ဝၢႆးလင် သိုၵ်းမၢၼ်ႈ ယိုတ်းဢႃႇၼႃႇ ၸိုင်ႈမိူင်းမႃးၼႆ့ ၸိုင်ႈမိူင်းလၢႆလၢႆမိူင်း ၼႂ်းလုမ်ႈၾႃႉ ဢွၼ်ၵၼ် ဢွၵ်ႇလိၵ်ႈပၼ်ၾၢင့် ႁႄ့ႁၢမ်ႈ ၵူၼ်းမိူင်းၶဝ်ဝႃႈ မိူင်းႁူမ်ႈတုမ်မၢၼ်ႈ ပဵၼ်မိူင်း ဢၼ်မီး ၽေးၶဵၼ်လႄႈ ဢမ်ႇထုၵ်ႇလီ ၵႂႃႇလႄႇ တွင်ႈတဵဝ်ႈ – ဝႃႈၼႆဝႆ့ ။
မိူင်းႁူမ်ႈတုမ်မၢၼ်ႈၼႆ့ ယွၼ့်မီးပၼ်ႁႃ ၸုမ်းယိပ်းၵွင်ႈၵၢင်ႇ ၊ ဝၢၼ်ႈမိူင်းဢမ်ႇမီးလွင်ႈၼိမ်သဝ်း လႄႈ ယူႇ တီႈ မိူင်းဢမေႇရိႊၵၼ်ႊ လႆႈမၵ်းမၼ်ႈဝႆ့ ပဵၼ်မိူင်း ဢၼ်မီးၽေး ယူႇဝႆ့ၼႂ်းၸၼ့် သီလႅင် ထီ့(4) ပဵၼ် မိူင်း ဢၼ်ဢမ်ႇလီၵႂႃႇဢႅဝ်ႇယဵမ်ႈတွင်ႈတဵဝ်းၼႆသေ ၼႂ်းႁူဝ်လိူၼ် January ပီ 2024 ၼၼ့် လူင်ပွင်ၸိုင်ႈ မိူင်း ဢမေႇရိႊၵၼ်ႊ လႆႈဢွၵ်ႇလိၵ်ႈ ပၼ်ၾၢင့် ႁႄ့ႁၢမ်ႈ ၵူၼ်းမိူင်း ဢမေႇရိႊၵၼ်း ထႅင်ႈၵမ်းၼိုင်ႈ – ဝႃႈၼႆ ။
ပေႃးတူၺ်းၶိုၼ်းၸိုင် တေလႆႈႁၼ်ဝႃႈ ၽွင်း တၢင်းပဵၼ် covid-19 ယဵၼ်ႁၢႆၵႂႃႇယဝ့်ၼၼ့် လၢႆလၢႆၸိုင်ႈမိူင်း ဢွၼ်ၵၼ် ၶတ်းၸႂ်သႂ်ႇႁႅင်း တႃႇတေၶိုၼ်းပူၵ်းပွင် ၵၢၼ်ငၢၼ်းဢႅဝ်ႇလႄႇ တွင်ႈတဵဝ်း တီႈၼႂ်းၸိုင်ႈမိူင်း ၽႂ်မၼ်းယူႇ ။ ၵူၺ်းၵႃႈ ၼႂ်းမိူင်းႁူမ်ႈ တုမ်မၢၼ်ႈ တႄ့ ယွၼ့်ၽွၼ်းတုမ်ႉယွၼ်ႈ ၵၢၼ်ယိုတ်းဢႃႇၼႃႇ လႄႈ ႁဵတ်းႁႂ်ႈပၢင်တိုၵ်း ၸွတ်ႇၽႄႈတူဝ်ႈ မိူင်းပတ်းပိုၼ့် ဢမ်ႇမီးလွင်ႈႁူမ်ႇလူမ်ႈသေ ၶႅၵ်ႇၼွၵ်ႈမိူင်း ၸိူဝ်းမႃး ဢႅဝ်ႇလႄႇ တွင်ႈတဵဝ်းၵေႃႈ ထိုင်တီႈပေႃး ဢမ်ႇၶႂ်ႈမီး ။
ၸဝ်ႈၵၢၼ်ပၢႆးမၢၵ်ႈမီး ၸိူဝ်းႁဵတ်းၵၢၼ် ဢႅဝ်ႇလႄႇ တွင်ႈတဵဝ်း ၼႂ်းမိူင်းႁူမ်ႈတုမ်မၢၼ်ႈ ၶဝ်ၵမ်ႈၼမ်ၵေႃႈ ဢွၼ်ၵၼ်တွပ်ႇလၢတ်ႈ ဝႆ့တီႈ သိုဝ်ႇၶၢဝ်ႇ BBC ဝႃႈ – ၵၢၼ်ငၢၼ်း ဢႅဝ်ႇလႄႇ တွင်ႈတဵဝ်း ၼႂ်းမိူင်း ႁူမ်ႈ တုမ်မၢၼ်ႈ ၼႆ့ ၸမ်ၶႂ်ႈၵိုတ်း ယင့်ၵႂႃႇ တၢင်းမူတ်းယဝ့် – ဝႃႈၼႆ ။
ပိုၼ့်တီႈဢၼ် ၶႅၵ်ႇၼွၵ်ႈမိူင်းၶဝ် သူၼ်ၸႂ်ၶႂ်ႈၵႂႃႇဢႅဝ်ႇလႄႇ တွင်ႈတဵဝ်း တီႈၼႂ်း မိူင်းႁူမ်ႈတုမ်မၢၼ်ႈ ၼႆ့ တၢင်းမူတ်း ဢမ်ႇယွမ်း 30 တီႈ လႄႈ ဢၼ်ၶႅၵ်ႇၼွၵ်ႈမိူင်းၶဝ် ဢွၼ်ၵၼ်သူၼ်ၸႂ်ၵႂႃႇဢႅဝ်ႇလႄႇ ၼမ်သေပိူၼ်ႈသမ့် ပဵၼ် ၵွင်းမူးၶမ်း သူၺ်ႇတၵူင်ႇ ဝဵင်းတႃႈၵုင်ႈ ၊ တႃႈလိူဝ်ႇ ၊ ပူးၵမ်ႇ ၊ ၵၢတ်ႇလေႃ့ လႄႈ ၼွင်ႁၢႆးယႃႈ ၸိူဝ်းၼႆ့ ။
ဝဵင်းပူးၵမ်ႇ တီႈဢၼ်ဢမ်ႇမီး ၶႅၵ်ႇၼွၵ်ႈမိူင်း ဢႅဝ်ႇလႄႇတွင်ႈတဵဝ်း – Angkor Wat တီႈဢၼ်မီး ၶႅၵ်ႇၼွၵ်ႈမိူင်း ဢႅဝ်ႇလႄႇ ၵိုၼ်းၶွၼ်ႈၼမ်မႃး
ပေႃးမႃးတူၺ်း လွင်ႈၶိုၼ်ႈလူင်း ငိုၼ်းၶဝ်ႈၸိုင်ႈမိူင်း ဢၼ်လႆႈမႃးတီႈ ၵၢၼ်ဢႅဝ်ႇလႄႇ တွင်ႈတဵဝ်း ၼႆ့ ဢိင်ၼိူဝ် တေလႆႈတူၺ်းဝႃႈ ၶႅၵ်ႇၼွၵ်ႈမိူင်း မႃးဢႅဝ်ႇလႄႇ ဝဵင်းပူးၵမ်ႇ မီးၼမ်-ဢေႇ ၵႃႈႁိုဝ် ၼႆၼၼ့် ၵူၺ်းၼႆ ၸဝ်ႈၵၢၼ်ပၢႆးမၢၵ်ႈမီး ဢၼ် ႁဵတ်းၵၢၼ်တေႃ့သူင်ႇ ၶိူင်ႈၶူဝ်းယူၼ်း ယွန်း အနုလက်ရာပစ္စည်း တီႈ ဝဵင်းပူးၵမ်ႇ သေသူင်ႇၶၢႆၸူး ၼွၵ်ႈမိူင်း ၼၼ့် လၢတ်ႈ ၼင်ႇၼႆ ။
