ၽႃသႃလိၵ်ႈလၢႆးၵႂၢမ်းလၢတ်ႈ ၾိင်ႈငႄႈႁိတ်ႈႁွႆး ဝွၵ်ႇၼႄထိုင်ၸိူဝ်ႉၸၢတ်ႈၶိူဝ်းၵူၼ်းၼိုင်ႈၶိူဝ်းပဵၼ်တူဝ်ၵဝ်ႇ ႁင်းၶေႃ ၼႂ်းၵႄႈၾုင်ၵူၼ်းၼႂ်းလူၵ်ႈ(လုမ်ႈၾႃႉ) ယၢမ်းၼႆႉ ၼပ်ႉႁူဝ်ၵူၼ်းၸမ်ၸမ် 8 ႁဵင်လၢၼ်ႉၵေႃႉ ယဝ်ႉသေတႃႉ လိူဝ်သေၵူၼ်းၶိူဝ်းယႂ်ႇယဝ်ႉ ၵူၼ်းၶိူဝ်းလဵၵ်ႉၶိူဝ်းၼွႆႉ တေၸၢင်ႈထုၵ်ႇဢူမ်ဢိုၼ်ႁၢႆလၢႆ ၼႂ်းၵႄႈၵၢပ်ႈပၢၼ်မႂ်ႇၼႆႉ လႆႈ ငၢႆႈလူမ်လူၺ်ႈႁဵတ်ႇ (လွင်ႈတၢင်း) လၢႆလၢႆလွင်ႈ။
ပိူင်လူင်မၼ်းယွၼ်ႉၵွပ်ႈသူင်မိုတ်ႈမၵ်ႉ ထၢင်ႇယႂ်ႇ သၢင်ႈၾၢင်ႁၢင်ႈ လႅၼ်ႈၸွမ်းၸၼ်ႉၶိူဝ်းၵူၼ်းၶိုၼ်ႈယႂ်ႇ ၵူဝ် ဢမ်ႇၶိုတ်းတၼ်းပိူၼ်ႈ ၵူဝ်ဢမ်ႇမိူၼ်ပိူၼ်ႈ ၵူဝ်ပိူၼ်ႈထၢင်ႇလဵၵ်ႉဝႃႈဢမ်ႇႁူႉသင် ၵူဝ်ပိူၼ်ႈဝႃႈပဵၼ်ၵူၼ်းၶိူဝ်းလဵၵ်ႉ ၶိူဝ်းၼွႆႉ ပဵၼ်ၵူၼ်းဝၢၼ်ႈၼွၵ်ႈၼႃးပၢင်ႇၼႆသေ ၵၼ်ႉၵုၵ်ႉယိူင်ႈၸွမ်းႁႂ်ႈမိူၼ်ပိူၼ်ႈ ႁႂ်ႈငၢႆးပိူၼ်ႈၼႂ်းၾုင်မူႇၶိူဝ်း ၵူၼ်းၸၼ်ႉသုင် ဢၼ်ၶိုတ်းၵၢပ်ႈတၼ်းပၢၼ်ယူႇယၢမ်းလဵဝ်။
ၽႃသႃၵႂၢမ်းလၢတ်ႈလိၵ်ႈလၢႆးတႆးႁဝ်းမီးမႃးၼပ်ႉႁူဝ်ပၢၵ်ႇႁဵင်ပီသေတႃႉ ႁူမ်ႈဝႃႈယင်းပႆႇတႅၵ်ႇလႅင်းတႅတ်ႈတေႃး ၼႄႉၼွၼ်းတၢႆတူဝ် ပႆႇမီးတိုဝ်ႉတၢင်းလႆႈယုၵ်ႉမုၼ်း ႁဵတ်းႁႂ်ႈၶိုၼ်ႈယႂ်ႇၶိုတ်းၸၼ်ႉပဵင်းပိူၼ်ႈလႆႈထိုင်ႁူဝ်ပၢၵ်ႇ တဵမ်ၼႆၵေႃႈ မိူဝ်ႈထိုင်မႃးဝၢႆးသိုၵ်းလူၵ်ႈ (လုမ်ႈၾႃႉပွၵ်ႈ 2) ယဝ်ႉ ပဵၵ်ႉသမ်ႉလႆႈမိူင်းၵွၼ်းၶေႃ ႁူမ်ႈတင်းမၢၼ်ႈ ပူၵ်းတင်ႈမိူင်းႁူမ်ႈတုမ်ၸွမ်းၵၼ်သေတႃႉ သမ်ႉထုၵ်ႇလွၵ်ႇလႅၼ်တႆးဢမ်ႇလႆႈမီးဢမ်းၼၢၸ်ႈ ဢမ်ႇမီးသူၼ်ႇလႆႈ ႁူမ်ႈမိုဝ်းပူၵ်းပွင်ဝၢၼ်ႈမိူင်းသင်သိင် သေၸိူဝ်ႉသေပိူင်လႄႈလိၵ်ႈတႆးႁဝ်းၵေႃႈဢမ်ႇမီးတိုဝ်ႉတၢင်းလႆႈယုၵ်ႉမုၼ်း။
