ပၵ်းတႃမၢၼ်ႈ တူၺ်းယၢင်ႈထၵ်းသိၼ် သၢင်ႈၵၢၼ် မိူင်းဢူၺ်းလီ

ၵၢၼ်တူင်ႉၼိုင်ၶွင်ထၵ်းသိၼ် ၶျိၼ်းၼဝတ်း ဢၻိတ်ႇၸွမ်ၽွင်းလူင်ထႆး လွင်ႈႁူပ်ႉထူပ်းဢုပ်ႇဢူဝ်းၵၼ် တင်း ၸုမ်းၸၢဝ်းၶိူဝ်းလႄႈၾၢႆႇလုၵ်ႉၾိုၼ်ႉသိုၵ်းမၢၼ်ႈလၢႆၸုမ်း ပိူဝ်ႈပဵၼ်ၽူႈယူႇၵၢင်သေဢုပ်ႇဢူဝ်းလွင်ႈငမ်းယဵၼ် ဝူင်ႈၵၢင်ၵူႈၾၢႆႇၾၢႆႇ သၢင်ႈႁႅင်းသၼ်ႇၶွၼ်းတင်းမိူင်းထႆးလႄႈမိူင်းမၢၼ်ႈ။ လိုၼ်းသုတ်း ၼိုင်ႈၼႂ်းၸုမ်းၸၢဝ်းၶိူဝ်း ဢၼ်လႆႈႁူပ်ႉၵၼ်တင်းထၵ်းသိၼ် ပိုတ်ႇလၢတ်ႈတေႃႇၸုမ်းၶၢဝ်ႇၿီႊၿီႊသီႊ။

ႁၢႆးငၢၼ်းၵၢဝ်လၢတ်ႈ မိူဝ်ႈဝၼ်းတီႈ 7 လိူၼ်မေႊပူၼ်ႉမႃးၼႆႉ ၶၢဝ်ႇဝီႊဢူဝ်ႊဢေႊၽႃးသႃမၢၼ်ႈ ၶွင်ဢမေႊရိၵႃႊ လႄႈ ၿီႊၿီႊသီႊ ၽႃးသႃၾၢႆႇမၢၼ်ႈပိုတ်ႇလၢတ်ႈဝႃႈ ထၵ်းသိၼ်လႆႈႁူပ်ႉၽူႈၼမ်းၾၢႆႇလုၵ်ႉၾိုၼ်ႉသိုၵ်းမၢၼ်ႈ လၢႆၸုမ်း တင်းၾၢႆႇလူင်ပွင်ၸိုင်ႈငဝ်းမိူင်းမၢၼ်ႈလႄႈၸုမ်းၸၢဝ်းၶိူဝ်းလုၵ်ႉၾိုၼ်ႉ(National Unity Government – NUG) လူင်ပွင်ၸိုင်ႈငဝ်းမိူင်းမၢၼ်ႈ ဝူင်ႈၵၢင်ထူပ်းၵၼ်ၼႂ်းၵဵင်းမႂ်ႇမိူဝ်ႈၼႂ်းလိူၼ်ဢေႊပရိူဝ်ႊလ်ပူၼ်ႉမႃးလႄႈ ယင်းမီးၵၢၼ်ႁူပ်ႉထူပ်း တင်း ၾၢႆႇၸုမ်းၸၢဝ်းၶိူဝ်းယိပ်းၵွင်ႈၵၢင်ႇ ၸိူင်ႉၼင်ႇ (Karen National Union-KNU) (Karenni National Progressive Party-KNPP) (Kachin National Organization-KNO) (KNPP) ၸိူဝ်းၶဝ်ႈႁူမ်ႈ ဢုပ်ႇၵုမ် ပိုတ်ႇလၢတ်ႈၼႄ သိုဝ်ႇၿီႊၿီႊသီႊ ၽႃးသႃၾၢႆႇမၢၼ်ႈဝႃႈ ထၵ်းသိၼ်ၶႂ်ႈႁူႉငဝ်းလၢႆးၵၢၼ်မိူင်းလႄႈ တႅဝ်းႁူမ်ႈတင်းလၢႆၼႂ်းမိူင်းမၢၼ်ႈ။ KNPP လႆႈသွပ်ႇထၢမ်ဝႃႈ ထၵ်းသိၼ်တေၸွႆႈၸိူင်ႉႁိုဝ်လႆႈၽွင်ႈ ၵွႆးၵႃႈတၢင်း KNPP ဢမ်ႇလႆႈမုင်ႈမွင်း ၵွပ်ႈႁၼ်ဝႃႈ ဢၻိတ်ႇၸွမ်ၽွင်းလူင်ထႆးမီးလွင်ႈမိုတ်ႈၵိုဝ်းၸမ်ၸႂ်တင်းသိုၵ်းမၢၼ်ႈ။

