Mr. Guterres ၽူႈၼမ်းၼႂ်းလူင် ၸၢတ်ႈၸိုင်ႈလုမ်ႈၾႃႉ လၢတ်ႈဝႃႈ တီႈမိူင်းမၢၼ်ႈၼႆႉ တႃႇတေၶိုၼ်းထိုင်ၼိူဝ်သဵၼ်ႈတၢင်း လိူင်ႈပိၼ်ႇလႅၵ်ႈၸူးတီမူဝ်ၶရေၸီ လႄႈ လၢႆးၽွင်းငမ်းလူင်ပွင်ၸိုင်ႈၵူၼ်းၽၵ်းၵႃႇၼၼ်ႉ လူဝ်ႇတၢင်းၸွႆႈ ၶွင်ၵူႈမိူင်းမိူင်း လႄႈ ၸိုင်ႈမိူင်းၼႂ်းတူင်ႇတၢင်ႇၶဝ် ၶၼ်ဝႆးသုတ်းယူႇယႅၼ်ႈယႅၼ်ႈၼႆယဝ်ႉ။
ပေႃးဢဝ် ၶေႃႈၼပ်ႉသၢင်ႈၼိူဝ်ၽေးၶဵၼ်လုမ်ႈၾႃႉ ( The Global Risks Report ) ဝႃႈၸိုင် ပီႊ 2024 ၼႆႉ ၽေးၾိင်ႈၾႃႉယႃႇသီႇ ႁိုၼ်ႇႁၢဝ်ႈႁႅင်းၼႆႉ ပဵၼ်ၶဵၼ်ထီႈၼိုင်ႈ၊ ၽေးၶၢဝ်ႇပွမ် ၶၢဝ်ႇၽိတ်း ဢၼ်ၶူင်ဢွၵ်ႇလူၺ်ႈ AI ၼၼ်ႉ ပဵၼ်ၶဵၼ်ထီႈသွင်၊ ၽေးတႅၵ်ႇယႅၵ်ႈပႅၼ်ပႄႈလူၺ်ႈ ၵၼ်ၵူၼ်း လႄႈ ၵၢၼ်မိူင်းၼႆႉ ပဵၼ်ၶဵၼ်ထီႈသၢမ်သေ လွင်ႈၸရိပ်ႈၸႂ်ႉၸၢႆႇ ၵပ်ႉၵိၼ်းၶၢၼ်ၸႂ်ၼႆႉ ပဵၼ်ထီႈသီႇ ၼႆယဝ်ႉ။
ဢဝ်မိူင်းမၢၼ်ႈဝႃႈၸိုင် ၽေးတႅၵ်ႇယႅၵ်ႈပႅၼ်ပႄႈလူၺ်ႈ ၵၼ်ၵူၼ်း ၵၢၼ်မိူင်း၊လႄႈတင်း လွင်ႈ ၸရိပ်ႈ ၸႂ်ႉၸၢႆႇ ၵပ်ႉၵိၼ်း ၶၢၼ်ၸႂ်ၼႆႉ တေၶိုၼ်ႈပဵၼ်ထီႈၼိုင်ႈဝႆႉ တင်းသွင်လွင်ႈယူႇယဝ်ႉ။ ၸုမ်းယိပ်းၵွင်ႈ ၵၢင်ႇလၢၵ်ႈၼၢၵ်ႈ လိူင်ႇၼမ်၊ ပၢင်တိုၵ်း လႄႈ လွင်ႈပိၼ်ႇပႆႇၶႃႈတၢႆ၊
ၸုတ်ႇၽဝ်ႁိူၼ်းယေးၵၼ် ပဵၼ်ၸွတ်ႇတူဝ်ႈမိူင်းလူင်ၵႂႃႇသေတႃႉ ၵဵဝ်ႇၵပ်းဢၼ် ၵူၼ်းမိူင်းလႆႈလူႉတၢႆမၢတ်ႇၸဵပ်း၊ သုမ်းလၢႆၵွႆႁၢႆယူႇၼၼ်ႉတႄႉ ၵႃၼေးၵဝ်ႉ ၵဝ်ႉၼေးၵႃၵွႆး၊ ၊ဢမ်ႇၼပ်ႉတေႃႈမီးၸုမ်း ဢၼ်ဢဝ်ပုၼ်ႈၽွၼ်း ၵေႈသၢႆႇသေတႅၼ်း။