ယွၼ်ႉၼၼ်ႉ မိူဝ်ႈဢမ်ႇလႆႈမီးဢမ်းၼၢၸ်ႈပူၵ်းပွင်ၵေႃႈ တႃႇတေယုၵ်ႉမုၼ်း ၵၢၼ်ဝၢၼ်ႈမိူင်း ၵၢၼ်မၢၵ်ႈမီး ၵၢၼ်လိၵ်ႈလၢႆး ၵၢၼ်ပၺ်ၺႃ ႁူမ်ႈတင်းၵၢၼ်ၵူႈလွင်ႈလွင်ႈၵေႃႈ ႁၢမ်းႁႅၵ်းတိုဝ်ႉတၢင်းပႅတ်ႈသဵင်ႈ တႃႇဢဝ်တူဝ်ၸႂ် လွတ်ႈၵႂႃႇဝၼ်းဝၼ်းၼၼ်ႉၵွႆးၵေႃႈ ပဵၼ်လွင်ႈၵပ်ႉၵိၼ်းၶၢၼ်ၸႂ်လူင်ယူႇယဝ်ႉ။
ၽႃသႃလိၵ်ႈလၢႆးၵႂၢမ်းလၢတ်ႈ ၾိင်ႈႁိတ်ႈႁွႆးတႆးႁဝ်း မီးမႃးၸိူင်ႉႁိုဝ်ၵေႃႈ တိုၵ်ႉမီးယူႇၸိူင်ႉၼၼ်။ ႁူမ်ႈဝႃႈၵၢပ်ႈ ပၢၼ်ဝၢၼ်ႈမိူင်းလႅၵ်ႈလၢႆႈပိၼ်ႇပႆႇမႃးထိုင် ႁူဝ်ပၢၵ်ႇပီ 21 ယဝ်ႉၵေႃႈ ႁဝ်းတိုၵ်ႉယူႇမိူၼ် မိူဝ်ႈၵွၼ်ႇ ။
မိူဝ်ႈၶၢဝ်းတၢင်းယိုတ်ႈယၢဝ်းၵႆမႃးႁိုင် ပူၼ်ႉၶၢမ်ႈဢၻိတ်ႇ(မိူဝ်ႈၵွၼ်ႇ) ယၢင်ႈၶဝ်ႈသူႇၸုပ်ႈပၢၼ်မႂ်ႇမႂ်ႇ ၵူႈသမ်ႇ ၵူႈပိူင် တင်းဢၼ်ႁဝ်းဢမ်ႇလႆႈၶၢတ်ႈလၢမ်းမႃး ဢမ်ႇလႆႈဝူၼ်ႉၶွပ်ႈထိုင် ဢမ်ႇလႆႈႁၢင်ႈႁႅၼ်းၶပ်းၶိုင်မႃးၼၼ်ႉ ၵိုင်ႉၵင်ႉမႃးထူပ်းႁူပ်ႉပၢၼ်မႂ်ႇမႂ်ႇ ပၢၼ်တီႊၵျိတ်ႇထိူဝ်လ်ႊ (Digital)ၵမ်းလဵဝ်လႄႈ ဢမ်ႇတၼ်းတင်ႈတူဝ် ဢမ်ႇတၼ်းၾၢင်ႉသတိ ၸင်ႇပဵၼ်လွင်ႈၵႂင်ဝၢင်ႇဝိူဝ်ႈ ဝၵ်ႉတၢဝ်းလႆႈသင် ႁႂ်ႈယူႇလႆႈၼႂ်းၵၢပ်ႈပၢၼ်မႂ်ႇမႂ်ႇၼႆႉ ၵႃႈလႆႈၵၼ်ႉၵုၵ်ႉ လဵပ်ႈႁဵၼ်းဢဝ် တင်းၶိုတ်းဢမ်ႇၶိုတ်း မေႃဢမ်ႇမေႃၵေႃႈယိူင်ႈယၢင်ႈၸွမ်းပိူၼ်ႈၵႂႃႇ ၽႂ်ႁဵၼ်းႁူႉလႆႈလီလႆႈဝႆးၵေႃႈ ၶိုတ်းၸမ်ပိူၼ်ႈ ၽႂ်ၼူၵ်ႇၼိုၵ်းထိူင်းၵေႃႈ ယၢၼ်ႁၢင်ႇၵႆပိူၼ်ႈ။
