ၵဵင်းတုင်ၵၢပ်ႈပၢၼ်ယၢမ်းလဵဝ်

ဝၢႆးသိုၵ်းလူၵ်ႈ(လုမ်ႈၾႃႉ) ပွၵ်ႈၵမ်း 2 သဵင်ႈသုတ်းယဝ်ႉတူဝ်ႈ လူင်ပွင်ၸိုင်ႈထႆးတၵ်းမွပ်ႈၵဵင်းတုင်ပၼ်မုၵ်ႉၸုမ်းလူင် ၵႅၼ်ႇၸိုင်ႈ (ၸၢတ်ႈၸိုင်ႈလုမ်ႈၾႃႉ)။  ဢင်းၵိတ်းသျ်ၶဝ်ႈမႃးမီးဢူငဝ်းၼိူဝ်မိူင်းမၢၼ်ႈလႄႈၵဵင်းတုင်ထႅင်ႈၵမ်းၼိုင်ႈ။ ၽရူမ်ႊလိုဝ်း(ၸဝ်ႈၾႃႉၵဵင်းတုင်) တတ်းသိၼ်ၸႂ်မၼ်းၸဝ်ႈၶဝ်ႈမႃးပၵ်းသဝ်းယူႇၶိုၼ်းတီႈၵဵင်းတုင် ႁူမ်ႈတင်း မုင်ႉႁေႃ ႁိူၼ်းထႅင်ႈၵမ်းၼိုင်ႈ။

မိူင်းမၢၼ်ႈလႆႈလွတ်ႈလႅဝ်းၵွၼ်းၶေႃတီႈဢင်းၵိတ်းသျ် မိူဝ်ႈဝၼ်းတီႈ 4 လိူၼ်ၵျႅၼ်ႊၼိဝ်ႊရီႊ 1948 ယွၼ်ႉ ဢင်းၵိတ်းသျ် မီးဢူငဝ်းၼိူဝ်မၢၼ်ႈလႄႈၵဵင်းတုင်ၵေႃႈ ထုၵ်ႇႁုပ်ႈၶဝ်ႈပႃးၵႂႃႇယူႇတႂ်ႈၶွပ်ႈငမ်းၼႂ်းမိူင်းမၢၼ်ႈ။ တေႃႇ သိုပ်ႇၼၼ်ႉမႃးထိုင် 1962 ၸွမ်သိုၵ်းၼေႇဝိၼ်းၽူႈၼမ်းသိုၵ်းမၢၼ်ႈ ႁုပ်ႉယိုတ်းဢမ်းၼၢၸ်ႈ လႄႈၸႂ်ႉလၵ်းပိူင် သူဝ်ႊသျႄႊလိသ်ႉမ် socialism (ၵၢၼ်မၢၵ်ႈမီးလႄႈၵၢၼ်မိူင်းဢၼ်မီးလၵ်းၵၢၼ် ႁႂ်ႈလူင်ပွင်ၸိုင်ႈပဵၼ်ၸဝ်ႈၶွင် ႁူမ်ႈတင်း ၵၢၼ်ၶူင်ႁဵတ်းဢွၵ်ႇတင်းမူတ်းတင်းသဵင်ႈလႄႈဝၢင်းတမ်းပၵ်းပိူင် ၶွင်ၵိၼ်ၶွင်ၸႂ်ႉ) ၼၼ်ႉ ၽွင်းငမ်း လူၺ်ႈ လၵ်းပိူင်ၸိုင်ႈမိူင်းပဵၼ် သူဝ်ႊသျႄႊလိသ်ႉမ် ။