“တင်ႈတႄႇၸွမ်သိုၵ်းလူင်ၼေႇဝိၼ်းလႄႈၸွမ်သိုၵ်းလူင်တၢၼ်းသူၺ်ႇ ၶဝ်မီးလွင်ႈၸမ်ၸႂ်ၵၼ်လီတင်း ၽူႈၼမ်း သိုၵ်းမၢၼ်ႈၸိူဝ်းၼႆႉ ၶႄႈတေၸွႆႈတၢင်းၾၢႆႇသိုၵ်းမၢၼ်ႈ လႄႈဝၢႆးႁူပ်ႉထူပ်းတင်းၸုမ်းၸၢဝ်းၶိူဝ်းယဝ်ႉ ထၵ်းသိၼ် ဝွၵ်ႇဝႃႈ တေၶဝ်ႈႁူပ်ႉထူပ်းမိၼ်းဢွင်ႇလၢႆႇ။ တၢင်းၾၢႆႇၽူႈၶၢၼ်ပၢၵ်ႇၶွင်လူင်ပွင်ၸိုင်ႈငဝ်းမိူင်းမၢၼ်ႈ NUG လႄႈၸုမ်း KNU ဢၼ်ၶဝ်ႈႁူမ်ႈဢုပ်ႇၵၼ်တင်းထၵ်းသိၼ် ဢမ်ႇယွမ်းတွပ်ႇၶေႃႈထၢမ် သိုဝ်ႇ ၿီႊၿီႊသီႊ။

ทၶေႃႈၸီႉၸႅင်ႈထၵ်းသိၼ် ၶျိၼ်းၼဝတ်း (ဢၻိတ်ႇၸွမ်ၽွင်းလူင်ထႆး) လႄႈၸွမ်ၸိၵ်းသိုၵ်းမၢၼ်ႈ တၢၼ်းသူၺ်ႇ ၽူႈၼင်ႈၸိုင်ႈ သၽႃးၵၢၼ်ယူၵ်ႉမုၼ်းၸိုင်ႈမိူင်းလႄႈၸွမ်ၽွင်းလူင်မၢၼ်ႈ ဝူင်ႈၵၢင်လူင်းၼၢမ်းတွင်းမၢႆၵႂၢမ်းၶဝ်ႈၸႂ် ဝႃႈလူၺ်ႈလွင်ႈႁူမ်ႈမိုဝ်းၵၢၼ်ၶူပ်ႈၵုမ်း ယႃႈမဝ်းၵမ် မိူဝ်ႈဝၼ်းတီႈ 20 လိူၼ်ၵျုၼ်ႊ 2001

ပီႁႅၵ်ႈဢၼ်ထၵ်းသိၼ် ပဵၼ်ၸွမ်ၽွင်းလူင်ထႆး ႁၢႆးငၢၼ်းၶွင်ႁွင်ႈၵၢၼ်ၶၢဝ်ႇဝီႊဢူဝ်ႊဢေႊၽႃးသႃၾၢႆႇမၢၼ်ႈ ဢၢင်ႈလင်ႇၶၢဝ်ႇ ထႅင်ႈၵေႃႉၼိုင်ႈဝႃႈ ၼိုင်ႈၼႂ်းၽူႈဢၼ် ထၵ်းသိၼ် လႆႈႁူပ်ႉၼၼ်ႉ ၸွမ်သိုၵ်းလူင်ယွတ်ႈသိုၵ်း ၵွင်ႊသီႊဢဝ်ၶိုၼ်းၸိုင်ႈတႆးလႄႈတပ်ႉသိုၵ်းၸိုင်ႈတႆး (Restoration Council of the Shan State လႄႈ Shan State Army)။

