သုၼ်းၸိုဝ်ႇ မေႃလူင်ႉလႅၼ်ႇလိုဝ်းလင်တူဝ်ႈလူၵ်ႈ ၾၢႆႇၸိူင်းတိုၵ်းၵၢၼ်သိုၵ်းၼၼ်ႉ လၢတ်ႈဝႆ့ဝႃႈ လူၺ်ႈဢမ်ႇ လႆႈတိုၵ်းသိုၵ်းသေ ႁဵတ်းႁႂ်ႈလႆႈလွင်ႈဢွင်ႇပေႉၼႆႉ ပဵၼ်လၢႆးတိုၵ်းၶိုၵ့်တွၼ်းသုတ်းထၢႆႉ ၼႆယဝ်ႉ။ ဝႃႈလႃးၵေႃႈ ယၼ်တီႈပၢႆးဝူၼ့်ဢၼ်ၼႆ့သေလႄႈ ငဝ်းလၢႆးပၢႆးသိုၵ်းတပ်ႉတႆး ဝၼ်းမိူဝ်ႈလဵဝ် ၸင်ႇဢမ်ႇမိုင့်မၢင့် ၶဝ်ႈယုင်ႈၸွမ်းၼႂ်းၵၢၼ်လုၵ့် ၽိုၼ်ႉတေႃႇသူႈ ၸဝ်ႈဢႃႇၼႃႇသိုၵ်းမၢၼ်ႈၼၼ့်ႁိုဝ်ၼႆ တႃႉလီလွမ်ဝူၼ့် ၼပ့်ယႃၸႂ်ၸွမ်းယူႇ။
ပဵၼ်ႁိုဝ်ၵေႃႈယႃႇ တႃႇဝႃႈ ဢမ်ႇလႆႈတိုၵ်းသိုၵ်းသေ ဢွင်ႇပေ့ၼႆ့ တေလႆႈလႅတ်းလႅင်ႈ ပၢႆးၵၢၼ်ၸိူင်းတိုၵ်း ဢၼ်ၵမ်ႈၽွင်ႈဝႃႈ မႁႃႇပွင်ၵၢၼ်သိုၵ်း ၼၼ်ႉၵွၼ်ႇ။ ပရိယေႇ လွၵ်းလိင့်ၵေႃႈ တေလႆႈတမ်း ၽႅၼ်တႅတ်ႈ ၼႅတ်ႈတူဝ်ႈတၼ်း၊ လွင်ႈ ႁူႉႁၼ်ၸွမ်း ငဝ်းလၢႆးလႄႈ မႃႇႁႅင်း ၼႂ်းႁဝ်းၸဵမ်ပိူၼ်ႈ တေလႆႈၸပ်းမႅၼ်ႈၸွမ်း ယၢမ်း၊ ထိုင်ငဝ်းလၢႆးလႄႈ ၶၢဝ်းယၢမ်းလႂ်ၼႆ့ တေလႆႈႁိပ်ႇ ဢမ်ႇၼၼ် တေလႆႈႁူၼ်၊ လမ်ႇလွင်ႈသုတ်းတႄ့ တေလႆႈမေႃၼပ့်ၸင်ႈ လၢမ်းၶိုပ်ႈလႆႈ သၢႆငၢႆမိူဝ်း ၼႃႈ ၵူႈပႃႈၾၢႆႇၸမ်ၵႆ ၼၼ့်ယဝ့်။ ၸိုင်ဢမ်ႇတူဝ်ႈတၼ်းဝႆ့ မိူၼ်ၼႆသေ တေမဝ်မၢင်ၸူးငၢႆးဝႃႈ ပေႃးႁွမ်လႆႈႁႅင်းသိုၵ်းႁဝ်းယႂ်ႇၵေႃႈ ဢမ်ႇတၢပ်ႈ တိုၵ်းၵွၼ်ႇယဝ့်ၼႆ တွင်း တၢႆယူႇၾၢႆႇလဵဝ်တႄ့ တူၵ်းတႂ်ႈပိူၼ်ႈၼႄ့ၼွၼ်းယဝ့်။
