Friday, March 29, 2024

ၸၢဝ်းၶိူဝ်းယိုၼ်ႈတႃႇဢဝ်လိူင်ႈသိုၵ်းမၢၼ်ႈ တီႈလုမ်းတြႃး ၵျႃႊမၼီႊ  ယွၼ်ႉၽဵဝ်ႈမူၺ်ႉၸိူဝ်ႉၸၢတ်ႈၶိူဝ်းၵူၼ်း

Must read

ဢိင်ႇလူၺ်ႈၵၢၼ်ၶီႇၼဵၵ်းတဵၵ်းတဵင် ၶႃႈႁႅမ်ဢဝ်တၢႆ လူလၢႆပူၼ်ႉပႅၼ် လူၺ်ႈၼမ်ႉမိုဝ်းသိုၵ်းမၢၼ်ႈ ဝၢႆးၼေႇဝိၼ်း ႁုပ်ႈယိုတ်းဢမ်းၼၢတ်ႈ မိူင်းႁူမ်ႈတုမ်မိူဝ်ႈ 1962 ၼၼ်ႉသေ ဢဝ်သိုၵ်းမၢၼ်ႈၶဝ်ၸုမ်းလဵဝ်ၵွႆးပိၼ်ႇပုတ်ႈၵၼ် ပူၵ်းပွင်ၽွင်းငမ်းဝၢၼ်းမိူင်းမႃး တေႃႇၾၢင်ႁၢင်ႈမိူင်းႁူမ်ႈတုမ် ဢၼ်ႁဵတ်းလိၵ်ႈၵိၼ်ၵႅၼ်ႇလႆႈၸႂ်တူၵ်းလူင်းၵၼ် မႃးၼၼ်ႉ တေၸၢင်ႁၢႆ ၵၢႆပဵၼ်မိူင်းမၢၼ်ႈၵႂႃႇလုမ်းလုမ်းယၢမ်းၼႆႉ ၾၢင်ႁၢင်ႈမိူင်းႁူမ်ႈတုမ်ဢၼ်ဝႃႈၼၼ်ႉ ဢမ်ႇၵိုတ်းလိူဝ်သင်။ တေႃႉတႄႉမီးၸိုဝ်ႈမၼ်းဝႃႈ “မိူင်းႁူမ်ႈတုမ်” ဢၼ်ဢၢင်ႈလူမ်းလူမ်းလႅင်ႉလႅင်ႉၼၼ်ႉၵွႆး။

ၸိူင်ႉၼင်ႇႁဝ်းႁၼ်ဢၼ်သိုၵ်းမၢၼ်ႈႁဵတ်းလွင်ႈႁုၵ်းႁၢႆႉတေႃႇၵူၼ်းမိူင်းတႆးၼၼ်ႉ ပိူၼ်ႈလႆႈႁူႉၸွမ်းဢမ်ႇၵႂၢင်ႈၵႆ ယွၼ်ႉၵွပ်ႈႁဝ်းဢမ်ႇမေႃၶၢင်းၸဵပ်းႁိုဝ် ဢမ်ႇမေႃႁွင်ႉႁႆႈႁိုဝ်  ဢမ်ႇမေႃပၢႆႈႁႂ်ႈပိူၼ်ႈပေႃးႁၼ် ပေႃးဢီးလူႁိုဝ် ဢမ်ႇမေႃႁဵတ်းႁႂ်ႈပေႃးပဵၼ်ၶၢဝ်ႇလိုဝ်းလင်ထိုင်လူၵ်ႈ(လုမ်ႈၾႃႉ)ႁိုဝ် ဝၢၼ်ႈဢၼ်မူၼ်း တီႈၵူၼ်းၵိုၼ်း တီႈယူႇၵိုၵ်း ပိုၼ်း  ႁဝ်းၵၢႆယဵၼ်းပဵၼ်ၽဝ်ႇတဝ်ႈ။