ယၢမ်းတေႃႈလဵဝ် ၶႅၵ်ႇၼွၵ်ႈမိူင်း ဢၼ်မႃး ဢႅဝ်ႇလႄႇ ပူးၵမ်ႇၼႆ့ ဢမ်ႇမီးသင်ယဝ့် ။ မီး ၵူၼ်းမိူင်းၶႄႇ တင်း မိူင်းရတ့်သျိူဝ်ႊ ဢိတ်းဢွတ်းၵူၺ်း ၊ ဢမ်ႇမိူၼ်မိူဝ်ႈပူၼ့်မႃး ။ မိူဝ်ႈၵူႈပွၵ်ႈတႄ့ ပေႃးထိုင်ၶၢဝ်း လိူၼ် November ၊ December ၊ January ထိုင် February ၸိူဝ်းၼႆ့ ၶႅၵ်ႇၼွၵ်ႈမိူင်း ဢွၼ်ၵၼ်မႃးဢႅဝ်ႇလႄႇၼမ် ။ ယၢမ်းလဵဝ်တႄ့ ၶႅၵ်ႇၼွၵ်ႈမိူင်း ဢေႇမႃးၵူႈမိုဝ့် ၵူႈဝၼ်း လႆႈဝႃႈ ငဝ်းလၢႆး ႁၢင်ႈႁၢႆ့ႁႅင်းတႄ့တႄ့။ ယွၼ့် လႆႈၸႂ်ယႂ်ႇ ပိုင်ႈဢိင် ၶႅၵ်ႇဢႅဝ်ႇလႄႇ တွင်ႈတဵဝ်း ၼႂ်းမိူင်းၵူၺ်းလႄႈ လွင်ႈၵၢၼ်ငၢၼ်း သိုဝ့်ၶၢႆၸိူဝ်းၼႆႉၵေႃႈ ဢမ်ႇပေႃးပဵၼ်ၵၢၼ် – ဝႃႈၼႆ ။
ဝၼ်းတီႈ 23-25 လိူၼ် April ပူၼ့်မႃးၼႆ့ လႆႈၸတ်းႁဵတ်း ပၢင်ဢုပ်ႇဢူဝ်း လွင်ႈၵၢၼ်ဢႅဝ်ႇလႄႇ တွင်ႈတဵဝ်း ၼႂ်းပိုၼ့်တီႈ မႄႈၶူင် တီႈဝဵင်း လီႊၵျႅၼ်ႊ ၊ ၸေႈတွၼ်ႈ ယုၼ်ႊၼၢၼ်ႊ ၊ မိူင်းၶႄႇ ။ တီႈၼႂ်း ပၢင်ဢုပ်ႇဢူဝ်း ၼၼ့် ဢူးမွင်ႇမွင်ႇၵျေႃႇ ၽူႈၸတ်းၵၢၼ်လူင် ၽူႈၵွၼ်းၾၢႆႇၸီ့သင်ႇ ၵၢၼ်ႁူင်းႁႅမ်း လႄႈ ဢႅဝ်ႇယဵမ်ႈ တွင်ႈတဵဝ်း ၶွင်ႇသီႇသိုၵ်းမၢၼ်ႈ ၵေႃႈ ၶဝ်ႈႁူမ်ႈၸွမ်း ။ ဢုပ်ႇၵုမ်သင်ၵႂႃႇ လၢႆလၢႆ ဢၼ်ဝႃႈၼၼ့်တႄ့ ဢမ်ႇလႆႈႁူ့ၸွမ်း တႅတ်ႈတေႃး ။
မိူင်းၵမ်ႊပေႃႊတီႊယႃႊ (Cambodia) ဢၼ်ၶဝ်ႈႁူမ်ႈၸွမ်း တီႈၼႂ်း ပၢင်ဢုပ်ႇဢူဝ်းၼၼ့်တႄ့ လၢတ်ႈဝႃႈ – ၼႂ်းႁူဝ်ပီ 2024 ၶၢဝ်းတၢင်း 3 လိူၼ်ၼႆ့ၵူၺ်း ၶႅၵ်ႇၼွၵ်ႈမိူင်း ၸိူဝ်းမႃးဢႅဝ်ႇယဵမ်ႈ တီႈ Angkor Wat ၼႆ့ မီး 4 သႅၼ်ပၢႆ ။ လႆႈငိုၼ်းၶဝ်ႈ 5 လၢၼ့် ဢမေႇရိႊၵၼ်ႊတေႃႊလႃႊ – ဝႃႈၼႆ ။
ႁူဝ်ၼပ်ႉၼႆႉ ၼမ်မႃးလိူဝ်သေ မိူဝ်ႈပီ 2023 ၼၼ့် 50 % ပၢႆၼႆ Angkor Wat တီႈဢၼ်ၵဵပ်းငိုၼ်း ၵႃႈၶဝ်ႈဢႅဝ်ႇလႄႇ တီႈၼႂ်းၵျွင်းၽြႃးၵွင်းမူးၵဝ်ႇၵႄႇၼၼ့် ပိုၼ်ၽၢဝ်ႇဝႆ့ၼင်ႇၼႆ ။
ငိုၼ်းၶဝ်ႈၸိုင်ႈမိူင်း ၵမ်ႊပေႃႊတီႊယႃႊ ဢၼ်လႆႈမႃးတီႈ ၵၢၼ်ဢႅဝ်ႇယဵမ်ႈတွင်ႈတဵဝ်းၼႆ့ ၵမ်ႈၼမ် တေလႆႈမႃး တီႈ ၶႅၵ်ႇၼွၵ်ႈမိူင်းၸိူဝ်းဢၼ်မႃး ဢႅဝ်ႇလႄႇတီႈ Angkor Wat (ၵျွင်းၽြႃး ၵွင်းမူးၵဝ်ႇၵႄႇ)ၼၼ့် – ဝႃႈၼႆ ။
Angkor Wat ဢၼ်မီးတီႈမိူင်း ၵမ်ႊပေႃႊတီႊယႃႊ ၼႆ့ပဵၼ် ဢွင်ႈတီႈဢၼ်ၵဝ်ႇၵႄႇ ဢၼ်ၸၢင်ႈလဵပ်ႈႁဵၼ်း လၢႆးမိုဝ်း ပၢႆးမွၼ်း ၾိင်ႈထုင်းႁိၼ်ႇတူႇ တႄႇဢဝ်ၸဵမ်မိူဝ်ႈ A.D ႁူဝ်ပၢၵ်ႇပီ 8 ထိုင် ႁူဝ်ပၢၵ်ႇပီ 14 ။ Angkor Wat ဢၼ်မီးတီႈ မိူင်းၵမ်ႊပေႃႊတီႊယႃႊ လႄႈ တင်း ၽြႃးၵွင်းမူးၵဝ်ႇၵေႇ ဢၼ်မီးတီႈ ဝဵင်းပူးၵမ်ႇ မိူင်းႁူမ်ႈတုမ်မၢၼ်ႈၼႆ့ ထုၵ်ႇၸုမ်း UNESCO ၸၢတ်ႈၸိုင်ႈလုမ်ႈၾႃႉၶဝ် မၵ်းမၼ်ႈပဵၼ် ၶူဝ်းၶွင် ၵဝ်ႇၵႄႇ ၵိုၵ်းပိုၼ်း လုမ်ႈၾႃႉဝႆ့ တင်းသွင်ဢၼ် – ဝႃႈၼႆ ။
