ပၼ်ႁႃသိုၵ်းၵၢင်မိူင်းၼႂ်းမိူင်းမၢၼ်ႈ(မိူင်းႁူမ်ႈတုမ်မျၢၼ်ႇမႃႇ) ယိုတ်ႈယၢဝ်းမႃး ၸဵမ်ဝၢႆးလႆႈမိူင်းၵွၼ်းၶေႃ 1948 ။ ၽိူဝ်ႇထိုင် 1958 ပဵၵ်ႉသမ်ႉထိုင် 10 ယဝ်ႉၵေႃႈ ယွၼ်ႉသိုၵ်းမၢၼ်ႈၵူတ်ႉငေႃးဢမ်ႇႁဵတ်းၸွမ်းၶေႃႈၵိၼ်ၵႅၼ်ႇ ဢၼ်လႆႈလူင်းလၢႆးမိုဝ်းလိၵ်ႈႁူမ်ႈမၢႆပၢင်လူင်ဝႆႉမႃးၼၼ်ႉၵွႆးပႆႇပေႃး ထိုင်မႃး 1962 သမ်ႉထုၵ်ႇသိုၵ်းမၢၼ်ႈ ၼေႇဝိၼ်းဢွၼ်ႁူဝ် ႁုပ်ႈယိုတ်းဢမ်းၼၢၸ်ႈထႅင်ႈလႄႈ ၵူၼ်းမိူင်းလႆႈယူႇတႂ်ႈဢူင်ႈၽႃႇတိၼ်ၸဝ်ႈဢမ်းၼၢၸ်ႈ သိုၵ်းၽွင်းငမ်းမႃး တေႃႇထိုင် 2011 ဝၢႆးမီးၵၢၼ်လိူၵ်ႈ တင်ႈမိူဝ်ႈ 2010 သေလႆႈလူင်ပွင်ၸိုင်ႈဢၼ်ၵူၼ်းမိူင်း လိူၵ်ႈတင်ႈၶဝ်ႈမႃး ပူၵ်းပွင်ၽွင်းငမ်း။
ႁူမ်ႈဝႃႈၼၼ်သေတႃႉယင်းမီးဢူငဝ်းဢမ်းၼၢၸ်ႈသိုၵ်းသုမ်ႇၵုမ်းမိုတ်းမွင်ၶူပ်ႈငမ်းယူႇၾၢႆႇၼိုင်ႈၵေႃႈသိုၵ်းမၢၼ်ႈ ႁၢင်ႈႁႅၼ်းဝၢင်းၽႅၼ်ဝႆႉယဝ်ႉပိူဝ်ႈတႃႇဢဝ်သိုၵ်းမႃးၵုမ်းႁဵတ်းမွၵ်ႇၼႃႈၾၢင်ႁၢင်ႈဝႃႈ ပဵၼ်လူင်ပွင်ၸိုင်ႈၵူၼ်းမိူင်း ၼႆသေ ဢူးတဵင်းၸဵင်ႇလႆႈထွတ်ႇလွၼ်ႈၶူဝ်းသိုၵ်းဢွၵ်ႇ ၶၢပ်ႈပိူၵ်ႇၼွၵ်ႈသေၼုင်ႈသႂ်ႇၶူဝ်းၵူၼ်းမိူင်း ၼႄႁၢင်ႈၶၢပ်ႈ ပိူင်မိူင်းၻီႊမွၵ်ႉၶရေႊသီႊ။
ဢွၼ်ၼႃႈၼၼ်ႉ ၸၢတ်ႈၸိုင်ႈႈလုမ်ႈၾႃႉလႄႈလၢႆမူႇလၢႆၸုမ်းသူၼ်ႇလႆႈၵူၼ်း လႆႈႁၢႆးငၢၼ်းၵၢၼ်ပူၼ်ႉပႅၼ်သူၼ်ႇ လႆႈၵူၼ်းယူႇၶိူဝ်းၶိူဝ်း ဢိၵ်ႇတင်း ၵၢၼ်ပူၼ်ႉပႅၼ်သူၼ်ႇလႆႈၵူၼ်း