ႁၢႆးငၢၼ်းၶၢဝ်ႇလၢတ်ႈဝႃႈ ထၵ်းသိၼ်လႆႈပိုတ်ႇလၢတ်ႈၼႄၵၢင်ၸႂ် ၼႂ်းၵၢၼ်ပဵၼ်ၵူၼ်းၵၢင် ဝူင်ႈၵၢင်ၸုမ်းႁုပ်ႈယိုတ်း ဢမ်းၼၢၸ်ႈမိူင်းမၢၼ်ႈလႄႈၸုမ်းၸၢဝ်းၶိူဝ်းယိပ်းၵွင်ႈၵၢင်ႇတၢင်းလၢႆ ဢၼ်တေႃႇသူႈလုၵ်ႉၾိုၼ်ႉလူင်ပွင်ၸိုင်ႈ သိုၵ်းၸုမ်းယိုတ်းဢမ်းၼၢၸ်ႈ ၼပ်ႉတင်ႈတႄႇၶဝ်ႈယိုတ်းဢမ်းၼၢၸ်ႈၶွင်လူင်ပွင်ၸိုင်ႈ ဢၼ်ပေႉၵၢၼ်လိူၵ်ႈ တင်ႈမႃးမိူဝ်ႈ 2021။ ထၵ်းသိၼ်လႆႈယွၼ်ႊဢၼုၺၢတ်ႈၶဝ်ႈၵႂႃႇမိူဝ်ႈမိူင်းမၢၼ်ႈ ၵွႆးၵေႃႈယင်းပႆႇမီးၵၢၼ်တုမ်ႉတွပ်ႇ ႁပ်ႉၶွင်ၾၢႆႇလူင်ပွင်ၸိုင်ႈသိုၵ်းမၢၼ်ႈမႃးဝႃႈႁိုဝ်။ လူၺ်ႈၶၢဝ်ႇဝီႊဢူဝ်ႊဢေႊၵေႃႈဢမ်ႇယိုၼ်ယၼ်လႆႈလွင်ႈၼႆႉ။ ၵွႆးၵႃႈ ၾၢင်ႁၢင်ႈၶွင်လူင်ပွင်ၸိုင်ႈထႆးလူၺ်ႈၸွမ်ၽွင်းလူင်ထႆးလႄႈ ၽွင်းလူင်ၼွၵ်ႈမိူင်းၶွင်ထႆးၵေႃႉမႂ်ႇၵေႃႈ မိူၼ်တင်းဢမ်ႇၶွင်ႈၵဵဝ်ႇသင်ၵၼ်။

သဵတ်ႇထႃ ထဝီးသိၼ် ၸွမ်ၽွင်းလူင်ထႆးတွပ်ႇပၢၵ်ႈမိူဝ်ႈဝၼ်းတီႈ 7 လိူၼ်မေႊ ပူၼ်ႉမႃးၼႆႉဝႃႈ ဢမ်ႇလႆႈႁူႉၸွမ်း ၵၢၼ်ႁူပ်ႉထူပ်းၶွင်ထၵ်းသိၼ်လႄႈၸုမ်းၸၢဝ်းၶိူဝ်းလုၵ်ႉၾိုၼ်ႉၼႂ်းမိူင်းမၢၼ်ႈၶဝ် ၵွႆးၵႃႈယိုၼ်ယၼ်ဝႃႈ ၼႂ်းၵၢၼ် ႁူပ်ႉထူပ်းၵၼ်ၼၼ်ႉပေႃးႁုပ်ႈႁူမ်ႈၾၢင်ႁၢင်ႈတင်းမူတ်းၸိုင် မၼ်းၵေႃႈမီးလွင်ႈထုၵ်ႇၸွမ်းပိူင်ထမ်း ၼႂ်းၵၢၼ် ပဵၼ်ၽူႈၼမ်းၵၢၼ်ဢုပ်ႇဢူဝ်း ပိူဝ်ႈႁႂ်ႈၵိူတ်ႇလွင်ႈငမ်းယဵၼ်ၼႂ်းမိူင်းမၢၼ်ႈ။

“ၵဝ်ၶႃႈ ဢမ်ႇႁူႉဝႃႈ မီးၵၢၼ်ၵႂႃႇဢုပ်ႇဢူဝ်းၵၼ်ယူႇႁိုဝ် ၵွႆးၵႃႈႁဝ်းၵေႃႈ မီးၽွင်းလူင်ၾၢႆႇၼွၵ်ႈမိူင်း မီးၾၢႆႇ ၵႂၢမ်းမၼ်ႈၶူင်းႁင်းၶေႃလႄႈ မီးၵၢၼ်ဢုပ်ႇဢူဝ်းၵၼ်ၵူႈၾၢႆႇၾၢႆႇ ၵွႆးၵႃႈမၼ်းပဵၼ်လိူင်ႈတွၼ်ႈၵႂၢမ်းလပ်ႉလႄႈ ပဵၼ်လိူင်ႈဢၼ်ႁဝ်းဢမ်ႇၶႂ်ႈပိုတ်ႇၽိူၺ်” သဵတ်ႇထႃ ၸွမ်ၽွင်းလူင်ထႆးလၢတ်ႈၼင်ႇၼႆ။

သူၼ်ႇၼၢႆႊမႃႊရိသ်း သငဵမ်ႇၽူင်း ၽွင်းလူင်ၼွၵ်ႈမိူင်းၶွင်ထႆး တွပ်ႇၵႂၢမ်းထၢမ်ၽူႈသိုဝ်ႇၶၢဝ်ႇတီႈႁွင်ႈၵၢၼ်လူင် ပွင်ၸိုင်ႈ ၵဵဝ်ႇလွင်ႈၼႆႉဝႃႈ လႆႈႁပ်ႉႁူႉၶၢဝ်ႇၼႆႉမႃးမိူၼ်ၵၼ်။