ႁူၼ်ႇႁၢင်ႈၽြႃးလႄႈ ၵွင်းမူးၵဝ်ႇၵႄႇ တီႈပူးၵမ်ႇ ၼႆ့ တိုၵ့်ၶဝ်ႈၼႂ်းသဵၼ်ႈမၢႆ UNESCO မိူဝ်ႈပၢၼ် လူင်ပွင်ၸိုင်ႈ ၼူၵ့်ယုင်း NLD ပီ 2019 ၼၼ့်ၵူၺ်းလႄႈ တေလႆႈဝႃႈ တူၵ်းလိုၼ်းလိူဝ် Angkor Wat 27 ပီ ။
Angkor Wat ၼႆ့ ၶဝ်ႈၼႂ်းသဵၼ်ႈမၢႆ UNESCO (ၶူဝ်းၶွင်ၵဝ်ႇၵေႇၵိုၵ်းပိုၼ်းလုမ်ႈၾႃႉ) ၸဵမ်မိူဝ်ႈပီ 1992။ မိူဝ်ႈၼၼ့် တိုၵ့်ပဵၼ် ၽွင်းပၢၼ် ၸွမ်သိုၵ်းလူင် ႁုၼ်ႊသဵၼ်ႊ ဢုပ့်ပိူင်ႇၽွင်းငမ်းဝၢၼ်ႈမိူင်းလႄႈ လွင်ႈၶၢဝ်ႇငၢဝ်း Angkor Wat ၼႆ့ၵေႃႈ ၸိုဝ်ႈသဵင်လိုဝ်းလင်ၵႂႃႇ တီႈၼႂ်းၵႄႈၵၢင် ၶႅၵ်ႇဢႅဝ်ႇယဵမ်ႈ တွင်ႈတဵဝ်း ၼွၵ်ႈမိူင်း ။
ပိုၼ့်တီႈ Angkor Wat ၼႆ့ ပဵၼ်တီႈဢၼ် တေၸၢင်ႈလဵပ်ႈႁဵၼ်းလႆႈ လွင်ႈပိူင်ၾၢင်ႁၢင်ႈ ပိုၼ်းမိူင်းၶမႃႇ ဢၼ်ယၢမ်ႈႁိူဝ်ႈႁိူင်းမႃး မိူဝ်ႈၵႃႈၵွၼ်ႇပူၼ့်မႃးသေ ၸၢင်ႈလဵပ်းႁဵၼ်းလႆႈတီႈ လၢႆးမိုဝ်းဢၼ်ဢဝ် မၢၵ်ႇႁိၼ် မၢၵ်ႇသၢႆး သေၵေႃႇသၢင်ႈဝႆ့ၼၼ့် – ဝႃႈၼႆ ။
ၽူးလူင့်လႅၼ်ႇၾၢႆႇၶူၼ့်ၶႂႃ့ ၶူဝ်းၶွင်ၵဝ်ႇၵႄႇ ၶဝ်ၵေႃႈ ၸီ့ၸမ်ႈလၢတ်ႈဝႃႈ – ဝဵင်းပူးၵမ်ႇ ၼႂ်းမိူင်းႁူမ်ႈ တုမ် မၢၼ်ႈ ၼႆ့ၵေႃႈ မီးဝႆ့ လၢႆးမိုဝ်းႁုၼ်ႇႁၢင်ႈ(ဗိသုကာလက်ရာ) လႄႈ ၵွင်းမူး ၵဝ်ႇၵႄႇ 3000 ပၢႆ ။ လိူဝ်ၼၼ့် ပိုၼ့်တီႈဢၼ်ၸၢင်ႈ လဵပ်ႈႁဵၼ်း လၢႆးမိုဝ်းပၢၼ်းသီ ၼိူဝ်ၽႃ ၼၼ့်ၵေႃႈမီး 400 တီႈပၢႆ – ဝႃႈၼႆ ။
ၽူးလူင့်လႅၼ်ႇၾၢႆႇၶူၼ့်ၶႂႃ့ ၶူဝ်းၶွင်ၵဝ်ႇၵႄႇ ၵေႃ့ၼိုင်ႈၵေႃႈ လၢတ်ႈတီႈသိုဝ်ႇၶၢဝ်ႇမၢၼ်ႈ BBC ဝႃႈ – မိူင်းႁူမ်ႈတုမ်မၢၼ်ႈ ၼႆ့ မီးဝႆ့ ၶူဝ်ႈၶွင်ၾိင်ႈငႄႈၾိင်ႈထုင်း ဢၼ်ၵဝ်ႇၵႄႇ ႁူမ်ႈပႃးတင်း ၶူဝ်းၶွင်သၽႃႇဝၵဝ်ႇ ၵႄႇၸိူဝ်းၼႆ့ တၢင်းၼမ်တၢင်းလၢႆ ။ ၵူၺ်းၵႃႈတႃႇတေႁဵတ်းႁႂ်ႈ ၵူၼ်းတၢင်းၼမ် ႁူ့ၸၵ်း ၶူဝ်းၶူဝ်ၵဝ်ႇၵႄႇ ၸိူဝ်းၼႆ့တႄ့ ယင်းတိုၵ့်ႁႅင်းဢေႇဝႆ့ယူႇ။ ဢမ်ႇမေႃၶူင်သၢင်ႈႁဵတ်းႁႂ်ႈ ၸိုင်ႈမႃးလႆႈငိုၼ်းၶဝ်ႈ ယွၼ့်ၶႅၵ်ႇဢႅဝ်ႇ လႄႇ တွင်ႈတဵဝ်း – ဝႃႈၼႆ။
ၸွမ်းၼင်ႇၶေႃႈပိုၼ်ၽၢဝ်ႇသေ ၸိူဝ်းဢၼ်ပဵၼ် ၸိုင်ႈမိူင်းႁိမ်းႁွမ်း မိူင်းႁူမ်ႈတုမ်မၢၼ်ႈ မိူၼ်ၼင်ႇ မိူင်းထႆး ၊ မိူင်းၵမ်ႊပေႃႊတီႊယႃႊ လႄႈ မိူင်းလၢဝ်း ၸိူဝ်းၼႆ့တႄ့ ဝၢႆးတၢင်းပဵၼ် covid- 19 ယဵၼ်ႁၢႆၵႂႃႇယဝ့်ၼၼ့် ၶိုၼ်းဢွၼ်ၵၼ်ပူၵ်းပွင် ၵၢၼ်ဢႅဝ်ႇလႄႇတွင်ႈတဵဝ်း ၸိုင်ႈမိူင်းၽႂ်မၼ်း လႆႈၶိုၼ်းယဝ့် – ဝႃႈၼႆ။
ပိူင်လူင်မၼ်းတႄ့ ၵၢၼ်ဢႅဝ်ႇလႄႇ တွင်ႈတဵဝ်းမိူင်းၵမ်ႊပေႃႊတီႊယႃႊ ၼႂ်းပီ 2023 ပူၼ့်မႃးၼႆ့ လႆႈငိုၼ်းၶဝ်ႈ 5 ႁဵင်လၢၼ်ႉ တေႃႊလႃႊ ဢမေႇရိႊၵၼ်ႊ – ဝႃႈၼႆ။ လွင်ႈၼႆ့ မီး 12 % ၼႂ်းငိုၼ်းၶဝ်ႈ(GDP)ၸိုင်ႈမိူင်းၼႆ လူင်ပွင်ၸိုင်ႈမိူင်းၵမ်ႊပေႃႊတီႊယႃႊ ပိုၼ်ၽၢဝ်ႇဝႆ့ၼင်ႇၼႆ။
