ၼႂ်းၶၢဝ်းတၢင်း 10 ဝၼ်းပၢႆမႃးၼႆႉ သိုၵ်းမၢၼ်ႈ ယိုတ်းမိူင်း ၵူတ်ႇထတ်းတီႉၺွပ်း ရူတ်ႉၵႃး ဢမ်ႇမီးဝႂ်ၶွၼ်ႇ ၼႂ်းဝဵင်းလႃႈသဵဝ်ႈ တီႉလႆႈၼပ်ႉႁူဝ်ပၢၵ်ႇလမ်းယဝ်ႉ ဝႃႈၼႆ။
တႄႇဢဝ် ႁၢင်လိူၼ်ၾႅပ်ႊပိဝ်ႊရီႊ 2024 ၼၼ်ႉမႃး ႁၢၼ်ႉတေႃႇထိုင် ယၢမ်းလဵဝ် ယူႇတီႈ ပလိၵ်ႈမၢၼ်ႈ ႁူမ်ႈတင်း သိုၵ်းမၢၼ်ႈ တင်ႈလၢၼ်ႇၵူတ်ႇထတ်းရူတ်ႉၵႃး ၸိူဝ်းဢမ်ႇမီးဝႂ်ၶွၼ်ႇ ၸွမ်းၼႂ်းၵၢင်ဝဵင်းလႃႈသဵဝ်ႈ ၸိုင်ႈတႆးပွတ်းႁွင်ႇမႃးႁၢဝ်ႈႁႅင်း ၼႆယဝ်ႉ။
ၵူၼ်းပိုၼ်ႉတီႈ ဝဵင်းလႃႈသဵဝ်ႈ လၢတ်ႈတီႈၽူႈတွႆႇႁွၵ်ႈဝႃႈ – “ၸႂ်ႈၶႃႈဢေႃႈ ၶဝ်သိမ်းဢဝ်လၢႆၵမ်းလဵဝ်ယဝ်ႉ။ တေပဵၼ်ရူတ်ႉၵႃး ဢမ်ႇမီးဝႂ်ၶွၼ်ႇ။ 1 ဝၼ်းၼႆႉ ၶဝ်သိမ်းလႆႈၵႃး ဢမ်ႇမီးဝႂ် 40 – 50 လမ်းၼႆႉ။ ၶဝ်လိူၵ်ႈ သိမ်းဢဝ်ၵႃးဢၼ်ၶႅမ်ႉလၢႆလၢႆၶႃႈယဝ်ႉ။ တေႃႇထိုင်ယၢမ်းလဵဝ် ၵႃးဢၼ်ၶဝ်သိမ်းၵႂႃႇၼၼ်ႉ ဢမ်ႇယွမ်း 500 လမ်းယဝ်ႉ ၸွမ်းၼင်ႇႁဝ်းၶႃႈႁူႉတႄႉ”- ဝႃႈၼႆ။
ရူတ်ႉၵႃး ၸိူဝ်းဢၼ်ထုၵ်ႇသိုၵ်းမၢၼ်ႈ တီႉဢဝ်ၵႂႃႇၼၼ်ႉ မၢင်ၸိူဝ်း ၸႂ်ႉသဵၼ်ႈသၢႆ ဢဝ်ငိုၼ်းမွၼ်သေ ထုတ်ႇဢွၵ်ႇမႃး ၸိူဝ်းၼႆႉၵေႃႈမီး ဝႃႈၼႆ။
