တႆးၶဝ်ႈမိူင်းထႆး ၶဝ်ၵႂႃႇႁဵတ်းသင်

 တႆး လင်ႇလႆၶဝ်ႈမိူင်းထႆးၼပ်ႉၶၢဝ်းတၢင်း 40 – 50 ပီမႃးၼႆႉ ႁူဝ်ၵူၼ်းတႆး လၢမ်းဝႃႈဢမ်ႇၶႂ်ႈယွမ်း 2 လၢၼ်ႉၵေႃႉ။  မိူင်းႁူမ်ႈတုမ် ဢၼ်ႁူမ်ႈၵၼ်ၵေႃႇသၢင်ႈမႃးတင်းမၢၼ်ႈၼၼ်ႉ  ဝၢႆးလႆႈလွတ်ႈလႅဝ်း ၵွၼ်းၶေႃယဝ်ႉ  ၵေႃႈဢမ်ႇမီး လွင်ႈၵတ်းယဵၼ်၊ ယွၼ်ႉဢမ်ႇမီးလွင်ႈၽဵင်ႇပဵင်း။  မီးလွင်ႈ ၶီႇၼဵၵ်းတဵၵ်းတဵင် ဢမ်ႇပဵၼ်ၸွမ်းၶေႃႈၵိၼ်ၵႅၼ်ႇ ၶေႃႈတူၵ်းလူင်းၵၼ်မႃး၊ ၸင်ႇပဵၼ်မႃး ၵၢၼ်လုၵ်ႉၽိုၼ်ႉ ဢၼ်ၽူႈႁၵ်ႉၸိူဝ်ႉၸၢတ်ႈၵူၼ်းမိူင်းတႆး ၶွတ်ႇမၼ်ႈ ပၼ်ႈၸႂ်ၵၼ် လုၵ်ႉႁိုၼ်ႇတူင်ႉၼိုင်ၶိုင်သၢင်ႈ  ၵမ်ၸႃးတႃ(ၵၢမ်ႇၸႃႇတႃႇ)ၸိူဝ်ႉၸၢတ်ႈ ၸိုင်ႈမိူင်းပိူဝ်ႈတႃႇ ပူၵ်းပွင်ၽွင်းငမ်းတူဝ်ၵဝ်ႇ။

ၼႂ်းမိူင်းတႆးမီးၽူႈႁၵ်ႉၸိူဝ်ႉၸၢတ်ႈၶွၼ်ႈႁႅင်းတုမ်ႁူဝ်ၵၼ်လုၵ်ႉႁိုၼ်ႇၽိုၼ်ႉ ၼုမ်ႇသိုၵ်းႁၢၼ်ႁဵတ်းၵၢၼ်ၵွၼ်းၶေႃ မိူဝ်ႈ 1958 တႃႇတိုၵ်းဢဝ်ၶိုၼ်းမိူင်းလႄႈ  ပၢင်တိုၵ်း ပဵၼ်တီႈပဵၼ်ယွမ်ႇယူႇၶိူဝ်းၶိူဝ်း။  ထိုင်ပီ 1959 (D-Day) မႅၼ်ႈၼႂ်းလိူၼ် 12 လပ်း 2053 ပီတႆး ၼူဝ်ႊဝႅမ်ႊၿိူဝ်ႊ 30 ဝၼ်း ၽူႈႁၵ်ႉၸိူဝ်ႉၸၢတ်ႈႁူမ်ႈလူၺ်ႈ ပူဝ်ႇတေႇဝိင်ႇၶဝ် ၶဝ်ႈတိုၵ်းၼႂ်းမိူင်းတၢင်ႉယၢၼ်း ၶၢဝ်ႇငၢဝ်းလိုဝ်းတူဝ်ႈၸွတ်ႇလူၵ်ႈ သိုပ်ႇၼၼ်ႉၵေႃႈၼႂ်းမိူင်းတႆး ပဵၼ်ပၢင်တိုၵ်းမႃးယူႇၶိူဝ်းယႂ်း။