ၵူၼ်းႁဵတ်းၵၢၼ် ဢွၼ်ၶႅၵ်ႇဢႅဝ်ႇလႄႇ တၢင်းထုင့်ၼွင်ႁၢႆးယႃႈ ၊ မိူင်းတႆးပွတ်းၸၢၼ်း ၵေႃႉၼိုင်ႈၵေႃႈ လၢတ်ႈဝႃႈ – ဝၢႆးသေ တၢင်းပဵၼ် covid-19 ယဵၼ်ႁၢႆၵႂႃႇယဝ့်ၼၼ့် ၸိုင်ႈမိူင်းၼႂ်းလုမ်ႈၾႃႉ တၢင်းၼမ် တၢင်းလၢႆ ဢွၼ်ၵၼ် ၶတ်းၸႂ်မႄးပူၵ်းပွင်ၶိုၼ်း ၵၢၼ်ဢႅဝ်ႇလႄႇ တွင်ႈတဵဝ်း မိူင်းၽႂ်မၼ်း။ မိူင်းႁူမ်ႈ တုမ်မၢၼ်ႈ ၵေႃႈ ဢွၼ်ၵၼ် မုင်ႈမွင်းဝႆ့ဝႃႈ တေပဵၼ်ၸိူင့်ၼၼ်။ၵူၺ်းၵႃႈ တပ့်သိုၵ်းသမ့်မႃးယိုတ်းဢႃႇၼႃႇ ဝၢၼ်ႈမိူင်းၵႂႃႇလႄႈ တၢင်းမုင်ႈမွင်းၸိူဝ်းၼႆ့ၵေႃႈ ပိၼ်ႈၽူၼ်ၵႂႃႇပႅတ်ႈမူတ်း။ယၢမ်းလဵဝ် ၵၢၼ်ဢႅဝ်ႇလႄႇ တွင်ႈတဵဝ်းၼႂ်းမိူင်းႁူမ်ႈ တုမ်မၢၼ်ႈၼႆ့ တေလႆႈဝႃႈ ၵိုတ်းယင့်ၵႂႃႇမူတ်းယဝ့် – ဝႃႈၼႆ။
ၵူၼ်းမိူင်းၸိူဝ်း ဢၼ်လႆႈဢိင်ပိုင်ႈၼိူဝ် ၶႅၵ်ႇဢႅဝ်ႇလႄႇတွင်ႈတဵဝ်းသေ ပိုၼ့်ႁၢၼ့် ႁဵတ်းၵၢၼ်ႁႃၵိၼ် လဵင့်တွင့် ယူႇၸိူဝ်းၼၼ့်ၵေႃႈ မၢင်ၸိူဝ်း လႆႈဢွၼ်ၵၼ် ၶၢႆ့လႅၵ်ႈလၢႆႈၼႃႈၵၢၼ် မိူၼ်ၼင်ႇလုၵ့်တီႈ ႁၢၼ့်ၶၢႆၶူဝ်းမၢႆတွင်းသေ လႅၵ်ႈလၢႆႈၵႂႃႇပဵၼ် ႁၢၼ့်ၶၢႆ သိူဝ်ႈၽႃႈ ၸိူဝ်းၼႆ့- ဝႃႈၼႆ ။
ၸွမ်ၸိၵ်းသိုၵ်းမိၼ်းဢွင်ႇလၢႆႇ ဢၼ်ၶိုၼ်းဢဝ် ဢူၺ်းၵေႃႉ ၶိုၼ်ႈႁူင်းႁဵၼ်းသိုၵ်းၸုပ်ႈလဵဝ်ၸွမ်းၵၼ် ၶိုၼ်ႈပဵၼ် ၽွင်းလူင်
ဝၢႆးသေ ယိုတ်းဢႃႇၼႃႇ ၸိုင်ႈမိူင်းယဝ့် သိုၵ်းမၢၼ်ႈ တီ့ၺွပ်းၸႅတ်ႈထၢမ် ဢူးဢူင်းမွင်ႇ ဢၼ်ပဵၼ် ၽွင်းလူင် ၾၢႆႇႁူင်းႁႅမ်း လႄႈ ၵၢၼ်ဢႅဝ်ႇလႄႇတွင်ႈတဵဝ်း မိူဝ်ႈပၢၼ်လူင်ပွင်ၸိုင်ႈၼူၵ့်ယုင်း NLD ။ ဝၢႆးလင် ၸႅတ်ႈ ထၢမ်ယဝ့် ၶိုၼ်းပွႆႇပၼ်ၶိုၼ်းသေတႃ့ တီႈယူႇၽွင်းလူင် ၾၢႆႇႁူင်းႁႅမ်း လႄႈ ၵၢၼ်ဢႅဝ်ႇလႄႇ တွင်ႈတဵဝ်း ၼၼ့်တႄ့ ၸွမ်ၸိၵ်းသိုၵ်း မိၼ်းဢွင်ႇလၢႆႇ ၶိုၼ်းဢဝ် ဢူၺ်းၵေႃ့ ဢၼ်ၶိုၼ်ႈႁူင်းႁဵၼ်းသိုၵ်း ၸုပ်ႈလဵဝ် ၵၼ် (ၸုပ်ႈထီ့ – 19) ၸဝ်ႈသိုၵ်းလူင် ဢူးထေးဢွင်ႇ (လိုဝ်ႈၵၢၼ်) ၼၼ့် ၶိုၼ်ႈပဵၼ် ၽွင်းလူင် ၾၢႆႇႁူင်းႁႅမ်း လႄႈ ၵၢၼ်ဢႅဝ်ႇယဵမ်ႈ တွင်ႈတဵဝ်း ။
ဢူးဢွင်ႇထေး ၼႆ့မိူဝ်ႈပၢၼ် လူင်ပွင်ၸိုင်ႈ ဢူးတဵင်းၸဵင်ႇ ၼၼ့်ၵေႃႈ ယၢမ်ႈႁၢပ်ႇပုၼ်ႈၽွၼ်းပဵၼ် ၽွင်း လူင် ၾၢႆႇႁူင်းႁႅမ်း လႄႈ ၵၢၼ်ဢႅဝ်ႇလႄႇ တွင်ႈတဵဝ်း မႃးယဝ့်ပွၵ်ႈၼိုင်ႈ။ ၶွင်ႇသီႇသိုၵ်းမၢၼ်ႈ ယုၵ့်ဢဝ် ဢူး ထေးဢွင်ႇ ၶိုၼ်ႈပဵၼ် ၽွင်းလူင် ၾၢႆႇႁူင်း ႁႅမ်း လႄႈ ၵၢၼ်ဢႅဝ်ႇလႄႇ တွင်ႈတဵဝ်း ႁိုင်ၶၢဝ်းတၢင်း 1 ပီသေ ထိုင်မႃးပီ 2023 ၼၼ့် ၶိုၼ်းၶၢႆ့ၵႂႃႇပဵၼ် ႁူဝ်ပဝ်ႈ ၵေႃႇမသျိၼ်ႇ ၾၢႆႇတိုၵ်းတေႃးၽဵဝ်ႈမူၺ့် ၵၢၼ် ၵိၼ် သူး ၵိၼ်လၢပ်ႈ ။
