးၼႂ်းၵဵင်းမႆႇ ႁူမ်ႈၵၼ် ၸတ်းႁဵတ်းပၢင်သပ်းၸႅင်ႈၶၢဝ်ႇ ၵဵဝ်ႇလူၺ်ႈလွင်ႈ သိုဝ်ႇထႆး ဢၼ်ၸႂ်ႉတိုဝ်းၶေႃႈၵႂၢမ်း(ထွႆႈၵႂၢမ်း) ၸပ်းၾၢႆႇ ဢၼ်ၸၢင်ႈႁဵတ်းႁႂ်ႈပႅင်းၸင်းၵၼ် ၼႂ်းၵၢၼ်တႅမ်ႈၶၢဝ်ႇ။   ၼင်ႇႁိုဝ် တေဢမ်ႇမီးလွင်ႈတုမ်ႉတိူဝ်ႉ ႁၼ်ၽိတ်းၼိူဝ်ၵၼ်ၼၼ်ႉ ႁႂ်ႈမေႃၸႂ်ႉၶေႃႈၵႂၢမ်း ဢၼ်ပဵၼ်ၵၢင်- ဝႃႈၼႆ။

ဝၼ်းတီႈ 21/6/2019 ယၢမ်းၵၢင်ၼႂ် 9 မူင်းပၢႆ သမႃးၶူမ်းပၢႆးပၺ်ၺႃလႄႈ ၾိင်ႈငႄႈတႆး၊ ၼႅင်ႈသၢၼ်ၸုမ်းၸၢဝ်းၶိူဝ်း ၸိုင်ႈထႆး ပွတ်းႁွင်ႇ ႁူမ်ႈၵၼ် ၸတ်းႁဵတ်းပၢင်သပ်းၸႅင်ႈၶၢဝ်ႇလႄႈ မွပ်ႈယိုၼ်ႈၽိုၼ်လိၵ်ႈပၼ်ႁူဝ်ပဝ်ႈ သမႃးၶူမ်းသိုဝ်ႇထႆး ပွတ်းႁွင်ႇ  ပႃး။   ပၢင်သပ်းၸႅင်ႈၶၢဝ်ႇၼႆႉ ၸတ်းႁဵတ်းတီႈ သမႃးၶူမ်းငဝ်ႈငုၼ်းပၢႆးပၺ်ၺႃလႄႈ ၾိင်ႈထုင်း ၸၢဝ်းၶိူဝ်းသၼ်လွႆ ၼႂ်းၸိုင်ႈထႆး တီႈၸႄႈဝဵင်းၵဵင်းမႆႇ ။

ၸၢႆးသႅင်မိူင်း မင်းၵွၼ်း ႁူဝ်ပဝ်ႈ ၸုမ်းၸၢဝ်းၶိူဝ်းၸိုင်ႈထႆး ပွတ်းႁွင်ႇလႄႈ ၽူႈၵိူဝ်းၵုမ် သမႃးၶူမ်းပၢႆးပၺ်ၺႃလႄႈ ၾိင်ႈ ငႄႈတႆး လၢတ်ႈတီႈၽူႈတွႆႇႁွၵ်ႈဝႃႈ “ ငဝ်းလၢႆးဢၼ်ပဵၼ်မႃးပွၵ်ႈၵမ်းၼႆႉ ပေႃးၸူးၸႂ်တႄႉ ၽႂ်ၵေႃႈ ဢမ်ႇၶႂ်ႈႁႂ်ႈပဵၼ် ။ ၵူၺ်းၵႃႈမၼ်းပဵၼ်မႃးသေတႃႉၵေႃႈ လွင်ႈ ၵၢၼ်သိုဝ်ႇၶၢဝ်ႇ ၵူၼ်းလူၶၢဝ်ႇ၊ ဢၢၼ်ႇၶၢဝ်ႇ ၵူၼ်းထတ်းၶၢဝ်ႇ ယႃႇပေႁိပ်ႈၼႅတ်ႈပိုၼ်၊ ႁႂ်ႈထတ်းၶေႃႈမုလ်းလီလီသေၵွၼ်ႇ ၸင်ႇတေပိုၼ်။ ႁႂ်ႈမေႃၸႂ်ႉတိုဝ်းၶေႃႈၵႂၢမ်းဢၼ်ဢမ်ႇ ၸပ်းၾၢႆႇ ၊ ႁႂ်ႈမေႃဝႄႈၶေႃႈၵႂၢမ်းဢၼ်တေႁဵတ်းႁႂ်ႈပဵၼ်လွင်ႈပႅင်းၸင်းၵၼ်။ ႁႂ်ႈႁဵတ်းၸွမ်းပၵ်းပိူင်တိုဝ်းၵမ်သိုဝ်ႇၶၢဝ်ႇ ၼၼ်ႉ ၼႆသေ ၸင်ႇလႆႈမႃး ႁဵတ်းပၢင်သပ်းၸႅင်ႈၶၢဝ်ႇ  ” ဝႃႈၼႆ။

