ၵဵဝ်ႇလူၺ်ႈပၼ်ႁႃၵၢၼ်မိူင်း မိူင်းႁူမ်ႈတုမ်ၸွမ်းမၢၼ်ႈၼႆ့ မိူၼ်ၼင်ႇ NUG, CRPH ၽွတ်ႈတင်ႈပဵၼ် ၸုမ်း လူင်ပွင်ၸိုင်ႈၵူႈၶႅင်ႇသေ ၽိူဝ်ႇတေပၵ်းၸႂ်ႁဵတ်းၵၢၼ်လုၵ်ႉၽိုၼ်ႉသမ်ႉ ၵူၺ်းၵုမ်ႇသၢင်ႇႁၢင်ႈ ႁဵတ်းၶုၼ် ယၢၼ်မိူင်းယူႇၼၼ်ႉ ၾၢႆႇတၢင်းၸုမ်းၸၢဝ်းၶိူဝ်းမႅၵ်ႇၵွင်ႈလုၵ်ႉၽိုၼ်ႉၵေႃႈ ဝူၼ်ႉၸႂ်လႆ ပႆၸွမ်းၵၢၼ်မိူင်း တၢင်း ၶုၺ်ႉႁၼ်သေ ၶိၼ်သၢင်ႈပဵၼ် ၶုၼ်ၵွမ်ႈဢွၼ်ႇ ၸွမ်းပိုၼ်ႉတီႈတူင်ႇတၢင်ႇ ၵဝ်ႇထၢင်ႇမႂ်းၸႂ်ႈၶဵၼ် မႂ်းႁၼ်ၵဝ် ပဵၼ်ၶၼ်ႈဝႆႉ ၵမ်ႈပႃႈၼမ်။
မိူၼ်ၼင်ႇ ၸုမ်းၸၢဝ်းရၶႅင်ႇလႄႈ ရူဝ်ႊႁိၼ်ႊၵျႃႊ ၶွတ်ႇတႃမိုဝ်းၸွမ်ႇထွင်း လွမ်မွင်းပေႉပုၼ်ႈၵၼ်ယူႇၼၼ်ႉ ၼင်ႇၵဝ်ႇ၊ ၸုမ်းၸၢဝ်းတႆးလႅင်လႄႈ ၶၢင်၊ ၸုမ်းၸၢဝ်းၶၢင်လႄႈ လီႇသူႇ၊ ရဝၢင်ႇ ၸဵမ်ၸိူဝ်းၼႆႉလႂ်၊ ၸုမ်းၸၢဝ်း တဢၢင်းလႄႈ ၶၢင်၊ ၵဝ်ႈၵၢင်ႉ၊ တႆး ၸဵမ်ၸိူဝ်းၼႆႉလႂ်၊ ၸုမ်းၸၢဝ်းတႆးလႄႈ တဢၢင်း၊ ပဢူဝ်း ၸဵမ်ၸိူဝ်းၼႆႉလႂ်ၵေႃႈ တွၵ်ႉတႅၵ်ႉၶႅၵ်ႉၶႂၢင်ၵၼ် လူၺ်ႈလၢႆးၵၢၼ်မိူင်း ႁေႃၶမ်းသိုၵ်းပဵၼ်ယႂ်ႇယူႇ ၼၼ်ႉယဝ်ႉ။
လွင်ႈၶွင်ႈၶမ် ဢမ်ဢူတ်းဝႆႉ ၸိူင်ႉၼင်ႇ ၼႂ်းၵႄႈမွၼ်းလႄႈ ယၢင်း၊ ရၶႅင်ႇလႄႈ ၶျၢင်း၊ ၶျၢင်းလႄႈ ၸူဝ်ႇမီး၊ ယၢင်းလႅင်လႄႈ ပဢူဝ်းၼၼ်ႉၵေႃႈ မႆႈလၢမ်းယူႇမိူၼ်ၾႆးၸိုင်းၵႅပ်ႇယဝ့်။ တေႃႈၼႆ ပႆႇၼပ်ႉပႃး ပၼ်ႁႃလူင်လၢင် ဢၼ်ပဵၼ်မီးမႃးၸဵမ်ၵွၼ်ႇၸဵမ်ၵႃႉ ၼႂ်းၵႄႈၸၢဝ်းၶိူဝ်းမၢၼ်ႈလႄႈ တၢင်ႇၸၢဝ်းၶိူဝ်း ၼမ်လၢႆၶဝ်ၵွၼ်ႇ။