မိူင်းၵဵင်းတုင်ဢၼ်ယၢမ်ႈမီးၸဝ်ႈၾႃႉပူၵ်းပွင်ၽွင်းငမ်းမႃးလၢႆသိုပ်ႇလၢႆပၢၼ်ၼၼ်ႉၵေႃႈ မူတ်းသဵင်ႈသုတ်းပၢၼ်လူင်း လႄႈၼပ်ႉတင်ႈတႄႇ ပီ 1963 ၵဵင်းတုင်ထုၵ်ႇသင်ႇပိတ်းႁပ်းၽၵ်းတူဢိုတ်းမိူင်းၽွမ်ႉၵၼ်တင်းမိူင်းမၢၼ်ႈမႃး လူၺ်ႈ ၵၢၼ်ဢၼ်ၼေႇဝိၼ်းဢဝ်သိုၵ်းၶဝ်ႈမႃႊပူၵ်းပွင်ၽွင်းငမ်းမိူင်း ၾၢႆႇၼိုင်ႈၵေႃႈ မီးပၼ်ႁႃၵၢၼ်မိူင်းၼႂ်းမိူင်း။

ငဝ်ႈတႄႇပၼ်ႁႃၵၢၼ်မိူင်း ၵၢၼ်ပူၵ်းပွင်ၽွင်းငမ်းၼႂ်းမိူင်းမၢၼ်ႈ ဢၼ်သၢင်ႈၵႂၢမ်းတႅၵ်ႇယႅၵ်ႈၼၼ်ႉ တေၸၢင်ႈပဵၼ် ၶဵၼ်ၽႆးတေႃႇၵူၼ်းထႆးလႆႈလႄႈ ဢၼ်ၽွင်းလူင်ၾၢႆႇပၢႆးၼႂ်းမိူင်းၶွင်လူင်ပွင်ၸိုင်ႈထႆးဢမ်ႇဝႆႉဝၢင်းၸႂ် ၸင်ႇလႆႈသင်ႇ ပိတ်းႁပ်းလႅၼ်လိၼ်တၢင်းမႄႈသၢႆ ၸႄႈတွၼ်ႈၵဵင်းႁၢႆး တင်ႈတႄႈဝၼ်းတီႈ 18 လိူၼ်ဢွၵ်ႉထူဝ်ႊၿိူဝ်ႊ 1955 တႄႇ ၼၼ်ႉမႃး။ ၵွႆးၵႃႈၸိူင်ႉႁိုဝ်ၵေႃႈလီ ယင်းမီးၵၢၼ်တိတ်းတေႃႇလႄႈလၵ်ႉလွပ်ႈတေႃႉၶူဝ်းၵုၼ်ႇသိၼ်ၵႃႉ ၶၢမ်ႈလႅၼ် လိၼ် ဝူင်ႈၵၢင်လႅၼ်လိၼ်ထႆးတင်းမၢၼ်ႈၶိူဝ်းၶိူဝ်းယူႇ။

ဝၼ်းတီႈ 2 လိူၼ်ၼူဝ်ႊဝႅမ်ႊၿိူဝ်ႊ 1981 သၽႃးၵႂၢမ်းမၼ်ႈၵိုမ်းႁႅင်ႇၸၢတ်ႈ လႆႈမီးၶေႃႈတႅပ်းတတ်း လွင်ႈယွၼ်ႇယၢၼ်း ႁႂ်းၵူၼ်းမိူင်းသွင်ၸိုင်ႈမိူင်း ၸၢင်ႈၵႂႃႇမႃးၶဝ်ႈဢွၵ်ႇ ပိူဝ်ႈတိတ်းတေႃႇၵႃႉၶၢႆၶူဝ်းၵုၼ်ႇၶွင်ၵိၼ်ၶွင်ၸႂ်ႉ ၸိူဝ်းဢၼ် ၸမ်ပဵၼ်တေႃႇၸီးဝိတ်ႉသၢႆၸႂ် တီႈလၢၼ်ႇမႄႈသၢႆ ၸႄႈဝဵင်းမႄႈသၢႆ ၸႄႈတွၼ်ႈၵဵင်းႁၢႆး ၵူႈဝၼ်းတင်ႈတႄႇၶၢဝ်းယၢမ်း 06.00 – 18.00 မူင်း လႄႈ ၸၢင်ႈၶဝ်ႈၵႂႃႇလႆႈထိုင်ပၢႆးၼႂ်းမိူင်း ဢမ်ႇပူၼ်ႉ 5 ၵီႊလူဝ်ႊမီႊလီႊမီႊတိူဝ်ႊ။

