မိူင်းႁဝ်း ၶႄႇၶဝ်ႈၵႅဝ်ၵၢၼ်သိုၵ်း – ၵိုတ်းၵၢၼ်မိူင်း တၢမ်တူဝ်ႁူဝ်ၼႃႈၵၢၼ်မိူင်း လူဝ်ႇလုၵ်ႉမႃးဢုပ်ႇၵၼ် ႁင်းၵူၺ်းဝႆးဝႆး

ပိူဝ်ႈတႃႇ ပၼ်ႁႃမိူင်းမၢၼ်ႈၼႆႉ ယႃႇဝႃႈယူႇၾၢႆႇၼွၵ်ႈ တေမီးၶေႃႈၵႄႈသေဢၼ်ဢၼ်လႃႈ၊ တေႃႈၼင်ႇ မဵဝ်းတေယႃ ၶႅၼ်း ၵမ်းလႂ်ၵမ်းၼၼ်ႉ ယင်းဢမ်ႇမီးၵွၼ်ႇၼႆ ၶႂ်ႈတဝ်ႉၼႄၵၼ်ယူႇ။

လုၵ်ႈၸုမ်း ၼႂ်းၶွင်ႇသီႇၵမ်ႈၽွင်ႈ လၢတ်ႈဝႃႈ တေလႆႈဢဝ်လိူင်ႈၼိူဝ်မိူင်းမၢၼ်ႈဝႃႇ၊ တေလႆႈဢိုတ်းႁၢမ်ႈ ပႅတ်ႈဝႃႇ ၸိူဝ်းၼႆႉယူႇ။ လွင်ႈၶဝ်ႈႁႃ ဢၼ်တေႁဵတ်းႁႂ်ႈ လွင်ႈႁဵတ်းၶဵၼ်တေႃႇၵၼ်၊ လွင်ႈသူႇၸူး တေႃႇၼႃႈတေႃႇတႃၵၼ် တိူဝ်းလိူဝ်မႃးမိူၼ်ၼႆ ယူႇတီႈမိူင်းၶႄႇ တိုၼ်းသၢၼ်ၶတ်းယဝ်ႉ။

ဢၼ်ၼႆႉ ၽွင်းတၢင်မိူင်းၶႄႇ လၢတ်ႈၵႂႃႇ တီႈပၢင်ၵုမ်ၶွင်ႇသီႇၾၢႆႇႁူမ်ႇလူမ်ႈ ၸၢတ်ႈၸိုင်ႈလုမ်ႈၾႃႉ(UN Security Council) ဢၼ်ပိုတ်ႇၽၵ်းတူဢုပ်ႇၵၼ် လိူင်ႈပၼ်ႁႃမိူင်းမၢၼ်ႈ ၼႂ်းဝၼ်းတီႈ 4 လိူၼ်ဢေႊပရိူဝ်ႊၼႆႉ။

ၸဵမ်မိူဝ်ႈ ၸုမ်းသိုၵ်းမၢၼ်ႈ ယိုတ်းမိူင်းမႃး မိူဝ်ႈ 2021 ၼၼ့် ၵဵဝ်ႇလိူင်ႈမိူင်းမၢၼ်ႈၼႆႉသေ တီႈၶွင်ႇသီႇၾၢႆႇႁူမ်ႇလူမ်ႈ ဢမ်ႇတွၼ်ႉပိုတ်ႇၽၵ်းတူဢုပ်ႇၵုမ်ၵၼ်။ ပွၵ်ႈၼႆႉ ပဵၼ်ပွၵ်ႈႁႅၵ်ႈယဝ်ႉ။