ငဝ်းလၢႆးၵၢၼ်မိူင်း မိူင်းႁူမ်ႈတုမ် ၼႂ်းဝၼ်းမိူဝ်ႈလဵဝ် ၽႂ်တိုၵ်းပေ့ ပွႆႇမၼ်းၵုမ်းယူႇ ဢၼ်ဝႃႈၼႆ့ ဢမ်ႇၸႂ်ႈလၢႆးၵႄႈပၼ် ႁႃၵၢၼ်မိူင်း ဢၼ်တူၵ်းထုၵ်ႇၸပ်းမႅၼ်ႈၸွမ်းၾိင်ႈမိူင်းၵမ်ႇၽႃႇ၊ တိုၵ်းသိုၵ်းၵၼ်ၼႆ့ ပဵၼ်တႃႇဢီး သူင်ႇထိုင်ၶိုၼ်း ပၢင် ၵုမ်ပၢႆးမိူင်းၵူၺ်း၊ ၸုမ်းသိုၵ်းဢၼ်ဢွင်ႇပေ့ပၢင်တိုၵ်းၼၼ့်ၵေႃႈ ဢမ်ႇၸႂ်ႈဝႃႈ မၼ်းမီး သုၼ်ႇလႆႈ တႃႇဢုပ်ႉပိူင်ႇၽွင်းငမ်း ပဵၼ်တၢင်းၵၢၼ်ၵႂႃႇ။
ၵွၼ်ႇပႆႇၶိုၼ်းပွင်သၢင်ႈလႆႈ ပိူင်ၵၢၼ်ဢုပ်ႉပိူင်ႇၽွင်းငမ်းၵူၼ်းမိူင်း ဢၼ်ၵူၼ်းမိူင်း ၽၵ်းၵႃႇၼင်ႇၵၼ် လိူၵ်ႈ တင်ႈယုၵ်ႉတၢင်ႇၸွမ်း လၢႆးတၢင်းတီႇမူဝ်ႇၶရေႇၸီႇ ထၢင်ႇႁၢင်ႈလွတ်ႈလႅဝ်းလူၺ်ႈ ပိူင်ငဝ်ႈပိုင်းမိူင်း ၸႅတ်ႈ ၸၢင်ႇမႂ်ႇသႂ်ၼၼ်ႉၸိုင် ပႆႇထိုင်တီႈဝႃႈလႆႈ ပၢင်တိုၵ်းၼႆ့ ယဝ့်တူဝ်ႈၵွၼ်ႇ၊ ၸုမ်းၸၢဝ်းၶိူဝ်း ဢၼ်မီးပိုၼ်းယူႇ ၸွမ်းၵၼ်မႃး ပီယၢဝ်းၶၢဝ်းႁိုင်သေ တေဢမ်ႇၸၢင်ႈပိုၼ့်ပႅတ်ႈႁေႃႈလိုပ်ႈၵၼ်၊ လၢတ်ႈတိူၵ်ႈတိူၵ်ႈၵေႃႈ ဢၼ်တေဢမ်ႇၸၢင်ႈ ထူၺ်ႈႁၢၵ်ႈမူၺ့်ၶိူဝ်းၵၼ်ပႅတ်ႈၼႆ့ ၵႃႈတေလႆႈၼပ့်ယမ်ပိူင်ပဵၼ်ၵူၼ်းသေ ၵေႃႇသၢင်ႈၾိင်ႈ ႁူမ်ႈ သဝ်းၵတ်းယဵၼ်ၵႂႃႇ ယူႇယဝ့်။
ၽွင်းမိူဝ်ႈ ၸုမ်းၸၢဝ်းၶိူဝ်းဢွၼ်ႇၶဝ် ၶိုင်ႁိမ်ၼႃႈတီႈၼႂ်းလၢပ်ႈ ၸႄႈတွၼ်ႈၸႄႈဝဵင်းဢွၼ်ႇၽႂ်မၼ်းၼႆ့ ၵုမ်ႇတေႁၢၼ်ႉ ၸႂ်ၸွမ်း လွင်ႈတပ့်သိုၵ်းမဢလ ပူတ်းထွႆဢွၵ်ႇမိူဝ်းၶိုၼ်း ငဝ်ႈငႃႇတပ့်သဝ်းၶဝ် တၢင်းမိူင်းမၢၼ်ႈ ထုင့်လိၼ်ပဵင်းၼၼ့် လွၵ်ႇလွၵ်ႇလၢႆလၢႆၵူၺ်းၵေႃႈ တေဢမ်ႇၸပ်းလၢႆးထႅင်ႈၵွၼ်ႇ၊ တပ်ႉၶဝ် ပူတ်းထွႆၵႂႃႇယဝ်ႉ ၸွင်ႇႁဝ်းႁူမ်ႈသၢင်ႈလႆႈ တပ့်တေတႅၼ်းၶိုၼ်း ဢၼ်ဢဝ်ပုၼ်ႈၽွၼ်းၵႅတ်ႇၶႄပၼ်လႆႈၵူႈၵူၼ်းမိူင်း လူၺ်ႈ ဢမ်ႇၸႅၵ်ႇၽႄၵၼ်။
သွၼ်ႇတူၺ်း တႃႇမိူင်းတႆးပွတ်းၸၢၼ်းလႄႈ ပွတ်းဢွၵ်ႇၵူၺ်းၵွၼ်ႇ၊ တပ့်မဢလၼႆ့ ႁူမ်ႈဝႃႈ မႃႇႁႅင်းမၼ်း ယူပ်ႈၼႃႇယဝ်ႉလႄႈ ထွႆလင်သုတ်ႉပၢႆႈယူႇယႂ်းယႂ်းၵေႃႈ မိူၼ်ၸိူင့် တပ့်ငဝ်ႈသိုၵ်း ယပၶ တူၼ်ႈတီး၊ တပ့်ၾိုၵ်း သိုၵ်းပထူး၊ ယလၶ ၶူဝ်လမ်၊ တပ်ႉၶိူင်ႈမိၼ် ၼမ့်ၸၢင်လႄႈ လွႆမူၺ်၊ တပ်ႉငဝ်ႈသိုၵ်း သၢမ်ၸဵင်ႇၶမ်း ၸိူဝ်းၼႆ့ ၸွင်ႇၶဝ်တေပွႆႇပႅတ်ႈႁိုဝ်၊ ဢမ်ႇ ၼၼ် ၸွင်ႇၸုမ်းလုၵ့်ၽိုၼ့် တေတိုၵ်းသိမ်းလႆႈႁိုဝ်။ ထႃႈဝႃႈ ဢမ်ႇတိုၵ်းသိမ်း လႆႈၼႆၸိုင် ထိုင်ယၢမ်းဢုပ်ႇၵၢၼ်မိူင်း ၵၼ်မႃး ၾၢႆႇႁဝ်းႁႃး ၸုမ်းၸၢဝ်းမိူင်းတႆး ၸွင်ႇသမ့် တေၶတ်းၶႅင်တႃႉ တႅင်းလႆႈယူႇၼႄႇ၊ ပလွင်ႈ ဢုပ်ႇႁင်းပလွင်ႈ၊ ၵဝ်ႈၵၢင့် ဢုပ်ႇႁင်းၵဝ်ႈၵၢင့်၊ ဝႃႉ ဢုပ်ႇႁင်းဝႃႉ၊ တႆးၵေႃႈ တေ ဢုပ်ႇႁင်းတႆး ပေႃးမိူၼ်ၼၼ်ၵူၺ်းတႄႉ တၵ်းၺႃးၽူႈၶဵၼ် သွတ်ႇသေႈထႅင်ႈဢမ်ႇႁၢင်ႉ။