ပေႃးလမ်းတူၺ်း ငဝ်ႈႁၢၵ်ႈပတိၵ်ႈၶၢတ်ႈၼႆ လၢတ်ႈလႆႈငၢႆႈငၢႆႈဝႃႈ ယွၼ်ႉတၢင်းလမ်ႇမၢၵ်ႈၵၢၼ်မိူင်း ၶွင်ၸဝ်ႈ ဢႃႇၼႃႇ ၸၢဝ်းမၢၼ်ႈၶဝ်ၵူၺ်းၼႆၵေႃႈယႃႇ၊ ၾၢႆႇၼိုင်ႈၼႆႉ ပႃးထႅင်ႈၵူၼ်းၶိူဝ်းၶဝ် ၵမ်ႈၼမ်ၼမ် ဢမ်ႇမေႃၼပ်ႉ ထိုဝ်မၵ်းမၼ်ႈတေႃႇသုၼ်ႇလႆႈသုၼ်ႇပဵၼ်ၵူၼ်းလႄႈ ပိူင်ၾၢင်ၶိုၵ်ႉၶၢႆးႁင်းၶေႃ ၶွင်ၸၢဝ်းၶိူဝ်းတင်းလၢႆၼၼ်ႉယဝ်ႉ။
ၼႂ်းၼင်ႇၼႆ ဢၼ်ဢဝ်ၽႃႇသႃႇၵိူဝ်းယမ် ႁဵတ်းပဵၼ်ၶိူင်ႈမိုဝ်း ၶဝ်ႈၸိမ်ၸႅၵ်ႇထႅၵ်ႇ ႁႂ်ႈၵူၼ်းၶိူဝ်းလဵဝ် တႅၵ်ႇယၢႆႈ ႁၢင်ႇယၢၼ်ႁၼ်ၽိတ်းၵၼ်ၼၼ်ႉၵေႃႈ တေႃႈၼႂ်းၵူၼ်းၶဝ်ၵူၺ်းၼင်ႇၵဝ်ႇ။ ၸင်ႇၼၼ် ပၼ်ႁႃဢၼ်ဝႃႈ ၸုမ်းၸၢဝ်းၶဝ်၊ ၸိူဝ်ႉၶိူဝ်းၶဝ်ၵူၺ်း တေလႆႈႁဵတ်းၶုၼ် ပဵၼ်လူင်ပွင်ၸိုင်ႈ ၼမ်းတၢင်းၵၢၼ်မိူင်းၵႂႃႇ တႃႇသေႇၵူႈ ပၢၼ်ၼၼ်ႉ ပဵၼ်ယႂ်ႇဝႆႉ ႁၢၼ်ႉတေႃႇမိူဝ်ႈလဵဝ်ယဝ်ႉ။
လုၵ်ႉတီႈ ပၢႆးဝူၼ်ႉတိုၼ်ႈ၊ လၢႆးပႅၼ်ပႄႈ ၼင်ႇၼႆသေ လၢၵ်ႈၸၼ်ဢဝ် ၵူႈၸၢဝ်းၶိူဝ်းတင်း ၸိုင်ႈမိူင်း ဝူင်တူၵ်း လုၵ်းလဝ် မိူင်းၵွတ်းၽၢၼ်တူၵ်းတႅမ်ႇ ၸမ်ပၢၼ်ႁိၼ်ႁူဝ်တီးလုမ်ႈၾႃႉၵႂႃႇၼႆ့ ႁူႉၵၼ်ၸႅင်ႈလႅင်းယူႇ ၽႂ်ပဵၼ် ၽူႈၶွင်ႈမၢပ်ႇ ၵေႃႉၵေႃႇလိူင်ႈလၢဝ်း။ ၵူၺ်းၵႃႈ ၽိူဝ်ႇတေၶႆႈၸႂ်ဝႃႈ ယွၼ်ႉသင် ၸိူင်ႉႁိုဝ်ၼႆယဝ်ႉ ၸႂ်ႉတိုဝ်းပၺႃႇ ပၢႆးမိူင်း၊ ၽႅၼ်ၸိူင်းတိုၵ်း၊ တမ်းလွၵ်းတိုၵ်းသေ ႁူမ်ႈၶပ်းၶိုင်ႁၢင်ႈႁႅၼ်း