ၾၢႆႇမိူင်းၶႄႇ သိုပ်ႇလၢတ်ႈၵႂႃႇဝႃႈ “ယူႇၼႂ်းၶွပ်ႇပိူင်ငဝ်ႈပိုင်းမိူင်းသေ ငူပ်ႉငီႉၵၼ်ယဝ်ႉ ဢွၼ်ၶိုင်ႁဵတ်းႁႂ်ႈ လီတီႈသုတ်း တႃႇၸိုင်ႈမိူင်းလႄႈ ၸိူဝ်ႉၶိူဝ်း ဢၼ်ဝႃႈၼႆႉ ပဵၼ်ၵၢၼ်ၵဵဝ်ႇၶွင်ႈတင်း ၸုမ်းၸၢဝ်းၼႂ်းမိူင်း မၢၼ်ႈၵူၺ်း။ ၼင်ႇႁိုဝ် ပၢႆး ၵၢၼ်မိူင်း၊ ပၢႆးၵၢၼ်ၵူၼ်း တေၼိမ်မၼ်ႈသေ တေလႆႈႁၼ်ပႃး ၵၢၼ်မၢၵ်ႈမီး ၶိုၼ်ႈယႂ်ႇမုၼ်းလႅင်းၼၼ်ႉ ယူႇတီႈမိူင်း ၶႄႇ မုင်ႈမွင်းသိုဝ်ႈသိုဝ်ႈသႂ်သႂ်ယူႇ။ ၵႃႈၼင်ႇ ပွင်ပဵၼ်လႆႈၵေႃႈ တေၵမ်ႉၵႅမ်ထႅမ်ၸွႆႈၵႂႃႇယူႇ”ဝႃႈၼႆ။

ဢၼ်ၼႆႉ ပဵၼ်ၶေႃႈၸုၵ်းမၼ်ႈၶွင်မိူင်းၶႄႇ ဢၼ်ယၼ်ႇၸႂ်တမ်းဝၢင်းၼိူဝ်မိူင်းမၢၼ်ႈၼႆၵေႃႈ ၸၢင်ႈဝႃႈ လႆႈယူႇလႄႈ ၸိူဝ်းပဵၼ် လုၵ်ႈၸုမ်းၶွင်ႇသီႇၾၢႆႇႁူမ်ႇလူမ်ႈ ၼင်ႇၵၼ် ၵႃႈတေလႆႈဝႆႉၼၵ်းၾၢင်ႉ ထွမ်ႇ ယူႇယဝ်ႉ။

တၢမ်ၼင်ႇ ၽွင်းတၢင်မိူင်းၶႄႇ သိုပ်ႇလၢတ်ႈၵႂႃႇၸိုင် ပိူဝ်ႈတႃႇ လွင်ႈၼိမ်မၼ်ႈၼႂ်းမိူင်းမၢၼ်ႈ တေသိုပ်ႇ ၵႂၢင်ႈ ဝၢတ်ႈၶိုပ်ႈၼႃႈၼၼ်ႉ တႃႇၶဝ်ႈၵႄႈငူပ်ႉငီႉပၼ် AA ရၶႅင်ႇလႄႈ ၸၵၸ (စကစ) ၼၼ်ႉၵေႃႈ ၸုမ်း တူဝ်တႅၼ်းမိူင်းၶႄႇ ပေႃးႁွတ်ႈၽႅဝ်ဝႆႉ မိူင်းမၢၼ်ႈယဝ်ႉ ဝႃႈၼႆလႄႈ မိူၼ်တင်း ပၼ်သၼ်ယႃးဝႃႈ ဢမ်ႇ ႁိုင် ပၢင်တိုၵ်းၼႂ်းမိူင်းရၶႅင်ႇ တေယဵၼ်ယူႇ ၼႆၵူၺ်း။

ၾၢႆႇၼိုင်ႈၵေႃႈ မိူၼ်တူၵ်ႇတိူၼ်းတီႈ AA ၶဝ်ဝႃႈ ၵွၼ်ႇပႆႇဢုပ်ႇလွင်ႈၵိုတ်းတိုၵ်း ႁုပ်ႈလႆႈၵႃႈႁိုဝ်ၵေႃႈ ၶတ်းၸႂ်ႁုပ်ႈလႃႈ ၼႆၵေႃႈ ၸၢင်ႈဝႃႈလႆႈယူႇ။ တူၺ်းဢဝ်လၢႆးၶဝ် မိူင်းၶႄႇ ႁဵတ်းတေႃႇၸုမ်းပလွင်ႈ TNLA လႄႈ ၸုမ်းၵဝ်ႈၵၢင်ႉ MNDAA မိူဝ်ႈပူၼ်ႉမႃး သွင်သၢမ်လိူၼ်ၼၼ်ႉၵေႃႈ ႁူႉလႆႈယူႇယဝ်ႉ။