ၶေႃႈဢဵၼ်းဢၢၼ်း လႄႈ လၢႆးတၢင်းၼႃႈၵၢၼ် ၶႂ်ႈမိူၼ်ၸင်ႇၸၢင်ႈမိူၼ်ၵၼ်ၵေႃႈယႃႇ လွင်ႈၸႂ်ယႂ်ႇယွၼ်းငိုၼ်း ယွၼ်းၶဝ်ႈ တီႈၵူၼ်းမိူင်းၽၵ်းၵႃႇတႄႉ ဢမ်ႇပေႃးသူႈပိူင်ႈၵၼ်။ ၼၼ်လႄႈ ၸင်ႇဝႃႈ ၽေးၾိင်ႈၾႃႉ တင်း ၽေးAI ၼႆႉ လႅပ်ႈတေဢမ်ႇၸႂ်ႈ လိူင်ႈလမ်ႇလွင်ႈၶိုၵ်ႉသုတ်း တႃႇမိူင်းမၢၼ်ႈ ၼႆယဝ်ႉ။
ပေႃးၼပ်ႉၸွမ်း သၢႆၵႂၢမ်း Mr. Guterres ၼႆၸိုင် ၵဵဝ်ႇလူၺ်ႈပၼ်ႁႃမိူင်းမၢၼ်ႈၼႆႉ ပိူင်လူင်သုတ်း မိူင်းၶႄႇ လႄႈ ဢမႄရိၵၼ် တၵ်းလႆႈ ဝႆႉၼၵ်းၶဝ်ႈၸွႆႈ လႅပ်ႈၶႂ်ႈဝႃႈၼၼ်ယူႇ။ ၼႂ်းဝၼ်းသွင်ဝၼ်းၼႆႈၵွႆး ဢိၼ်းတိယ လႄႈ ပင်းၵလႃးတဵသ်ႉၵေႃႈ ႁူပ်ႉဢုပ်ႇၵၼ်သေ ပၢၵ်ႇလၢတ်ႈဝႃႈ ပၼ်ႁႃမိူင်းမၢၼ်ႈၼႆႉ လႆႈမႆႈၸႂ်ၵူဝ်လၢမ်းၽႄႈထိုင် မိူင်းႁွမ်းႁွမ်း၊ ၸင်ႇၼၼ် လွင်ႈၵတ်းယဵၼ်မိူင်းမၢၼ်ႈၼႆႉ လမ်ႇလွင်ႈတႃႇ ၸိုင်ႈမိူင်းႁိမ်းႁွမ်းတေႉတေႉ ၼႆယဝ်ႉ။
မိူင်းထႆးၵေႃႈ လႆႈႁၼ်မႆႈၸႂ်ၸွမ်းသေ ၶိုင်ႁႃၶဝ်ႈၵေႈၸွႆႈၸွမ်း ပၼ်ႁႃမိူင်းမၢၼ်ႈသေ ဢၢင်ႈတေတေႇႁႅၵ်ႈ တီႈၵၢၼ်ၸွႆႈထႅမ် လူၺ်ႈၵူၼ်းၼင်ႇၵၼ်တူၺ်းထိုင်ၵၼ်ၼၼ်ႉၼႆယူႇ။ ၵူၺ်းၵႃႈ ပၼ်ႁႃ မိူင်းမၢၼ်ႈၼႆႉ တၢမ်တူဝ်ၵူၼ်းမိူင်းမၢၼ်ႈၼင်ႇၵၼ် ၸွင်ႇသမ်ႉမီးၸႂ်ၽႂ်ႇၶႂ်ႈ ႁႂ်ႈၵေႈလိတ်ႈယဝ်ႉယႃႇၵႂႃႇလူၺ်ႈ လၢႆးၵတ်းယဵၼ်ယူႇႁိုဝ်ၼႆ တႃႉလီထၢမ်ထိုင်ၵၼ်တေႉယူႇ။