“တီႈလႃႈသဵဝ်ႈၼႆႉ ပေႃးပဵၼ်ၵႃးၶႅမ်ႉ ဢမ်ႇမီးဝႂ် 1 လမ်း ၶၼ်မၼ်းတေမီး 700 – 800 သႅၼ်ပျႃး မၢင်လမ်း မီးၶၼ် 1,000 သႅၼ်ပျႃး ၸိူဝ်းၼႆႉၵေႃႈမီးဢေႃႈ။ ၵွပ်ႈၼႆလႄႈ ၵူၼ်းၸိူဝ်းၵႂႃႇထုတ်ႇဢဝ်ၵႃး ဢွၵ်ႇမႃးၶိုၼ်း ၼႆႉ တေပဵၼ်လုၵ်ႈၸုမ်းပျီႇတူႉၸိတ်ႉ ဢၼ်ၸွႆႈပၼ်ၵၢၼ်သိုၵ်းမၢၼ်ႈၸိူဝ်းၼၼ်ႉ 1 လမ်း ၶဝ်ၵႂႃႇထုတ်ႇ ဢွၵ်ႇမႃး လႆႈပၼ် 200 – 300 သႅၼ်ပျႃးၼႆႉ။ ပေႃးပဵၼ်ၵႃးၵူၼ်းမိူင်းၽၵ်းၵႃ ဢမ်ႇမီးၸုမ်းပျီႇတူႉၸိတ်ႉ ယူႇလင်တႄႉ ထုၵ်ႇသုမ်းလၢႆၵူၺ်းၶႃႈ”- ၵူၼ်းပိုၼ်ႉတီႈ ဝဵင်းလႃႈသဵဝ်ႈ သိုပ်ႇလၢတ်ႈၼႄၼင်ႇၼႆ။
တႄႇဢဝ် ႁၢင်ပီ 2023 ၼၼ်ႉမႃး ၽူႈၵွၼ်းတိူင်းသိုၵ်းလႃႈသဵဝ်ႈ ၸဵင်ႇႁွင်ႇဝၼ်းဢွၵ်ႇ (ယမၶ) မီးလွင်ႈ လႅၵ်ႈလၢႆႈၵၼ် ၽူႈၵွၼ်းတိူင်းသိုၵ်းၵေႃႉမႂ်ႇၼႆႉသမ်ႉ ၸိုဝ်ႈႁွင်ႉ ဢူးဝိၼ်းတိၼ်ႇ။ မၼ်းၸၢႆးၼႆႉ ယၢမ်ႈပဵၼ် ၽူႈၵွၼ်းႁူင်းႁဵၼ်း တီႈဝၢၼ်ႈၵၢတ်ႈ ၼႂ်းဝဵင်းလႃႈသဵဝ်ႈၼႆႉသေ မႃးပုတ်ႈလၢႆႈ တီႈယူႇ ဢူးၼၢႆႇၼၢႆႇဢူး ၼႆ ယဝ်ႉ။
ၵူၼ်းၼုမ်ႇပိုၼ်ႉတီႈ ဝဵင်းလႃႈသဵဝ်ႈ လၢတ်ႈတီႈၽူႈတွႆႇႁွၵ်ႈဝႃႈ – “ၸူဝ်ႈၶိင်းတၢႆးမူးၵေႃႉမႂ်ႇမႃးၼႆႉ မၼ်း သင်ႇ ၵူၼ်းမိူင်းၸိူဝ်းမီးၵႃး/ ရူတ်ႉၶိူင်ႈ ဢၼ်ဢမ်ႇမီးဝႂ်ၶွၼ်ႇၼၼ်ႉ ႁႂ်ႈၵႂႃႇပၼ်သဵၼ်ႈမၢႆ တီႈလုမ်းပူႇႁဵင် ၽူႈၵွၼ်းပွၵ်ႉ/ ဢိူင်ႇဝႆႉ မိူၼ်ၼင်ႇ – ၵႃးသီသင်၊ ပဵၼ်ၵႃးသႅၼ်းလႄႈ ဢိၼ်ႊၵျိၼ်ႊ ၸိူဝ်းၼႆႉ။ ပေႃးပဵၼ် ရူတ်ႉၶိူင်ႈသမ်ႉ ပဵၼ်ရူတ်ႉသီသင်၊ သႅၼ်းသင်၊ ပဵၼ်ရူတ်ႉဢွၵ်ႇမႃးတၢင်းမိူင်းၶႄႇႁႃႉ၊ မိူင်းထႆးႁႃႉ ၼႆၸိူဝ်း ၼႆႉ”- ဝႃႈၼႆ။