ပူၼ်ႉမႃးဝၼ်းတီႈ 18/06/2019 ယၢမ်းၵၢင်ၼႂ် 3 မူင်းၶိုင်ႈၼၼ်ႉ လုၵ်ႈဢွၼ်ႇၸၢႆးတႆးလႄႈ လုၵ်ႈဢွၼ်ႇၸၢႆးထႆးၶဝ်ထဵင်မေႃးၽိတ်းၵၼ်တီႈပၢင်ႇ ၽၵ်းတူတႃႈပႄး ဝဵင်းၵဵင်းမႆႇ။ ထိုင်တီႈၶီႇလူတ်ႉၶိူင်ႈလိုပ်ႈလမ်းၵၼ်။ လုၵ်ႈႁဵၼ်းထႆး 2 ၵေႃႉ ၶပ်းလူတ်ႉၶိူင်ႈဝႆးႁႅင်းၽႅဝ်သေ ၶိုၼ်းၽႃႇၵၼ်လူမ်ႉၵၢင်တၢင်း။ လုၵ်ႈႁဵတ်းထႆး တၢႆ 2 ၵေႃႉ။ ၵဵဝ်ႇၵပ်းလွင်ႈၼႆႉ သိုဝ်ႇၶၢဝ်ႇထႆးလၢႆလၢႆဢၼ်တႅမ်ႈဝႃႈ ပဵၼ်ၸုမ်းလုၵ်ႈဢွၼ်ႇတႆး ၸုမ်းၵူၼ်းႁၢႆႉ သႃႇမူႇရၢႆးလမ်းၾၼ်းလုၵ်ႈဢွၼ်ႇထႆးတၢႆဝႃႈၼႆ။

ၵဵဝ်ႇၵပ်းလွင်ႈၼႆႉ ပလိၵ်ႈထႆးၵူတ်ႇထတ်းတူၺ်းတူဝ်တၢႆ လုၵ်ႈဢွၼ်ႇထႆးၼၼ်ႉဢမ်ႇမီးႁွႆးမိတ်ႈၾၼ်း။ ပိုၼ်ၽၢဝ်ႇဝႃႈ ပဵၼ်ယွၼ်ႉၶပ်းလူတ်ႉၶိူင်ႈဝႆးႁႅင်းလႄႈလူမ်ႉတၢႆႁင်းၵူၺ်း။

သိုဝ်ႇၶၢဝ်ႇထႆးၸႂ်ႉၶေႃႈၵႂၢမ်းႁၢဝ်ႈႁႅင်း၊ ဢမ်ႇၸႂ်ႉၸိုဝ်ႈၵူၼ်းႁဵတ်းၽိတ်းသေ  လၢတ်ႈဝႃႈတႆးလမ်းၶႃႈႁႅမ် လုၵ်ႈႁဵၼ်းထႆးၼႆ  တိၵ်းတိၵ်းလႄႈ ႁဵတ်းႁႂ်ႈၵူၼ်းတင်းၼမ် မွင်းႁၼ် ပႅင်းၸင်း ၵူၼ်းၸၢဝ်းၶိူဝ်း၊ ၵူၼ်းတႆးလႄႈ ႁႅင်းၵၢၼ်တႆး ဢၼ်ယူႇၼႂ်းမိူင်းထႆး ။  ႁဵတ်းႁႂ်ႈမီးလွင်ႈၸႅၵ်ႇယႅၵ်ႈ ၸႅၵ်ႇၸၼ်ႉၵၼ်ၼႂ်း တူင်ႇဝူင်းၵူၼ်း ဢၼ်လႆႈယူႇႁူမ်ႈၵၼ်။ ၵွပ်ႈၼၼ်လႄႈ လႆႈမႃးသပ်းၸႅင်ႈၶၢဝ်ႇသေ ယိုၼ်ႈလိၵ်ႈထိုင် ၸုမ်းသိုဝ်ႇၶၢဝ်ႇၸိုင်ႈထႆး – ဝႃႈၼႆ။