- Subscription -
ၸွမ်ၸိၵ်းသိုၵ်းမၢၼ်ႈမိၼ်းဢွင်ႇလၢႆႇ

ႁူမ်ႈဝႃႈတႆးႁဝ်းထုၵ်ႇပေႃႉထုပ်ႉ ထုၵ်ႇၵၼ်ၸၼ်လူလၢႆ ထုၵ်ႇၶႃႈႁႅမ်ဢဝ်တၢႆ မႃးၼပ်ႉပဵၼ်ႁူဝ်သိပ်းသိပ်းပီသေ မီးလၢႆးငၢၼ်း “ထၢင်ႇႁၢင်ႈၵၼ်ႉၸၼ်” ဢၼ်ၸုမ်းသူၼ်ႇလႆႈၵပ်းသၢၼ်လွင်ႈၼၢင်းယိင်းတႆး ၸုမ်းၵဝ်ႉငဝ်ႈသူၼ်ႇ လႆႈၵူၼ်းၸိုင်ႈတႆး လႄႈ ၸုမ်းၶၢဝ်ႇၽူႈတွႆႇႁွၵ်ႈ ၸွႆႈၵၼ်ႁႃၵဵပ်းၶေႃႈမုလ်းသေ ႁဵတ်းဢွၵ်ႇပိုၼ်ၽႄႈ ႁၢႆးငၢၼ်း လွင်ႈသိုၵ်းမၢၼ်ႈ မီးဝႂ်ဢၼုၺၢတ်ႈထၢင်ႇႁၢင်ႈၵၼ်ႉၸၼ် ၼႆၵေႃႈ တေႃႉတႄႉလင်ဢဝ်ၼႂ်းတူင်ႇဝူင်း ၵႅပ်ႉၼိုင်ႈ ၵွႆး။ ဢမ်ႇမိူၼ် ၵူၼ်းၸၢဝ်းၶိူဝ်းရူဝ်ႊႁိၼ်ႊၵျႃႊ ၶဝ် ဢၼ်ထုၵ်ႇသိုၵ်းမၢၼ်ႈပူၼ်ႉပႅၼ် ၶႃႈႁႅမ်ဢဝ်တၢႆၽႄႈၸွတ်ႇ လိုဝ်းလင်တူဝ်ထိုင်တင်းလူၵ်ႈ(လုမ်ႈၾႃႉ)။

ၾၢႆႇၼိုင်ႈၵေႃႈ မိူဝ်ႈၸုမ်းၸိူဝ်းၸၢဝ်းရူဝ်ႊႁိၼ်ႊၵျႃႊၶဝ်ဢၼ်ထုၵ်ႇပဵၼ်ယိူဝ်ႇၼၼ်ႉ မၼ်းၵွင်ႉၵၢႆႇၸွမ်းလၢႆမိူင်း ပိူင်လူင်မၼ်းၼၼ်ႉ ၵွပ်ႈၸဝ်ႈၼႃႈတီႈၽူႈမီးၸၼ်ႉၼႂ်းလူင်ပွင်ၸိုင်ႈထႆး လႄႈၸုမ်းၵႃႉၵူၼ်း မီးလွင်ႈၵဵဝ်ႇၶွင်ႈ ပႃးၽွၼ်းလႆႈၼမ်ႉတွၼ်းၼိူဝ်ၽူႈထုၵ်ႇပဵၼ်ယိူဝ်ႇပဵၼ်ၵုၼ်ႇသိၼ်ၵႃႉ ၸင်ႇပဵၼ်ဢၼ်ဝႃႈၶၢဝ်ႇၼႆႉ ၵွပ်ႈၵွင်ႉၵၢႆႇပႃး ၸဝ်ႈၼႃႈတီႈၼႂ်းမိူင်းထႆး ထိုင်တီႈပဵၼ်ၶၻီး(ဢမု)ၵၼ်လိူင်ႈယႂ်ႇ။ ၵွပ်ႈမိူင်းထႆးပဵၼ်မိူင်းၻီႊမွၵ်ႉၶရေႊသီႊ ၸုမ်းသိုဝ်ႇၶၢဝ်ႇၶဝ် မီးလွင်ႈထၢင်ႇႁၢင်ႈလွတ်ႈလႅဝ်းလႄႈ ၶၢဝ်ႇလွင်ႈရူဝ်ႊႁိၼ်ႊၵျႃႊ ၸင်ႇၽႄႈမၢၵ်ႈၵႂၢင်ႈၵႆႇ ၸွတ်ႇ တူဝ်ႈၵႂႃႇတင်းလူၵ်ႈ တေႃႇထိုင်မိူဝ်ႈလဵဝ် ၶၻီးလိူင်ႈၼႆႉယင်းတိုၵ်ႉၵိုတ်းၶၢင်ႉၶမ်ယူႇတီႈသၢလ်(လုမ်းတြႃး)ယူႇ။

