ၸဝ်ႈၼၢင်းသုၸၼ်ႇတီႇ မႁႃႇတေႇဝီႇ မေးၼၢင်း ၸဝ်ႈၵျႃႇသႅင် ၸဝ်ႈၾႃႉလူင် ဝဵင်းသီႇပေႃႉ လႆႈၼွၼ်းၽႄးၵႂႃႇ တုမ်ႉယွၼ်ႈ ထိုင်ႁူဝ်ၸႂ် ၵူၼ်းမိူင်းတႆး သေလၢႆၸွမ်း ဢမ်ႇသုတ်းသဵင်ႈ။
ဝၼ်းတီႈ 5/2/2023 ယၢမ်းၵၢင်ၶမ်ႈ 7:25 မူင်း (ၶၢဝ်းယၢမ်း မိူင်းဢမေႊရိၵၼ်ႊ) ၸဝ်ႈၼၢင်းသုၸၼ်ႇတီႇ (မႁႃႇတေႇဝီႇ) ၸဝ်ႈၾႃႉလူင် မိူင်းသီႇပေႃႉ ၸဝ်ႈၵျႃႇသႅင် ဢၼ်ၵူၼ်းမိူင်းတႆးႁူႉၸၵ်းဝႃႈ ၸဝ်ႈမႄႈဢိင်းငႄးၼၼ်ႉ လူႉသဵင်ႈၼွၼ်းၽေးၵႂႃႇ တီႈႁိူၼ်းမၼ်းၸဝ်ႈ တီႈဝဵင်း ၶူဝ်ႊလူဝ်ႊရႃႊၻူဝ်ႊ မိူင်းဢမေႊရိၵ (U.S.A) ယွၼ်ႉတၢင်းပဵၼ်ၵူၼ်းထဝ်ႈ ၽွင်းဢႃယု ၸဝ်ႈလႆႈ 91 ပီ။
ပီႈၼွင်ႉၸမ်ၸႂ်တင်းၵူၼ်းႁိူၼ်းမၼ်းၸဝ်ႈ ၵေႃႉၼိုင်ႈ လၢတ်ႈတီႈၽူႈတွႆႇႁွၵ်ႈဝႃႈ – “ယၢမ်းလဵဝ် ၶၢပ်ႈတူဝ်မၼ်းၸဝ်ႈတႄႉ လုမ်းလႃးဝႆႉ တီႈမိူင်း U.S ၼၼ်ႉ ၸွမ်းၼင်ႇ ၼႂ်းပိုၼ်ႉတီႈ ၾိင်ႈထုင်းတၢင်းပုၼ်ႉၼၼ်ႉၸတ်း။ တေပူၼ်ႉဝၼ်းလႂ်၊ ယၢမ်းလႂ် ဢၼ်ဝႃႈၼၼ်ႉ ယင်းပႆႇလႆႈႁူႉၶေႃႈမုလ်းတႅတ်ႈတေႃးလီ”- ဝႃႈၼႆ။
မိူဝ်ႈပီ 1949 – 1953 ၸဝ်ႈၾႃႇလူင် မိူင်းသီႇပေႃႉ ၸဝ်ႈၵျႃႇသႅင်ၼႆႉ လႆႈၵႂႃႇၶိုၼ်ႈႁဵၼ်းလိၵ်ႈ တီႈၸၼ်ႉၸွမ်ၶူဝ်ႊလူဝ်ႊရႃႊတူဝ်ႊ ႁဵၼ်းၾၢႆႇႁိၼ်ႁႄႈ (Mining Engineering)။ မိူဝ်ႈၽွင်းႁဵၼ်းယူႇၼၼ်ႉ ထူပ်းၺႃးၵၼ်တင်း လုၵ်ႈႁဵၼ်းယိင်း ဢိင်းငႄး ၵူၼ်းမိူင်း ဢေႃႊသတြေးလီးယိူဝ်ႊသေ ႁၵ်ႉၵၼ်။ ထိုင်မႃး ပီ 1953 လႆႈၵူပ်ႉၵူႈၵၼ်။ ဝၢႆးၼၼ်ႉ ပွၵ်ႈမိူဝ်းယူႇတီႈမိူင်းတႆးသေ လႆႈယုၵ်ႉယွင်ႈ ၼၢင်း ဢိင်းငႄး ပဵၼ်မႁႃႇတေႇဝီႇ မိူင်းသီႇပေႃႉ သႂ်ႇၸိုဝ်ႈပဵၼ် ၸဝ်ႈၼၢင်းသုၸၼ်ႇတီႇ ။ ၸဝ်ႈၼၢင်းသုၸၼ်ႇတီႇ ၼႆႉ ပဵၼ်ၽူႈႁူမ်ႈၽၢၵ်ႈလီ ၸွႆႈၵၢၼ်ၸဝ်ႈၾႃႉလူင်ၸဝ်ႈၵျႃႇသႅင် ၼႂ်းၵၢၼ်ပူၵ်းပွင်ပိုၼ်ႉတီႈ ၼႂ်းၵၢၼ်ၾၢႆႇပၢႆးယူႇလီ ပၢႆးပၺ်ႇၺႃႇ ၵူၼ်းၼုမ်ႇလုၵ်ႈဢွၼ်ႇ ၼႂ်းပိုၼ်ႉတီႈ ။ ၸဝ်ႈၼၢင်းပဵၼ်ၵူၼ်းလႅၼ်းသႅဝ်းၽႂ်းၽၢႆ လဵပ်ႈႁဵၼ်းၵႂၢမ်းတႆး၊ ၾိင်ႈငႄႈၾိင်ႈထုင်းတႆး သေၶဝ်ႈႁႃလဵၼ်ႈၵေႃႉၵူၼ်းဝၢၼ်ႈ ၵူၼ်းမိူင်းသီႇပေႃႉ ထိုင်တီႈၵူၼ်းမိူင်းႁၵ်ႉႁွမ်ပႅင်းၵိုမ်း ယုၵ်ႉယွင်ႈၸဝ်ႈပဵၼ် ၸဝ်ႈမႄႈမိူင်းသီႇပေႃႉ။
ၸဝ်ႈၼၢင်းၼႆႉ လႆႈလဵပ်ႈႁဵၼ်းပၢႆးပၺ်ႇၺႃႇ တီႈၼွၵ်ႈမိူင်းမႃးသေ ၼင်ႇႁိုဝ် တေပူၵ်းပွင်လွင်ႈၶိုၼ်ႈယႂ်ႇမႂ်ႇသုင်၊ လွင်ႈပၢႆးမၢၵ်ႈ မီး၊ လွင်ႈထိင်းသိမ်းသိင်ႇဝႅတ်ႉလွမ်ႉ၊ လွင်ႈႁႃၵိၼ်လဵင်ႉတွင်ႉ၊ လွင်ႈယူႇသဝ်းၵိၼ်သၢင်ႈ ၵူၼ်းဝၢၼ်ႈၵူၼ်းမိူင်းၼႆသေ ၸင်ႇလႆႈ ၵေႃႇတင်ႈ ၶွမ်ႊပၼီႊတႆးမႆႊၼိင်ႊ (Tai Mining Company) ။
ၸဝ်ႈၼၢင်းသုၸၼ်ႇတီႇၼႆႉ ယၢမ်ႈလၢတ်ႈမႃးဝႃႈ – “ ႁဝ်းသွင်ၵေႃႉၼႆႉ ပဵၼ်ၵူၼ်းႁၵ်ႉလွင်ႈငမ်းယဵၼ်၊ ၸဝ်ႈၵျႃႇသႅင်ၼႆႉ မီး ယိူင်းဢၢၼ်းၶႂ်ႈပူၵ်းပွင်ပၼ်ၵူၼ်းဝၢၼ်ႈ ၵူၼ်းမိူင်းႁႂ်ႈ ပေႃးၶိုၼ်ႈယႂ်ႇမႂ်ႇသုင် ”- ဝႃႈၼႆ။
