သၢင်ႇလွင်း

ၾိင်ႈထိုဝ်ယမ် ႁိုဝ် တၢင်းယုမ်ႇယမ်ၶွင်တႆး ဢၼ်သိုပ်ႇႁိတ်ႈႁွႆးမႃးယၢဝ်းသႅၼ်ယၢဝ်း ယင်းတိုၵ်ႉပဵၼ်ၵၢၼ်ႁိတ်ႉႁိူဝ်ႇႁုမ် တိုဝ်းၵမ်ဢမ်ႇတွၼ်ႉၸၢင်ႇႁၢႆ ဢမ်ႇဝႃႈၶဝ်ႈမႃးယူႇသဝ်း ပႃႇၽိူင်းၼႂ်းမိူင်းထႆးၵေႃႈ ၵၢၼ်ဢဝ်လုၵ်ႈဢဝ်လၢၼ်ၶဝ်ႈႁဵၼ်း ၾိုၵ်းၵၢၼ်သႃသၼႃးၼၼ်ႉ ႁဵတ်းပဵၼ်“ပွႆးသၢင်ႇလွင်း” ငၢၼ်းယႂ်ႇပွႆးလူင် (ငၢၼ်းၿူၶျ်ႇလုၵ်ႈၵႅဝ်ႈ) ၿူၶျ်ႇပဵၼ်သၢင်ႇ “သႃမၼဵရ်း”(ၸဝ်ႈသၢင်ႇ) ယူႇၶႂ်ႈၸွတ်ႈတူဝ်ႈမိူင်းထႆးပွတ်းၼိူဝ်ၼႂ်းဝူင်ႈဝၢင်ႈၵၢင်ၶၢဝ်းလိူၼ်သီလိူၼ်ႁႃႈ ပိူဝ်ႈပဵၼ်ၵၢၼ် သိုပ်ႇပုတ်ႈပႂ်ႉပႃး သႃသၼႃးၶမ်းၽြႃးပုတ်ႉထၸဝ်ႈ။

ၾၢႆႇၼိုင်ႈၵေႃႈၵူၼ်းၶိူဝ်းတႆးၸၢဝ်းပုတ်ႉထ ဢၼ်ဢဝ်လုၵ်ႈတဝ်ႈလဝ်ႇလၢၼ်ၽွင်းပဵၼ်ၼုမ်ႇၸၢႆးဢွၼ်ႇဢႃယု 7-12 ပီ ႁဵတ်းသၢင်ႇလွင်း ၿူၶျ်ႇပဵၼ်သႃမၼဵရ်း(သႃမၼေႇရ်) ၼၼ်ႉ ယုမ်ႇယမ်ဝႃႈ ၵၢၼ်ၿူၶျ်ႇ ၽွင်းဢႃယုတိုၵ်ႉလဵၵ်ႉဢွၼ်ႇၼႆႉ မၢႆၵႂၢမ်းဝႃႈ လုၵ်ႈဢွၼ်ႇဢႃယုၵႃႈၼႆႉ ယင်းပႆႇတွၼ်ႉႁဵတ်းၽိတ်းယႂ်ႇၽိတ်းလူင်ၵေႃႈႁင်းမၼ်း ပဵၵ်ႉသမ်ႉလႆႈႁဵတ်းၽိတ်း ၵႂႃႇၼႆၵေႃႈပဵၼ်လွင်ႈဢမ်ႇလႆႈတင်ႈဢူၵ်းတင်ႈၸႂ်လႄႈ ပႆႇပဵၼ်တူတ်ႈယႂ်ႇၽႆးလူင်ၵႃႈႁိုဝ် ၵွပ်ႈဢမ်ႇႁူႉၵေႃႈႁင်းမၼ်း လႄႈ ၶဝ်ႈၸႂ်ဝႃႈ တိုၵ်ႉပဵၼ်ၽူႈၶၢဝ်ၸိုၼ်ႈပၢင်ႇမူတ်းသႂ်။

