ၽွၼ်းလီၽွၼ်းၸႃႉ မိူင်းတႆးလႆႈသင်

ငဝ်းလၢႆးၼႂ်းမိူင်းမၢၼ်ႈယၢမ်းၼႆႉ ႁၢႆႉႁႅင်းလိူဝ်သေ ၽွင်းမိၼ်းဢွင်ႇလၢႆႇ  ယိုတ်းဢႃႇၼႃႇ မိူဝ်ႈဝၼ်းတီႈ 1 လိူၼ်ၾႅပ်ႉၿိဝ်ႊရီႊ 2021 ၼၼ်ႉတႄႉတႄႉ ဢိၵ်ႇတင်းလွင်ႈမၼ်ႈၼိမ်ယဵၼ်ႁၢႆႉၸႃႉလိူဝ်တိူဝ်းမႃး ၼႂ်းၶၢဝ်းတၢင်း ႁွပ်ႈႁူဝ်သိပ်းပီလႄႈ ႁဵတ်းႁႂ်ႈၵူၼ်းတင်းၼမ်တင်းလၢႆ သၼ်ႇၶွၼ်းတိုၼ်ႇဝႆၵၼ်ဝႃႈ မိူင်းမၢၼ်ႈတေၸၢင်ႈတႅၵ်ႇ ပဵၼ်လၢႆပွတ်းလၢႆတွၼ်ႈ မိူၼ်သၢမ်ၵူၵ်း သၢမ်လဝ်ႇ ပိုၼ်းမိူင်းၶႄႇ မိူဝ်ႈပီၶရိသ်ႉ (220 – 280) ဢၼ်ပဵၼ်ၵၢၼ် ယၼ်ႇသိုၵ်းတေႃႇၵၼ်ဝူင်ႈၵၢင် 3 ၾၢႆႇ မိူင်းဝူၺ်ႇၼမ်း လူၺ်ႈၸူဝ်းသူဝ် မိူင်းသူႇၼမ်း လူၺ်ႈလဝ်ႉပီႇလႄႈ မိူင်းဢူၼမ်း သုၼ်းၵူၼ်း။

 3 ၵူၵ်းၼႂ်းမိူင်းမၢၼ်ႈပၢၼ်ယၢမ်းလဵဝ် ဝႅင်ႇပဵၼ် ၵူၵ်းတီႈ 1 ၵွင်တပ်ႉ သိုၵ်းမၢၼ်ႈ ၵူၵ်းတီႈ 2 ၵွင်တပ်ႉ ၸုမ်းၸၢဝ်း ၶိူဝ်းတင်းလၢႆ လႄႈ ၵူၵ်းတီႈ 3 ၼၼ်ႉၵေႃႈ ၵွင်တပ်ႉ သိုၵ်းမဵတ်ႇပႅင်းပႂ်ႉပႃးၵူၼ်းမိူင်း (People’s Defense Force) ဢၼ်ပဵၼ်ၵွင်တပ်ႉ ဢဵၼ်ႁႅင်းယိပ်းၵွင်ႈၵၢင်ႇလုၵ်ႉၾိုၼ်ႉလူင်ပွင်ၸိုင်ႈသိုၵ်းမၢၼ်ႈ။