မိူဝ်ႈပီ 1962 ၼၼ်ႉ သိုၵ်းမၢၼ်ႈၼေႇဝိၼ်း ယိုတ်းဢမ်းၼၢတ်ႈဝၢၼ်ႈမိူင်းသေ တီႉၸဝ်ႈၾႃႉၵူႈၸဝ်ႈ ပႃးတင်း ၸဝ်ႈၵျႃႇသႅင်။
ဝၢႆးသေ သိုၵ်းမၢၼ်ႈတီႉၺွပ်း ၸဝ်ႈၾႃႉၵႂႃႇယဝ်ႉၼၼ်ႉ ၸဝ်ႈမႄႈၼၢင်းဢိင်းငႄးၵေႃႈ ထုၵ်ႇၵုမ်းၶင် ဝႆႉတီႈၼႂ်းဝၢင်းႁေႃ ။ ထိုင်မႃးပီ 1964 ၸဝ်ႈမႄႈလႄႈ လုၵ်ႈယိင်း 2 ၸဝ်ႈ ၸဝ်ႈၼၢင်း မႃႇယႃႇရီႇ လႄႈ ၸဝ်ႈၼၢင်းၵိင်ႇၼရီႇ လႆႈပၢႆႈမိူဝ်းၶိုၼ်း မိူင်းဢေႃႊသတြေးလီးယိူဝ်ႊ။ ဝၢႆးၼၼ်ႉ ၶၢႆႉၵႂႃႇယူႇ ဝဵင်းၶူဝ်ႊလူဝ်ႊရႃႊၻူဝ်ႊ မိူင်းဢမေႊရိၵ။
တႄႇၸဵမ်မိူဝ်ႈၸဝ်ႈၵျုႇသႅင်ၺႃးၺွပ်းၵႂႃႇၼၼ်ႉ ၸဝ်ႈမႄႈလႄႈတင်းလုၵ်ႈယိင်း 2 ပႃး လႆႈတႅမ်ႈလိၵ်ႈ ထိုင်လူင်ပွင်ၸိုင်ႈ မၢၼ်ႈၵူႈပီတေႃႇထိုင် ယၢမ်းလဵဝ် ဢမ်ႇၵိုတ်းဢမ်ႇယင်ႉ။ ၵူၺ်းၵႃႈ ဢမ်ႇတွၼ်ႉတုမ်ႉတွပ်ႇ လွင်ႈသင်ၶိုၼ်းမႃးသေပွၵ်ႈ။
ၸဝ်ႈၼၢင်းသုၸၼ်ႇတီႇၼႆႉ လႆႈတႅမ်ႈပပ်ႉဢွၵ်ႇမႃး ဢၼ်မီးၸိုဝ်ႈဝႃႈ Twilight Over Burma: My life as a Shan Princess ပိူင်ပဵၼ်လွင်ႈတႄႉမၼ်းၼၢင်းလႄႈ ၸဝ်ႈၾႃႉလူင် သီႇပေႃႉ။ မိူဝ်ႈပီ 2016 လိူၼ်ၵျုၼ်ႊ ဝၼ်းတီႈ 14 ၼၼ်ႉ ထႆးလႄႈ ၽူႈလူင်ႉလႅၼ်ႇၸတ်းၸိူင်းမိူင်းဢေႃးသတေးလျႃး ၶိုၼ်းႁဵတ်းပဵၼ် ၸိူင်းငဝ်းႁၢင်ႈတူင်ႉသေ ဢၢၼ်းသၢႆၼႄ။ လိူင်ႈၼႆႉ တုမ်ႉယွၼ်ႈသုၼ်ႇလႆႈၵူၼ်း။ သရေႇၼႃႈတႃတပ်ႉသိုၵ်းမၢၼ်ႈ လႄႈ ၼႆသေ ယူႇတီႈၾၢႆႇသိုၵ်းမၢၼ်ႈ ဢမ်ႇပၼ်ၶႂၢင်ႉသၢႆၼႄ။