ၽွင်းလူင်ၼွၵ်ႈမိူင်းၶွင်ထႆးၵေႃႉမႂ်ႇ ၼႂ်းလူင်ပွင်ၸိုင်ႈသဵတ်ႇထႃ ၸုပ်ႈ 1/1 ၵၢဝ်ႇယွမ်းႁပ်ႉဝႃႈ ထၵ်းသိၼ် ပဵၼ်ၵူၼ်း ၵႂၢင်ႈၶႂၢင်လႄႈမီးဢူၺ်းၵေႃႉမၢၵ်ႈၼမ်တင်းၾၢႆႇမၢၼ်ႈၶႄးႁၼ်ဝႃႈထၵ်းသိၼ် တေၸၢင်ႈၸွႆႈလႆႈလႄႈယိုၼ်ယၼ်ဝႃႈ ဢမ်ႇၵဵဝ်ႇၶွင်ႈတင်းလူင်ပွင်ၸိုင်ႈထႆး။

“ၵဝ်ၶႃႈတိုၵ်ႈလႆႈယိၼ်းၶၢဝ်ႇ ၼင်ႇဢၼ်ဝွၵ်ႇ ႁဝ်းဢမ်ႇလႆႈယုင်ႈသင် ပဵၼ်လိူင်ႈၶွင်မၢၼ်ႈၶဝ်ထုၵ်ႇလႆႈၵႂႃႇ ဢုပ်ႇၵၼ်ၵွႆး မၼ်းပဵၼ်သူၼ်ႇၶွင်ၶဝ် တေၵႂႃႇပိုၵ်းသႃႁႃလိုဝ်းၽႂ် ၸိူဝ်းၼႆႉဢမ်ႇၵဵဝ်ႇတင်းလူင်ပွင်ၸိုင်ႈထႆး” ။ သူၼ်ႇၼႅဝ်းတၢင်းၶွင်ထၵ်းသိၼ် တေမီးၵၼ်တင်းၼႅဝ်းတၢင်းၶွင်လူင်ပွင်ၸိုင်ႈထႆးႁိုဝ်ၼၼ်ႉ ၼၢႆႊမႃႊရိသ်း ၽွင်းလူင်ၼွၵ်ႈမိူင်းၵေႃႉမႂ်ႇ ဝႃႈ လူင်ပွင်ၸိုင်ႈထႆးၵေႃႈတေၶပ်းၶိုင်ၸွမ်းလွၵ်းလၢႆးၶွင်ဢႃႊသျဵၼ်ႊ။

ၽွင်းၼင်ႇၼၼ်ၵဵဝ်ႇလွင်ႈၸွႆႈထႅမ်သူၼ်ႇလႆႈၵူၼ်းၼၼ်ႉထႆးၵေႃႈသိုပ်ႇၶပ်းၶိုင်ပၢႆးတႂ်ႈၵၢၼ်ၼမ်းၶွင်ဢႃႊသျဵၼ်ႊၽွင်းဢၼ်လူင်ပွင်ၸိုင်ႈထႆး ဢွၵ်ႇမႃးတွပ်ႇပၢၵ်ႈ လွင်ႈလူင်ပွင်ၸိုင်ႈသိုၵ်းမၢၼ်ႈၸီႉၸမ်ႈဝႃႈ ဢမ်ႇၵိုင်ႇလီမီး ၵၢၼ်တူင်ႉၼိုင်သင်သိင် ဢၼ်တေပဵၼ်ၵၢၼ်ပွင်ႁၢႆႉတေႃႇၼမ်ႉတွၼ်းၽွၼ်းလႆႈၶွင်မိူင်းမၢၼ်ႈလႄႈ ဢမ်ႇၵိုင်ႇ လီၵမ်ႉထႅမ်ပၼ်ႁႅင်းၸုမ်းၵေႃႇၵၢၼ်ႁၢႆႉ” ၸွမ်ႁၢၼ်ၸေႃးမိၼ်းထုၼ်း ၽူႈၶၢၼ်ပၢၵ်ႇလူင်ပွင်ၸိုင်ႈသိုၵ်းမၢၼ်ႈ-ၵၢဝ်ႇလၢတ်ႈ။

မွၼ်းၶိူဝ်း

(*** ပွင်ႈၵႂၢမ်းႁူဝ်ၼႆႉ ပဵၼ်ပၢႆးဝူၼ်ႉ ၼမ်ႉၵႂၢမ်းလႄႈ တၢင်းႁၼ်ထိုင်သုၼ်ႇတူဝ် ၽူႈတႅမ်ႈလိၵ်ႈ ၸဝ်ႈပၢႆၵမ် ၵူၺ်းၶႃႈဢေႃႈ။)