လူၺ်ၵၢၼ်ယူၵ်ႉဢဝ်မဵတ်ႇမၢႆ 1027 မိူဝ်ႈၶၢဝ်းယၢမ်း 04:00 မူင်းၵၢင်ၼႂ်ၸဝ်ႉ ၼႂ်းဝၼ်းတီႈ 27 လိူၼ်ဢွၵ်ႉထူဝ်ႊၿိူဝ်ႊ  2023 ဝၢင်းၽႅၼ်ၽႄၼႃႈတီႈပုၼ်ႈၽွၼ်းၵၼ်  ၸိူင်ႉၼင်ႇ 1. ၵွင်တပ်ႉ သိုၵ်းၵဝ်ႈၵၢင်ႉ ပိုတ်ႇသိုၵ်းၶဝ်ႈယိုတ်း မိူင်းလဝ်ႉၵႆႇ မိူင်းသျိၼ်းသူၺ်ႇႁိူဝ် မိူင်းၵုၼ်လူင် ဢၼ်ယူႇၼႂ်းၶဵတ်ႇပိုတ်ႉတီႈၵဝ်ႈၵၢင်ႉ လႄႈ ယိုတ်းထၢၼ်တပ်ႉ မၢၼ်ႈၸွမ်းၶႅပ်ႇလႅၼ်သဵၼ်ႈတၢင်းလူင်မၢႆ 34 တင်ႈတႄႇလႅၼ်လိၼ်သျိၼ်းသူၺ်ႇႁိူဝ် တေႃႇထိုင်ႁွပ်ႈႁွပ်ႈ တူဝ်မိူင်းသႅၼ်ဝီ ၸႄႈတွၼ်ႈလႃႈသဵဝ်ႈ။

2. သိုၵ်းၵဝ်ႈၵၢင်ႉထႅင်ႈသူၼ်ႇၼိုင်ႈၶဝ်ႈတႅၼ်ႇမင်လႄႈယိုတ်းထၢၼ်တပ်ႉမၢၼ်ႈႁွပ်ႈမိူင်းၵူဝ်းတင်း မိူင်းပၢင်သၢႆး ၶဵတ်ႇလႅၼ်လိၼ် တႆး- ၶႄႇ ၼႂ်းၸႄႈတွၼ်ႈမူႇၸႄႈ။

3. သိုၵ်းဢၼ်ၶဝ်ႈတႅၼ်ႇမင်ထၢၼ်တပ်ႉတီႈပၵ်းမၼ်ႈသိုၵ်းမၢၼ်ႈၼႂ်းမိူင်းၼမ်ႉၶမ်းလႄႈမၢင်ၸုတ်းမၢင်ဢွင်ႈတီႈ ၼႂ်းမိူင်းမူႇၸႄႈ တီႈသိုၵ်းမၢၼ်ႈ ပၵ်းသဝ်းယူႇၸွမ်းၶွပ်ႇလႅၼ်သဵၼ်ႈတၢင်းလူင်မၢႆ 3 တင်ႈတႄႇလႅၼ်လိၼ် မူႇၸႄႈ မိူင်းၼမ်ႉၽၵ်းၵႃ မိူင်းၵူတ်ႉၶၢႆ လူင်းမႃးထိုင်မိူင်းသႅၼ်ဝီ။

ၶိူဝ်းၶၢႆ 3 သၢႆၽၼ်းၸုမ်းၵိူဝ်းလီ မိူင်းတႆးပွတ်းႁွင်ႇတင်းပီႈဢၢႆႈလူင်ၶႄႇ ဢိင်လူၺ်ႈၼႃႈလိၼ်ပွတ်းၼိူဝ် ၶွင် မိူင်းမၢၼ်ႈ လႅၼ်လိၼ်တႆး တင်း ၶၢင်တိတ်းၸပ်းၵၼ်တင်းၶႄႇ ယၢဝ်းထိုင် 2,000 ၵီႊလူဝ်ႊမီႊတိူဝ်ႊ။