တင်ႈတႄႇၼၼ်ႉမႃး သိုၵ်းမၢၼ်ႈ ဝိပ်ႇငႅၼ်းတဵၵ်းတဵင်ၵူၼ်းမိူင်းတႆးလိူဝ်တိူဝ်းမႃး ၊ တေႃႉဢဝ် သိုၵ်းမၢၼ်ႈထႅမ်ၶဝ်ႈမႃးၼႂ်းမိူင်းတႆးၼင်ႇမူတ်ႉၼင်ႇပူၵ်ႇ။ ဢၢင်ႈဝႃႈၶဝ်ႈမႃးၸွႆႈတိုၵ်းလိုပ်ႈသိုၵ်းၶႄႇၽိူၵ်ႇၼႆသေ မႃးၶီႇ တဵၵ်းၼဵၵ်းတဵင်  လူလၢႆပူၼ်ႉပႅၼ် ႁဵတ်းႁၢႆႉၸႃႉ တေႃႇၵူၼ်းမိူင်းတႆး။

ၾၢႆႇၼိုင်ႈၵေႃႈ ၵူၼ်းမိူင်းတႆး ပၢႆႈၶဝ်ႈထိူၼ်ႇ ယိပ်းၵွင်ႈၵၢင်ႇႁဵတ်းသိုၵ်း လုၵ်ႉၽိုၼ်ႉၶိုၼ်းသိုၵ်းမၢၼ်ႈၶႂၢၵ်ႈမိူင်း။  သူၼ်ႇ ၼိုင်ႈၵေႃႈပၢႆႈၶဝ်ႈမိူင်းထႆးပိူဝ်ႈႁဵတ်းၵၢၼ်ႁႃၵိၼ်လဵင်ႉတွင်ႉ။

ၵမ်းယႂ်ႇလူင်ဢၼ်ၵူၼ်းမိူင်းတႆးပၢႆႈဢွၵ်ႇမိူင်းၼၼ်ႉ ပဵၼ်ၽွင်းသိုၵ်းမၢၼ်ႈၸတ်းၽႅၼ်ၵၢၼ်သိုၵ်း တႅပ်း 4 တႅပ်း၊ ဝၢႆးပီ 1996 ၽဵဝ်ႈမူၺ်ႉၸိူဝ်ႉၸၢတ်ႈၶိူဝ်းၵူၼ်း ၼႂ်းမိူင်းတႆး ပွတ်းၵၢင် ၊ လိုပ်ႈႁေႃႈၶၢႆႉတီႈယူႇတၼ်းသဝ်း ဝၢၼ်ႈဢိူင်ႇသူၼ်ႁႆႈၼႃး ၶႃႈႁႅမ်ဢဝ်တၢႆလူလၢႆ ၵၼ်ႉၸၼ် ႁဵတ်းႁၢႆႉၸႃႉတေႃႇၵူၼ်းမိူင်းတႆး ၊ ႁႂ်ႈၵႂႃႇၶွၼ်ႈၵွင်ၵၼ်ယူႇပဵၼ်ၵုမ်ႇပဵၼ်ၵွၼ်ႈ ၸွမ်းလၢႆႇဝဵင်း ႁိမ်းဝဵင်း  ၼႂ်းဝဵင်း ၊ လူၺ်ႈၵၢၼ်ယႃႇႁႂ်ႈၵူၼ်းမိူင်းလႄႈၵူၼ်းသိုၵ်းလႆႈတိတ်းတေႃႇၵပ်းသိုပ်ႇ သူင်ႇၶၢဝ်ႇသူင်ႇငၢဝ်း လႄႈ ၸွႆႈ ထႅမ်ၶဝ်ႈၼမ်ႉတၢင်းၵိၼ် ငိုၼ်းတွင်း-  1. တႅပ်းၶၢဝ်ႇငၢဝ်း 2. တႅပ်းၶဝ်ႈၼမ်ႉတၢင်းၵိၼ် 3. တႅပ်းသဵၼ်ႈသၢႆ ႁႅင်းငိုၼ်းၵမ်ႉၸွႆႈ လႄႈ 4. တႅပ်း ၵူၼ်းမိူင်းတင်းသိုၵ်းတႆးႁႂ်ႈၽၢတ်ႇဢွၵ်ႇႁၢင်ႇႁိူၼ်ၵၼ် ။