မိူဝ်ႈလဵဝ် ၽႃသႃ လိၵ်ႈလၢႆးၵႂၢမ်းလၢတ်ႈပိူၼ်ႈပေႃးမီးၸေးၸွတ်ႇၵူႈလွင်ႈၼႂ်းပပ်ႉႁိုၼ်ႇၽိုၼ်လိၵ်ႈၽိုၼ်လၢႆးယဝ်ႉ ဢမ်ႇၵႃး ၽႅဝ်ႇၵႂႃႇၼႂ်းၼႅင်ႈၼိူဝ်ဢွၼ်ႊလၢႆႊမူတ်းယဝ်ႉ ၶႂ်ႈႁူႉၶႂ်ႈမေႃ ၶႂ်ႈႁၼ်သင်ၵေႃႈၶဝ်ႈႁႃႁဵၼ်းႁူႉဢဝ်ၼႂ်း Google လႆႈမူတ်းယဝ်ႉ ၸူးသေဝႃႈ ဢမ်ႇလႆႈဝႂ်ၸုမ်ႈၶူးၼၼ်ႉၵွႆး။
တေႃႈၼင်ႇၼၼ် တႆးႁဝ်းယင်းပႆႇၶႂ်ႈတႅမ်ႈလိၵ်ႈတႆး ပႆႇၶႂ်ႈလၢတ်ႈၵႂၢမ်းတႆး တိုၵ်ႉဝႃႈ ၵူဝ်ပိူၼ်ႈဢမ်ႇႁူႉ ၵူဝ်ပိူၼ်ႈ ဢမ်ႇၶဝ်ႈၸႂ် ၵူဝ်ပိူၼ်ႈဢမ်ႇမီးၾွၼ်ႉ ၵူဝ်ပိူၼ်ႈဢၢၼ်ႇဢမ်ႇလႆႈ ပဵၼ်တၢင်းမႆႈၸႂ်လူင်ၸွမ်းပိူၼ်ႈယူႇ။ ၼႂ်းလူၵ်ႈ (လူဝ်းၵ) လူင်ၼႆႉ ၽႃသႃၵၢင်ၶွင်လူၵ်ႈ(လုမ်ႈၾႃႉ) ဢၼ်ၸႂ်ႉတိုဝ်းၵူႈၸိုင်ႈမိူင်း ပဵၼ်ၽႃသႃဢိင်းၵလဵတ်ႈ။
လိူဝ်ၼၼ်ႉ ႁဝ်းၵေႃႈတေလႆႈႁၼ် “မိၵ်ႈ”(ၵႃ) ၵုၼ်ႇသိၼ်ၵႃႉၶူဝ်းၶွင် တၢင်းၵိၼ်တၢင်းယႅမ်ႉဢၼ်ပိူၼ်ႈႁဵတ်းဢွၵ်ႇ မႃး တိုၼ်းမီးၽႃသႃလိၵ်ႈပိူၼ်ႈ ဢမ်ႇဝႃႈၽႂ်တေႁူႉဢမ်ႇႁူႉၵေႃႈယဝ်ႉ ၸဵမ်ဢိင်းၵလဵတ်ႈ ၶႄႇ ၵလႃး မၢၼ်ႈ ၵျပၼ်ႊ ၵူဝ်ႊလီႊယိူဝ်ႊ ဢႃႊရၢပ်ႉ ၽႂ်ႁဵတ်းၵေႃႈ သႂ်ႇလိၵ်ႈတႅမ်ႈလိၵ်ႈၸိူဝ်ႉၶိူဝ်းမၼ်းပဵၼ်လၵ်းသေ ႁူမ်ႈဝႃႈပႃး ဢိင်းၵလဵတ်ႈၵေႃႈ ပဵၼ်တီႈ 2 ။ ၵွႆးၵႃႈတႆးႁဝ်းသမ်ႉ ၵူဝ်ပိူၼ်ႈဢမ်ႇႁူႉ ဢမ်ႇၶဝ်ႈၸႂ် ၵမ်ႈၼမ်တေတႅမ်ႈ တေသႂ်ႇ “မိၵ်ႈ”(ၵႃ) ပဵၼ်လိၵ်ႈမၢၼ်ႈ ။ ၵူၼ်းသိုဝ်ႉ ၵေႃႈထၢင်ႇဝႃႈပဵၼ် ၶွင်မၢၼ်ႈႁဵတ်းဢွၵ်ႇ (ၸိူဝ်းၼႆႉၵွႆးၵေႃႈ ႁဵတ်းႁႂ်ႈ ၽီမိုဝ်း / ၼမ်ႉတိၼ်ၼမ်ႉမိုဝ်းၶွင်ႁဝ်းပဵၼ်ၶွင်ပိူၼ်ႈ) ။