တူၺ်းၶိုၼ်းမိူဝ်ႈ 7 ပီပူၼ်ႉမႃးၼၼ်ႉ ၸုမ်းၵိူဝ်းလီပွတ်းႁွင်ႇ ၸတ်းတင်ႈၶိုၼ်ႈမႃးမိူဝ်ႈၵၢင်ပီ 2016 ပဵၼ်ၵၢၼ် ႁူမ်ႈတူဝ်ၵၼ်ၼႂ်းၸိူဝ်းၸုမ်းယိပ်းၵွင်ႈၵၢင်ႇ 4 ၸုမ်း လႄႈၼွၵ်ႈသေ 3 ၸုမ်းဢူၺ်းလီ ၵွင်တပ်ႉ သိုၵ်းၵဝ်ႈၵၢင်ႉ ၵွင်တပ်ႉ သိုၵ်းတဢၢင်းလႄႈ ၵွင်တပ်ႉ သိုၵ်းဢႃရၵၼ်ႇ ယဝ်ႉ ယင်းမီးၵွင်တပ်ႉ သိုၵ်းၶၢင် (Kachin Independence Army – KIA) ႁူမ်ႈတင်းထႅင်ႈၸုမ်းၼိုင်ႈ။

ၸုမ်းဢူၺ်းလီပွတ်းႁွင်ႇ  ႁူမ်ႈၵၼ်ဢဝ်ဢဵၼ်ႁႅင်းၶဝ်ႈတႅၼ်ႇမင်ထၢၼ်တပ်ႉ ၶွင် သိုၵ်းမၢၼ်ႈၼႂ်းမိူင်းမူႇၸႄႈ မိူဝ်ႈၽွင်းလိူၼ်သႅပ်ႉထႅမ်ႊၿိူဝ်ႊ – လိူၼ်ၻီႊသႅမ်ႊၿိူဝ်ႊ  2016 ၼၼ်ႉ ပေႃးတူၺ်း ၽႅၼ်ႇတီႈၸိုင် မိူင်းမူႇၸႄႈ တင်ႈယူႇတေႃႇ ၼႃႈ မိူင်းမၢဝ်း (Ruili) ဢၼ်ပဵၼ်ၶဵတ်ႇၽွင်းငမ်းတူဝ်ၵဝ်ႇ ၶွင် ၸိူဝ်ႉ ၸၢတ်ႈတႆးလႄႈၸိင်းၽူဝ်း တိူဝ်ႁူင် (တႂ်ႈၶူင်း) ထုင်ႉယႂူၼ်ၼၢၼ်လႄႈ ပိုၼ်ႉတီႈၼႆႉ ပဵၼ်ၽၵ်းတူၵၢၼ်ၵႃႉ လမ်ႇလွင်ႈသုတ်းၶွင်တၢင်းၵၢၼ်မၢၵ်ႈမီးၼိူဝ်သဵၼ်ႈၶွပ်ႇလႅၼ်လိၼ် မိူင်းမၢၼ်ႈ – မိူင်းၶႄႇ။

လိူဝ်သေပဵၼ်ၵၢၼ်မၢၵ်ႈမီးတၢင်းၵၢၼ်ၵႃႉ ဝူင်ႈၵၢင် 2 ၸိုင်ႈမိူင်း ဢၼ်ပဵၼ်မိူင်းၽၢၼ်ႇလၢၼ်ႇယဝ်ႉ မိူင်းတႆးလႄႈ ၽၵ်းတူၽၢၼ်ႇၶဝ်ႈဢွၵ်ႇလႅၼ်လိၼ်တီႈၼႆႉ ပီပီၼိုင်ႈ မီးၵႃႈၶၼ်ၵုၼ်ႇသိၼ်ၵႃႉၶဝ်ႈဢွၵ်ႇၼပ်ႉပဵၼ်တူဝ်ငိုၼ်း သုင်ထိုင် 5,000 လၢၼ်ႉၻွလ်ႊလိူဝ်ႊဢမေႊရိၵၼ်ႊ ႁိုဝ် သွၼ်ႇၼပ်ႉငိုၼ်းထႆး 175,000 ၿၢထ်ႇလူးၵွၼ်ႇ။