ဝၼ်းတီႈ 11 လိူၼ်သႅပ်ႉၿိူဝ်ႊ 1992 ၽွင်းလူင်ပၢႆးၼႂ်းမိူင်း လူင်ပွင်ၸိုင်ႈထႆးလႆႈပိုၼ်ၽၢဝ်ႇယွၼ်ႇယၢၼ်းပိုတ်ႇ ပၼ်ၵူၼ်းၼွၵ်ႈမိူင်း ၶဝ်ႈဢွၵ်ႇၵႂႃႇမႃးလႆႈၵူႈဝၼ်း တင်ႈတႄႇၶၢဝ်းယၢမ်း 08.30 – 15.00 မူင်း။

ဝၼ်းတီႈ 6 လိူၼ်ဢွၵ်ႉထူဝ်ႊၿိူဝ်ႊ 1992 လူင်ပွင်ၸိုင်ႈတင်းသွင်ၸိုင်ႈမိူင်း လႆႈၶပ်းၶိုင်လၵ်းၼမ်း ပိုတ်ႇတၢင်း ၵၢၼ်မၢၵ်ႈမီး လူၺ်းမိူင်းမၢၼ်ႈဢၼုၺၢတ်ႈပၼ်ၵူၼ်းထႆးလႄႈၵူၼ်းၼွၵ်ႈမိူင်း ၽၢၼ်ႇလၢၼ်ႇမႄႈသၢႆ – တႃႈၶီႈလဵၵ်း ၶဝ်ႈဢွၵ်ႇၵႂႃႇမႃးထိုင် ၼႂ်းတူဝ်မိူင်းၵဵင်းတုင်လႆႈ။

ပီ 1994 မၢၼ်ႈတင်းထႆးမီးပၼ်ႁႃၵၢၼ်မိူင်းတေႃႇၵၼ်လႄႈ မၢၼ်ႈပိတ်းၽၵ်းတူမိူင်းထႅင်ႈၵမ်းၼိုင်ႈ မိူဝ်ႈဝၼ်း တီႈ 30 လိူၼ်ၵျႅၼ်းၼိဝ်ႊရီႊ 1995။

ဝၼ်းတီႈ 16 လိူၼ်မၢၶျ်ႉ 1996 လူင်ပွင်ၸိုင်ႈထႆးလႄႈလူင်ပွင်ၸိုင်ႈမၢၼ်ႈမီးၶေႃႈတႅပ်းတတ်းပိုတ်ႇလၢၼ်ႇ ၽၢၼ်ႇ တၢင်းၶူဝ်ၼမ်ႉသၢႆ တႃႈၶီႈလဵၵ်းလႄႈမႄႈသၢႆၶိုၼ်းထႅင်ႈၵမ်းၼိုင်ႈ။ တၢင်းမၢၼ်ႈဢၼုၺၢတ်ႈပၼ်ၽူႈဢႅဝ်ႇတွင်ႈတဵဝ်း ၶဝ်ႈမိူင်းမၢၼ်ႈ ထိုင်ၼႂ်းတူဝ်ဝဵင်းတႃႈၶီႈလဵၵ်း ဢမ်ႇပၼ်ပူၼ်ႉ 5 ၵီႊလူဝ်ႊ တင်ႈတႄႇၶၢဝ်းယၢမ်း 08.30 – 18.30 မူင်း လႄႈႁႂ်ႈၽူႈဢႅဝ်ႇတွင်ႈတဵဝ်းႁဵတ်းဝႂ်ၶၢမ်ႈလႅၼ်လိၼ်သေၶဝ်ႈဢႅဝ်ႇထိုင်ၼႂ်းမိူင်းၵဵင်းတုင်လႆႈ ဢမ်ႇပူၼ်ႉ 15 ဝၼ်း။

ဝၼ်းတီႈ 16 လိူၼ်မေႊ 1997 လူင်ပွင်ၸိုင်ႈထႆးလႄႈလူင်ပွင်ၸိုင်ႈမၢၼ်ႈ ႁူမ်ႈလူၺ်ႈၽူႈၵွၼ်းၸႄႈတွၼ်ႈ 10 ၸႄႈ