ပဵၼ်ပၵ်းပဵၼ်ပိူင် ႁူမ်ႈတင်းၵၢၼ်ၶႃႈလၢင်ႉ မူၺ်ႉဝွတ်ႇၶိူဝ်းၵူၼ်း ၵၢၼ်ၶီႇၼဵၵ်းတဵၵ်းတဵင် ၵၢၼ်တဵၵ်ႉၸႂ်ႉႁႅင်းၵၢၼ်လုၵ်ႈဢွၼ်ႇ ႁူမ်ႈတင်း ၵၢၼ်ႁၢမ်းႁႅၵ်း လွင်ႈထၢင်ႇႁၢင်ႈၵၢၼ်ႁဵတ်းၵၢၼ်လၢတ်ႈ ၼႂ်းၽွင်းပူၼ်ႉမႃးၸိူဝ်းၼၼ်ႉ ၸင်ႇမႃးယွၼ်ႇယၢၼ်းဢူၼ်ႈယွမ်းလူင်း ဢိတ်းဢီႈသေတူင်ႉၼိုင်ယၢင်ႈၸူးၻီႊမွၵ်ႉၶရေႊသီႊလႄႈယူၵ်ႉမုၼ်းလွင်ႈၵိူဝ်းလီၼႂ်းၸၢတ်ႈၶိူဝ်းၵူၼ်းပိုၼ်ႉမိူင်း ႁူမ်ႈတင်း ၸၢတ်ႈၸိုင်ႈလုမ်ႈၾႃႉ။
သိုၵ်းမၢၼ်ႈၶပ်ႉတမ်းၵၢၼ်ၶဝ်ႈၸူးပိူင်ၼႂ်းထႃၼ မိူင်းၸွမ်ၸိုင်ႈဢၼ်မီးၵၢၼ်ႁူမ်ႈတုမ်လႄႈမီးလွင်ႈလွတ်ႈလႅဝ်း ထၢင်ႇႁၢင်ႈပၢႆးတႂ်ႈပိူင်ပိုင်းၸိုင်ႈမိူင်း 2008 သေတႃႉ ထိုင်မႃး 2021 လိူၼ်ၾႅပ်ႉၿိဝ်ႊရီႊ ဝၼ်းတီႈ 1 လူင်ပွင်ၸိုင်ႈ ၵူၼ်းမိူင်းဢၼ်ၼမ်းလူၺ်ႈၼၢင်းဢွင်ႇသၢၼ်းသုၵျီႇၼၼ်ႉၵေႃႈ ထုၵ်ႇသိုၵ်းမၢၼ်ႈမိၼ်းဢွင်ႇလၢႆႇ ႁုပ်ႈယိုတ်း ဢမ်းၼၢၸ်ႈသေပိုၼ်ၽၢဝ်ႇၵၢၼ်ၶိုၵ်းၶၵ်ႉယႂ်ႇလူင်ၶၢဝ်းတၢင်း 1 ပီ လႄႈဢဝ်ဢမ်းၼၢၸ်ႈၵၢၼ်ပူၵ်းပွင် ၽွင်းငမ်း ၸိုင်ႈမိူင်း ယူႇၼႂ်းမိုဝ်းၽူႈပွင်ၵၢၼ်သုင်သုတ်းၶွင်သိုၵ်း မိၼ်းဢွင်ႇလၢႆႇ ပဵၼ်ၸွမ်ၸိုင်ႈၶွင်မိူင်းမၢၼ်ႈ ႁပ်ႉၼႃႈတီႈ ပုၼ်ႈၽွၼ်း လႄႈ ၽူႈၼင်ႈၸိုင်ႈသၽႃးၶပ်းၶိုင်ၸိုင်ႈမိူင်း ႁပ်ႉၵၢၼ်တၼ်းႁဵင်းပဵၼ်ႁူဝ်ၼႃႈလူင်ပွင်ၸိုင်ႈ။