ၵဵဝ်ႇလူၺ်ႈမိူင်းၶႄႇၼႆႉ TNLA ပႆႇယၢမ်ႈထူပ်းတူဝ်သေတႃႉ MNDAA တႄႉ ထူပ်းၺႃးၸဵမ်တူဝ်ပႃးၸႂ်မႃး ထိုင်တီႈတိူၵ်ႈတႅၵ်ႉယဝ်ႉလႄႈ ၸင်ႇဝႃႈ ၶေႃႈတူၵ်းလူင်းႁၢႆႊၵႅၼ်ႊ ၶိုဝ်းယမ်ပဵၼ်ၵၢၼ်ယူႇ ႁၢၼ်ႉတေႃႇ ယၢမ်းလဵဝ်ယဝ်ႉ။

ၸၢမ်းႁႂ်ႈလိၵ်းလွၵ်းပူၼ်ႉပႅၼ်ၼိူဝ် လိၵ်ႈၵိၼ်ၵႅၼ်ႇၵူၺ်းလႃႈ တေႃႈၼင်ႇ ၵဝ်ႈၵၢင်ႉၵေႃႈ ၸၢင်ႈၺႃး ယင်ႈၶႃႈ မိူၼ်မိူဝ်ႈပၢၼ်ၽိူင်ၵျႃးသိူင်းၼၼ်ႉထႅင်ႈ ဢၼ်ဝႃႈၼၼ်ႉ မီးဝႆႉတွၼ်ႈသွၼ် လိုၵ်းၼႂ်းဝႆႉယဝ်ႉ။

ၵွပ်ႈၼႆ ဢၼ်ၽွင်းတၢင်မိူင်းၶႄႇ လၢတ်ႈဝႃႈ တေၶဝ်ႈၵႄႈ AA လႄႈ ၸၵၸ(စကစ) သေ ၶိုင်ပၼ် ၵၢၼ်ၵိုတ်းတိုၵ်း ၼၼ်ႉ ဢမ်ႇႁိုင် တေပဵၼ်မႃးတႄႉယူႇ လႆႈလၢမ်းႁၼ်ထိုင် ၼင်ႇၼႆယဝ်ႉ။

ဝၢႆးသေၼၼ်ႉ တေၸၢင်ႈပဵၼ်ထႅင်ႈၸုမ်းလႂ်ၼႆ ၵမ်ႈၼမ်တႄႉ လၢမ်းဝႃႈ တေပဵၼ်ၸုမ်းၶၢင် KIA ၼႆ ယဝ်ႉ။

တႂ်ႈႁူဝ်ၶေႃႈ လွင်ႈၼိမ်မၼ်ႈၸွမ်းလႅၼ်လိၼ် မိူင်းၶႄႇ – မိူင်းမၢၼ်ႈ တိတ်းၵၼ်ၼၼ်ႉလႂ်၊ တႂ်ႈႁူဝ်ၶေႃႈ ၽႅၼ်ၵၢၼ် မၢၵ်ႈမုၼ်းၵွတ်ႇလူၵ်ႈၼၼ်ႉလႂ်ၼႆ ဢမ်ႇဝႃႈ ၸုမ်းၸၢဝ်းယိပ်းၵွင်ႈၵၢင်ႇလုၵ်ႉၽိုၼ်ႉၸုမ်း လႂ် ႁူႉတေလႆႈယွမ်းႁပ်ႉႁဵတ်း ၸွမ်း ၶေႃႈၺၢၼ်ႇပၢႆးဝူၼ်ႉ ၸိုင်ႈမိူင်းၶႄႇယူႇၵူၺ်း ဢၼ်ဝႃႈၼႆႉ ပဵၼ်ဝႆႉ ၻီႊဢူဝ်ႊရီႊ (Theory) ၸူဝ်ႈၶၢဝ်းယဝ်ႉ။

ႁူမ်ႈဝႃႈ မိူင်းၶႄႇၼႆႉ ယိပ်းၵႅဝ်လႆႈ ၸၵၸ(စကစ) ၸဵမ်တင်း ၾၢႆႇလုၵ်ႉၽိုၼ်ႉ တင်းလၢႆသေၵေႃႈယႃႇ သူပ်းၵႂၢမ်းမၼ်းတႄႉ ဢမ်ႇတွၼ်ႉယိုၼ်ဝႃႈ တၢမ်တူဝ်မၼ်း တေၶဝ်ႈၵႅဝ်ၸွမ်း ၵၢၼ်မိူင်းမိူင်းမၢၼ်ႈ၊ ၵွပ်ႈၼႆ ၸိုင်ႈမိူင်းတၢင်းတူၵ်း ႁူမ်ႈပႃးဢမေႊရိၵၼ်ႊ တေၶဝ်ႈၵႅဝ်ၵေႃႈ မၼ်းဢမ်ႇၽွမ်ႉ။

