ပိုၼ်းၵၢၼ်ၽွမ်ႉႁူမ်ႈတႆးလႄႈၵၢၼ်လုတ်ႈတိုဝ်ႉလုတ်ႈတႃႈထိုင်ဝၼ်းမိူဝ်ႈၼႆႉ ထုၵ်ႇလီဢဝ်ပဵၼ်တွၼ်ႈသွၼ်

ၽွင်းယၢမ်းပၢႆးသိုၵ်းလွၼ်ႉလိူတ်ႇၶိုၼ်ႈၼႃႈ ပၢႆးမိူင်းႁႅင်ႈႁိူတ်ႇတူၵ်းလႃႈယူႇ ၼင်ႇၼႂ်းဝၼ်းမိူဝ်ႈလဵဝ် ၸၢဝ်းၶိူဝ်း ၼႂ်းမိူင်းတႆးဢမ်ႇၵႃး ပႃးတင်းတၢင်ႇၸၢဝ်းၶိူဝ်း ၼႂ်းမိူင်းႁူမ်ႈတုမ်ပတ်းပိုၼ်ႉ ဢွၼ်ႁၼ်ထိုင်ဝႃႈ တပ်ႉသိုၵ်းတႆးသွင်ၸုမ်း ဢၼ်ပဵၼ် SSPP / SSA လႄႈ RCSS / SSA ၼႆႉ ပေႃးတေသိုပ်ႇယူႇၵႂႃႇမိူၼ်ၼႆ တေၸၢင်ႈလုတ်ႈတိုဝ်ႉ ႁၢမ်းသုၼ်ႇ ပႅတ်ႈ တႃႇၶဝ်ႈပႃးၼႂ်း လၢႆးၵၢၼ်လုၵ်ႉၽိုၼ်ႉၸဝ်ႈဢႃႇၼႃႇသိုၵ်းယဝ်ႉၼႆယူႇ။

မိူဝ်ႈပိူၼ်ႈတၢင်ႇၸုမ်းၸၢဝ်းႁွမ်ႁႅင်းယူႇ ႁဝ်းၼင်ႇၵၼ်သမ်ႉပိုတ်းတိုၵ်းၵၼ်၊ ၽိူဝ်ႇပိူၼ်ႈၶိုင်တိုၵ်းၶဵၼ် ၽုင်ႇ ႁဝ်းသမ်ႉႁိူဝ်ႉၸွပ်ႈႁႅင်းဢူၼ်ႈသေ ဢမ်ႇၸၢင်ႈၶဝ်ႈပႃးၸွမ်း။ တေဝႃႈ တႃႈမုင်ႈၸိူဝ်ႉၸၢတ်ႈ ဢမ်ႇမႅၼ်ႈႁွႆႈလဵဝ်၊ ၶေႃႈယိူင်းဢၢၼ်းၵၢၼ်မိူင်း ဢမ်ႇပႆတၢင်းလဵဝ်၊ ပိူင်ၵၢၼ်သိုၵ်း ဢမ်ႇတမ်းပဵၼ်ပၵ်းလဵဝ် ၸဵမ်ၸိူဝ်းၼႆႉသေ ၸင်ႇတေဢူးလိင်းပႃးလိင်းၵၼ် ထူႇထူတ်ႉထိုင်မႃး ၼႂ်းငဝ်းလၢႆးဝၼ်းမိူဝ်ႈၼႆႉႁိုဝ်ၼႆ တႃႉလီၼပ်ႉသၢင်ႈထတ်းသၢင်တူၺ်းယူႇ။

တီႈတေႉမႃး ၸဵမ်မိူဝ်ႈပီ 1996 လိူၼ်September 13 ဝၼ်း သိုၵ်းတႆးသၢမ်ၸုမ်း ပေႃးၽွတ်ႈပဵၼ် တပ်ႉလဵဝ်ၸုမ်းလဵဝ် ၵၼ်မႃးယဝ်ႉ SSPC မုၵ်ႉၸုမ်းၵေႃႇသၢင်ႈလွင်ႈငမ်းယဵၼ်ၸိုင်ႈတႆး ဢၼ်ၶဝ်ႈပႃး SSA တပ်ႉသိုၵ်းၸိုင်ႈတႆး လႄႈ SSNA တပ်ႉသိုၵ်းၸိူဝ်ႉၸၢတ်ႈၸိုင်ႈတႆး တူၵ်းလူင်းလႆႈၸႂ်ၵၼ်တင်း SURA တပ်ႉသိုၵ်းၽွမ်ႉ ႁူမ်ႈလုၵ်ႉၽိုၼ်ႉ ၸိုင်ႈတႆးယဝ်ႉ ႁူမ်ႈတင်ႈပဵၼ် SSNO မုၵ်ႉၸုမ်းၸိူဝ်ႉၸၢတ်ႈၸိုင်ႈတႆး လႄႈ SSA တပ်ႉသိုၵ်းၸိုင်ႈတႆး ဢၼ်လဵဝ်ၵၼ်သေ တႅမ်ႈမၢႆပိုၼ်ၽၢဝ်ႇဝႃႈ ” ဢိင်ၼိူဝ် ၶေႃႈယိူင်းဢၢၼ်းႁဝ်းၶႃႈမီးဝႆႉၼၼ်ႉ ပဵၼ်ႁိုဝ်မႃးၵေႃႈ တေၵွတ်ႇၶေႃးသၢၼ်မိုဝ်းၵၼ်၊ ၸႃႉႁူမ်ႈၶီ လီႁူမ်ႈၸၢမ်ႇသေ ႁဵတ်းသၢင်ႈၵႂႃႇယူႇယဝ်ႉ” ၼႆယူႇ။