1. တႅပ်းၶၢဝ်ႇငၢဝ်း – တႅပ်းပႅတ်ႈၵၢၼ်သိုဝ်ႇသၢၼ်တိတ်းတေႃႇၵပ်းသိုပ်ႇၵၼ် ၵူၼ်းမိူင်းတင်းၸုမ်းသိုၵ်းတႆး ယိပ်းၵွင်ႈၵၢင်ႇ ႁႂ်ႈပုတ်းၶၢတ်ႇႁၢင်ႇ ၵၼ်။ ယႃႇႁႂ်ႈၵူၼ်းမိူင်းၸၢင်ႈ သူင်ႇၶၢဝ်ႇ  ပၼ်သိုၵ်းတႆး ၵဵဝ်ႇလွင်ႈ ၵၢၼ်ၵႂႃႇမႃးတူင်ႉၼိုင် ၸုမ်းသိုၵ်းမၢၼ်ႈ။

2. တႅပ်းၶဝ်ႈၼမ်ႉတၢင်းၵိၼ် – ယႃႇႁႂ်ႈၵူၼ်းမိူင်းၸၢင်ႈ ၵမ်ႉၸွႆႈၶဝ်ႈၼမ်ႉတၢင်းၵိၼ်ပၼ်သိုၵ်းတႆး လႄႈတေ ဢမ်ႇၸၢင်ႈၶဝ်ႈမႃးတူင်ႉၼိုင်၊ ပေႃးၵူၼ်းဝၢၼ်ႈဢမ်ႇမီး ပေႃးဢမ်ႇမီးၵူၼ်းဝၢၼ်ႈၵေႃႈ သိုၵ်းတႆး တေ ဢမ်ႇၸၢင်ႈ ၵႂႃႇႁႃၶဝ်ႈၼမ်ႉတၢင်းၵိၼ်တီႈလႂ်လႄႈ တေႁဵတ်းႁႂ်ႈသိုၵ်းတႆးယူႇဢမ်ႇလႆႈ။

3. တႅပ်းသဵၼ်ႈသၢႆႁႅင်းငိုၼ်းၵမ်ႉၸွႆႈ – တႅပ်းပႅတ်ႈငိုၼ်းတွင်းၵၢၼ်ၵမ်ႉၸွႆႈၶွင်ၵူၼ်းဝၢၼ်ႈ ယႃႇႁႂ်ႈၸၢင်ႈထိုင်မိုဝ်း ၸုမ်းလုၵ်ႉၽိုၼ်ႉလႄႈ ၸုမ်းလုၵ်ႉၽိုၼ်ႉၵေႃႈတေဢမ်ႇမီးႁႅင်းငိုၼ်းသိုဝ်ႉၵွင်ႈၵၢင်ႇမၢၵ်ႇမိုဝ်ႈၸိုၼ်းယၢမ်း။

4. တႅပ်းၵူၼ်းမိူင်းတင်းသိုၵ်းတႆးႁႂ်ႈၽၢတ်ႇဢွၵ်ႇၵၼ် – ယႃႇႁႂ်ႈၵူၼ်းမိူင်းတင်းၸုမ်းသိုၵ်းတႆးပဵၼ်ၼမ်ႉၼိုင်ႈ ၸႂ်လဵဝ်ၵၼ် ပဵၼ်ၵုမ်ႇၵွၼ်ႈၸႂ်လဵဝ်ၵၼ် မိုတ်ႈၵိုဝ်းၸမ်ၸႂ်ၵၼ်လႄႈၵမ်ႉၸွႆႈၵၼ်။