ၵၢၼ်ထိုဝ်ဢဝ်လုၵ်ႈလၢၼ်ႁဵတ်းသၢင်ႇလွင်း ၿူၶျ်ႇပဵၼ်သၢင်ႇသႃမၼဵရ်း ပဵၼ်ဢၼ်ဝႃႈလႆႈႁဵတ်းၵုသူလ် တၢင်းလီဢၼ် ယႂ်ႇလူင် ၼႂ်းၸူဝ်ႈၸၢတ်ႈၸီးဝိတ်ႉၶွင်ပေႃႈမႄႈၼၼ်ႉ လႆႈထုၵ်ႇၶိုၼ်ႈၸိုဝ်ႈၼၢမ်းၼမ်းၼႃႈ “ပေႃႈသၢင်ႇ” “မႄႈသၢင်ႇ” ပဵၼ်ဢူငဝ်းတေႃႇတူဝ် တေႃႇၼႃႈႁေႃတေႃႁိူၼ်းလႄႈၶိူဝ်းႁိူၼ်း မီးၼႃႈမီးတႃတၢင်းတူင်ႇဝူင်း။

ၾၢႆႇၼိုင်ႈဝၢႆးသေပီႈၼွင်ႉတႆးလႆႈယူၵ်ႉယၢႆႉၶၢႆႉထိၼ်ႇထၢၼ်ၶဝ်ႈမႃးယူႇၼႂ်းမိူင်းထႆးၵေႃႈ ၾိင်ႈႁိတ်ႈႁွႆးပွႆးသၢင်ႇလွင်ႈ ၶွင် တႆးၵေႃႈ ၶိုၼ်းမႃးၵိူတ်ႇၶိုၼ်ႈၼႂ်းမိူင်းထႆးထႅင်ႈၵႂၢင်ႈၶႂၢင် မိူဝ်ႈၵူႈပွၵ်ႈဢၼ်ထိုဝ်ၾိင်ႈငႄႈႁိတ်ႈႁွႆး ႁဵတ်းပွႆးသၢင်ႇလွင်း ၼႂ်းမိူင်းထႆး မီးတီႈၸႄႈတွၼ်ႈဝဵင်းမႄႈႁွင်ႈသွၼ်ဢၼ်ပဵၼ်တီႈယူႇထိၼ်ႇထၢၼ်ပီႈၼွင်ႉတႆးလႄႈ ပီႈၼွင်ႉတႆးသၢမ်ၸႄႈ ဝဵင်း ဝဵင်းၶျႆႊပရႃႊၵၢၼ်ႊ ဝဵင်းမိူင်းၾၢင် လႄႈဝဵင်းမႄႈဢၢႆ ၸႄႈတွၼ်ႈဝဵင်းၵဵင်းမႂ်ႇ ဢၼ်ပဵၼ်တီႈယူႇထိၼ်ႇထၢၼ် ပီႈၼွင်ႉတႆး ၼႂ်းမိူင်းထႆးပွတ်းၼိူဝ်ၼၼ်ႉၵွႆး။

ဝၢႆးသေၵၢၼ်လုၵ်ႉၾိုၼ်ႉလႆႈၵိူတ်ႇဢွၵ်ႇမႃးမိူဝ်ႈ 1958 “ၼုမ်ႇသိုၵ်းႁၢၼ်” ၵိုတ်းလိုဝ်ႈၵၢၼ်ယဝ်ႉ မိူင်းတႆးၵေႃႈပႆႇၵတ်း ယဵၼ် ယင်းတိုၵ်ႉဢွၼ်ၵၼ်ပၢႆႈၶဝ်ႈမႃးၾင်ႁူၵ်ႈၾင်ႁႄႇ တင်ႈလၵ်းပၵ်းထၢၼ်ယူႇထင်ၼႂ်းမိူင်းထႆးဢမ်ႇယဝ်ႉဢမ်ႇဝၢႆး လႄႈပီႈၼွင်ႉတႆးၵိုၼ်းၶွၼ်းၼမ်မႃး ယွၼ်ႉၼၼ် ၾိင်ႈပွႆးသၢင်ႇလွင်းၵေႃႈတၢမ်ၸွမ်းပီႈၼွင်ႉတႆးမႃးလႄႈ ၸင်ႇဝႃႈၼႂ်း မိူင်းထႆးပွတ်းႁွင်ႇတီႈပီႈၼွင်ႉတႆးယူႇသဝ်းၶွၼ်ႈၵၼ်ၼမ်ၼၼ်ႉ ၸင်ႇၵိူတ်ႇမီးမႃးပွႆးသၢင်ႇလွင်းၶႂ်ႈၵူႈတီႈၸွတ်ႇတူဝ်ႈၼိူဝ် ၽႅၼ်ႇလိၼ်ထႆးပွတ်းႁွင်ႇယူႇၵူႈပီ။