ဝၢႆးလင်ၼၼ့်ယဝ့် ၶိုၼ်းဢဝ် ၸဝ်ႈၶွင် ႁၢၼ့်ၶၢႆၶမ်း သူၺ်ႇၼၢင်းတေႃႇ တွၵ်ႊတိူဝ်ႊတႅတ့်တႅတ့်ၶၢႆႇ ဢၼ်ပဵၼ် ၽွင်းလူင် မိူင်းႁူမ်ႈတုမ် တီႈႁွင်ႈၵၢၼ်ၽွင်းလူင် ၾၢႆႇတမ်းဝၢင်းတီႈယူႇ လႄႈ ၾၢႆႇၸွႆႈထႅမ်ၼၼ့် မႃးတႅၼ်း တၢင် ။ ၸွမ်ၸၵ်းသိုၵ်းမၢၼ်ႈ မိၼ်းဢွင်ႇလၢႆႇၵေႃႈ ၵႆ့လၢတ်ႈတီႈၼႂ်း ပၢင်ၵုမ် ၽူႈၶဝ်ႈၸုမ်းၶွင်ႇသီႇသိုၵ်း မၢၼ်ႈၶဝ်ၼၼ့်ဝႃႈ တေႁဵတ်းႁႂ်ႈၵၢၼ်ဢႅဝ်ႇလႄႇတွင်ႈတႅဝ်း မိူင်းႁူမ်ႈတုမ်မၢၼ်ႈ ၶိုၼ်ႈယႂ်ႇမႃးၶိုၼ်း- ဝႃႈၼႆ။
ၵူၺ်းၵႃႈ မိူၼ်ၼင်ႇ ႁူင်းႁႅမ်း Savoy (ႁူင်းႁႅမ်း ၸၼ့် 4 လၢဝ်) ဢၼ်မီးတီႈသဵၼ်ႈတၢင်း တမ်ႇမ ၸေႇတီႇ ၊ ဝဵင်းတႃႈၵုင်ႈ သေ မီးမႃးၶၢဝ်းတၢင်း 25 ပီၼၼ့်တႄ့ ဝၢႆးလင် သိုၵ်းမၢၼ်ႈယိုတ်းဢႃႇၼႃႇလႆႈၶၢဝ်းတၢင်းတဵမ် 1 ပီ ၼၼ့်လႆႈဢိုတ်းႁပ်းၵႂႃႇပႅတ်ႈ။ မိူဝ်ႈၼႂ်းပီ 2023 ၼၼ့်ၵူၺ်းၼင်ႇၵဝ်ႇ Keppel ၵေႃႇပူဝ်ႇရေးသျိၼ်း ဢၼ်ငဝ်ႈလုမ်းပၵ်းတီႈ မိူင်းသိင်ႊၵပူဝ်ႊ သေ မႃးႁဵတ်းၵၢၼ်ပၢႆးမၢၵ်ႈမီးဝႆ့ တီႈဝဵင်းတႃႈၵုင်ႈ ၼၼ့် ထိုင်တီႈပေႃးလႆႈပိုၼ်ၽၢဝ်ႇဝႃႈ တေၶၢႆႁူင်းႁႅမ်း သီႇတူဝ်းၼႃး ဢၼ်မီးတီႈဝဵင်းတႃႈၵုင်ႈ လူၺ်ႈငိုၼ်း 57.4 လၢၼ့်တေႃႊလႃႊဢမေႇရိႊၵၼ်ႊ – ဝႃႈၼႆ။ ပေႃးတူၺ်းၸိူဝ်းၼႆ့ၸိုင် တေလႆႈဝႃႈ ၵၢၼ်ဢႅဝ်ႇလႄႇ တွင်ႈ တဵဝ်း မိူင်းႁူမ်ႈတုမ်မၢၼ်ႈ ယူႇၾၢႆႇဢၼ်တူၵ်းၵႂႃႇတႄ့တႄ့ဝႃႈဝႃႈ။
လိူဝ်ၼၼ့်ပေႃးမႃးတူၺ်းၶိုၼ်း တီႈၼိူဝ် သိုဝ်ႇတူင်ႇဝူင်းၵူၼ်း ၶွင်ႇ ၸုမ်း(Agency) သိုဝ့်ၶၢႆၼင်လိၼ် ႁိူၼ်း ယေး ဢၼ်ငဝ်ႈလုမ်းပၵ်း တီႈဝဵင်းတႃႈၵုင်ႈ ၸိူဝ်းၼၼ့်ၵေႃႈ တေလႆႈႁၼ် လွင်ႈပိုၼ်ၽၢဝ်ႇ ၶၢႆႁူင်းႁႅမ်း သႅၼ်းပၢၼ်ၵၢင် လႄႈ သႅၼ်းယႂ်ႇ ၸိူဝ်းၼႆ့ သမ့်ပေႃးတဵမ်ၵႂႃႇသဵင်ႈ။
ၸွမ်းၼင်ႇသဵၼ်ႈမၢႆဢၼ် ၶွင်ႇသီႇသိုၵ်းမၢၼ်ႈၶဝ် ပိုၼ်ၽၢဝ်ႇဝႆ့ၼၼ့်သေ တီႈၼႂ်းမိူင်းႁူမ်ႈတုမ်မၢၼ်ႈၼႆ့ ႁူင်းႁႅမ်း တၢင်းသဵင်ႈမီး 2331 လင် – ဝႃႈၼႆ ။
ၵၢၼ်ဢႅဝ်ႇလႄႇ တွင်ႈတဵဝ်း မိူင်းရတ်ႉသျိူဝ်ႊ – မိူင်းႁူမ်ႈတုမ်မၢၼ်ႈ ဢၼ်ၶွင်ႇသီႇသိုၵ်းမၢၼ်ႈ ၶိုင်ၼၼ့် ၸွင်ႇပဵၼ်ၵၢၼ်ႁိုဝ်
မိူဝ်ႈၵူႈပွၵ်ႈ ပူၼ့်မႃးၼၼ့် ပေႃးထိုင်မႃး ၶၢဝ်းလိူၼ် November – February ၼႂ်းၶၢဝ်းတၢင်း 5 လိူၼ်ၼႆ့ ပဵၼ်ၶၢဝ်းဢၼ် ၶႅၵ်ႇဢႅဝ်ႇလႄႇတွင်ႈတဵဝ်း ၼွၵ်ႈမိူင်း ၶဝ်ႈမႃးဢႅဝ်ႇလႄႇ မိူင်းႁူမ်ႈတုမ်မၢၼ်ႈ ၼမ်လိူဝ်သေ ပိူၼ်ႈ ။
ၵမ်ႈၼမ်တႄ့ ပဵၼ်ၶႅၵ်ႇ ဢၼ်လုၵ့်တီႈ မိူင်းဢမေႇရိႊၵၼ်ႊ လႄႈ မိူင်း EU ၸိူဝ်းၼႆ့ ။ ယွၼ့်ဝႃႈ ပဵၼ် ၶၢဝ်းဢၼ်မိူင်းၶဝ် ၵတ်းႁႅင်းလႄႈ တႃႇတေပၢႆႈၵတ်းၼၼ့် ၶဝ်ၸင်ႇဢွၼ်ၵၼ် ဢွၵ်ႇၶၢဝ်းတၢင်း မႃးဢႅဝ်ႇ ၸိုင်ႈမိူင်းၼႂ်း ၵုၼ်ၶဵဝ် ဢေႊသျိူဝ်ႊ ။