ပွႆႇႁႂ်ႈ Aasen ဢဝ်ပုၼ်ႈၽွၼ်း ၼႆႈၵူၺ်း တေသၢင်ႇထုၵ်ႇလိူဝ်သုတ်း ဝႃႈၼႆယူႇတေႃႇထိုင် ဝၼ်းပၢင်ၵုမ် မိူဝ်ႈဝၼ်းတီႈ 4 ၼၼ်ႉယဝ်ႉ။ ၵူၺ်းၵႃႈ တၢမ်တူဝ် Aasen ၸွင်ႇသမ်ႉ မီးဢေႃးၸႃႇလႄႈ မႃႇႁႅင်း တႃႇ ပွင်ပဵၼ်လႆႈ ထိုင်တီႈႁိုဝ်ၼႆ ပဵၼ်ဝႆႉၶေႃႈထၢမ်လူင်ယူႇယဝ်ႉ။

ႁူဝ်ပဝ်ႈ Aasen လႆႈၸႂ်သေ ပွႆႇႁႂ်ႈ ၸုမ်းၶႂႆႇၶႃပႄလႅင် မိူင်းထႆးလႄႈ မိူင်းမၢၼ်ႈ ႁူမ်ႈၶိုင်တူၺ်းၼႃႈၵၢၼ် ၸွႆႈထႅမ်ၵူၼ်းတုၵ်ႉယၢၵ်ႈ ၸွမ်းလႅၼ်လိၼ်ၼၼ်ႉၵူၺ်း ယင်းဢမ်ႇထိုင်တီႈပဵၼ်ၵၢၼ်လႆႈလီငၢမ်းၼႆ ႁူႉႁၼ်ၵၼ်ၸႅင်ႈလႅင်းယူႇ။

ၵွပ်ႈၼႆလႄႈ ၵဵဝ်ႇလိူင်ႈပၼ်ႁႃမိူင်းမၢၼ်ႈၼႆႉ တီႈၶၵ်ႉတွၼ်ႈ ႁုပ်ႈငမ်ဢုပ်ႇဢူဝ်းၵိုတ်းတိုၵ်းၵၼ်တင်း ၸုမ်းၸၢဝ်းၶိူဝ်းၼၼ်ႉတႄႉ ယူႇတီႈမိူင်းၶႄႇ ပၵ်းၸႂ်သႂ်ႇႁႅင်းႁဵတ်းၸိုင် တေၸၢင်ႈပဵၼ်လႆႈယူႇ၊ လွင်ႈ ၼိမ်မၼ်ႈ ၸူဝ်ႈၶၢဝ်းၵေႃႈ တေၸၢင်ႈပဵၼ်မီးလႆႈယူႇ။

ၵူၺ်းၵႃႈ ယႃႈၵႄႈၵၢၼ်မိူင်း တႃႇႁဵတ်းႁႂ်ႈၸၢဝ်းၶိူဝ်း ထုၵ်ႇမေႃပေႃးၵႂၢမ်းၵၼ် ၼင်ႇဢၼ်ဝႃႈ ၾိင်ႈႁူမ်ႈ သဝ်းၵတ်းယဵၼ် ၼၼ်ႉတႄႉ တၢမ်တူဝ်ႁူဝ်ၼႃႈၵၢၼ်မိူင်း ၸၢဝ်းၶိူဝ်းၶဝ် တၵ်းလႆႈဢုပ်ႇဢူဝ်းၶႂ်ႈႁႃၵၼ် ၸင်ႇတေပဵၼ်ၵၢၼ်လႆႈယဝ်ႉ ၶႂ်ႈဝႃႈၼႆသေ ၶွတ်ႇယွတ်ႈပၢႆၵႂၢမ်းဝႆႉတီႈၼႆႉၶႃႈ။

မႂ်ႇသုင်ၶႃႈ