သၽႃးႁူမ်ႈတုမ်ႁႅင်းၵၢၼ်ၶွင်မိူင်းမၢၼ်ႈ ပဵၼ်ပိူင်ပိုင်းၸိုင်ႈမိူင်း ၽိုၼ်တီႈ 3 ၼပ်ႉတင်ႈတႄႇလႆႈမိူင်းၵွၼ်းၶေႃမႃး ထုၵ်ႇၶဵၼ်ႇတႅမ်ႈလူၺ်ႈၼမ်ႉမိုဝ်းသိုၵ်းမၢၼ်ႈ တႂ်ႈၵၢၼ်ၽွင်းငမ်းသိုၵ်းမၢၼ်ႈလႄႈၽိမ်း(ဢိတ်ႇ) ဢွၵ်ႇ မိူဝ်ႈလိူၼ် သႅပ်ႉထႅမ်းၿိူဝ်ႊရ် 2008 မိူင်းမၢၼ်ႈၽွင်းငမ်းလူၺ်ႈပၵ်းပိူင်သၽႃးဢၼ်မီးသၽႃးပွင်ၵူတ်းမၢႆ (ဢုပတေႇ) ဝႅပ်ႇ 2 သၽႃး(လူၺ်ႈမီးၸွမ်ၸိုင်ႈပဵၼ်ၽူႈၶပ်းၶိုင်ဢဝ်ပုၼ်ႈၽွၼ်းႁပ်ႉၽိတ်းထုၵ်ႇ လူၺ်ႈသၽႃးႁဵတ်းဢွၵ်ႇၵူတ်းမၢႆ)။
ၸဵမ်ၸဝ်ႉၵၢင်ၼႂ် ဝၼ်းတီႈ 1 လိူၼ်ၾႅပ်ႉၿိဝ်ႊရီႊ 2021 သိုၵ်းမၢၼ်ႈ တိၺွပ်းဢဝ်ၼၢင်းဢွင်ႇသၢၼ်းသုၵျီႇလႄႈ ၽူႈၼမ်းပႃႊတီႊ NLD လၢႆၵေႃႉၵႂႃႇ ၵၢၼ်သိုဝ်ႇသၢၼ်တိတ်းတေႃႇၵၼ်ၵေႃႈၶၢတ်ႇႁၢႆ ႁူမ်ႈတင်းၾူၼ်းၸိူဝ်းၼႆႉ MR TV ၶွင်လူင်ပွင်ၸိုင်ႈ ၵေႃႈဝႃႈ ဢမ်ႇၸၢင်ႈတေဢွၵ်ႇလၢႆးၵၢၼ်သင်လႆႈမိူဝ်ႈလဵဝ် မီးလွင်ႈၶတ်းၶွင်ႈ တၢင်း ထဵၵ်ႉၼိၶ်ႉ ၼႆလႄႈ ႁူမ်ႈတင်းႁၢႆးငၢၼ်းဢိၼ်ႊတိူဝ်ႊၼဵတ်ႉလူမ်ႉ(ၸႂ်ႉဢမ်ႇလႆႈ) ၸဵမ်မိူဝ်ႈ 3 မူင်းၵၢင်ၼႂ်ပုၼ်ႉယဝ်ႉ မီးၽူႈႁၼ်သိုၵ်းမၢၼ်ႈၼႂ်းဝဵင်းၼေႇပျီႇတေႃႇလႄႈဝဵင်းလူင်တႃႈၵုင်ႈတဵမ်ၵႂႃႇသဵင်ႈ။
တေႃႇသိုပ်ႇၼၼ်ႉမႃး သိုၵ်းမၢၼ်ႈပိုၼ်ၽၢဝ်ႇဢွၵ်ႇမႃးဝႃႈ သိုၵ်းၶူပ်ႈၵုမ်းႁၵ်ႉသႃၵၢၼ်ၸိုင်ႈမိူင်းဝႆႉ 1 ပီ ၸွမ်ၸိုင်ႈ လူင်းလၢႆးမိုဝ်းပိုၼ်ၽၢဝ်ႇဝႃႈ ၵၢၼ်ဢဝ်ပုၼ်ႈၽွၼ်း ၶပ်းၶိုင်ပူၵ်းပွင်ၸိုင်ႈမိူင်းလႄႈၾၢႆႇၵူၼ်းမၢႆတင်းသဵင်ႈ လႆႈထၢႆႇ ဢူၼ်းပုတ်ႈမွပ်ႈပၼ်ၸွမ်ၸိၵ်းသိုၵ်းလူင်မိၼ်းဢွင်ႇလၢႆႇတင်းမူတ်းယဝ်ႉ။