တွၼ်ႈဢၼ်တိတ်းလႅၼ်လိၼ် လႄႈၽူႈၵွၼ်းၸႄႈဝဵင်းႁူမ်ႈၵၼ်ႁဵတ်းၶေႃႈလႆႈၸႂ် ဝႃႈလူၺ်ႈၵၢၼ်ၶၢမ်ႈလႅၼ်လိၼ် ဝူင်ႈၵၢင်သွင်ၸိုင်ႈမိူင်း။ တင်း 2 မိူင်းတင်ႈလၢၼ်ႇႁဵတ်းၽိုၼ်လိၵ်ႈၽၢၼ်ႇလႅၼ်လိၼ်ၸူဝ်ႈၶၢဝ်း (TEMPORARY BORDER PASS) ပၼ်ၽူႈၸိူဝ်းတေၶဝ်ႈၵႂႃႇၼႂ်းမိူင်းမၢၼ်ႈ မၵ်းတမ်းဝႆႉဢမ်ႇပူၼ်ႉ 7 ဝၼ်း။

ၵၢၼ်ၽွင်းငမ်းမိူင်းၵဵင်းတုင် ၼပ်ႉတင်ႈတႄႇမိူဝ်ႈၽယႃးမင်းရၢႆး ပေႉသိုၵ်းလဝ (လူဝ်ႉ) ၸၢဝ်းပိုၼ်ႉမိူင်း ဢၼ်ပၵ်း သဝ်းမႃးတႄႇႁႅၵ်ႈၼႂ်းၵဵင်းတုင်ယဝ်ႉ သူင်ႇၸဝ်ႈၼမ်ႉထူမ်ႈမႃးပဵၼ်ၸဝ်ႈၾႃႉၽွင်းမိူင်း မိူင်းၵဵင်းတုင် မီးၵၢၼ်ၽွင်းငမ်း လူၺ်ႈပိူင်ၸဝ်ႈၾႃႉ ပဵၼ်ၽူႈမီးဢမ်းၼၢၸ်ႈသုင်သုတ်း လႄႈ မီးၾိင်ႈႁိတ်ႈႁွႆးမႄႇၶႂၢၵ်ႈပိုၼ်ႉတီႈ တႅင်ႇတင်ႈ လုၵ်ႈ ၸဝ်ႈလုၵ်ႈၶုၼ်ပဵၼ်သၢႆသိုပ်ႇၶိူဝ်းလႄႈမီးတၼ်းႁဵင်းယူႇၼႂ်းၵၢၼ်ပွင်မိူင်းတင်းလၢႆ။ ၸဝ်ႈမိူင်းလဵၵ်ႉ ၸဝ်ႈမိူင်းၶၢၵ်ႇ လႄႈၸဝ်ႈမိူင်းၶွၼ် ပဵၼ်ၸဝ်ႈၼၢႆးၸိူဝ်ႉၶိူဝ်းၶုၼ် ၼႂ်းၸၼ်ႉသုင်ၶွင်မိူင်းၵဵင်းတုင်။