ၸၢႆးသႅင်မိူင်းမင်းၵွၼ်းသိုပ်ႇလၢတ်ႈဝႃႈ “ၾၢႆႇၼိုင်ႈၵေႃႈ  မၼ်းပဵၼ်တွၼ်ႈသွၼ်တႃႇ ၵူၼ်းၼုမ်ႇတႆးႁဝ်းၶႃႈ ။ ဢၼ်လမ်ႇလွင်ႈ သုတ်း ယႃႇပေႁဵတ်းလွင်ႈဢမ်ႇလီ။ ၵွပ်ႈပိူဝ်ႈႁဝ်းၶႃႈ မႃးယူႇသဝ်းႁဵတ်းၵၢၼ် ၼႂ်းမိူင်းထႆးၼႆႉ ႁဝ်းၶႃႈတေလႆႈၼပ်ႉယမ် ၵုင်ႇမုၼ်ၸဝ်ႈႁေႃၶမ်းၸိုင်ႈထႆး။ လွင်ႈတိုဝ်းၵမ်မၢႆမီႈပိူၼ်ႈၼၼ်ႉ ႁဝ်းတၵ်းတေလႆႈႁဵတ်းၸွမ်း ဢမ်ႇမီးၽူႈလႂ် ၽႂ်လႂ် ယူႇၼိူဝ်မၢႆမီႈ သင်ဝႃႈႁဵတ်းၽိတ်းၸိုင် ၸဝ်ႈၼႃႈတီႈပိူၼ်ႈၵေႃႈတေတီႉၺွပ်းဢဝ်ၵႂႃႇ ၸွမ်းၼင်ႇမၢႆမီႈပိူၼ်ႈမီးဝႆႉၼၼ်ႉၵူၺ်း” ဝႃႈၼႆ။

ဝၼ်းတီႈ 20/06/2019 ၼၼ်ႉ ပလိၵ်ႈထႆး ၵူတ်ႇသွၵ်ႈၸွမ်းသုမ်ႉႁႅင်းၵၢၼ်ယူႇသဝ်း ၸွမ်းၶူးမိူင်းၸိူဝ်းၼၼ်ႉသေ တိၺွပ်းလႆႈလုၵ်ႈဢွၼ်ႇတႆး 3 ၵေႃႉ။ လွင်ႈၼၼ်ႉၵေႃႈ သိုဝ်ႇၶၢဝ်ႇထႆးဢွၵ်ႇဝႆႉဝႃႈ ၸိူဝ်းၶဝ်ပဵၼ်လုၵ်ႈၸုမ်း သႃႇမူႇရၢႆး။ ႁူဝ်ၼႃႈၶဝ် ပၢႆႈလွတ်ႈဝႆႉၵေႃႉၼိုင်ႈ။ ၸိူဝ်းၶဝ် 3 ၵေႃႉၼႆႉၵေႃႈပဵၼ်တႆးဢၼ်လၵ်ႉလွမ်ၶဝ်ႈမိူင်းထႆး၊ ဢမ်ႇမီးဝတ်းဝႂ်ယူႇ၊ ႁဵတ်းၵၢၼ် ဝႃႈၼႆဝႆႉ။ၸၢႆးသႅင်မိူင်းမင်းၵွၼ်းသိုပ်ႇလၢတ်ႈဝႃႈ သင်ဝႃႈၸဝ်ႈၼႃႈတီႈပၼ်ႁူပ်ႉ လုၵ်ႈဢွၼ်ႇ သၢမ်ၵေႃႉဢၼ်ပလိၵ်ႈထႆးတီႉဝႆႉၼၼ်ႉ တေၵႂႃႇႁူပ်ႉထူပ်းသေ တွင်ႈထၢမ်ဢုပ်ႇဢူဝ်းတူၺ်းႁႂ်ႈပေႃးလႆႈႁူႉ ပိူင်ပဵၼ်တႄႉမီးတႄႉၼၼ်ႉယူႇ- ဝႃႈၼႆ။