ပူၼ်ႉမႃးမိူဝ်းဝၼ်းတီႈ 24/0/2023 ၼႆႉၶၢဝ်ႇၶွင်ဢေႊဢႅၾ်းၽီႊ AFP ႁၢႆးငၢၼ်းဝႃႈ ၼႂ်းၸုမ်းၸိူဝ်း 16 ၵေႃႉ ႁူမ်ႈပႃးတင်းၵူၼ်းၼႂ်းမိူင်းမၢၼ်ႈ ဢၼ်မီးၸၢဝ်းၶိူဝ်းၸၢတ်ႈၽၼ်းရူဝ်ႊႁိၼ်ႊၵျႃႊ မၢၼ်ႈ လႄႈ ၶျၢင်း ဢၼ်ယူႇ ၼႂ်းလၢႆလၢႆပိုၼ်ႉတီႈ လၢႆလၢႆၸိုင်ႈမိူင်း ယိုၼ်ႈၽွင်ႉႁႂ်ႈသၢလ်ဢႃႊယႃႊ (လုမ်းတြႃး) ၵၢင် ၼႂ်းၸိုင်ႈမိူင်းၵျမၼီႊ ပၢႆးတႂ်ႈလၵ်းၵၢၼ်ၵႅၼ်ႇၸိုင်ႈ(လၵ်းပိူင်လူၵ်ႈ) ႁႂ်ႈဢဝ်လိူင်ႈၸွႆႈၸတ်းၵၢၼ်ပၼ်ၸုမ်းသိုၵ်းမၢၼ်ႈ ဢၼ်ႁဵတ်းလွင်ႈ ႁုၵ်းႁၢႆႉၶႃႈႁႅမ်ဢဝ်တၢႆၽဵဝ်ႈမူၺ်ႉၸၢဝ်းၶိူဝ်းဢၼ်ပဵၼ်မၼုသ်းႁူမ်ႈၸၢတ်ႈ။

ၵၢၼ်ႁဵၵ်ႈႁွင်ႉၶေႃႈယိုၼ်ႈလဝ်ႈ မီး 215 ၼႃႈလိၵ်ႈလႄႈ ၼၢင်းသၢဝ်ထိၻႃးဢႃယု 35 ပီ ၸၢဝ်းၶိူဝ်းၶျၢင်း ဢၼ်ၽူဝ်မၼ်းၼၢင်းလႆႈႁၢႆတူဝ်ၵႂႃႇမိူဝ်ႈသိုၵ်းမၢၼ်ႈယိုတ်းဢမ်းၼၢၸ်ႈ ပီ 2021 ၵၢဝ်ႇလၢတ်ႈဝႃႈ “သိုၵ်းမၢၼ်ႈ ဢမ်ႇဝႆႉၸိူဝ်းႁဝ်းမိူၼ်မၼုသ်းလႄႈႁဵတ်းႁၢႆႉၸႃႉတေႃႇႁဝ်းမိူၼ်သတ်း”။

ၼႂ်းၽိုၼ်လိၵ်ႈယိုၼ်ႈလဝ်ႈၼၼ်ႉ မီးၶေႃႈမုလ်းဢၼ်လႆႈတွင်ႈထၢမ်မႃး ႁူမ်ႈ 1000 ၵေႃႉလူၺ်ႈၵုမ်ႇ Fortify Rights Group ဢၼ်ၵေႃႇတင်ႈၼႂ်းမိူင်းမၢၼ်ႈလႄႈႁဵတ်းၵၢၼ်ၼႂ်းထႆး ႁူမ်ႈတင်းမႃႊလေႊသျိူဝ်ႊ မိူဝ်ႈ 2013 တေႃႇထိုင်ၽိုၼ်လိၵ်ႈၽိုၼ်လၢႆးၶွင်သိုၵ်းမၢၼ်ႈၸိူဝ်းၼႆႉ ႁူဝ်ႈလႆဢွၵ်ႇမႃးတီႈၵူၼ်းသိုၵ်းမၢၼ်ႈၸိူဝ်းပၢႆႈတပ်ႉ ၼၼ်ႉ ယွၼ်းႁႂ်ႈသၢလ်ဢႃႊယႃႊ (လုမ်းတြႃး) ၵၢင် ၼႂ်းၸိုင်ႈမိူင်းၵျမၼီႊ ပိုတ်ႇၵၢၼ်ၸွပ်ႇလိူင်ႈတႆႇထတ်း ၸဝ်ႈၼႃႈတီႈၶဝ် ဢၼ်မီးပုၼ်ႈၽွၼ်းတေႃႇၵၢၼ်ႁဵတ်းႁၢႆႉၽဵဝ်ႈမူၺ်ႉၶိူဝ်းၵူၼ်းၸိူဝ်းၼႆႉ။