ၵူၺ်းၵႃႈ ၼႂ်းပၢၼ်သိုၵ်းယိုတ်းဢႃႇၼႃႇၼႆ့တႄ့ ၸိုင်ႈမိူင်းၵမ်ႈၼမ်ဢွၼ်ၵၼ် ပၼ်ၾၢင့်ၵူၼ်းမိူင်းၶဝ်ဝႃႈ မိူင်းႁူမ်ႈတုမ်မၢၼ်ႈ ပဵၼ်မိူင်းဢၼ်မီးၽေးၼႆလႄႈ လွင်ႈၼႆ့မိူၼ်ၵၼ်တၢင်း ႁဵတ်းႁႂ်ႈ ၶႅၵ်ႇၸိူဝ်းတေမႃး ဢႅဝ်ႇလႄႇ မိူင်းမၢၼ်ႈ ၶၢႆ့ၵႂႃႇ လႄႇတၢင်းမိူင်းပႅတ်ႈ ။
ၵွပ်ႈၼၼ် ၼင်ႇႁိုဝ်တေႁဵတ်းႁႂ်ႈ ၵၢၼ်ဢႅဝ်ႇလႄႇတွင်ႈတဵဝ်း ဢၼ်တူၵ်းဝႆ့ယူႇ တေၶိုၼ်းၶိုၼ်ႈသုင် မႃးၼၼ့် သိုၵ်းမၢၼ်ႈၸင်ႇ ဝၢႆႇၼႃႈၸူး မိူင်းရတ်ႉသျိူဝ်ႊ (မိူင်းဢၼ်မီးလွင်ႈၵပ်းသိုပ်ႇၵၼ်လီဝႆ့)ၼၼ့်။ မိူၼ်ၼင်ႇ တီႈဝဵင်းတႃႈၵုင်ႈ လႄႈ ဝဵင်းလိူဝ်ႇ ၸိူဝ်းၼႆ့ၵေႃႈ ပိုတ်ႇပၢင်သွၼ် ၽႃႇသႃႇၵႂၢမ်းလၢတ်ႈ ရတ်ႉသျိူဝ်ႊ ။
ဢိင်ၼိူဝ်လွင်ႈၼႆ့သေ ၸဝ်ႈၶွင် ၶွမ်ႊမၼီႊ ၵၢၼ်ဢႅဝ်ႇလႄႇ တွင်ႈတဵဝ်းတီႈဝဵင်းတႃႈၵုင်ႈ ၵေႃ့ၼိုင်ႈလၢတ်ႈ ဝႃႈ – ဢၼ်ၵူၼ်းမိူင်း ရတ်ႉသျိူဝ်ႊၶဝ် သူၼ်ၸႂ်ၶႂ်ႈဢႅဝ်ႇလႄႇၼႆ့ ဢမ်ႇပႃး မိူင်းႁူမ်ႈတုမ်မၢၼ်ႈ ။ တီႈမိူင်း ရတ်ႉသျိူဝ်ႊၵတ်း လႄႈ ၶဝ်တေဢွၵ်ႇၶၢဝ်းတၢင်းမႃးဢႅဝ်ႇလႄႇ ပွတ်းမိူင်းဢေးသျႃး တႃႇတေဢႅဝႅႇလႄႇ မူၼ်ႈၵျေႃႇ လႄႈ လႄႇၵၢတ်ႇ သိုဝ့်ၶူဝ်းၶွင် ၸိူဝ်းၼႆ့ၵူၺ်း ။ ႁႂ်ႈပေႃးဝႃႈ သူၼ်ၸႂ်လွင်ႈၾိင်ႈငႄႈ ၾိင်ႈထုင်း သေ မႃးဢႅဝ်ႇလႄႇဢၼ်ဝႃႈၼၼ့် မီးဢေႇ ႁႅင်းၼႃႇ ။ မိူၼ်မိူင်းၶႄႇ တႄ့ယင်းၶႅၼ်း ယူႇဢိၼ့်ၼိုင်ႈ ။ ယွၼ့် ဝႃႈ မိူင်းမၢၼ်ႈၼႆ့ ဢွၵ်ႇသႅင်ၶဵဝ် ဢၼ်ၶဝ် ၶဝ်ႈၸႂ်ဝႆ့ၼၼ့် ။ ၵူၼ်းမိူင်းရတ်ႉသျိူဝ်ႊ ၵမ်ႈၼမ်ယင်း တေ ဢမ်ႇယၢမ်ႈငိၼ်း ၸိုဝ်ႈမိူင်းႁူမ်ႈတုမ်မၢၼ်ႈၵွၼ်ႇ။ ၵူၼ်းလူင်ၸၼ့်ၾၢႆႇၼိူဝ်ၶဝ်ၵူၺ်း ဢၼ်မီးလွင်ႈ ၵပ်း သိုပ်ႇၵၼ်လီ ။ ဢၼ်ပဵၼ် ၵူၼ်းမိူင်း ၼင်ႇၵၼ် ၵပ်းသိုပ်ႇ ၶဝ်ႈဢွၵ်ႇၵၼ်ၼၼ့်တႄ့ မီးဢေႇႁႅင်းၼႃႇ – ဝႃႈၼႆ။
ၸွမ်းၼင်ႇ ႁွင်ႈၵၢၼ်ၽွင်းလူင်ၾၢႆႇ ႁူင်းႁႅမ်းလႄႈဢႅဝ်ႇလႄႇ တွင်ႈတဵဝ်း ၶွင်ႇသီႇသိုၵ်းမၢၼ်ႈ ပိုၼ်ၽၢဝ်ႇ ဢွၵ်ႇဝႆ့ မိူဝ်ႈပီ 2022 ၼၼ့်တႄ့ ၼႂ်းမိူင်းႁူမ်ႈတုမ်မၢၼ်ႈပတ်းပိုၼ့်ၼႆ့ ၽူႈၼမ်းတၢင်း ၸိူဝ်းလႆႈ လၢႆႊသိၼ်ႊ ဝႆ့ တႃႇဢွၼ်ၶႅၵ်ႇ မိူင်းရတ်ႉသျိူဝ်ႊ ဢႅဝ်ႇလႄႇတွင်ႈတဵဝ်းၼၼ့် မီး 83 ၵေႃ့ – ဝႃႈၼႆ။
ၶႅၵ်ႇဢႅဝ်ႇလႄႇတွင်ႈတဵဝ်းၼွၵ်ႈမိူင်း ၸိူဝ်းယွမ်းလူင်းၵႂႃႇ ၼပ့်ႁူဝ်လၢၼ့်
ၼႂ်းမိူင်းႁူမ်ႈတုမ်မၢၼ်ႈၼႆ့ တႃႇတေၸီ့ၸမ်ႈၼေ ႁႂ်ႈၸၢင်ႈႁၼ်လႆႈဝႃႈ ငိုၼ်းၶဝ်ႈလႄႈ တိုဝ့်တၢင်း ၵၢၼ်ငၢၼ်း ဢၼ်လႆႈမႃး ယွၼ့်ၵၢၼ်ဢႅဝ်ႇလႄႇတွင်ႈတဵဝ်ႈၼၼ့် မီးၵႃႈႁိုဝ် ဢၼ်ဝႃႈၼၼ့် ပဵၼ်ဢၼ် ယၢပ်ႇဝႆ့ ။ ဢမ်ႇၸၢင်ႈလၢတ်ႈလႆႈ တႅတ်ႈတေႃး။
မိူဝ်ႈၼႂ်းလိူၼ် January ပီ 2024 ပူၼ့်မႃးၼႆ့ တီႈၼႂ်းပၢင်ဢုပ်ႇၵုမ် ၵၢၼ်ဢႅဝ်ႇ လႄႇတွင်ႈတဵဝ်း ဢႃႇသီႇယႅၼ်ႇ ပီ 2024 ဢၼ်ၸတ်းႁဵတ်းတီႈ ဝဵင်းပီႇယႅၼ်ႇၵျိၼ်း မိူင်းလၢဝ်းၼၼ့် ဢူးတိၼ်ႇမဵဝ်းဢွင်ႇ ၵႅမ်ၽူႈၸီ့သင်ႇ တီႈႁွင်ႈၵၢၼ်ၽွင်းလူင် ၾၢႆႇႁူင်းႁႅမ်း လႄႈ ဢႅဝ်ႇလႄႇတွင်ႈတဵဝ်း သိုၵ်းမၢၼ်ႈ လႆႈ လၢတ်ႈၵႂႃႇ ၶေႃႈမုၼ်းၵမ်ႈၽွင်ႈယူႇ ။