တၢင်တူဝ်SSA ႁူဝ်ပဝ်ႈလူင် ၸွမ်ႁၢၼ်ၸၢႆးၼွင်ႉ၊ တၢင်တူဝ်SSNA ၽူႈပွင်ၵၢၼ်ၵူႈလွင်ႈလွင်ႈ ၸဝ်ႈသိုၵ်းလူင် ၸၢႆးၵၢၼ်းယွတ်ႈ၊ တၢင်တူဝ် SURA ႁူဝ်ပဝ်ႈ ၸဝ်ႈသိုၵ်းလူင်ယွတ်ႈသိုၵ်း လူင်းလၢႆးမိုဝ်းၵိၼ် ၵႅၼ်ႇၵၼ်မႃးယဝ်ႉ။

ၽွင်းယၢမ်းၼင်ႇၼၼ် ၼႂ်းSSPC မုၵ်ႉၸုမ်းၵေႃႇသၢင်ႈလွင်ႈငမ်းယဵၼ်ၸိုင်ႈတႆး ( ဢၼ်ဝၢႆးမႃးၶိုၼ်းလႅၵ်ႈပဵၼ် မုၵ်ႉၸုမ်းငမ်းယဵၼ်ၸိုင်ႈတႆး ) ၼႆႉ ပေႃးမီးဝႆႉ Grand Strategy ပၢႆးတိုၵ်းလူင် ၶၢဝ်းယၢဝ်း၊ ၶၢဝ်းၵၢင်၊ ၶၢဝ်းပွတ်း ၼႆယူႇယဝ်ႉ။

တီႈၶၢဝ်းယၢဝ်းၼၼ်ႉ ဢဵၼ်းဢၢၼ်းသုင်သုတ်း လွင်ႈၽဵင်ႇပဵင်းၵၼ် ( Equality ) ၊ ဢဵၼ်းဢၢၼ်းပိူင်လူင်သမ်ႉပဵၼ် သုၼ်ႇတႅပ်းတတ်းႁင်းၶေႃၸိုင်ႈတႆး (Self – determination of Shan State) ၼႆယဝ်ႉ။

ႁူမ်ႈဝႃႈ တပ်ႉသိုၵ်းသၢမ်ၸုမ်း ႁူမ်ႈတင်ႈပဵၼ်ၸုမ်းလဵဝ်၊ တပ်ႉလဵဝ်ယဝ်ႉၵေႃႈယႃႇ တီႈလူင်းမိုဝ်းႁဵတ်းၵၢၼ်တေႉသမ်ႉ ဢမ်ႇမိူၼ်ၸႂ်မႃး။ ပိူင်လူင်တႄႉ ၽိူဝ်ႇဢဝ်ပိူင်သၢမ်မူႇသၢမ်ၸုမ်း ၶွၼ်ႈပဵၼ်ဢၼ်လဵဝ်ၵၼ်ၼၼ်ႉ ၵႂႃႇတၢင်ႇၼေတီႈ ၼဝတ(နဝတ) လူင်ပွင်ၸိုင်ႈၸုမ်းသိုၵ်းမၢၼ်ႈၼႆ ဢမ်ႇယွမ်းႁပ်ႉလႃးလႃး၊ ယင်းပၢႆပိၼ်ႇသၢၼ်ၶတ်းႁၢဝ်ႈႁႅင်းလႄႈ လႆႈၶိုၼ်းဝူၼ်ႉၼပ်ႉဝႃႈ ၵူဝ်တုမ်ႉတိူဝ်ႉ လွင်ႈငမ်းယဵၼ်ၵိုတ်းတိုၵ်းၼႆသေ ၽႅၼ်ၵၢၼ်လူင် ဢၼ်ဢၢၼ်းတင်ႈပဵၼ် မုၵ်ႉလဵဝ် တပ်ႉလဵဝ်ၼၼ်ႉၵေႃႈ လႆႈၵိုတ်းယင်ႉပႅတ်ႈ ႁၢၼ်ႉတေႃႇပေႃး ပႆႇၸၢင်ႈၶွၼ်ႈပဵၼ်လႆႈၶီးၼၼ်ႉယဝ်ႉ။