ႁူမ်ႈပႃးတင်းသိုဝ်ႇတီႊၵျိတ်ႇထိူဝ်လ်ႊ(Digital) ဢၼ်ပဵၼ်ၶိူင်ႈမိုဝ်းပိူဝ်ႈတႃႇၸႂ်ႉၼႂ်းၵၢၼ်တၢင်းတူင်ႇဝူင်း ၵၢၼ်သိုဝ်ႇသၢရ် (လွင်ႈၵပ်းသိုပ်ႇတိတ်းတေႃႇ) ဝူင်ႈၵၢင် ၼႂ်းၶိူဝ်းၶၢႆႇၽၢၼ်ႇတၢင်းဝႅပ်ႉသၢႆႉ လႄႈပရူဝ်ႊၵႅမ်ႊ ၼႂ်းၵၢပ်ႈသိုဝ်ႇတေႃႇၵူႈလွင်ႈလွင်ႈဢၼ်မီး ၵၢၼ်ၸိူမ်ႈၸပ်းၵၢမ်းသိုပ်ႇၵၼ်တၢင်းဢိၼ်ႊတိူဝ်ႊရ်ၼဵတ်ႉ လူၺ်ႈၼႅၼ်ႉႁႂ်ႈၽူႈၸႂ်ႉ တင်းၽူႈသူင်ႇသၢရ်(လိၵ်ႈ) လႄႈ ၽူႈႁပ်ႉသၢရ်(လိၵ်ႈ) မီးသူၼ်ႇႁူမ်ႈသၢင်ႈလူၺ်ႈၵၼ်ၸွမ်းပိူင်လၢႆးလီ ၼႂ်းၵၢၼ်ၶူင်သၢင်ႈဢွၵ်ႇထွႆႈၼိူဝ်ႉၵႂၢမ်း လူၺ်ႈၾၢင်ႁၢင်ႈ ဝႅပ်ႇၶေႃႈမုလ်း တင်းႁၢင်ႈလႄႈသဵင်ၸိူဝ်းၼႆႉ မိူဝ်ႈႁဵတ်းသၢင်ႈဢွၵ်ႇပဵၼ်ၽႃသႃလိၵ်ႈၵႂၢမ်းတႆး ၶွင်ႁဝ်းၵေႃႈ ပဵၼ်ၶိူင်ႈမိၵ်ႈမၢႆ(ၵႃ)ၶွင်ႁဝ်းႁင်းၵွႆး မၼ်းၵေႃႈတေၵိုၵ်းယူႇဝႆႉၼႂ်းၼႅၼ်ႈၼိူဝ်ဢွၼ်ႊလၢႆႊၵႂႃႇၵူႈမိူဝ်ႈ ထိုင်ပၢၼ်လုၵ်ႈလၢၼ်ဢၼ်ၸွမ်းမႃးပႃႈလင်ၵေႃႈ တေႁၼ်ၼမ်ႉမိုဝ်းႁဝ်း ႁဵတ်းသၢင်ႈ ဢၼ်တႅမ်ႈ လၢတ်ႈၵိုၵ်း ဝႆႉၵႂႃႇ။
ယူႊၼႅတ်ႉသ်ၵူဝ်ႊ(UNESCO) ႁၢႆးငၢၼ်းၵၢဝ်ႇလၢတ်ႈဝႆႉဝႃႈ ၽႃသႃ လိၵ်ႈလၢႆး ၵႂၢမ်းလၢတ်ႈၵူႈၶိူဝ်းၶိူဝ်း ဢၼ်မီးယူႇ ၼႂ်းလူၵ်ႈ (လူဝ်းၵ / လုမ်ႈၾႃႉ) လုၵ်ႈၼႆႉ 6,000 ၽႃသႃယၢမ်းလဵဝ် မွၵ်ႈၶိုင်ႈၼိုင်ႈတေၸၢင်ႈႁၢႆၵႂႃႇ ဝႃႈၼႆ။ ၸိူဝ်းၼႆႉ ပဵၼ်ယွၼ်ႉႁႅင်းလူၵ်ႈဢၼ်မုၼ်ပၼ်ႇလႄႈၵၢၼ်လႅၵ်ႈလၢႆႈငဝ်းလၢႆးၵူႈပိူင်ပိူင် လူၺ်ႈ သၽႃးဝ ၵၢၼ် ယူၵ်ႉယၢႆႉၶၢႆႉတီႈယူႇတၼ်းသဝ်း ၵၢၼ်မၢၵ်ႈမီး ၵၢၼ်ဝၢၼ်ႈၵၢၼ်မိူင်း ၵၢၼ်သိုၵ်း ၵၢၼ်သုၵ်ႉယုင်ႈဢူၼ်မေႃး ၸိူဝ်းၼႆႉၵေႃႈ ပဵၼ်ႁဵတ်ႇလွင်ႈတၢင်းပိူင်ၼိုင်ႈ ၵၢၼ်ၶဝ်ႈသူႇၸုပ်ႈသႅၼ်းပၢၼ်လူၵ်ႈၵႅပ်ႈလူင်းသေ ဢမ်ႇမီးၶွပ်ႇ လႅၼ်ပၢႆးဝူၼ်ႉ ဢမ်ႇမီးၶွပ်ႈလႅၼ်ၵၢၼ်ၸႂ်ႉၽႃသႃၵႂၢမ်းလၢတ်ႈလိၵ်ႈလၢႆး ၶူဝ်းၼုင်ႈတၢင်းဝႆ။
ၸိူဝ်းၼႆႉယဝ်ႉ ပေႃးႁဝ်းဢမ်ႇဢွၼ်လုၵ်ႈလၢၼ်ၸႂ်ႉတိုဝ်း ဢမ်ႇႁူႉၸၵ်းၵၢၼ်မႅတ်ႇပႅင်းပႂ်ႉပႃးႁၵ်ႉသႃယူၵ်ႉယွင်ႈ ဢမ်ႇႁၢင်ႈႁႅၼ်းဝႆႉၸိုင် ၼႂ်းၶိုင်ၼိုင်ႈၶွင် 6,000 ၽႃသႃၼႂ်းလူၵ်ႈၼႆႉ ပႃးႁဝ်းၶိူဝ်းၼိုင်ႈယဝ်ႉၼႆတေဢမ်ႇလွတ်ႈ ပူၼ်ႉလႆႈ။ ပေႃးတေၵုမ်ႇၵူဝ်ၸိူဝ်းၶဝ်ဢမ်ႇမေႃဢၢၼ်ႇလႄႈဢမ်ႇတႅမ်ႈ ၵူဝ်ၸိူဝ်းၶဝ်ဢမ်ႇမေႃထွမ်ႇလႄႈ ဢမ်ႇ လၢတ်ႈ ၵူဝ်ၸိူဝ်းၶဝ်ဢမ်ႇႁူႉၸၵ်းလႄႈဢမ်ႇႁဵတ်းၼႄၼႆတႄႉ ၶိူဝ်းႁဝ်းတေမူၺ်ႉတေႁၢႆ ပဵၼ်ၵွမ်ႉႁဝ်းႁဵတ်းပဵၼ် ႁင်းၵွႆးၼၼ်ႉၵွႆး။
မိူဝ်ႈၸိူဝ်းၶဝ်ပဵၼ်လုၵ်ႈမႄႈတႆး ၶဝ်ဢမ်ႇမေႃဢၢၼ်ႇၼၼ်ႉပဵၼ်ၼႃႈတီႈပုၼ်ႈၽွၼ်းၶဝ် ၸိူဝ်းၶဝ်ဢမ်ႇမီးၾွၼ်ႉ လိၵ်ႈတႆးၵေႃႈပဵၼ်ၼႃႈတီႈပုၼ်ႈၽွၼ်းၶဝ် ၸိူဝ်းၶဝ်ဢမ်ႇမေႃထွမ်ႇမေႃလၢတ်ႈၵႂၢမ်းတႆးၵေႃႈ ပဵၼ်ၼႃႈတီႈပုၼ်ႈ ၽွၼ်းၶဝ်ၵွႆး။ မိူဝ်ႈၶဝ်လႄႈႁဝ်းပဵၼ်တႆး ႁဝ်းမီးၼႃႈတီႈထုၵ်ႇလႆႈတႅမ်ႈလိၵ်ႈတႆး ထုၵ်ႇလႆႈလၢတ်ႈၵႂၢမ်းတႆး ထုၵ်ႇလႆႈၸႂ်ႉၽႃသႃၶိူဝ်းတႆးႁဝ်းတေႃႇတႆးၼၼ်ႉၵွႆး ယွၼ်ႉၵွပ်ႈႁဝ်းပဵၼ်တႆး။
မွၼ်းၶိူဝ်း
20230908