မိူဝ်ႈလိူၼ်ၵျႅၼ်ႊၼိဝ်ႊရီႊ 31 ၼၼ်ႉ NUG, CNF, KNPP လႄႈ KNU ႁူမ်ႈပိုၼ်ဢွၵ်ႇမႃး ၶေႃႈၸုၵ်းမၼ်ႈၵၢၼ်မိူင်း ၶွင်ၸုမ်းၸၢဝ်းလုၵ်ႉၽိုၼ်ႉၶဝ်၊ ၼႂ်းၼၼ်ႉပႃးဝႃႈ လွင်ႈတပ်ႉသိုၵ်းမၢၼ်ႈ ယိုတ်းဢႃႇၼႃႇၼႆႉ ဢမ်ႇပဵၼ်တၢင်းၵၢၼ်ၶဝ်ႈၶွပ်ႇတြႃး၊ လွင်ႈယိုတ်းမိူင်းၼႆႉ ပဵၼ်လိူင်ႈပူၼ်ႉပႅၼ် ပၵ်းပိူင်လၵ်းမိူင်း 2008 လႄႈ ပွင်ႇဝႃႈ 2008 ၼႆႉ ဢမ်ႇပဵၼ်တၢင်းၵၢၼ်ယဝ်ႉ၊ လွင်ႈၶတ်းၸႂ် ၶိုင်ႁဵတ်းပၢင်လိူၵ်ႈတင်ႈ လူၺ်ႈလၵ်းမိူင်း 2008 ၼႆႉ မိူၼ်တင်းႁဵတ်းႁႂ်ႈ လွင်ႈယိုတ်းမိူင်း ပဵၼ်တၢင်းၵၢၼ်သေ ပွႆႇႁႂ်ႈတပ်ႉသိုၵ်းၽွင်းငမ်းၵႂႃႇ ဢမ်ႇမီးတီႈသုတ်းတိူၵ်ႈၵွႆး၊ တပ်ႉသိုၵ်းၼႆႉ တေဢမ်ႇလႆႈမီးသုၼ်ႇၶဝ်ႈပႃးၸွမ်း ၼႂ်းၶၵ်ႉၵၢၼ်ပၢႆးမိူင်းယဝ်ႉ … ၸဵမ်ၸိူဝ်းၼႆႉ ပႃးဝႆႉပဵၼ်ၼဵၼ်ႁဝ်ႉမၼ်းယဝ်ႉ။
ပႅၵ်ႉသမ်ႉဝႃႈ ဢမ်ႇယွမ်းႁပ်ႉ လၵ်းမိူင်း 2008 သေတႃႉ တိုၵ်ႉဝၵ်ႉဝႆႉ ၽွၼ်းၵၢၼ်ပၢင်လိူၵ်ႈတင်ႈ 2020 ယူႇ၊ ယဝ်ႉၵေႃႈ ၶေႃႈပိုၼ်ၽၢဝ်ႇလွၵ်းၸုၵ်းၵၢၼ်မိူင်း ဢၼ်ၼႆႈၼႆႉ သိုၵ်းမၢၼ်ႈယိုတ်းမိူင်းတဵမ် သၢမ်ပီႊၸင်ႇ ႁူမ်ႈပိုၼ်ဢွၵ်ႇလႆႈသေတႃႉ ၸွင်ႇသမ်ႉပႃး ၸုမ်းၸၢဝ်းလုၵ်ႉၽိုၼ်ႉ တင်းသဵင်ႈႁိုဝ်၊ ယေႈၶိုင်ႈၵွႆးၵေႃႈ ပႆႇမီးၵွၼ်ႇ။
ၵွပ်ႈၼႆ လွင်ႈၶွတ်ႇလိူတ်ႈ ၼႂ်းၵႄႈ NUG လႄႈ ၸုမ်းၸၢဝ်းၶိူဝ်းလုၵ်ႉၽိုၼ်ႉၶဝ်ၼႆႉ ၸွင်ႇပဵၼ်တီႈၶွင်ႇသီႇသိုၵ်းမၢၼ်ႈ ယုပ်းၽၢၼ်ႈတေႉယူႇႁိုဝ်ၼႆ ပဵၼ်ဝႆႉၶေႃႈထၢမ်ထႅင်ႈဢၼ်ၼိုင်ႈယဝ်ႉ။