ဢူးတိၼ်ႇမဵဝ်းဢွင်ႇ လၢတ်ႈဝႃႈ – ၼႂ်းၶၢဝ်းတၢင်း 10 ပီ – ၼႂ်းပီ 2015 ၼၼ့် ၶႅၵ်ႇၼွၵ်ႈမိူင်း ၶဝ်ႈမႃးဢႅဝ်ႇလႄႇ ၼႂ်းမိူင်းမၢၼ်ႈ မီးထိုင် 4.6 လၢၼ့် ၊ တေလႆႈဝႃႈ ပဵၼ်ဢၼ်ၼမ်ႁႅင်း – ဝႃႈၼႆ။ ပီ 2015 ၼႆ့ပဵၼ်ပၢၼ် လူင်ပွင်ၸိုင်ႈ တဵင်းၸဵင်ႇ သေ ၶၢႆ့လႅၵ်ႈလၢႆႈၸူး ပၢၼ်လူင်ပွင်ၸိုင်ႈ ၼူၵ့်ယုင်း(NLD) တေႃႇဢွင်ႇ သၢၼ်း ၸူ့ၵျီႇ ။
တီႈၼႂ်းၶေႃႈမုၼ်း ဢၼ်ဢူးတိၼ်ႇမဵဝ်းဢွင်ႇလၢတ်ႈၵႂႃႇ ၼၼ့်တေလႆႈႁၼ်ထႅင်ႈဝႃႈ ၼႂ်းပီ 2019 ၵွၼ်ႇတၢင်းပဵၼ် covid-19 ပႆႇၽေႈလၢမ်းၼၼ့် ၶႅၵ်ႇၼွၵ်ႈမိူင်း ၶဝ်ႈမႃးဢႅဝႅႇလႄႇ ၼႂ်းမိူင်းႁူမ်ႈတုမ်မၢၼ်ႈ မီးထိုင် 4.3 လၢၼ့် ။ ဝၢႆးသေ တပ့်သိုၵ်းယိုတ်းဢႃႇၼႃႇ ၼႂ်းပီ 2021 ၼၼ့်တႄ့ မီးမွၵ်ႈ 1 သႅၼ် 3 မိုၼ်ႇၵူၺ်းလႄႈ တေလႆႈဝႃႈ ငဝ်းလၢႆးႁၢင်ႈႁၢႆ့ႁႅင်း။
ၵူၺ်းၵႃႈ မၼ်းၸၢႆးလၢတ်ႈဝႃႈ ၼႂ်းပီ 2023 ၼႆ့ ၶႅၵ်ႇၼွၵ်ႈမိူင်းမႃးဢႅဝ်ႇလႄႇ ၶိုၼ်းၼမ်ၶိုၼ်ႈမႃး မီးထိုင် 1.2 လၢၼ့် ။ ၼႂ်းၼၼ့် ၵူၼ်းမိူင်းထႆး ၼမ်သေပိူၼ်းထီ့ၼိုင်ႈ ၊ ထီ့သွင် ပဵၼ်ၵူၼ်းမိူင်းၶႄႇ လႄႈ ထီ့သၢမ် ပဵၼ်ၵူၼ်းမိူင်းၵျပၼ်ႊ – ဝႃႈၼႆ ။
ပိူင်လူင်မၼ်းတႄ့ သိုၵ်းမၢၼ်ႈၶဝ် လၢတ်ႈလွင်ႈ ၵူၼ်းမိူင်းၵျပၼ်ႊ။ တႄႇဢဝ်ပီ 2017 – 2023 ၼႆ့ ၵူၼ်းမိူင်းၵျပၼ်ႊ မႃးဢႅဝ်ႇလႄႇမိူင်းမၢၼ်ႈ ၼမ်လိူဝ်ပိူၼ်ႈသုတ်းထီ့ 3 ထပ်းၵၼ်မႃး ၶၢဝ်းတၢင်း 7 ပီ – ဝႃႈၼႆ။
ၸဝ်ႈၵၢၼ်ပၢႆးမၢၵ်ႈမီး ၸိူဝ်းႁဵတ်းၵၢၼ် ဢႅဝ်ႇလႄႇတွင်ႈတဵဝ်း ၶဝ်တႄ့လၢတ်ႈဝႃႈ – ၶေႃႈမုၼ်းလ်ဢၼ်သိုၵ်း မၢၼ်ႈၶဝ်လၢတ်ႈမႃးၼႆ့ မိူၼ်ၵၼ်တၢင်းၽတ့်ၽဵင်ႇသေလၢတ်ႈၵူၺ်း ၊ ဢမ်ႇလႆႈႁၼ်မီးပႃး ၶေႃႈမုၼ်းလ်ႁူဝ် ယွႆႈ ဢၼ်တႅတ်ႈတေႃး – ဝႃႈၼႆ ။
ၵေႃ့ဢၼ်ယၢမ်ႈႁဵတ်းၵၢၼ် ၽူးၼမ်းတၢင်း ဢွၼ်ၶႅၵ်ႇဢႅဝ်ႇလႄႇ မႃးပီယၢဝ်းၶၢဝ်းႁိုင် ၵေႃ့ၼိုင်ႈတႄ့ လၢတ်ႈဝႃႈ- ဢၼ်ၵူၼ်းမိူင်းၵျပၼ်ႊၶဝ် ၶဝ်ႈမႃးတီႈၼႂ်းမိူင်းမၢၼ်ႈၼႆ့ ဢမ်ႇၸႂ်ႈဝႃႈ မႃးလူၺ်ႈပဵၼ်ၶႅၵ်ႇဢႅဝ်ႇ လႄႇ။ၵမ်ႈၼမ်တႄ့ မႃးၸွမ်းၵၢၼ်ပၢႆးမၢၵ်ႈမီး ၊ မႃးၸွမ်း ၶူင်းၵၢၼ် ဢၼ်ၵွင့်ၵၢႆႇၵၼ်တၢင်း ႁွင်ႈၵၢၼ်ၽွင်း လူင်ၶဝ် ၸိူဝ်းၼၼ့်ၵူၺ်း – ဝႃႈၼႆ။
ၽူႈၼမ်းတၢင်း – ၽူႈပိၼ်ႇၽႃႇသႃႇ ပၼ်ၶႅၵ်ႇမိူင်းၵျပၼ်ႊ ၵေႃ့ၼိုင်ႈၵေႃႈ လၢတ်ႈဝႃႈ – ၵူၼ်းမိူင်းၵျပၼ်ႊ ဢၼ်မီးတီႈၼႂ်းမိူင်းႁူမ်ႈတုမ်မၢၼ်ႈယူႇၵမ်ႈၼမ်ၼႆ့ ပဵၼ်ၵူၼ်းၸိူဝ်းဢၼ်ႁဵတ်းၵၢၼ် ။ ပေႃးထိုင်ဝၼ်း လိုဝ်ႈၵၢၼ်ၵေႃႈ ၶဝ်ၵူၺ်းၵႂႃႇဢႅဝ်ႇလႄႇ ႁိမ်းႁွမ်းဝဵင်းတႃႈၵုင်ႈၵူၺ်း။ထႅင်ႈလွင်ႈၼိုင်ႈသမ့် သင်ဝႃႈၶဝ်မႃး တူၵ်းပုၼ်ႈၽွၼ်း တီႈမိူင်းမၢၼ်ႈၼႆ ၵမ်ႈၼမ် ၶဝ်တေႁွင့် လုၵ်ႈလၢင်းၼၢင်းမေး ၵူၼ်းၼႂ်းၼႃႈႁိူၼ်း ၶဝ်မႃးယူႇၸွမ်း။ၵွပ်ႈၼၼ်လႄႈ ၵူၼ်းမိူင်းၵျပၼ်ႊ ဢၼ်ၶဝ်ႈမႃး တီႈၼႂ်းမိူင်းမၢၼ်ႈ ၸင်ႇမီးၼမ်။ ႁႂ်ႈပေႃးဝႃႈ ပဵၼ်ၵူၼ်းမိူင်းၵျပၼ်ႊသေ မႃးဢႅဝ်ႇလႄႇ ၸိူင့်ၼၼ်တႄ့ ဢမ်ႇပေႃးမီး – ဝႃႈၼႆ ။