ၵဵဝ်ႇလူၺ်ႈလွင်ႈ ၵူၼ်းမိူင်း ၸိူဝ်းၵႂႃႇပၼ် သဵၼ်ႈမၢႆရူတ်ႉ တီႈလုမ်းၽူႈၵွၼ်းပွၵ်ႉ/ ဢိူင်ႇဝႆႉၼၼ်ႉ ပေႃးယဝ်ႉ ယူႇတီႈ ၽူႈၵွၼ်းပွၵ်ႉ/ ဢိူင်ႇသမ်ႉ ဢွၵ်ႇပၼ်ပၢႆႉရူတ်ႉ (နံပါတ်ပြား) ယဝ်ႉၵေႃႈ ယွၼ်းငိုၼ်းပႃးထႅင်ႈ 20,000 – 30,000 ပျႃး ၼႆယဝ်ႉ။
“ပေႃးႁဝ်းၶႃႈ သႂ်ႇသဵၼ်ႈမၢႆရူတ်ႉ ပၼ်တီႈလုမ်းပူႇႁဵင်ယဝ်ႉ ယူႇတီႈၶဝ်သေ ႁဵတ်းပၢႆႉရူတ်ႉပၼ်ႁဝ်းၶိုၼ်း ပေႃးပဵၼ်ၵႃး ၶဝ်တေၵဵပ်း 30,000 ပျႃး၊ ပေႃးရူတ်ႉၶိူင်ႈသမ်ႉ 20,000 ပျႃး။ လွင်ႈၶဝ်ၵဵပ်းငိုၼ်းၼႆႉ မၢင်ပွၵ်ႉ ၵေႃႈၵဵပ်းယဝ်ႉ မၢင်ပွၵ်ႉၵေႃႈ ပႆႇၵဵပ်း။ သင်ဝႃႈ ႁဝ်းၶႃႈ သႂ်ႇပၢႆႉရူတ်ႉၼႆႉသေ ၵႂႃႇၺႃးသိုၵ်းမၢၼ်ႈ တင်ႈ လၢၼ်ႇၵူတ်ႇထတ်းလူး ၸွင်ႇၶဝ်တေသိမ်းရူတ်ႉၵႃးႁဝ်းႁိုဝ် ဢၼ်ၼႆႉ ႁဝ်းၶႃႈ ၶႂ်ႈႁူႉၶေႃႈမုလ်းၸႅင်ႈလႅင်း ဢေႃႈ”- ၵူၼ်းၼုမ်ႇပိုၼ်ႉတီႈ ဝဵင်းလႃႈသဵဝ်ႈ သိုပ်ႇလၢတ်ႈၼႄၼင်ႇၼႆထႅင်ႈ။
ဢိင်ၼိူဝ် လွင်ႈသိုၵ်းမၢၼ်ႈ တီႉဢဝ်လၢႆ ရူတ်ႉၵႃးၵူၼ်းမိူင်း ဢမ်ႇမီးဝႂ်ၶွၼ်ႇၼႆႉသေ ယွၼ်ႉဝႃႈ ၽူႈၵွၼ်း တိူင်းသိုၵ်းမႂ်ႇၼႆႉ ၶႂ်ႈၼႄၽူၼ်ငၢၼ်းၵူၺ်း – ၽူႈတူင်ႉၼိုင် ၼႂ်းတူင်ႇဝူင်းၵူၼ်း တီႈဝဵင်းလႃႈသဵဝ်ႈလၢတ်ႈ။
