ၸဝ်ႈမုၼ်ယႂ်ႇၶုၼ်ႁေႃၶမ်း မိူင်းၵျပၼ်ႊ ပွႆႇၽႃႈႁၢင်ႈႁေႃပၼ် ၸဝ်ႈၵႅမ်မိူင်း

ၸဝ်ႈမုၼ်ယႂ်ႇၶုၼ်ႁေႃၶမ်း မိူင်းၵျပၼ်ႊ ဢႃႊၵီႊႁိတူဝ်ႊ ဢႃယု 85 ပီ ( ပၢၼ်ႁေႃၶမ်း Heisei  = ပွင်ႇဝႃႈ လွင်ႈၵတ်းယဵၼ်ၼိမ်သဝ်းတူဝ်ႈၽႅၼ်ႇလိၼ်) ပိုၼ်ၽၢဝ်ႇပွႆႇၽႃႈႁၢင်ႈႁေႃသေ လုၵ်ႈၸၢႆးမၼ်းၸဝ်ႈ ၸဝ်ႈၵႅမ်မိူင်းၼႃႇရူႊႁိတူဝ်ႊ သိုပ်ႇႁပ်ႉပူၺ်ႈႁၢင်ႈႁေႃ   ပဵၼ်ၸဝ်ႈမုၼ်ယႂ်ႇၶုၼ်ႁေႃၶမ်း ပၢၼ် Reiwa (ပွင်ႇဝႃႈ – လွင်ႈႁုၼ်ႈမုၼ်းမႂ်ႇသုင်ၵတ်းယဵၼ်လွတ်ႈလႅဝ်း လူၺ်ႈဝၢႆႇၼႃႈၶဝ်ႈႁႃ ဢုပ်ႇဢူဝ်းၵၼ်)  မိူင်းၵျပၼ်ႊ ။

ၸဝ်ႈႁေႃၶမ်း ဢႃႊၵီႊႁိတူဝ်ႊၼႆႉ ပိုၼ်ၽၢဝ်ႇ ပူတ်းႁၢင်ႈပူတ်းႁေႃ မိူဝ်ႈဝၼ်းတီႈ 30 /4/2019။

မၼ်းၸဝ်ႈလၢတ်ႈၵႂၢမ်းတူင်ႉတၵ်ႉသူင်ႇသင်ႇၵူၼ်းမိူင်းၵျပၼ်ႊဝႃႈ – တင်ႈဢဝ် ဝၼ်းတီႈ 1/5/2019 ၼႆႉၵႂႃႇ ပီႈၼွင်ႉၵူၼ်းမိူင်း ၵျပၼ်ႊ တေလႆႈၶုၼ်ႁေႃၶမ်းၵေႃႉမႂ်ႇ ၼႂ်းဝၼ်းမႂ်ႇ Reiwa  ။ ယွၼ်းႁႂ်ႈၵူၼ်းတင်းလုမ်ႈၾႃႉ ၵတ်းတူဝ်ယဵၼ်ၸႂ်ၶိုၼ်ႈယႂ်ႇမႂ်ႇသုင်  – ဝႃႈၼႆ။

ၶုၼ်ႁေႃၶမ်းဢႃႊၵီႊႁိတူဝ်ႊၼႆႉ ၸၢမ်ႇပူၺ်ႈႁၢင်ႈႁေႃမိူင်းၵျပၼ်ႊမႃး ၸဵမ်မိူဝ်ႈပီ 1989  ထိုင်ဝၼ်းမိူဝ်ႈၼႆႉ။  ယၢမ်းလဵဝ်မၼ်းၸဝ်ႈဢႃယုၵေႃႈယႂ်ႇ  တင်းပဵၼ်ၵေႃႈမီးၼမ် လႆႈၽႃႇတတ်း လွတ်ႇလိူတ်ႈႁူဝ်ၸႂ်  ၵူဝ်ဢမ်ႇၸၢင်ႈႁဵတ်းၵၢၼ်ႁၢင်ႈႁေႃလႆႈလီလီၼႆသေ  ၸင်ႇပူင်ၵႂၢမ်းမိူဝ်ႈပီ 2016 ဝႃႈ ၶႂ်ႈပူတ်းၵၢပ်ႇႁူဝ်သႅင် ဝၢင်းႁၢင်ႈႁေႃ ပၼ်ၸဝ်ႈၵႅမ်မိူင်းၵႂႃႇ (လူၺ်ႈၵၢင်ၸႂ်ၸဝ်ႈၵဝ်ႇတႅပ်းတတ်း) ဝႃႈၼႆ။