ၸွမ်းၶၢဝ်းပွတ်း၊ ၶၢဝ်းၵၢင်၊ ၶၢဝ်းယၢဝ်း ၶၵ်ႉယဝ်ႉၶၵ်ႉ လူၺ်ႈတၢင်းႁၼ်ပၢႆးမိူင်း ယိူင်းမၢႆၵၢၼ်မိူင်း၊ ၵူၺ်းသမ်ႉၵုမ်ႇလႆႈႁၼ် လၢႆးၼိုင်ႈတႄႉ ဢဝ်တၢင်း ႁၢႆႉတေႃႇၶိုၼ်းလိူင်ႈႁၢႆႉ လူၺ်ႈငဝ်းလၢႆးဢီးသူင်ႇ။ လၢႆးသွင်သမ်ႉ ႁဵတ်းၵႅင်ႈဢမ်ႇႁူႉတူဝ်သေ လၵ်ႉလွမ်ယိူင်ႈ ၸွမ်း ပၢႆးၵၢၼ်မိူင်းၸႂ်လႆယဝ်ႉ ယႃၸႂ်လႅၼ်တူဝ်ၶိုၼ်းယူႇၼႆ ဢမ်ႇဢေႇသႄႈ။
တီႈဢၼ်လၢတ်ႈဝႃႈ လၢႆးၵၢၼ်မိူင်းတၢင်းၶုၺ်ႉႁၼ်ၼၼ်ႉ မိူၼ်ၸိူင်ႉ NUG ၶွတ်ႇၽွတ်ႈ ၸုမ်းလူင်ပွင်ၸိုင်ႈ ထိုင်တီႈႁွင်ႈၵၢၼ်ၽွင်းလူင် ပေႃးမိူဝ်လူင်တဵမ်မိူင်းၵႂႃႇသေ မီးၽွင်းလူင်ယဝ့် ဢမ်ႇမီးႁွင်ႈၵၢၼ်ၼၼ်ႉလႂ်၊ ယူႇ တီႈ ၽွင်းလူင်ႁွင်ႈ ၵၢၼ်လိူင်ႈမိူင်းၼွၵ်ႈ ပိုၼ်ၽၢဝ်ႇဝႃႈ ၸိူဝ်းၸုမ်းၸၢဝ်းၶိူဝ်းမႅၵ်ႇၵွင်ႈ(EROs)လႄႈ PDF ၶဝ် သုမ်ႇငုမ်းလႆႈဝႆႉ ၼႃႈလိၼ်မိူင်းမၢၼ်ႈ ႁူဝ်ပၢၵ်ႇလႂ် 60 ဝၢၵ်ႈလိူဝ်ယဝ်ႉၼၼ်ႉလႂ်၊ လိူဝ်ၼၼ်ႉ ႁူမ်ႈတင်းၽွင်း လူင်ႁွင်ႈၵၢၼ် လိူင်ႈၵႅတ်ႇၶေသေ ပိုၼ် ၽၢဝ်ႇဝႃႈ ၼႂ်းပီ 2022 မုင်ႈမွင်းဝႃႈ တေလႆႈဢွင်ႇပွႆး၊ ပီ 2023 တေလႆႈ ပဵၼ် ပီတႅပ်းတတ်းၵၢၼ်လုၵ်ႉၽိုၼ်ႉ ယဝ်ႉတူဝ်ႈ ၶွတ်ႇယွတ်ႈၼႆၼၼ်ႉလႂ် ၸဵမ်ၸိူဝ်းၼႆႉ မိူၼ်တင်းလူလၢႆ ၵူ ၼ်းမိူင်းၽၵ်းၵႃႇၵူၺ်း။
60% ဢၼ်ဝႃႈၼႆ့ ပေႃးၼပ်ႉၼႂ်း 330 ၵေႃႈ ပွင်ႇဝႃႈ ၸုမ်းလုၵ်ႉၽိုၼ်ႉသုမ်ႇငုမ်းလႆႈဝႆႉ ၸႄႈဝဵင်းမွၵ်ႈ 200 ယဝ်ႉလႄႈ ၵွပ်ႈသင် ၸုမ်းသိုၵ်းယိုတ်းမိူင်း ဢမ်ႇပႆႇပူတ်းတူၵ်းလႃႇၼႆ ပဵၼ်တီႈထၢမ်ၵၼ် တဝ်ႉၵၼ်ဝႆႉယူႇယဝ်ႉ။