ၼႂ်းႁၢင်လိူၼ်ဢေႊပရိူဝ်ႊ ဢမ်ႇၼၼ် ဝူင်ႈႁႅၵ်ႈလိူၼ်မေႊၼႆ့ မိူင်းၶႄႇ တေႁွင့် ၸၵၸလႄႈ ၸုမ်းသၢမ်ပီႈၼွင်ႉ ႁူပ့်ဢုပ်ႇၵၼ်ထႅင်ႈ ၼႂ်းမိူင်းၶႄႇ၊ မိူၼ်ဝႃႈမႃး မိူဝ်ႈၵႆႈယဝ့် ၸၢမ်းႁႂ်ႈ TNLA ၼပ့်ၼိူဝ်ၽွၼ်းပၢင်ႈ တပ်ႉ မၼ်း ၶိူဝ်းမၼ်း ပိူင်လဵဝ်သေဢုပ်ႇ၊ MNDAA ၵေႃႈ ပၵ်းၸႂ်တေႃႇတၢင်းၾၢႆႇၶႂ်ႈမၼ်း ဢၼ်ၶႂ်ႈတင်ႈပဵၼ် ၼႃႈ တီႈၽွင်းငမ်းၶိုၵ့်တွၼ်းႁင်းၶေႃ ၼင်ႇမူဝ်ႇၻႄႇလ်ဝႃႉၼၼ့်သေဢုပ်ႇ၊ AA ၵေႃႈ ၸွမ်းလူၺ်ႈယိူင်းဢၢၼ်းမီး ဝႃႈ ၶႂ်ႈတင်ႈမိူင်းရၵ်ႉၶိတရၶႅင်ႇၼၼ်ႉသေ ဢုပ်ႇ ပေႃးပဵၼ်ၼႆၸိုင် လူင်ပွင်ၸိုင်ႈမိူင်းၶႄႇ ဢၼ်ဢမ်ႇၶႂ်ႈႁႂ်ႈ သုၼ်ၵၢင် ၸိုင်ႈမိူင်းႁူမ်ႈတုမ် ၵူၼ်ႇပင်းၼၼ့် ၸွင်ႇမၼ်းတေသိုပ်ႇၶဝ်ႈၵႄႈငူပ့်ငီႉပၼ်ထႅင်ႈယူႇႁိုဝ်။
တီႈၼႆ့ ၶႂ်ႈဢိင်ဢၢင်ႈ လၢႆးဝူၼ့်ပၢႆးႁၼ် ၸဝ်ႈႁၢၼ် ယွင်ႁူၺ်ႈ လႅင်းၼႄၵၼ်ဝႆ့ၼၼ့်ဢေႃႈ၊ ပၼ်ႁႃၵၢၼ်မိူင်း မိူင်းႁူမ်ႈတုမ်ၼႆ့ ဢၼ်တေၸၢင်ႈၸွႆႈၵႄႈလႆႈ ၵမ်းသိုဝ်ႈတႄ့ တိုၵ်ႉတေမီးမိူင်းၶႄႇဢၼ်လဵဝ်ၵူၺ်း၊ ႁူႉတေလႆႈ ၶဝ်ႈၸူးမိူင်းၶႄႇယဝ်ႉ။
ၵူၺ်းၵႃႈ ၶဝ်ႈၽႂ်ၶဝ်ႈမၼ်းတႄႉ တေဢမ်ႇပဵၼ်ၵၢၼ်၊ ၶေႃႈတေၶဝ်ႈဢုပ်ႇၸူး မိူင်းၶႄႇၼႆ့ တေလႆႈပဵၼ်ႁွႆႈလဵဝ် ၵၼ် ၵူႈၸုမ်းၸၢဝ်း။ ၾၢႆႇၸုမ်းၸၢဝ်းလုၵ့်ၽိုၼ့်ၼႆ့ တိုၼ်းတေလႆႈၽွမ့်သဵင်ပဵင်းပၢၵ်ႇၵၼ်၊ ပိူင်လူင်ထႅင်ႈလွင်ႈ ၼိုင်ႈတႄ့ ႁဝ်းႁႃး တေလႆႈႁူမ်ႈယွမ်းႁပ်ႉဝႃႈ လူၺ်ႈၵၢၼ်သိုၵ်းယၢင်ႇလဵဝ်ၵူၺ်းၼႆ့ ဢမ်ႇၵႄႈလိတ်ႈလႆႈ ပၼ်ႁႃ ၵၢၼ်မိူင်း၊ လၢႆးသိုၵ်းဢၼ်လဵဝ်ၼႆ့ ဢမ်ႇၶိုၼ်းၵေႃႇတင်ႈလႆႈၸိုင်ႈမိူင်း၊ ၵူႈမိူင်းမိူင်းၵေႃႈ ဢမ်ႇႁၼ်လီယွမ်း ႁပ်ႉလႆႈ။ တီႈၸုမ်းၸၢဝ်းၵူႈမိူင်းမိူင်းၵေႃႈ တေႃႈမိူၼ်ၼႆယဝ်ႉ၊ ၶဝ်ႈၽႂ်ၶဝ်ႈမၼ်းၵူၺ်း ဢမ်ႇဢွင်ႇမၢၼ်လႆႈ။
ပၼ်ႁႃမိူင်းႁဝ်းၼႆ့ ယႂ်ႇၵႂၢင်ႈၼႃႇဢႃးလႃးလႄႈ တေႃႈၼင်ႇ တေၶဝ်ႈၸူးမိူင်းၶႄႇၵေႃႈ လီလႆႈလုၵ့်တီႈ Asean တင်းလုမ်ႈ တေႃႉဢဝ်သဵင်ႁူမ်ႈႁဝ်းၵႂႃႇ ပၢႆးၼႄပၼ်ၸင်ႇ တေၸၢင်ႈသၢင်ႇထုၵ်ႇလႆႈယဝ်ႉ။ တီႈမိူင်းဢမေႊရိၵၼ်ႊၵေႃႈ တေလႆႈၸႂ်ႉလၢႆးၼႆ့ ၶဝ်ႈၸူးၵူၺ်း ၸင်ႇတေပဵၼ်ၵၢၼ်လႆႈ ဝႃႈၼႆဢေႃႈ။
ၸင်ႇဝႃႈ ပေႃးႁုပ်ႈၶိုၼ်းၸိုင် ပၼ်ႁႃမိူင်းတႆးၼႆ့ ယႃႇၽူမ်ႈဝႃႈ သိုၵ်းတႆးၸုမ်းလဵဝ်၊ ပႃႇတီႇၸုမ်းလဵဝ်၊ လူင်ပွင်ၸိုင်ႈတႆး ယၢၼ်မိူင်းၸုမ်းလဵဝ် တေၵႄႈလႆႈလႃႈ၊ သုတ်းတီႈ ၵူႈၸၢဝ်းၶိူဝ်းၼႂ်းမိူင်းတႆး ႁူမ်ႈၵႄႈပၼ်ႁႃမိူင်းတႆး ယၢင်ႇလဵဝ်ၵူၺ်း ယင်းပႆႇၵုမ်ႇထူၼ်ႈၵတ်းယဵၼ်ႁူမ်ႇလူမ်ႈၵွၼ်ႇ၊ မိူဝ်ႈလႂ် ၵူႈၸုမ်းၸၢဝ်းလုၵ်ႉၽိုၼ့် တမ်းတႃႈ မုင်ႈၵၢၼ်မိူင်း ပဵၼ်ၶေႃႈလဵဝ်သေ ပိၼ်ႇပႆႇဢိင်လင်ၽင်ၼွင်ႈၵၼ် တေႃႇသူႈၵႄႈလိတ်ႈၸင်ႇ တေထိုင်တႃႈယိူင်းလႆႈယဝ်ႉ။