ပွႆးသၢင်ႇလွင်း ၵိူတ်ႇၶိုၼ်ႈမီးမႃး ဝၢႆးပုတ်ႉထၽြႃးပဵၼ်ၸဝ်ႈဢဝ်ၼိပ်ႉပၢၼ်းၵႂႃႇလႆႈမွၵ်ႈ 200 ပီပၢႆပၢႆ။ ၽွင်းၼၼ်ႉ ၶုၼ်ႁေႃၶမ်း ဢသူဝ်းၵ ၽွင်းငမ်းဝၢၼ်ႈမိူင်း၊ မၼ်းၸဝ်ႈၼပ်ႉထိုဝ်ၵိူဝ်းလီ လႄႈယူၵ်ႉယွင်ႈသႃသၼႃးပုတ်ႉထယႂ်ႇလူင် တႄႉတႄႉလႄႈႁဵတ်းတၢင်းလီၼႃးမုၼ် ၶုတ်းၼမ်ႉဝေႃႇလူႇတၢၼ်း 84,000 (ပႅတ်ႇမိုၼ်ႇသီႇႁဵင်) ဝေႃႇ၊ ၵေႃႇၽထၢတ်ႈ ၸေးၻီး (ၵွင်းမူး) 84,000 ၊ လိူဝ်သေၼၼ်ႉ ပေႃးထိုင်လိူၼ် 12 မူၼ်းၵေႃႈ လူႇတၢၼ်းၸီဝရ (သၢင်ႇၵၢၼ်း) ၵူႈပီ ဢိၵ်ႇတင်း လူႇတၢၼ်းၽဵလ်း (သွမ်း) သင်ၶၸဝ်ႈဢရႁၼ်တႃ ၼပ်ႉမိုၼ်ႇတူၼ် ၵူႈၼႂ်။

ပဵၵ်ႉသမ်ႉလႆႈႁဵတ်းၵုသူလ်တၢင်းလီလူႇတၢၼ်း / ႁဵတ်းတၢင်းလီတင်းမႃးၼမ်ၵႃႈႁိုဝ်ၵေႃႈ မၼ်းၸဝ်ႈပႆႇၶဝ်ႈပႃးၼႂ်းသၢႆမၢႆ (သႃသၼႃး တႃယၸ်ႉၸ) မိူၼ်ၼၢင်းဝိသႃၶႃ၊ သထေးလူင်ဢၼႃထပိၼ်။ မၼ်းၸဝ်ႈၸင်ႇဢဝ်လုၵ်ႈၸၢႆး ၸဝ်ႈမႁိၼ်တ ၶဝ်ႈႁၢပ်ႇႁၢမ်ႁဵတ်းၵၢၼ်သႃသၼႃး ပုတ်ႉထၶမ်းၽြႃးပဵၼ်ၸဝ်ႈလႄႈ ၸွမ်းၼင်ႇၾိင်ႈၶုၼ်မီးၼၼ်ႉ ၸင်ႇၼုင်ႈၶူဝ်းၸဝ်ႈၸၢႆးၵႅမ်မိူင်း ၶိုၼ်ႈၶီႇမႃႉ၊ ၵႄႇမၢတ်ႈၽွင်းမိူင်းၶႃႈႁၢပ်ႇၵၢၼ်ၶုၼ်တင်းလၢႆ လႄႈၼၢင်းၸိူင်ႉၼၢင်းၸႂ်ႉ ၶဝ် လႆႈၵင်ႈၸွင်ႈၽိူၵ်ႇၸွင်ႈၶမ်းလွမ်ႉၵွပ်ႈႁွပ်ႈတူဝ်ပၼ်သေ ၵူၼ်းဝၢၼ်ႈၵူၼ်းမိူင်း ႁႄႇလွမ်ႉႁွပ်ႈၸွမ်းၶၢင်ႈ/ ၼႃႈ/ လင် လဵပ်ႈႁေႃၸဵတ်းႁွပ်ႈယဝ်ႉ ၸင်ႇဢဝ်ၵႂႃႇတီႈဝတ်ႉလူင် ဢသူဝ်းၵရႃမ ၼုင်ႈၽႃႈလိူင် (သၢင်ႇၵၢၼ်း) ပဵၼ်ဢရႁၼ်။