တီႈပၢင်ပွႆႇဝၢင်းဢႃႇၼႃႇႁၢင်ႈႁေႃ ဝၼ်းတီႈ 30 /4/2019  ၊ ဢၼ်ၸတ်းတီႈႁွင်ႈႁေႃးလူင် မတ်ႉသုၼူဝ်ႊမ ၊ ဢၼ်မီးၼႂ်းဝၢင်းႁေႃၶမ်းမိူင်းတူဝ်ႊၵဵဝ်ႊ ၼၼ်ႉ ၸဝ်ႈၾႃႉ ၼႃႊရူႊႁိတူဝ်ႊ လႄႈ ၸွမ်ၽွင်းလူင်မိူင်းၵျပၼ်ႊ သျိၼ်ႊၸူဝ်ႊဢႃႊပေႉ ဢိၵ်ႇ ၸိူဝ်ႉသၢႆႁေႃၶမ်းလႄႈ ၽူႈယႂ်ႇၽူႈၼမ်း ၼႂ်းမိူင်းၵျပၼ်ႊမွၵ်ႈ 300 ၶဝ်ႈႁူမ်ႈ။

ၶုၼ်ႁေႃၶမ်းဢႃႊၵီႊႁိတူဝ်ႊ ဢဝ် ၶိူင်ႈ၊ မိၵ်ႈမၢႆၸဝ်ႈႁေႃၶမ်း(ၸွမ်းၼင်ႇၾိင်ႈထုင်းႁေႃၶမ်းၵျပၼ်ႊ) မိူၼ်ၼင်ႇ လႅဝ်း၊ ႁိၼ်သႅင်လႄႈ ၵႅဝ်ႈ(မၢၼ်ႇ) မွပ်ႈပၼ်ၶိုၼ်း။ ၼႂ်းဝၼ်းတီႈ 1/5/2019 ၼႆႉ ၸဝ်ႈၾႃႉ ၼႃႊရူႊႁိတူဝ်ႊ မႃးႁပ်ႉဢဝ်ၶိူင်ႈ ၊ မိၵ်ႈမၢႆ ၸဝ်ႈႁေႃၶမ်းၸိူဝ်းၼႆႉ။ ၵူၺ်းၵႃႈပၢင်ပွႆးၶိုၼ်ႈႁေႃတႄႉ တေ ၸတ်း ၼႂ်းဝၼ်းတီႈ 4 /5/2019 ။ တေမီးၵူၼ်းမိူင်းၼပ်ႉသႅၼ်မႃးၶဝ်ႈႁူမ်ႈၼပ်ႉယမ်။ ပွႆးၶုၼ်ႁေႃၶမ်းမႂ်ႇ ၶိုၼ်ႈၼင်ႈၼိူဝ်ပလၢင်ႇ ပဵၼ်တၢင်းၵၢၼ်သမ်ႉ တေၸတ်းၼႂ်းဝၼ်းတီႈ 22 /10/2019 လႄႈပွႆးလူႇၶဝ်ႈမႂ်ႇ သမ်ႉတေႁဵတ်းၼႂ်းဝၼ်းတီႈ 14-15/11/2019 ၸွမ်းၼင်ႇၾိင်ႈႁိတ်ႈႁွႆး ၵျပၼ်ႊ။

ၾၢႆႇတၢင်းဝၢင်းႁေႃမိူင်းၵျပၼ်ႊ  ပိုၼ်ၽၢဝ်ႇဝႆႉဝႃႈ တႃႇတေႁဵတ်းပွႆးၶိုၼ်ႈႁေႃမႂ်ႇၼႆႉ တေၸႂ်ႉငိုၼ်း ၽႅၼ်ႇလိၼ် မိူင်းၵျပၼ်ႊ  16,800 လၢၼ်ႉယဵၼ် (တေတူၵ်းငိုၼ်းမၢၼ်ႈမွၵ်ႈ 200,000 လၢၼ်ႉပျႃးပၢႆ)။တေမွၵ်ႇၶႅၵ်ႇၸဝ်ႈၶႅၵ်ႇၶုၼ် ၼႂ်းလုမ်ႈၾႃႉ တႃႇ 2500 ၸဝ်ႈမႃးၶဝ်ႈႁူမ်ႈ ဝႃႈၼႆ။

ၸဝ်ႈမုၼ်ယႂ်ႇၶုၼ်ႁေႃၶမ်း ဢႃႊၵီႊႁိတူဝ်ႊၼႆႉ ဝၢႆးလင် ဝၢင်းဢႃႇၼႃႇႁေႃၶမ်းယဝ်ႉ တေႁပ်ႉၸၼ်ႉၶုၼ်  ၵဵဝ်ႇၵူဝ်ႇ  (ပွင်ႇဝႃႈ =ၽရၸဝ်ႈလူင် ၊ မၢၼ်ႈဝႃႈ = မႁႃဢေႇၵရဵတ်ႈ ၊ ဢိင်းၵလဵတ်ႈဝႃႈ= Emperor Emeritus ) ၼႆသေ တေလႆႈယူႇၵႂႃႇၵတ်းၵတ်းယဵၼ်ယဵၼ်၊ လူၺ်ႈဢမ်ႇလႆႈၸႂ်ႉတိုဝ်းဢႃႇၼႃႇ ပၢၼ်ႇပွင်ဝၢၼ်ႈမိူင်းသင်။