ၼႂ်းပီ 2004 လိူၼ်မၢတ်ႉ 14 ဝၼ်း ၸဝ်ႈသိုၵ်းလူင်ၸၢႆးၵၢၼ်းယွတ်ႈ သဵင်ႈၵၢမ်ႇသုတ်းမုၼ်၊ ၶွပ်ႈတဵမ်ၵႂႃႇ 20 ပီယဝ်ႉသေတႃႉ ၼင်ႇမၼ်းၸဝ်ႈၶဝ်ႈႁူမ်ႈဢွၼ်ႁူဝ်သေ ၽွတ်ႈတင်ႈမႃး ႁႂ်ႈလႆႈပဵၼ်မုၵ်ႉလဵဝ် တပ်ႉလဵဝ်ၵၼ်ၼၼ်ႉ ပႆႇပဵၼ်လႆႈဢမ်ႇၵႃး ပၢႆလႆႈတႅၵ်ႇယႅၵ်ႈပိုတ်းယိုဝ်းၵၼ်ၶိုၼ်းၼႆႉ ယွၼ်ႉသင်၊ ၸိူင်ႉႁိုဝ်ၼႆ လီလႆႈ ၼပ်ႉသၢင်ႈထတ်းသၢင် ဢဝ်ပဵၼ်တွၼ်ႈသွၼ် တႃႇမိူဝ်းၼႃႈယူႇယဝ်ႉ။

ၼႂ်းပီ 2013 ၼၼ်ႉ ၶိုၼ်းႁူမ်ႈၵၼ်ၽွတ်ႈတင်ႈပဵၼ်မႃး CSSU ၵေႃပွင်ၵၢၼ်ၽွမ်ႉႁူမ်ႈၸိုင်ႈတႆး ၼႆသေ တမ်းဝၢင်းၽႅၼ်ၵၢၼ်လူင် တႃႇၶိူဝ်းတႆး၊ တႃႇမိူင်းတႆး၊ တႃႇမိူင်းႁူမ်ႈတုမ် ၼႆမႃးထႅင်ႈၵမ်းၼိုင်ႈၵွၼ်ႇ။

ပီ 2019 ၸတ်းႁဵတ်းပၢင်ၵုမ်လူင် CSSU ဢၼ်ႁူဝ်ၼႃႈသုင်သုတ်းၵူႈမူႇၸုမ်းၶဝ်ႈပႃးၼၼ်ႉသေ ႁူမ်ႈတႅပ်းတတ်းတမ်းဝၢင်း တႃႈမုင်ႈၸိူဝ်ႉၸၢတ်ႈ လႄႈ ၶေႃႈဢဵၼ်းဢၢၼ်းၵၢၼ်မိူင်း၊  ၶေႃႈၸုၵ်းမၼ်ႈၵၢၼ်မိူင်းမႃး ။

တၢမ်ၼင်ႇတႃႈမုင်ႈ လႄႈ ၶေႃႈဢဵၼ်းဢၢၼ်းမီးၼၼ်ႉ ပီ 2022 ပိုၼ်ၽၢဝ်ႇ ၾိင်ႈႁူမ်ႈသဝ်းၵတ်းယဵၼ် ( Peaceful Coexistence ) သေ ၶိုင်ဢၢင်ႈပဵၼ် တူဝ်ယၢင်ႇလီ တႃႇၵူႈၸၢဝ်းၶိူဝ်းမႃးသေတႃႉ ပႆႇလႆႈတႄႇပေႃးတၼ်းယင်ႉၶိုၼ်းယဝ်ႉလႄႈ ႁဵတ်းႁႂ်ႈပိူၼ်ႈလႆႈဢႃးလႃးမႃး ၸဵမ်ၸိူဝ်းၼႆႉ ပေႃးယင်းပႆႇဢၢၼ်းဢဝ်ပဵၼ်တွၼ်ႈသွၼ်သေ ၵုမ်ႇတေတင်ႈထႅင်ႈၸုမ်းမႂ်ႇ၊ တမ်းထႅင်ႈလၢႆးမႂ်ႇတၢင်းမႂ်ႇ ဢၼ်ဢမ်ႇမေႃသႂ်ႇၸႂ် ၶူၼ်ႉမူၼ်းမႄးၶိုၼ်း ပိုၼ်းၵဝ်ႇၼၼ်ႉၼႆတႄႉ လွင်ႈလီၼၵ်းၸႂ် ၼင်ႇဢ ၼ်ပိူၼ်ႈႁၼ်ဝႃႈ ႁဝ်းႁႃးလုတ်ႈတိုဝ်ႉလွတ်ႈတႃႈၼၼ်ႉ ၶေးၸၢင်ႈပဵၼ်တေႉယူႇႁိုဝ်ၼႆ လီလႆႈၶႆႈၸႂ်လိုၵ်ႉယူႇ ၶႂ်ႈဝႃႈၼႆဢေႃႈ။

မႂ်ႇသုင်ၶႃႈ

ႁိုၼ်းၵႃယၢင်း

16/3/2024