ဝၢႆးၼၼ်ႉၵေႃႈမီးၵၢၼ်ႁွင်ႉပၢင်ၵုမ်သၽႃးၾၢႆႇသိုၵ်းလႄႈၾၢႆႇမၼ်ႈၼိမ်ယဵၼ် ႁၵ်ႉသႃၵၢၼ်ၸွမ်ၸိုင်ႈ ပဵၼ်ႁူဝ် ပဝ်ႈလႄႈၸွမ်သိုၵ်းၸၼ်ႉသုင်ၶဝ်ႈႁူမ်ႈယဝ်ႉ ၸီႉၸႅင်ႈဢွၵ်ႇမႃးဝႃႈတေၸတ်းပၢင်လိူၵ်ႈတင်ႈမႂ်ႇ ႁူမ်ႈတင်း ၶိုၼ်းမွပ်ႈပၼ်ဢမ်းၼၢၸ်ႈ ဝၢႆးၸတ်းႁဵတ်းပၢင်လိူၵ်ႈတင်ႈမႂ်ႇ။
လၢႆၸိုင်ႈမိူင်း ၸိူင်ႉၼင်ႇ ၿင်ႊၵလႃႊထဵတ်ႉ ၶႄႇ ဢိၼ်းၻီႊယိူဝ်ႊ ဢိၼ်ႊၻူဝ်ႊၼီႊသျိူဝ်ႊ မႃႊလေႊသျိူဝ်ႊ ပႃႊၵီႊသထၢၼ် ၽိလိပ်ႊပိၼ်ႊ ၵူဝ်ႊလီႊယိူဝ်ႊၸၢၼ်း လႄႈ သိင်ႊၵပူဝ်ႊရ် ၼႄထိုင်လွင်ႈမႆႈၸႂ်ငမ်းငဝ်းၸွမ်း ၵၢၼ်ဢၼ်သိုၵ်းမၢၼ်ႈယိုတ်းဢမ်းၼၢၸ်ႈ လႄႈ သူၼ်းဢီးႁႂ်ႈမီးၵၢၼ်ဢုပ်ႇဢူဝ်းပိူဝ်ႈႁႃတၢင်းၵႄႈပၼ်ႁႃ။
ၼႂ်းၽွင်းၼင်ႇၼၼ် ဢေႃးသ်တေးလျႃး ၶႅၼ်ႊၼႃႊၻႃႊ ၾရင်ႇသဵတ်ႇ ၵျမၼီႊ ၵျပၼ်ႊ ၼိဝ်ႊသီႊလႅၼ်ႊ သပဵၼ်ႊ သဝီးၻဵၼ်ႊ တုရၵီႊ ဢိင်းၵလဵသျ်း လႄႈ ဢမေႊရိၵႃႊ လႆႈဢွၵ်ႇမႃးသႄႉသွမ်းသိုၵ်းမၢၼ်ႈ ယိုတ်း ဢမ်းၼၢတ်ႈ ႁူမ်ႈတင်းႁဵၵ်ႈႁွင်ႉႁႂ်ႈပွႆႇၼၢင်းဢွင်ႇသၢၼ်းသုၵျီႇလႄႈၽူႈၼမ်းတင်းသဵင်ႈ။ တၢင်းတီႈႁိူၼ်းႁေႃၶၢဝ် White House လႆႈဢွၵ်ႇၵၢဝ်ႇပိုၼ်လွၵ်ႇငိုတ်ႇဝႃႈ တေၸႂ်ႉလွၵ်းလၢႆးၶႂမ်ႈၶတ်းႁတ်ႉႁႅတ်ႉႁၢဝ်ႁႅင်း။