ပေႃးတူၺ်းၾၢႆႇၶွင်ႇသီႇသိုၵ်းမၢၼ်ႈၼႆ ယွၼ်ႉၵူၼ်းမိူင်း တိုၼ်းဢမ်ႇယွမ်းႁပ်ႉလႄႈ တိုၵ်းမိူဝ်ႈလႂ် ၵၢၼ်ႉသုမ်းယူႇမိူဝ်ႈၼၼ်ႈသေတႃႉ တိုၵ်ႉပဵၼ်ၼႂ်းၼႃႈတီႈၸၢဝ်းၶိူဝ်း ဢၼ်မၼ်းဝႆႉပဵၼ်ၵိူပ်ႇၼၼ်ႉၵွႆး ။
မိူင်းမၢၼ်ႈ ဢၼ်မၼ်းဝႆႉပဵၼ်ပီႉ ပဵၼ်လွၼ်ႉၼၼ်ႉ မၼ်းတိုၵ်ႉပႆႇပႃႈ လႆႈပွႆႇၽႃႈၵွၼ်ႇ။ ပိူင်ယႂ်ႇသုတ်း ၾၢႆႇလင်မၼ်း တိုၵ်ႉမီးမိူင်းၶႄႇ တူၺ်းထိုင်ယူႇလႄႈ တေႃႈၼင်ႇပၢင်တိုၵ်း တီႈမိူင်းတႆးပွတ်းႁွင်ႇ သုမ်းမူထူမႃထႃၵေႃႈယႃႇ ဝၢႆးၵိုတ်းတိုၵ်းၵၼ်ယဝ်ႉ မၼ်းယင်းၽိုတ်ႉဢဝ်လႆႈၶိုၼ်း မိူင်းၵုတ်ႈ၊ မိူင်းမိတ်ႈ၊ မၢၼ်ႈပဵင်း၊ ၼွင်ၶဵဝ် ၸိူဝ်း ၼႆႈယူႇ။
ၸင်ႇၼၼ် ၵႃႈၸူဝ်ႈမိူင်းၶႄႇ ပႆႇပိၼ်ႇလႅၵ်ႈပၢႆးႁၼ်မၼ်း ဢၼ်ဝႆႉၼၵ်းၼိူဝ် ၽွၼ်းပၢင်ႈတူဝ်ၵဝ်ႇ ပဵၼ်ထီႈၼိုင်ႈၼၼ်ႉတႄႉ ၾၢႆႇသိုၵ်းမၢၼ်ႈၼႆႉ တိုၵ်ႉတေပႆႇယွမ်းၵၢၼ်ႉၵွၼ်ႇသႄႈ။
ဝၢႆးသေတိူမ်းထႅင်ႈ ဢႃႇယုယိုတ်းမိူင်းမၼ်းယဝ်ႉ ၾၢႆႇသိုၵ်းမၢၼ်ႈ ၶိုၼ်းပိၼ်ႇလႅၵ်ႈ ၶၵ်ႉၵၢၼ်မိူဝ်းၼႃႈၶဝ် ႁႃႈၶေႃႈ –
ၼိုင်ႈ.. တေၵွၼ်းၵုမ်း ႁႂ်ႈဝၢၼ်ႈမိူင်း ၼိမ်မၼ်ႈၵတ်းယဵၼ်
သွင်.. တေပူၵ်းပွင် ႁႂ်မၢၵ်ႈမီးၵၼ်ၵူၼ်း ၶိုၼ်ႈယႂ်ႇ
သၢမ်.. တေၵုမ်းဝၵ်ႉဝႆႉ ငဝ်းလၢႆးၵၢၼ်လူင်းလၢႆးမိုဝ်း NCA
သီႇ.. တေၽေႃႇသၢင်ႈပၼ် လွၵ်းပိူင်တီမူဝ်ၶရေၸီ ပႃႇတီႇၼမ်လၢႆ ဢၼ်ၸိုၼ်ႈၸၢင်ႇတဵမ်တၼ်းလူၺ်ႈမၢႆမီႈ