ၼွၵ်ႇလိူဝ်သေပဵၼ်ပိုၼ်ႉတီႈလမ်ႇလွင်ႈတၢင်းၵၢၼ်ၵႃႉယဝ်ႉ မိူင်းတႆးလႄႈဢွင်ႈတီႈၽၢၼ်ႇလႅၼ် မိူင်းမၢဝ်း-မူႇၸႄႈ ယင်းမီးၵၢၼ်လမ်ႇလွင်ႈတေႃႇၶႄႇ ၼႂ်းပိုၼ်ႉတီႈၶိုၵ်ႉၶၢႆးၽႅၼ်ၵၢၼ်ပၢႆးသႅၼ်ႉ strategic လႄႈပိုၼ်ႉတီႈၼႆႉ ပဵၼ်သဵၼ်ႈတၢင်းၶိုၵ်ႉၶၢႆးၽႅၼ်ပၢႆးသႅၼ်ႉ ဢၼ်ၵမ်ႉၸွႆႈတေႃႇၵၢၼ်တေႃႉသူင်ႇ (Logistics strategic route) လမ်ႇလွင်ႈ ဢၼ်တႄႇတီႈ 1 ထႅပ်ႇ 1 သဵၼ်ႈတၢင်း (Belt and Road Initiative : BRI) ၵွပ်ႈဝႃႈ ပဵၼ်သဵၼ်ႈတၢင်း ၸိူမ်ႈၵၢမ်းၸပ်းၵၼ်တင်း ၽႅၼ်ႇလိၼ်ယႂ်ႇမိူင်းၶႄႇ ဢွၵ်ႇၸူးသူႇမႁႃသမုတ်းဢိၼ်ႊၻီႊယိူဝ်ႊၸမ်တီႈသုတ်း။

တၢင်းရူထ်ႉၾႆးဢၼ်လုၵ်ႉတီႈမိူင်းသျိူင်တူ ထုင်ႉသေသျူၼ် ႁိုဝ် မိူင်းၶုၼ်းမိင် ထုင်ႉယႂူၼ်ၼၢၼ် လူင်းမႃး တၢင်းၸဵင်ႇၸၢၼ်းဝၼ်းတူၵ်း ၶဝ်ႈသူႇမိူင်းမၢၼ်ႈတၢင်းသျိၼ်းသူၺ်ႇႁိူဝ်ႇ လႅၼ်လိၼ်မိူင်းတႆး-ၶႄႇ ၶဵတ်ႇၽွင်းငမ်း ၵဝ်ႈၵၢင်ႉ ၶၢဝ်းတၢင်းမွၵ်ႈ 150 ၵီႊလူဝ်ႊမီႊတိူဝ်ႊ။

တၢင်းရူထ်ႉၾႆး လုၵ်ႉတီႈမိူင်းလိၼ်ၶျၢင် မိူဝ်ႈၶဝ်ႈသူႇမိူင်းမၢၼ်ႈတီႈသျိင်းသူၺ်ႇႁိူဝ်ယဝ်ႉ တေလႅၼ်ႈၽၢၼ်ႇၶဝ်ႈ မႃးတၢင်းမိူင်းၵုၼ်လူင် သႅၼ်ဝီ ထိုင်ႁွတ်ႈတၢင်းရူထ်ႈၾႆးထႅင်ႈသဵၼ်ႈၼိုင်ႈ ဢၼ်ၶႄႇတိုၵ်ႉႁၢင်ႈႁႅၼ်ႈၶပ်းၶိုင် ၵေႃႇသၢင်ႈမႃး ၸူးလႅၼ်လိၼ်မူႇၸႄႈ မိူင်းမၢဝ်း တီႈၸႄႈတွၼ်ႈလႃႈသဵဝ်ႈ။