ၸင်ႇၼၼ် ႁပ်ႉၸိုဝ်ႈဝႃႈ လူင်ပွင်ၸိုင်ႈၶွတ်ႇလိူတ်ႈၸၢဝ်းၶိူဝ်း/ လူင်ပွင်ၸိုင်ႈၽွမ့်ႁူမ်ႈ ၸၢဝ်းၶိူဝ်းၼႆသေတႃႉ ၵွပ်ႈဢမ်ႇလႆႈမၼ်ႈၸႂ်တႄႉလႄႈ တေႃႇထိုင်မိူဝ်ႈလဵဝ်ႇ ပႆႇမီးၸုမ်းၸၢဝ်းၶိူဝ်းမႅၵ်ႇၵွင်ႈၶိူဝ်းလႂ် ပူင်ၸႂ်ႁူမ်ႈႁွမ်း ပိုတ်းယိုဝ်းၸွမ်းတႄႉတႄႉၵွၼ်ႇ ၼၼ်ႉယဝ်ႉ။
မိူၼ်ၸိူင်ႉငဝ်းလၢႆးတၢင်းမိူင်းတႆးပွတ်းႁွင်ႇၼႆ မီးၸုမ်းၸၢဝ်းၶိူဝ်း ဢၼ်ပၢၵ်ႇလၢတ်ႈဝႃႈ တေၽၢတ်ႇဢွၵ်ႇၼႂ်း မိူင်းတႆးသေ တေတင်ႈမိူင်းလွတ်ႈလႅဝ်းႁင်းၶေႃၼၼ်ႉလႂ်၊ ၸၢဝ်းၶိူဝ်းတၢင်းၾၢႆႇတူၵ်း ဢၼ်မီးၾင်ႇပၢင်ႇလၢႆႇ ၸပ်းဝၢၼ်ႈၸပ်းဝဵင်းၶဝ်ၼၼ်ႉ ယၢမ်ႈလၢတ်ႈဝႃႈ တေတင်ႈမိူင်းပူတ်းပွႆႇႁင်းၶိူဝ်းၶဝ်ၶေႃၶေႃၼႆၼၼ်ႉလႂ် တေလႆႈၶိုၼ်းၼပ်ႉၸင်ႈတႄႉ ၸွင်ႇၸိုင်ႈမိူင်းလူင် ဢၼ်ဢိူမ်ႈၸမ်ငုမ်းငမ်လႆႈ ၼႂ်းႁဝ်းၵူႈပႃႈၾၢႆႇၼၼ်ႉ တေယွမ်းႁပ်ႉမၵ်းမၼ်ႈယူႇႁိုဝ် ၼႆယဝ်ႉ။
မိူၼ်ၸုမ်းသိုၵ်း ယိုတ်းမိူင်း ဝူၼ်ႉၸႂ်လႆၼပ်ႉသွၼ်ႇဝႃႈ တေတင်ႈလႆႈၶိုၼ်း ၸိုင်ႈမိူင်းႁေႃၶမ်းမၢၼ်ႈ ဢၼ်ၸုမ်းသိုၵ်းပဵၼ်ယႂ်ႇၼၼ်ႉ ဢမ်ႇမီးၸုမ်းၸၢဝ်း ဢၼ်လႂ်၊ ၸိုင်ႈမိူင်းဢၼ်လႂ်၊ တူင်ႇဝူင်းၵူၼ်းဢၼ်လႂ်ႁၼ် လီယွမ်းႁပ်ႉလႆႈၼၼ်ႉ တၢမ်တူဝ်ၸိူဝ်းၸုမ်းလုၵ်ႉၽိုၼ်ႉတင်းလၢႆၵေႃႈ တၵ်းလႆႈဝႆႉၾၢင်ႉ ဢဝ်တွၼ်ႈသွၼ်ယူႇယဝ်ႉ။