ၵမ်ႊပူႊၶျႃႊ ထႆး ဝႅတ်ႉၼၢမ်း ၵေႃႈဢွၵ်ႇမႃးပၢၵ်ႈပၢႆႇဝဵင်ႇ ဢမ်ႇၵမ်ႉထႅမ်ၾၢႆႇလႂ် ႁူမ်ႈတင်းလၢတ်ႈဝႃႈ – ၵၢၼ်ယိုတ်း ဢမ်းၼၢၸ်ႈၼၼ်ႉ ပဵၼ်ၵိၸ်ႇၵၢၼ်ပၢႆးၼႂ်းမိူင်းၽႂ်မိူင်းမၼ်း။ ၾၢႆႇတၢင်းၸၢတ်ႈၸိုင်ႈလုမ်ႈၾႃႉ ၵုမ်ႇဢႃႊသျဵၼ်ႊ ႁူမ်ႈတုမ်ယူႊရူပ်ႉတႄႉဢွၵ်ႇမႃးၼႄထိုင်လွင်ႈၵႂင်ၸႂ်ငမ်းငဝ်းၸွမ်းလႄႈ ႁႂ်ႈဝၢႆႇၼႃႈမႃးဢုပ်ႇဢူဝ်းၵၼ် လိူဝ်ၼၼ်ႉ ႁူမ်ႈတုမ်ယူႊရူပ်ႉ ယင်းဢွၵ်ႇၶေႃႈသႄႉသွမ်း ဢိၵ်ႇတင်း ႁဵၵ်ႉႁွင်ႉႁႂ်ႈပွႆႇၽူႈထုၵ်ႇၵုမ်းၶင်တင်းသဵင်ႈ။
ၵေႃၵမ်ၵၢၼ်ၽွင်းလူင်ၾၢႆႇလွင်ႈမၼ်ႈၼိမ်ယဵၼ်ၸၢတ်ႈၸိုင်ႈလုမ်ႈၾႃႉ ႁွင်ႉပၢင်ၵုမ်ၶိုၵ်းၶၵ်းထတ်းထွင်ႁႃၶေႃႈ မၵ်းမၼ်ႈပိူဝ်ႈတၵ်ႉတိူၼ်ႁႂ်ႈသိုၵ်းမၢၼ်ႈႁူၼ်ၶိုၼ်းသူႇ ပိူင်ၵၢၼ်ပူၵ်းပွင်ၽွင်းငမ်းထၢင်ႇႁၢင်ႈလွတ်ႈလႅဝ်း (ၻီႊ မွၵ်ႉၶရေႊသီႊ) ဝႆးဝႆး ႁူမ်ႈတင်းသႄႉသွမ်းလၢႆးႁဵတ်းလၢႆးသၢင်ႈၶွင်သိုၵ်းမၢၼ်ႈလႄႈႁဵၵ်ႈႁွင်ႉႁႂ်ႈပွႆႇၽူႈထုၵ်ႇတူတ်ႈ (တၢမ်ႇ)။ ၵွႆးၵႃႈၶႄႇလႄႈရသ်ႉသျိူဝ်ႊသၢၼ်ၶတ်း။ ဢိၼ်းၻီႊယိူဝ်ႊတင်းဝႅတ်ႉၼၢမ်းယင်းတင်ႈၶေႃႈဢမ်သဵင် ၵဵဝ်ႇလူၺ်ႈတႃႇဢွၵ်ႇၶေႃႈမၵ်းမၼ်ႈ။
သိုပ်ႇၼၼ်ႉမႃးထိုင်ဝၼ်းတီႈ 24 လိူၼ်ၾႅပ်ႉၿိဝ်ႊရီႊ 2021 ၽွင်းလူင်ၼွၵ်ႈမိူင်းမႂ်ႇၶွင်သိုၵ်းမၢၼ်ႈ ယႅမ်ႈမိူင်းထႆး ပဵၼ်မိူင်းဢွၼ်တၢင်းသုတ်းဝၢႆးယိုတ်းဢမ်းၼၢၸ်ႈလူင်ပွင်ၸိုင်ႈၵူၼ်းမိူင်း (လိၵ်ႈၽိုၼ်ၶၢဝ်ႇၶွင်မၢၼ်ႈဝႃႈ လူင်ပွင် ၸိုင်ႈထႆးပဵၼ်ၽူႈၸိူၼ်းဝွၵ်ႇမႃး ၼပ်ႉပဵၼ်ၶိူင်ႈမိုဝ်းၶွင်သိုၵ်းမၢၼ်ႈ ဢၼ်ဢဝ်ဢၢင်ႈပဵၼ်လွင်ႈတဵင်ႈထမ်းၼႂ်း ၵၢၼ်ယိုတ်းဢမ်းၼၢၸ်ႈ။