ႁႃႈ.. တေၸတ်းႁဵတ်းပၢင်လိူၵ်ႈတင်ႈ ၼင်ႇႁိုဝ် ၵူႈၵေႃႉတေၸၢင်ႈပၼ်သဵင်လႆႈ ၼႆယဝ်ႉ။
တီႈၼႆႈ လႆႈႁၼ်ၸႂ်ႉၶိုၼ်း ၶေႃႈၵႂၢမ်းပၢၼ် ၼဝတ၊ၼဢၽ(နဝတ/ နအဖ) ၶဝ် ဢၼ်ဝႃႈ” လွၵ်းပိူင်တီမူဝ်ၶရေၸီ ပႃႇတီႇၼမ်လၢႆ ဢၼ်ၸိုၼ်ႈၸၢင်ႇတဵမ်တၼ်းလူၺ်ႈမၢႆမီႈ ” ၼၼ်ႉလႂ်၊ ပၢင်လိူၵ်ႈတင်ႈဢၼ်ၵူႈၵေႃႉတေၸၢင်ႈပၼ်သဵင် ၼၼ်ႉလႂ် ၸိူဝ်းၼႆႉ တေပဵၼ်ၵႂၢမ်းၸူၺ်ႉ တႃႇလဵၼ်ႈလွၵ်းထႅင်ႈၶၵ်ႉမႂ်ႇႁိုဝ် ၼႆယူႇ။
လၢတ်ႈလွင်ႈလိူၵ်ႈတင်ႈယူႇ တေႁဵတ်းမိူဝ်ႈလႂ် ဢမ်ႇဝႃႈပႃး၊ တေပဵၼ် ပၢင်လိူၵ်ႈတင်ႈလူင်ႁႃႉ တေႁဵတ်းပၢင်လိူၵ်ႈတင်ႈသွမ်ႈၵွၺ်းၼႄႇ ဢမ်ႇယွမ်းလၢတ်ႈတႅၵ်ႇလႅင်း၊ လိူဝ်ၼႆႉ ပၢႆမႄးဝႆႉ မၢႆမီႈၵၢၼ်လိူၵ်ႈတင်ႈ ဢၼ်ၵပ်းၵၢႆႇတင်း ပၢင်လိူၵ်ႈတင်ႈသွမ်ႈ ( by- election ) ၼၼ်ႉၵွၼ်ႇ။
ၵွပ်ႈၼႆ ပေႃးတေမႃးႁုပ်ႈၶိုၼ်း ၶေႃႈထတ်းသၢင်ၸိုင် ၾၢႆႇၼိုင်ႈ ဢမ်ႇယွမ်းႁပ်ႉ လၵ်းမိူင်း 2008 သေတႃႉ သမ်ႉဝၵ်ႉဝႆႉ ၽွၼ်းၵၢၼ်ပၢင်လိူၵ်ႈတင်ႈ 2020 ယူႇ၊ ထႅင်ႈၽၢႆႇၼိုင်ႈ တိုဝ်ၵွတ်ႇဝႆႉ လၵ်းမိူင်း 2008 သေ ဝႃႈတေႁဵတ်းပၼ် ပၢင်လိူၵ်ႈတင်ႈသေတႃႉ တေပဵၼ်ပၢင်လိူၵ်ႈတင်ႈမႂ်ႇႁႃႉ တေပဵၼ်ပၢင်လိူၵ်ႈတင်ႈသွမ်ႈၵွႆးႁိုဝ်ၼႆ ဢမ်ႇလၢတ်ႈဢွၵ်ႇသူပ်းလႄႈ ၽွၼ်းၵၢၼ်ပၢင်လိူၵ်ႈတင်ႈ 2020 ၼၼ်ႉ တေပဵၼ်ၼဵၼ်ႁုၵ်ႉတေႃႇၼႃႈ ၵၢၼ်မိူင်းႁိုဝ် တေပဵၼ်ၶဵၼ်ယႃႉၵၢၼ်မိူင်းယုင်ႈလိူဝ်ၵဝ်ႇႁႃႉ ဢၼ်ဝႃႈၼၼ်ႉ တၵ်းလႆႈပႂ်ႉတူၺ်းယူႇယဝ်ႉဢေႃႈ။