လူၺ်ႈၵၢၼ်တင်ႈတႄႇၸဝ်ႈမင်းရၢႆး သူင်ႇလုၵ်ႈၼွင်ႉမႃးယိုတ်းဢဝ်ၵဵင်းတုင်လႄႈသင် သူင်ႇၵူၼ်း သူင်ႇလုၵ်ႈမႃး ပူၵ်း ပွင်ၽွင်းငမ်းလႄႈသင် ဝၢႆးသေၼၼ်ႉပၢၼ်သိုပ်ႇပၢၼ်ၸဝ်ႈၾႃႉတေႃႇၸဝ်ႈၾႃႉၵေႃႈ မီးၵၢၼ်ဢၽိသဵၵ်ႇ သွၼ်ႉမိင်ႈ ၵၼ် ဢမ်ႇဝႃႈၵဵင်းမႂ်ႇ လမ်းပၢင်းၸိူဝ်းၼႆႉ ပဵၼ်ၶူၺ်ပဵၼ်လွင်ၵၼ်မႃးလႄႈဢမ်ႇၵွမ်ႉၵႃႈပဵၼ်မိူင်းပီႈမိူင်းၼွင်ႉၵွႆး ၽႃးသႃၵႂၢမ်းလၢတ်ႈလိၵ်ႈလၢႆး လႄႈၾိင်ႈႁိတ်ႈႁွႆး ဢိၵ်ႇတင်းလွင်ႈယုမ်ႇယမ်ၵိူဝ်းလီ ၸိူဝ်းၼႆႉၵေႃႈ ၸႂ်ႉတိုဝ်းမိူၼ်ၵၼ် မႃးလႄႈၸင်ႇဝႃႈ တၢင်းၵဵင်းတုင်လႄႈလၢၼ်ႉၼႃးၸႂ်ႉတိုဝ်းထွႆႈၵႂၢမ်းဢမ်ႇပိူင်ႈသင်ၵၼ်။

ဝၢႆးသိုၵ်းလူၵ်ႈ(လုမ်ႈၾႃႉ)ယဝ်ႉၵေႃႈထုၵ်ႇၶိတ်ႇသဵၼ်ႈဝႅင်ႇလႅၼ်လိၼ်တတ်းဢွၵ်ႇၽၢတ်ႇၵၼ် ဢဝ်လၵ်းလႅၼ်လိၼ် ဝၢၼ်ႈမိူင်းပဵၼ်ၶွပ်ႇၶဵတ်ႇသေတႃႉ ၾိင်ႈႁိတ်ႈႁွႆး လႄႈၽႃးသႃၵႂၢမ်းလၢတ်ႈလိၵ်ႈလၢႆး တိုၵ်ႉလၢတ်ႈတိုၵ်ႉၸႂ်ႉမိူၼ်ႈၵၼ် တေႃႇဝၼ်းမိူဝ်ႈၼႆႉ။

ယွၼ်ႉၼၼ်ႉၽႃးသႃၵႂၢမ်းလၢတ်ႈဢၼ်ၸႂ်ႉယူႇၼႂ်းၵဵင်းတုင် မိူင်းတႆးပွတ်းဢွၵ်ႇၶူင်းၼႆႉ ၽူႈဢမ်ႇၶဝ်ႈၸႂ်သေ တေဝႃႈ ယိူင်ႈထႆး ၵဵပ်းဢဝ်ၵႂၢမ်းထႆးမႃးၸႂ်ႉ ယဵပ်ႇၶီႈထႆးၼႆၼၼ်ႉ ပဵၼ်ၵႂၢမ်းဢမ်ႇၶဝ်ႈၸႂ် ဢမ်ႇလႆႈႁူႉထိုင်ပိုၼ်းပဵၼ်မႃး။ ထႅင်ႈလွင်ႈၼိုင်ႈၵေႃႈ ၵႂၢမ်းထႆးလႄႈၵႂၢမ်းမိူင်း (လၢၼ်ႉၼႃး ႁိုဝ် ယူၼ်း) ၵေႃႈဢမ်ႇၸႂ်ႈဢၼ်လဵဝ်ၵၼ်။ မိူဝ်ႈၵွၼ်ႇ ၼၼ်ႉ ၵဵင်းမႂ်ႇၵေႃႈ ပဵၼ်မိူင်းၵဵင်းမႂ်ႇႁင်းၶေႃ မိူင်းထႆး ဢယုထယႃႊ ၵေႃႈ ပဵၼ်မိူင်းႁင်းၶေႃ ဝၢႆးၵဵင်းမႂ်ႇၵၢၼ်ႉသိုၵ်းယဝ်ႉ ထုၵ်ႇႁုပ်ႈၶဝ်ႈၵႂႃႇၼႂ်းမိူင်းထႆး။ လိူင်ႈၼႆႉတေလႆႈထုၵ်ႇၶႆႈၼႄၵၼ်ဝၢႆးၼႆႉယူႇ။

မွၼ်းၶိူဝ်း

07042023