ၼွၵ်ႈသေၼၼ်ႉ တၢင်းရူထ်ႉၾႆး ဢၼ်လုၵ်ႈလႃႈသဵဝ်ႈ လႅၼ်ႈၽၢၼ်ႇၵျွၵ်ႉမႄး ၼွင်ၶဵဝ် ဝဵင်းလိူဝ်ႇ မုင်ႈသူႇ ၸၢႆးၾင်ႇမ ႁႃသမုတ်းဢိၼ်ႊၻီႊယိူဝ်ႊ ဢၼ်မီးပၢႆတၢင်းယူႇတီႈတႃႈႁိူဝ်းၼမ်ႉလိုၵ်ႉ ၵျွၵ်ႉၽိဝ်ႇ မိူင်းရၶႅင်ႇ တီႈပဵၼ်ငဝ်ႈတၢင်းၶွင်တေႃႈၵၢသ်ႉ လႄႈ ၼမ်ႉမၼ်း မၢၼ်ႈ-ၶႄႇ ယၢဝ်းထိုင် 770 ၵီးလူဝ်ႊမီႊတိူဝ်ႊ။

ၸိူဝ်းၼႆႉမီးၵၢၼ်ဝၢင်းပဝ်ႈမၢႆဝႆႉဝႃႈ လိၼ်ၶျၢင်း တေပဵၼ်မိူင်းသုၼ်ၵၢင်ၶွင်ၶႄႇ ပိူဝ်ႈတႃႇၸိူမ်ႈၵၢမ်းၵပ်းတင်း မႁႃသမုတ်းဢိၼ်ႊၻီႊယိူဝ်ႊ ၽၢၼ်ႇႁၢင်ႈဝႅပ်ႇ သဵၼ်ႈတၢင်းၵၢၼ်တေႃႇသူင်ႇဢၼ်လၢၵ်ႇလၢႆ တင်း တၢင်းၼမ်ႉ (ႁိူဝ်း) သဵၼ်ႈတၢင်းၼႃႈလိၼ်(ရူထ်ႉ) လႄႈရူထ်ႉၾႆး ဢၼ်မီးပၢႆတၢင်းၼႂ်းမိူင်းၶႄႇ ယူႇတီႈမိူင်းသျိူင်တူ သေသျူၼ်။

သူၼ်ႇၶၢဝ်းတၢင်းတႃႈႁိူဝ်းၼမ်ႉလိုၵ်ႉတီႈၵျွၵ်ႉၽိဝ်ႇ မိူင်းရၶႅင်ႇ ထိုင်မိူင်းသျိူင်တူ ယၢဝ်း 1,170 ၵီႊလူဝ်ႊမီႊတိူဝ်ႊ လႄႈ သင်ဝႃႈသဵၼ်ႈတၢင်းၵပ်းသိုပ်ႇသၢႆၼႆႉ ၵေႃႇသၢင်ႈယဝ်ႉတူဝ်ႈလီငၢမ်းယဝ်ႉၸိုင် မိူဝ်ႈသိၼ်ၵႃႉ ဢၼ်လုၵ်ႉတီႈ မႁႃသမုတ်းဢိၼ်ႊၻီႊယိူဝ်ႊမႃးၶိုၼ်ႈၾင်ႇၵျွၵ်ႉၽိဝ်ႇ တေၸႂ်ႉၶၢဝ်းယၢမ်းမွၵ်ႈ 3 ဝၼ်းၵေႃႈႁွတ်ႈထိုင်သျိူင်တူ လႄႈလူတ်းၶၢဝ်းယၢမ်း ၼႂ်းၶၢဝ်းတၢင်းၵၢၼ်သူင်ႇသိၼ်ၵႃႉလူင်းလႆႈၼမ်ထိုင် မွၵ်ႈ 25 ဝၼ်းၵမ်းလဵဝ်။

မွၼ်းၶိူဝ်း

(*** ပွင်ႈၵႂၢမ်းႁူဝ်ၼႆႉ ပဵၼ်ပၢႆးဝူၼ်ႉ ၼမ်ႉၵႂၢမ်းလႄႈ တၢင်းႁၼ်ထိုင်သုၼ်ႇတူဝ် ၽူႈတႅမ်ႈလိၵ်ႈ ၸဝ်ႈပၢႆၵမ် ၵူၺ်းၶႃႈဢေႃႈ။)