“ယူႇတီႈ ႁဝ်းၶႃႈ ထတ်းသၢင်တူၺ်းတႄႉ တေမီး 2 လွင်ႈ – လွင်ႈထီႉ 1 ၼႆႉ ယွၼ်ႉမၼ်းပဵၼ်ၽူႈၵွၼ်းတိူင်း သိုၵ်းမႂ်ႇလႄႈ ၶႂ်ႈၼႄၽူၼ်ငၢၼ်း။ ၵူႈပွၵ်ႈ မိူဝ်ႈပႆႇပဵၼ်ပၢင်တိုၵ်းပွတ်းႁွင်ႇၼႆႉ ၶွၼ်ႇတီႈၵဵၵ်ႉ ၼမ်ႉဢုၼ်ႇ၊ တီႈ 105 လၵ်း တၢင်းပွတ်းႁွင်ႇ ၸိူဝ်းၼႆႉ တင်းမူတ်း တေၶဝ်ႈတီႈတိူင်းသိုၵ်းလႃႈသဵဝ်ႈ။ ယွၼ်ႉပၢင်တိုၵ်း 1027 ၼႆႉသေ ၶွၼ်ႇၸိူဝ်းၼၼ်ႉ ဢမ်ႇလႆႈယဝ်ႉၵေႃႈ ပိူင်ၼိုင်ႈ။ ထီႉ 2 သမ်ႉ ၵူၼ်းသိုၵ်းၶဝ် ဢၼ်ထွႆမႃး ယူႇဝႆႉ တီႈလႃႈသဵဝ်ႈၼႆႉၵေႃႈၼမ် ၵႃးၸိူဝ်းၶဝ်သိမ်းၼႆႉ တေတေႃႉတၢင်ႇၵူၼ်းသိုၵ်းၶဝ်၊ မၢၵ်ႇမိုဝ်ႉၸိုၼ်း ယၢမ်း ၶဝ်ၸိူဝ်းၼႆႉ မုင်ႈၸူးတၢင်းဢွင်ႈတီႈၶဝ် ဢၼ်သုမ်းသိုၵ်းၸိူဝ်းၼၼ်ႉသေ တေၸၢင်ႈပိုတ်ႇပၢင် တိုၵ်းၶိုၼ်းၵေႃႈ ပဵၼ်လႆႈ ဢၼ်ၼႆႉၵေႃႈ ပိူင်ၼိုင်ႈ”- ဝႃႈၼႆ။
ၵဵဝ်ႇၵပ်း လွင်ႈသိုၵ်းမၢၼ်ႈ တီႉရူတ်ႉၵႃး ဢမ်ႇမီးဝႂ်ၶွၼ်ႇ တီႈဝဵင်းလႃႈသဵဝ်ႈၼႆႉမႃး ႁၢဝ်ႈႁႅင်းသေ ယူႇတီႈ ၵူၼ်းမိူင်း ၵမ်ႈ ၼမ် မႆႈၸႂ်ဝႆႉ ၵူဝ်မိူၼ်မိူဝ်ႈပီ 2005 – 2006 -2007 ၼၼ်ႉ မိူဝ်ႈၼၼ်ႉၵေႃႈ သိုၵ်းမၢၼ်ႈ တီႉဢဝ်လၢႆ ရူတ်ႉၵႃး ၵူၼ်းမိူင်း ထိုင်ၸွမ်းႁိူၼ်းယေးၵူၺ်းဢမ်ႇၵႃး ၸဵမ်ရူတ်ႉၵႃး ၸႂ်ႉၼႂ်းဝတ်ႉဝႃး မုၼ်ၸဝ်ႈ ၵေႃႈ ဢမ်ႇဝႆႉ ဢဝ်မူတ်း ၼၼ်ႉၵေႃႈ ပဵၼ်မႃး ၼႂ်းမႃးၼႂ်းမိူင်းတႆး ပတ်းပိုၼ်ႉယဝ်ႉ ၵမ်းၼိုင်ႈ ဝႃႈၼႆ။