ၸိူင်ႉႁိုဝ်ၵေႃႈလီ တင်ႈတႄႇဝၼ်းသိုၵ်းမၢၼ်ႈႁုပ်ႈယိုတ်းဢမ်းၼၢၸ်ႈယဝ်ႉ ၵၢၼ်လုၵ်ႉႁိုၼ်ႇၶႂမ်ႈၶတ်းၵေႃႈႁၢဝ်ႈ ႁႅင်း ၶိုၼ်ႈ ၾုင်ၵူၼ်းမိူင်းတိူဝ်းလိူဝ်ၼမ်မႃးၵူႈဝၼ်းၵူႈဝၼ်း သိုၵ်းမၢၼ်ႈၵေႃႈႁုၵ်းႁၢႆႉဢဝ်လၢႆမိူၵ်ႈမႂ်ႈၶဵၼ်ႇၶႃႈယိုဝ်း တၢႆ ပေႃႉထုပ်ႉလၢၵ်ႈၸၼ် တိၺွပ်းၵုမ်းၶင် ထုၵ်ႇပွင်ႁၢႆႉယူႇၾၢႆႇလဵဝ် တေႃႇထိုင်ၵူၼ်းမိူင်းဢမ်ႇယိူၼ်ႉလႆႈ လႄႈ ၵိူတ်ႇဢွၵ်ႇမီမႃးၽူႈႁတ်းငၢၼ် လုၵ်ႉယိပ်းၵွင်ႈၵၢင်ႇၾိုၼ်ႉဝၢႆႇတေႃႇသူႈတိုၵ်းတေႃးၶိုၼ်းသိုၵ်းမၢၼ်ႈလႄႈ ၾႆးပၢင် တိုၵ်းၵေႃႈ ၶိုၼ်းႁၢဝ်ႈႁႅင်းလုၵ်ႈမႆႈႁုပ်ႇ ၽဝ်ၸွတ်ႇတူဝ်ႈတင်းမိူင်းပတ်းပိုၼ်ႉ ၵူႈပွၵ်ႈတႄႉ သိုၵ်းၼႂ်းမိူင်းၼႆႉမီးၼႂ်း မိူင်းၸၢဝ်းၶိူဝ်းၵွႆး မိူဝ်ႈလဵဝ်ၼႂ်းမိူင်းမၢၼ်ႈၵေႃႈ မီးၸွတ်ႇတူဝ်ႈယဝ်ႉ။
ဝၢႆးသိုၵ်းမၢၼ်ႈမိၼ်းဢွင်ႇလၢႆႇ ယိုတ်းဢမ်းၼၢၸ်ႈမႃးၶၢဝ်းတၢင်း 2 ပီပၢႆပၢႆ ၸမ်ထိုင် 3 ပီၼႆႉငဝ်းလၢႆးၵၢၼ်မၢၵ်ႈမီး ၵၢၼ်သူၼ်ႇလႆႈၵူၼ်း ယိင်ႈတူၵ်းတႅမ်ႇလူင်းၵူႈဝၼ်း ၵူၼ်းၵွတ်းၽၢၼ်ဢိုပ်းၵၼ်ႈၼမ်ၶိုၼ်ႈမႃး ၵူၼ်းလၵ်ႉၵူၼ်း ၸူၼ်မၢၵ်ႈလိူင်ႇၼမ် ၵူၼ်းမၢၵ်ႈမီးၵမ်ႈၼမ်ပၢႆႈဢွၵ်ႇၼွၵ်ႈမိူင်း ၵႃႈၶၼ်ငိုၼ်းတူၵ်း ၵၢၼ်ငိုၼ်းတေလူမ်ႉပိၼ်ႈ ၸိူမ်ႈၼႆႈမိူၼ် မိူင်းလၢဝ်း ဢၼ်ၵိူတ်ႇပဵၼ်ယူႇယၢမ်းလဵဝ်ၼႆႉယဝ်ႉ။
မွၼ်းၶိူဝ်း
20230912