ၸဝ်ႈၾႃႉ ၼႃႊရူႊႁိတူဝ်ႊ ၼႆႉ ယၢမ်းလဵဝ်ဢႃယုၸဝ်ႈ လႆ 59 ပီ။  ပဵၼ်လုၵ်ႈၸၢႆးလူင် ၸဝ်ႈမုၼ်ယႂ်ႇၶုၼ်ႁေႃၶမ်း ဢႃႊၵီႊႁိတူဝ်ႊ ။ ၼႃႊရူႊႁိတူဝ်ႊၼႆႉ တေလႆႈပဵၼ်ၶုၼ်ႁေႃၶမ်း မိူင်းၵျပၼ်ႊ တူၼ်ထူၼ်ႈ 126 ။ မၼ်းၸဝ်ႈၼႆႉ ႁဵၼ်းလိၵ်ႈယဝ်ႉတီႈ ၸၼ်ႉၸွမ် ဢွၵ်ႉသ်ၾိူတ်ႉ ။ လႆႈႁပ်ႉပဵၼ် ၸဝ်ႈၾႃႉၵႅမ်မိူင်းမႃးၸဵမ်မိူဝ်ႈဢႃယုၸဝ်ႈလႆႈ 28 ပီ။ မိူဝ်ႈပီ 1993 လႆႈၵူပ်ႉၵူႈပဵၼ်ႁိူၼ်း တင်း ၸဝ်ႈၼၢင်း မႃႊသႃႊၵူဝ်ႊ သေ မိူဝ်ႈပီ 2001 မီးလုၵ်ႈႁူမ်ႈၵၼ်  ပဵၼ်လုၵ်ႈယိင်း  ၸိုဝ်ႈႁွင်ႉ ၸဝ်ႈယိင်းဢၢႆႊၵူဝ်ႊ။

ၸွမ်းၼင်ႇပၵ်းပိူင်ဝၢၼ်ႈမိူင်းၵျပၼ်မီးဝႆႉဝႃႈ ၸဝ်ႈယိင်းဢၢႆႊၵူဝ်ႊၼႆႉ တေဢမ်ႇၸၢင်ႈပဵၼ်ၸဝ်ႈၾႃႉ ၸဝ်ႈၵႅမ်မိူင်း လႆႈလႄႈ ၸဝ်ႈၸၢႆး ၾူႊမီႊႁိတူဝ်ႊ ဢၼ်ပဵၼ် ၼွင်ႉၸၢႆး ၸဝ်ႈႁေႃၶမ်းမႂ်ႇ ၼႃႊရူႊႁိတူဝ်ႊၼႆႉ တေလႆႈႁပ်ႉတႅင်ႇတင်ႈပဵၼ် ၸဝ်ႈၵႅမ်မိူင်း သေ  လုၵ်ႈၸၢႆးဢွၼ်ႇ ၸဝ်ႈၾႃႉ ၾူႊမီႊႁိတူဝ်ႊ ၊ ဢၼ်မီးၸိုဝ်ႈဝႃႈ ၸဝ်ႈၸၢႆး ႁိသႃႊႁိတူဝ်ႊ သမ်ႉတေပဵၼ် ၵႅမ် ၸဝ်ၵႅမ်မိူင်း တႃႇပႂ်ႉပုတ်ႈႁၢင်ႈ  ၼင်ႈႁေႃ မိူင်းၵျပၼ်ႊ ။

တီႈမိူင်း ၵျပၼ်ႊၼႆႉ ဢၼ်ပဵၼ်ၸဝ်ႈမုၼ်ယႂ်ႇၶုၼ်ႁေႃၶမ်းသေ ပိုၼ်ၽၢဝ်ႇ ပွႆႇဝၢင်းဢႃႇၼႃႇႁၢင်ႈႁေႃ လူၺ်ႈၵၢင်ၸႂ်ၸဝ်ႈၵဝ်ႇၼႆႉ လိုၼ်းသုတ်းပဵၼ်မိူဝ်ႈပီ 1817  ။ ႁိုင်ၼၢၼ်းမႃး 200 ပီမိူင်း ထိုင်ဝၼ်းမိူဝ်ႈၼႆႉ ၸင်ႇတေမီးၶိုၼ်းထႅင်ႈၵမ်းၼိုင်ႈ။

Ref: BBC Thai, BBC Burmese