လုၵ်ႉတီႈၼၼ်ႈသေ ၸွမ်းၼင်ႇသႃသၼႃးပုတ်ႉထ ၽႄႈတိူၼ်းထိုင်ၵုၼ်ၸဵင်ႇၸၢၼ်းဝၼ်းဢွၵ်ႇပွတ်းတႂ်ႈ မိူဝ်ႈႁူဝ်ပၢၵ်ႇ 7 ပီၼၼ်ႉလႄႈ မိူင်းတႆးဢိၵ်ႇၵူၼ်းၶိူဝ်းတႆးၵမ်ႈၽွင်ႈ  လႆႈႁပ်ႉဢူငဝ်းသႃသၼႃးပုတ်ႉထသေ    ၸင်ႇယိူင်ႈႁဵတ်းၸွမ်းမႃး

ပၢၼ်သိုပ်ႇပၢၼ် ထိုင်တီႈယဵၼ်းပဵၼ်ၾိင်ႈ ဢၼ်တႆးဢဝ်တိုဝ်းၵမ်ႁဵတ်းမႃးတေႃႇယၢမ်းလဵဝ်။ ၵွႆးၵႃႈ ဢၼ်ၵမ်ႈၽွင်ႈ ဝႃႈ ယိူင်ႈဢဝ်ၸွမ်း မိူဝ်ႈၸဝ်ႈၸၢႆးသိတ်ႉထတ်ႉထ ဢွၵ်ႇႁၢင်ႈလူင်းႁေႃသေ ၶဝ်ႈထိူၼ်ႇၵႂႃႇ ယၢမ်းၵၢင်ၶိုၼ်းၼႆၵေႃႈမီး။

ဢၼ်တႆးဝႃႈ ပေႃႈသၢၼ်ႈ/မႄႈသၢၼ်ႈ (ၵူၼ်းလူလွမ်လုမ်းလႃးသၢင်ႇလွင်း) ၼၼ်ႉၵေႃႈ ဝႃႈပဵၼ် ဢမၢတ်ႈသၼ်ႇ (ဢၼ်ၵိူတ်ႇႁူမ်ႈၽၢၵ်ႈယၢမ်းလဵဝ်ၵၼ်တင်းပုတ်ႉထၸဝ်ႈ) ၸွမ်းၸဝ်ႈၵႂႃႇ မိူဝ်ႈၶဝ်ႈထိူၼ်ႇၼၼ်ႉ ၵွပ်ႈၸိုဝ်ႈဢၼ်ဝႃႈ “သၼ်ၼ” ၼႆလႄႈ ဝၢႆးမႃးတႆးႁွင်ႉ ႁဵၵ်ႈၶၢၼ် ၼၢမ်းဝႃႈ “ဢၢႆႈသၢၼ်ႈ” ဝႃႈၼႆၵေႃႈမီး။

ႁူမ်ႈဝႃႈမိူဝ်ႈၵူႈပွၵ်ႈၵၢၼ်ႁႃၶိူင်ႈၶူဝ်းၸႂ်ႉသွႆတႃႇႁၢင်ႈၶိူင်ႈသၢင်ႇလွင်း ႁိုဝ် ၶိူင်ႈၶူဝ်းၶွင်ၵၢၼ်လူႇတၢၼ်းၸႂ်ႉၼႂ်းပွႆးသၢင်ႇလွင်း ၼၼ်ႉ ၶႂ်ႈႁမ်ႉယၢပ်ႇသေၵေႃႈ မိူဝ်ႈလဵဝ်ၵွပ်ႈဝႃႈပေႃႈၵႃႉမႄႈၵႃႉၶဝ်ၵတ်ႉလႅၼ်ႁႃမႃးၶၢႆပၼ်လႆႈလႄႈဢမ်ႇမီပၼ်ႁႃ။ လိူဝ် ၼၼ်ႉ မိူဝ်ႈလဵဝ်ပီႈၼွင်ႉတႆး မႃးယူႇသဝ်းၼႂ်းၸႄႈတွၼ်ႈၵဵင်းမႂ်ႇ ၶႂ်ႈမီးၵႂႃႇၵူႈၸႄႈဝဵင်းယဝ်ႉလႄႈ ၸင်ႇဝႃႈပွႆးသၢင်ႇလွင်း ၵေႃႈမီးၵႂႃႇၵူႈၸႄႈဝဵင်း။

20240327

မွၼ်းၶိူဝ်း