ယၢမ်းလဵဝ် တီႈၼႂ်းမိူင်းႁူမ်ႈတုမ်မၢၼ်ႈ ၼႆ့ သၢႆၵၢၼ်မိၼ် ဢၼ်မိၼ်ၵႂႃႇ ၵူႈမိူင်းမိူင်း မီး 15 သၢႆ ၊ သၢႆၵၢၼ်မိၼ် ဢၼ်မိၼ်တီႈၼႂ်းမိူင်းသမ့်မီး 5 သၢႆ ။
ၵူၺ်းၵႃႈၼႂ်းၼၼ့် မီးၶိူင်ႈမိၼ် ဢၼ်မိၼ်ၵႂႃႇ မိူင်းထႆးၵူၺ်း မီးၵူၼ်းၶီႇ ၵႂႃႇမႃးတဵမ် ။ ပေႃးပဵၼ် သၢႆၵၢၼ် မိၼ် ဢၼ်ၵႂႃႇ တၢင်ႇမိူင်းတႄ့ မီးၵူၼ်းၼုမ်ႇၼႂ်းမိူင်း ဢၼ်ဢွၵ်ႇယၢၼ်မိူင်းၵႂႃႇ ယွၼ့်လွင်ႈတၢင်း ၵူႈလွင်ႈလွင်ႈ ၸိူဝ်းၼၼ့်ၵူၺ်းၼႆ – ၵူၼ်းၵေႃ့ဢၼ်ႁဵတ်းၵၢၼ် တီႈဝၢင်းၶိူင်ႈမိၼ်ၵူႈမိူင်းမိူင်း ဝဵင်းတႃႈၵုင်ႈ လၢတ်ႈ ၼင်ႇၼႆ။
ၵူၼ်းၸိူဝ်းႁဵတ်းၵၢၼ် ႁႃၵိၼ်လဵင့်တွင့် ၵဵဝ်ႇလူၺ်ႈ ၵၢၼ်ဢႅဝ်ႇလႄႇ တွင်ႈတဵဝ်းၶဝ်ၼၼ့်တႄ့ လၢတ်ႈဝႃႈ – လွင်ႈတၢင်း ဢၼ်ႁဵတ်းႁႂ်ႈ ၵၢၼ်ဢႅဝ်ႇလႄႇ တွင်ႈတဵဝ်း မိူင်းႁူမ်ႈတုမ်မၢၼ်ႈ ၵိုတ်းယင့်ၵႂႃႇၼႆ့ ပဵၼ်ၵွပ်ႈ ၵၢၼ်မိူင်း ဢမ်ႇၼိမ်သဝ်း လႄႈ ပၢင်တိုၵ်းၼႂ်းမိူင်းၵႂၢင်ႈၶႂၢင်မႃး ၸိူဝ်းၼႆ့ – ဝႃႈၼႆ ။
ၸဝ်ႈၶွင်ၶွမ်ႊပၼီႊ ဢၼ်ပၵ်းလုမ်း တီႈတႃႈၵုင်ႈသေ ႁဵတ်းၵၢၼ် ဢႅဝ်ႇလႄႇ တွင်ႈတႅဝ်း မႃးၶၢဝ်းတၢင်း 20 ပီၼၼ့် လၢတ်ႈဝႃႈ – ပၢင်တိုၵ်းၼႂ်းမိူင်းၼႆ့ ၸွတ်ႇၽႄႈ ၼႂ်းမိူင်းႁူမ်ႈတုမ်မၢၼ်ႈ ပွတ်းၵၢင်သေဢမ်ႇၵႃး မိူၼ်ၼင်ႇပွတ်းတၢင်းတူၵ်း ဢၼ်ပဵၼ်ပိုၼ့်တီႈ ဢႅဝ်ႇလႄႇၸိူဝ်းၼႆ့ၵေႃႈ ပၢင်တိုၵ်းၽႄႈလၢမ်းမႃးထိုင်။ ထႅင်ႈလွင်ႈၼိုင်ႈသမ့် ၵူၼ်းၸိူဝ်းႁဵတ်းၵၢၼ် ဢႅဝ်ႇလႄႇတွင်ႈတဵဝ်း ၸိူဝ်းၼႆ့ၵေႃႈ ဢမ်ႇမီးၽႂ်ယဝ့်။ ဢွၼ်ၵၼ် ၵႂႃႇမီးတီႈ ၼွၵ်ႈမိူင်းမူတ်းယဝ့် – ဝႃႈၼႆ။
ဝၢႆးသေ တပ့်သိုၵ်းယိုတ်းဢႃႇၼႃႇမႃး ၼႂ်းၶၢဝ်းတၢင်း 2 ပီပၢႆ ၸႄႈဝဵင်း 330 ၸေႈဝဵင်းဢၼ်မီး ၼႂ်းမိူင်းႁူမ်ႈ တုမ်မၢၼ်ႈၼႆ့ တႃႇ 220 ၸႄႈဝဵင်း ပဵၼ်ပၢင်တိုၵ်းႁၢဝ်ႈႁႅင်း ။ ပၢင်တိုၵ်းၵေႃႈ ၼမ်ၶိုၼ်ႈမႃး လိူဝ်သေ မိူဝ်ႈပႆႇယိုတ်းဢႃႇၼႃႇၼၼ့် 2 မိုၼ်ႇပွၵ်ႈၼႆ – ၸုမ်းၾၢႆႇၶူၼ့်ၶႂႃ့လဵပ်းႁဵၼ်း လွင်ႈမိူင်းမၢၼ်ႈ ISP-Myanmar ပိုၼ်ၽၢဝ်ႇဢွၵ်ႇဝႆ့ မိူဝ်ႈပီ 2023 ၸမ်သဵင်ႈၼၼ့် ၼင်ႇၼႆ။
ၼႂ်းပိုၼ့်တီႈႁိမ်းၸမ် 70% ၸိုင်ႈမိူင်းၼႆ့ ပဵၼ်ပၢင်တိုၵ်းဝႆ့ႁၢဝ်းႁႅင်းသေ မီးလွင်ႈပိၵ့်ဢိုတ်း သဵၼ်ႈတႃႈသၢႆ တၢင်း ၊ ယွၼ့်ငဝ်းလၢႆး ဢမ်ႇၼိမ်သဝ်းလႄႈ ပဵၼ်ၵႂႃႇပိုၼ့်တီႈ ဢၼ်ႁေ့ႁၢမ်ႈ ႁဵတ်းၼႆသေ ထိုင်တီႈ ၵၢၼ်ငၢၼ်း ဢႅဝ်ႇလႄႇတွင်ႈတဵဝ်း ပေႃးလႆႈၵိုတ်းၵႂႃႇ – ဝႃႈၼႆ။