ဝၢႆးသေပၢင်သပ်းၸႅင်ႈၶၢဝ်ႇယဝ်ႉၼၼ်ႉ ယူႇတီႈ သမႃးၶူမ်းပၢႆးပၺ်ၺႃလႄႈ ၾိင်ႈငႄႈတႆ၊ ၼႅင်ႈသၢၼ်ၸုမ်းၸၢဝ်းၶိူဝ်း ၸိူဝ်း ယူႇၼႂ်းၸိုင်ႈထႆး ပွတ်းႁွင်ႇ ႁူမ်ႈဢဝ် ပီႈၼွင်ႉတႆး၊ ႁႅင်းၵၢၼ်တႆး ၵႂႃႇယိုၼ်ႈၽိုၼ်လိၵ်ႈထိုင် ႁူဝ်ပဝ်ႈသမႃးၶူမ်းလိၵ်ႈၽိုၼ် ၶၢဝ်ႇပွတ်းႁွင်ႇ(တွၼ်ႈၼိူဝ်) ၸိုင်ႈထႆး တီႈႁွင်ႈၵၢၼ် ဢိၵ်ႇဢွၵ်ႇလိၵ်ႈပိုၼ်ၶၢဝ်ႇထႆးၼိဝ်ႊ ၸႄႈဝဵင်းၵဵင်းမႆႇ ၸိုင်ႈထႆး  ။ ၼႂ်းလိၵ်ႈၼၼ်ႉပိူင်လူင်ပႃးဝႆႉဝႃႈ – မိူဝ်းၼႃႈမႃး သင်ဝႃႈမီးပၼ်ႁႃသင်မႃးၵေႃႈယဝ်ႉ ၶႅၼ်းတေႃႈယႃႇႁႂ်ႈသိုဝ်ႇၶၢဝ်ႇၶဝ်တႅမ်ႈဝႃႈ တႆး ၊ ၸၢဝ်းၶိူဝ်းၼၼ်ႉ ၸၢဝ်းၶိူဝ်းၼႆႉ  ၊ ၵွပ်ႈဝႃႈ လွင်ႈတႅမ်ႈၸိူင်ႉၼႆ မၼ်းဢမ်ႇထုၵ်ႇတၢင်းပိူင်တိုဝ်းၵမ်သိုဝ်ႇၶၢဝ်ႇ၊ ၾၢႆႇၼိုင်ႈၵေႃႈ ၸၢင်ႈႁဵတ်းႁႂ်ႈ တူင်ႇဝူင်းမီးလွင်ႈၸႅၵ်ႇယႅၵ်ႈၵၼ်  ။ လွင်ႈၼႆႉယူႇတီႈၸုမ်းၼႅင်ႈသၢၼ်ၸၢဝ်းၶိူဝ်းၼႂ်းၸိုင်ႈထႆးပဵၼ်ဢၼ်မႆႈဢူၵ်းမႆႈၸႂ်တႃႇတူင်ႇဝူင်းၵူၼ်းမိူဝ်းၼႃႈ။ သင်ဝႃႈ ယူႇတီႈၸုမ်းသိုဝ်ႇၶၢဝ်ႇထႆး -ဢမ်ႇသူၼ်ၸႂ်ၶေႃႈတုၵ်းယွၼ်းၸုမ်းၸၢဝ်းၶိူဝ်းၼႂ်းမိူင်းထႆး၊ ဢမ်ႇႁဵတ်းၸွမ်းၶေႃႈတူၵ်းလူင်း  လိၵ်ႈၵိၼ်ၵႅၼ်ႇ ဢၼ်ဝႃႈတေဢမ်ႇၸႅၵ်ႇယႅၵ်ႈၸိူဝ်ႉၸၢတ်ႈၸၢဝ်းၶိူဝ်း Convention on the Elimination of All Forms of Racial Discrimination  ဢၼ်လူင်ပွင်ၸိုင်ႈထႆး လူင်းလၢႆးမိုဝ်းဝႆႉ မိူဝ်ႈပီ 2546 ၼၼ်ႉသေ တေဢမ်ႇလႅၵ်ႈလၢႆႈပိူင်တႅမ်ႈၶၢဝ်ႇၸိုင် ၸုမ်းၸၢဝ်းၶိူဝ်းတေႁူမ်ႈၵၼ်သိုပ်ႇဢဝ်လိူင်ႈၵႂႃႇၸွမ်းမၢႆမီႈၸိုင်ႈမိူင်းထႆးမီးဝႆႉၼၼ်ႉ – ၸဵမ်ၸိူဝ်းၼႆႉ။