မိူဝ်ႈဝၼ်းတီႈ 01/10 /2015 ယူႇတီႈၸၼ်ႉၸွမ်ၶူဝ်ႊလူဝ်ႊရႃႊၻူဝ်ႊ (Colorado university USA) လႆႈယိုၼ်ႈမွပ်ႈပၼ်သူး လုၵ်ႈႁဵၼ်းၵဝ်ႇ ၽူႈၵတ်ႉၶႅၼ်ႇ။ မွပ်ႈယိုၼ်ႈပၼ် ၸဝ်ႈၵျႃႇသႅင် ၸဝ်ႈၾႃႉပႃးလိုၼ်းသုတ်းမိူင်းသီႇပေႃႉ ၸိုင်ႈတႆး။ ၻွၵ်ႊတိူဝ်ႊ ၽူဝ်ႊၸွၼ်ႊသၼ်ႊ (Dr. Paul Johnson ) ၽူႈၵွၼ်းၸၼ်ႉၸွမ် ပဵၼ်ၵေႃႉယိုၼ်ႈမွပ်ႈ ပၼ်တီႈ ၸဝ်ႈမႄႈ ဢိင်းငႄး ၵေႃႉပဵၼ် ၼၢင်းၶၢင်းႁူဝ် ၸဝ်ႈၵျႃႇသႅင် ။ ၼႂ်းပၢင်ယိုၼ်ႈမွပ်ႈ ၼၼ်ႉမီးလုၵ်ႈယိင်းမၼ်းၸဝ်ႈ 2 ၸဝ်ႈ ၸဝ်ႈၼၢင်း မႃႇယႃႇရီႇ လႄႈ ၸဝ်ႈၼၢင်းၵိင်ႇၼရီႇ ဢိၵ်ႇ ၽူႈယႂ်ႇၵူၼ်းလူင်ၶဝ်ႈႁူမ်ႈ 300 ပၢႆ ။
ထိုင်မႃး ပီ 2008 ၼၼ်ႉ မၼ်းၸဝ်ႈၸင်ႇၶွတ်ႇၽွတ်ႈၸုမ်းသေ ယုၵ်ႉယွင်ႈၵူၼ်းၼုမ်ႇတႆးၽူႈၵတ်ႉၶႅၼ်ႇ။ သႂ်ႇၸိုဝ်ႈဝႃႈ သူးၽူႈဢွၼ်ႁူဝ် ၸဝ်ႈသုၸၼ်ႇတီႇ (Sao Thusandi Leadership Award) မွပ်ႈယိုၼ်ႈဢဝ်ၵုင်ႇမုၼ်ၵူၼ်းၼုမ်ႇ ၼႂ်း ၸိုင်ႈတႆး ၸိူဝ်းပိုၼ်ႉပွႆႇပုၼ်ႈလီသုၼ်ႇတူဝ် တူင်ႉၼိုင်ႁဵတ်းသၢင်ႈၵၢၼ်ငၢၼ်း တွၼ်ႈတႃႇၵၢၼ်ပူၵ်းပွင် မိူင်းတႆး ႁႂ်ႈ ၶိုၼ်ႈယႂ်ႇ ႁႂ်ႈ မီးလွင်ႈငမ်းယဵၼ် လွင်ႈထၢင်ႇႁၢင်ႈလွတ်ႈလႅဝ်းလႄႈ ၻီႇမူဝ်ႇၶရေႇသီႇလႄႈ ၵူၼ်းၼုမ်ႇ ၸိူဝ်းတူင်ႉၼိုင်တႃႇႁၵ်ႉသႃၾိင်ႈ ထုင်း ၸိူဝ်းၶိူဝ်းၸဝ်ႈၵဝ်ႇ ၸိူဝ်းၼႆႉ။
ၵူၼ်းၼုမ်ႇ ၼႂ်းမိူင်းတႆး တီႈလႆႈႁပ်ႉသူးၼႆႉၵႂႃႇ မီး 14 ၵေႃႉယဝ်ႉ ၽူႈထုၵ်ႇလိူၵ်ႈတွၼ်ႈတႃႇ လႆႈႁပ်ႉသူးၼၼ်ႉ တေလႆႈႁပ်ႉငိုၼ်း သူး 4,000 တေႃႇလႃႇ (USD) ။