ၸိူဝ်းၼႆႉပဵၼ်ႁဵတ်ႇလွင်ႈတၢင်း ဢၼ်သိုၵ်းမၢၼ်ႈဢဝ်မႃးၸႂ်ႉတိုဝ်းပဵၼ်ၽႅၼ်ၵၢၼ် တႅပ်း 4 တႅပ်းၼႆသေ သၢင်ႈ လွင်ႈပွင်ႁၢႆႉၸႃႉ တေႃႇၵူၼ်းမိူင်း လိုပ်ႈႁေႃႈၶၢႆႉဝၢၼ်ႈ ၽဝ်ႇဝၢၼ်ႈၽဝ်ၶူင်ႇ ၶႃႈႁႅမ်ဢဝ်တၢႆၵူၼ်းမိူင်းလႄႈ သင်ၶၸဝ်ႈ ၼႄးဝႃႈပဵၼ်ၵူၼ်းၵမ်ႉၸွႆႈသိုၵ်းလုၵ်ႉၽိုၼ်ႉၼႆသေ ႁဵတ်းႁႂ်ႈဝၢၼ်ႈႁၢမ်းမိူင်းႁၢမ်း တိုၼ်ႇၼီၽူင်ႉပၢႆႈ ၶဝ်ႈႁႃပီႈၼွင်ႉၽႂ်မၼ်းၼႂ်းၶူးၼႂ်းဝဵင်း ၸိူဝ်းဢမ်ႇမီးပီႈၼွင်ႉၼႂ်းဝဵင်းၵေႃႈ ပၢႆႈႁွတ်ႈပွင်ႇထိုင်မိူင်းၼွၵ်ႈမိူင်းၼႃး ၵမ်ႈၼမ်မိူင်းထႆး။

ၵူၼ်းပၢႆႈၶဝ်ႈမိူင်းထႆး ဢမ်ႇၵွမ်ႉၵႃႈၵူၼ်းမိူင်းၵွႆး ၽူႈႁၵ်ႉၸိူဝ်ႉၸၢတ်ႈဝၢၼ်ႈမိူင်း ၸိူဝ်းၶဝ်ႈႁၢပ်ႇၵၢၼ်သိုၵ်းၵၢၼ်ၸိူဝ်ႉၸၢတ်ႈဢၼ်ယိုတ်ႈယၢဝ်းၶၢဝ်းႁိုင်ၼၼ်ႉ ဢႃယုၵေႃႈမၢၵ်ႈၼမ်ၵႄႇထဝ်ႈ လႄႈၵႃႈလႆႈၵိုတ်းလိုဝ်ႈသဝ်း ထင်ၶမ်ၶၢင်ႉယူႇၼႂ်းမိူင်းထႆးတင်းၼမ်တင်လၢႆ လိုၼ်းသုတ်းၵေႃႈ ပဵၼ်ၽူႈၵိူဝ်းၵုမ် ပဵၼ်ၽူႈၵမ်ႉၸွႆႈပၼ်ႁႅင်း ၵူၼ်းႁုၼ်ႈသႅၼ်းမႂ်ႇဢၼ်လုၵ်ႉၶိုၼ်ႈမႃးသိုပ်ႇပုတ်ႈႁဵတ်းၵၢၼ်ၸိူဝ်ႉၸၢတ်ႈ ၵၢၼ်တူင်ႇဝူင်းၵူၼ်းလႄႈ မီးလုၵ်ႈမီး လၢၼ် လဵင်ႉပူလူလွမ်သိုပ်ႇဢႃယုသၢႆၸႂ်ယူႇၵႂႃႇၼႂ်းမိူင်းထႆး။

ၵူၼ်းမိူင်းတႆးမၢင်ၸိူဝ်းဢၼ်ပၢႆႈၶဝ်ႈမိူင်းထႆးမႃးဝၢႆးလင် ၵမ်ႈၽွင်ႈၵေႃႈ လႆႈၵၢၼ်လႆႈငၢၼ်းလီ မေႃၵဵပ်းမေႃႁွမ် မေႃၵိၼ်မေႃၸၢႆႇၵေႃႈမၢၵ်ႈမီးလီပဵၼ် မီးၼႃႈမီးတႃ  ။ ၵမ်ႈၽွင်ႈၸိူဝ်းဢမ်ႇမီးတိုဝ်ႉတၢင်း လႆႈၵၢၼ်လႆႈငၢၼ်းလီၵေႃႈယူႇၵႂႃႇႁဵတ်းၵႂႃႇတေႃႉတႄႉပေႃးယူႇပေႃးၵိၼ်၊ ၵွႆးၵႃႈမိူဝ်ႈယူႇဢမ်ႇလီၵိၼ်ဢမ်ႇဝၢၼ် လႆႈယူတ်းလႆႈယႃတူဝ်ယူႇၼၼ်ႉၵေႃႈ တေၵိၼ်းၸႂ်ၶိၼ်ၸႂ်ယူႇၽွင်ႈ။