လိူဝ်ၼၼ်ႉၵေႃႈမီးၶေႃႈမုလ်းလၵ်းထၢၼ်(သၢၵ်ႈသေႇ) ထႅင်ႈတင်းၼမ် ဢၼ်ၸၢဝ်းရူဝ်ႊႁိၼ်ႊၵျႃႊၶဝ် ထုၵ်ႇသိုၵ်း မၢၼ်ႈ ႁဵတ်းႁၢႆႉၸႃႉ။

ၶၻီး(ဢမု) ၸိူဝ်းၼႆႉ လႆႈယိုၼ်ႈလဝ်ႈထိုင် သၢလ်ဢႃႊယႃႊ (လုမ်းတြႃး) ၵၢင် ၼႂ်းၸိုင်ႈမိူင်းၵျမၼီႊပၢႆးတႂ်ႈၶဵတ်ႇ ဢမ်းၼၢၸ်ႈသၢလ်ၵႅၼ်ႇၸိုင်ႈ International jurisdiction လႄႈ ႁႂ်ႈဢၼုၺၢတ်ႈၸတ်းၵၢၼ်ၶၻီး Crime ၵၢၼ်ႁဵတ်းႁၢႆႉၸႃႉႁုၼ်းႁႅင်းတေႃႇမၼုသ်း မၢင်ၶၻီး ဢမ်ႇၸမ်ပဵၼ်တၵ်းလႆႈမၵ်းပိုၼ်ႉတီႈၵၢၼ်ၵိူတ်ႇလိူင်ႈ လႄႈ ထုၵ်ႇလႆႈၶပ်းၶိုင်ပၼ်ၶၻီးလွင်ႈၵၢၼ်ပွင်ႁၢႆႉတေႃႇၸၢဝ်းရူဝ်ႊႁိၼ်ႊၵျႃႊပူၼ်ႉလိူဝ်သုတ်းတိူၵ်ႈ ၼႂ်းဝူင်ႈၵၢင်ပဵၼ် သိုၵ်းၵၢင်မိူင်း။

ၸိုင်ႈမိူင်းၵျမၼီႊၶပ်းၶိုင်ၶၻီးၵၢၼ်ႁဵတ်းႁၢႆႉႁႅင်းပႃႇထိူၼ်ႇ ဢၼ်ၵိူတ်ႇၶိုၼ်ႈၼႂ်းလၢႆၸိုင်ႈမိူင်း ႁူမ်ႈတင်း ၼႂ်းပၢင် တိုၵ်းသီႊရေႊယ် (Syria) မိူဝ်ႈလိူၼ်ၵျႅၼ်ႊၼိဝ်ႊရီႊ 2022 ၼၼ်ႉ သၢလ်မိူင်းၵျမၼီႊ လႆႈပၼ်တူတ်ႈ (တၢမ်ႇ) တိတ်းၶုၵ်း(ၶင်ၶွၵ်ႈ) တေႃႇၸူဝ်ႈ ၸဝ်ႈသိုၵ်းလူင် ၸၢဝ်းသီႊရေႊယ် ၵဵဝ်ႇလွင်ႈတၢင်းၽိတ်း ပဵၼ်ၽူႈၵုမ်းၵၢၼ် ၶႃႈႁႅမ်ၵူၼ်းမိူင်း 27 ၵေႃႉလႄႈ ၶိၼ်ၸႂ်တဵၵ်းငႅၼ်းၵူၼ်းမိူင်း 4,000 ၵေႃႉ ၼႂ်းပိုၼ်ႉတီႈၵၵ်းၶင် ၼႂ်းဝဵင်း ၻႃးမသ်းၵသ်း (Damascus) မိူဝ်ႈ 10 ပီပူၼ်ႉမႃး။

ဢၢၼ်ႇယဝ်ႉႁူမ်ႈပၼ်တၢင်းႁၼ်ထိုင်တီႈၼႆႈ

- Subscription -
- SHAN's Apps -spot_img

ၶၢဝ်ႇလိုၼ်းသုတ်း