ၾၢႆႇၼိုင်ႈၵေႃႈ တႃႇတေယူႇလႆႈၼႂ်းမိူင်းထႆးသေႁဵတ်းၵၢၼ်ႁႃၵိၼ်လဵင်ႉတွင်ႉၵႂႃႇငၢႆႈလူမ်ၸႂ်ၼၼ်ႉ တၵ်းလႆႈမီးဝႂ် ဢၼုၺၢတ်ႈၶဝ်ႈမိူင်းလႄႈ ဝႂ်ဢၼုၺၢတ်ႈႁဵတ်းၵၢၼ်။ တႃႇတေလႆႈမီးဝႂ်ၶဝ်ႈမိူင်း ဝႂ်ဢၼုၺၢတ်ႈႁဵတ်းၵၢၼ် ၼၼ်ႉၵေႃႈ တၵ်းတေလႆႈသဵင်ႈငိုၼ်းသဵင်ႈတွင်း ၵႃႈၶွၼ်ႇ  ပဵၼ်ႁူဝ်မိုၼ်ႇမၼ်း ။  ၵၢၼ်ဢၼ် ပၢႆႈၶဝ်ႈ ယူႇၼႂ်းမိူင်းပိူၼ်ႈၼၼ်ႉ  ဢမ်ႇၸႂ်ႈငၢႆႈ၊  ၾၢႆႇၼိုင်ႈတေလိူၵ်ႈၵၢၼ်လိူၵ်ႈငၢၼ်းၵေႃႈဢမ်ႇလႆႈ ပေႃးဢမ်ႇႁဵတ်းၵေႃႈဢမ်ႇမီးၵိၼ်လႄႈၵႃႈလႆႈၶိၼ်ၸႂ်ႁဵတ်း။

ၼွၵ်ႈသေလုၵ်ႈဢွၼ်ႇဢၼ်မႃးၵိူတ်ႇယႂ်ႇၼႂ်းမိူင်းထႆးလႄႈလႆႈပဵၼ်ၵူၼ်းထႆး ၵူၼ်းၵိုၵ်းမိူင်း (သၼ်ၸၢတ်ႈ)ထႆး ၶဝ်ႈ ပၵ်းၶဝ်ႈပိူင်ထုၵ်ႇမႅၼ်ႈၸွမ်း ပၵ်းပိူင်မိူင်းထႆးသေ လႆႈတိုဝ်ႉတၢင်းသၢင်ႇထုၵ်ႇပဵၼ်ၵူၼ်းထႆး   ၵႂႃႇသေတႃႉ ၵမ်ႈၼမ်ဢမ်ႇမႅၼ်ႈတိုဝ်ႉတၢင်းလႄႈလႆႈၸႂ်ႉတိုဝ်းဝႂ်တၢင်ႇၻၢဝ်ႈ(ပုတိ)  ဝႂ်သီၾႃႉ မၢႆ ႁူဝ်ဝႂ် 6 ၼမ်းၼႃႈ ၊ ဝႂ်သီၶဵဝ်ၶွပ်ႇလႅင် 6 ၼမ်းၼႃႈ ႁိုဝ် ဝႂ်သိပ်းပီ (ဢၼ်မီးမၢႆဝႂ် ပဵၼ်ႁူဝ်သုၼ် – 0 ) ႁိုဝ် ဝႂ်ၶဝ်ႈမိူင်း (Passport) သေမီးဝႂ်ႁဵတ်းၵၢၼ် (Work permit) ၸိူဝ်းၼႆႉထႅင်ႈလၢႆယၢင်ႇလၢႆသႅၼ်း။

လူၺ်ႈဢၼ်ၵူၼ်းမိူင်းတႆးပၢႆႈၶဝ်ႈ ယူႇၼႂ်းမိူင်းထႆး ယွၼ်ႉလူၺ်ႈၵၢၼ်မိူင်း ၵၢၼ်သိုၵ်းၵၢၼ်ၸိူဝ်ႉၸၢတ်ႈၵေႃႈလီ ယွၼ်ႉလူၺ်ႈပၺ်ႁႃ (ပၼ်ႁႃ) ပၢၵ်ႇတွင်ႉၵေႃႈလီ ပေႃးမႃးထတ်းလၢမ်းႁူဝ်ၼပ်ႉၵူၼ်း တင်ႈတႄႇ ဝၢႆး 1958 မႃး မွၵ်ႈ 2 လၢၼ်ႉ  ယွမ်းလိူဝ်ဢိတ်းဢီႈ တေဢမ်ႇပေႃး ပိူင်ႈသင်ၵႃႈႁိုဝ်။

ပိူင်လူင်မၼ်းၵူၼ်းမိူင်းတႆးဢၼ်ၶဝ်ႈ ယူႇၼႂ်းမိူင်းထႆးၼႆႉ ယင်းမႅတ်ႇပႅင်းပႂ်ႉပႃးႁၵ်ႉသႃၾိင်ႈငႄႈႁိတ်ႈႁွႆႈလႄႈ ၶူဝ်းၼုင်ႈတၢင်းဝႆ လိၵ်ႈလၢႆးပၢႆၵမ်တူဝ်ၵဝ်ႇဝႆႉလႆႈလီယူႇ။ ၵဵဝ်ႇတၢင်းၵၢၼ်မိူင်းၼၼ်ႉ ႁူမ်ႈဝႃႈပၢႆးဝူၼ်ႉဢမ်ႇမိူၼ် ၵၼ်ၵေႃႈ ၵၢၼ်ၶဝ်ႈဢွၵ်ႇၵႂႃႇမႃးၶဝ်ႈႁႃၵၼ် ဢမ်ႇပိုၼ်ႉၽႃႈပႅတ်ႈၵၼ် ဢမ်ႇဝႃႈ ၶႅၵ်ႇလီပၢင်ၸႃႉလႂ်ၸိူဝ်းၼႆႉၵေႃႈ ဢမ်ႇပိုၼ်ႉဢမ်ႇပႅတ်ႈၵၼ် ၾၢႆႇၼိုင်ႈၵၢၼ်ႁၵ်ႉၸိူဝ်ႉၸၢတ်ႈဝၢၼ်ႈမိူင်းၼႆၵေႃႈ ဢမ်ႇတွၼ်ႉလူတ်းလႃးဝႃႈသွၵ်ႇ ပဵၵ်ႉသမ်ႉဢမ်ႇမီးတိုဝ်ႉတၢင်းဢဝ်တူဝ်လူင်းမိုဝ်းႁဵတ်းလႆႈၵမ်ႈတူဝ်ၵမ်းသိုဝ်ၵေႃႈ ယင်းမီးၼမ်ႉၸႂ်ပၼ်ၽူလ် ၽွၼ်း ၸွႆႈထႅမ်ၵၼ်ယူႇ။

ၸိူင်ႉႁိုဝ်ၵေႃႈလီ လိူဝ်သေၼႆႉယဝ်ႉ သင်ဝႃႈ ၵူၼ်းမိူင်းတႆးႁဝ်းဢၼ်မႃးမီးယူႇၼႂ်းမိူင်းထႆးၼႆႉ ၽွမ်ႉသဵင်ပဵင်းပၢၵ်ႇ ၶွၼ်ႈတုမ် ပဵၼ်ၼမ်ႉၼိုင်ႈၸႂ်လဵဝ်ၵၼ်လႆႈၼႆႁႃတီႈလၢတ်ႈဢမ်ႇမီးယဝ်ႉ။ တေႁဵတ်းႁႂ်ႈပဵၼ်တူဝ်ယၢင်ႇ ၵူၼ်း ဢၼ်မီးယူႇၼႂ်းမိူင်းတႆးလႆႈၸူမ်းၶွႆလႄႈ ၸုမ်းဢၼ်ယိပ်းၵွင်ႈၵၢင်ႇၶဝ်ၼၼ်ႉတႄႉတႄႉ။

မွၼ်းၶိူဝ်း

(*** ပွင်ႈၵႂၢမ်းႁူဝ်ၼႆႉ ပဵၼ်ပၢႆးဝူၼ်ႉ ၼမ်ႉၵႂၢမ်းလႄႈ တၢင်းႁၼ်ထိုင်သုၼ်ႇတူဝ် ၽူႈတႅမ်ႈလိၵ်ႈ ၸဝ်ႈပၢႆၵမ် ၵူၺ်းၶႃႈဢေႃႈ။)